laia
(V-gip, G-azp, AN-ulz-erro, Sal; O-SP 225, Dv; det., Lar, Añ, H (V, G)),
lai (V, G, AN, L-côte, R-uzt; Hb),
lain (AN-gip)
Ref.:
A (lai); AEF 1926, 9; Arin AEF 1960, 59; Iz Als (lenoó), Ulz (lai(a)), ArOñ (laixa); Etxba Eib (laixak); Ibarra Dima (laye); Elexp Berg (laixa); ZestErret; ZarHizt
.
Laya. "Un par de aparejos o instrumentos de labrar tierra a los cuales se dice en vascuence layas (s. XVI)" Munibe 12 (1960), 343. "Unos como zancos hechos de hierro con que se cultiva la tierra [...] son nuestras layac" Ech 60r. "[Volver la tierra] de abajo arriba con instrumentos que llaman layas" Lar Cor 55s (v. tbn. Ensayo 76). "Hoyau ou louchet" Dv. "Mangos para layas (laia kiderrak)" AEF 1926, 9. "Laia edo laña (langaia?) [...] biortzeko burni-tresna bat da" JMB ELG 69. "Lenoó faten gindán láiyaá soróa, órbela biltzeá basóa" Iz Als (s.v. lenoó). Cf. VocNav s.v. layamina y layon.
Tr. Documentado en la tradición meridional desde el s. XVII (laian); no se han encontrado testimonios septentrionales. Laia es la forma más empleada. En DFrec hay 2 ejs. de laia .
Utzi alzúrra edo láia atárian.
LE Prog 98 (v. tbn. LE-Ir laia (tema nudo sg. el ed.)).
[Eskuak] laija, atxur, ta askora kirtenakaz azaldubak.
Mg PAb 49.
Laijia eskuban dozubela.
Astar II 204.
Ez dau lurrak emoten / berez ondasunik, / atxur ta laieagaz / eragin bagarik.
Zav Fab RIEV 1909, 38.
Atxurra, laia eta osterontzeko lankaiak.
Izt C 178.
Aspaldion eukazan laiak ugerturik.
A Ezale
1899, 13b.
Laiez iraultzen da lurra.
Or Eus 278.
Laia-ertzean.
Bilbao IpuiB 120.
Laia utsakin aztertu bear / geure sorotako lurrak.
And AUzta 129.
Ura baño len gari-ereintza / laiakin egiten zala.
Uzt Sas 74 (96 lairik ezin altxa
).
Sail aundiak egiten baitziran, eta danak laiaz gorritu ere.
BAyerbe 24.
Bizikleta zarra, laixe zarrak legez, baztarrian.
Gerrika 155.
NecCart 6. Erkiag BatB 124. Ibiñ Virgil 89. Laia (det.): Añ MisE 98. AA I 30. It Fab 101. Apaol 69. MendaroTx 123. LMuj BideG 216. BasoM 161. Ataño TxanKan 198. TxGarm BordaB 28. JAzpiroz 79. Albeniz 35. Lai: Ag G 84. Zendoia 17.
LAIA-AITZUR.
"Las [azadas] de dos púas (biortzeko, ortzbiko, atxurkula, lai atxur, aizurrotz)" CongrEV V 28. "Lai-aitzur (G), [azada] de dos púas agudas (bidente)" A, s.v. aitzur.
LAIA-BURU.
"Laixa-burua, el hierro horizontal de la laya" Iz ArOñ.
LAIA-GAINERA.
"Laia-ganera (V-ger-ple), siembra a pulso" A.
LAIA-LAN.
Trabajo de layar.
Juten gera atxurrera edo laiaa lanera.
Sor Bar 103.
Belarra ken lênik, urrena lai-lana, azkenik, aitzurra.
Or Poem 522.
Emengo sega ta laia-lanetan, edozein gizonek aña lan egiteko kupirik etzeukana.
Ataño
TxanKan
169.
LAIAN (G-azp, Sal, R)
Ref.:
A;
ZestErret
.
Layando. "Sasoe batian etzekin baserritarrik etzan" ZestErret. v. LAIETAN (s.v. laieta).
Ikasi dezatela txikidanik [...] leitzen eta eskribitzen [...] ezperen laian ifeni agitz anditu gabe.
CartNav
139.
Laian eta atxurrean aritzea.
AA I 579.
Basarritarrak ez du oporrik / aitzurrian edo laian.
MendaroTx 123.
Neskak begiz jotzera joaten ziran neguan laian zebiltzanean.
And AUzta 64.
Baña orduan laian etzekin / basarritarrik etzala.
Uzt Sas 74.
Abenduan laien, Martxoan laien, Maiatzean laien, eta orduan jaien.
(AN-araq).
EZBB
I 24.
Laian ari nintzan batean.
Ataño
TxanKan
195.
Laiean ari giñan etxekoak.
JAzpiroz 80.
v. tbn. BBarand 15. Insausti 82.
LAIAN EGIN.
Layar. "Laixan eiñ aurretik nabarra pasatze zuan" Elexp Berg.
Laian edo atxurrean egitea, jostea, [...].
AA II 51.
Artan bezela berdin egiten du / atxurrian ta layian.
Tx B I 232.
LAIA-HORTZ.
"Laixa-ortzak, los dientes de la laya" Iz ArOñ.
Lai-ortzetan karraska igortzikatuz askatzen zaie alea [artaburuei]
.
TAg Uzt 292.
LAIARA.
A layar.
Biar Jainkoaren ardantzera, adarnara o laiara.
(Izagaondoa, 1575).
ReinEusk2
114.
Ordu batean lanera. Gero, iru t'erdietan, merienda [...]. Berriz laiera illundu arte.
JAzpiroz 80.
LAIA-ZOHI.
a)
"Laizoi, tepe de layas" Asp Leiz2.
b)
Layador.
Lur oek azpikoaz goratzen jarduna dek leen lai-zoia.
TAg GaGo 93.
LAIA-ZULORA
(V-m ap. A; lai-zulora V-ple ap. A). "Sembrar en agujeros hechos con la laya. Laia-zulora satorrakaitik ereiten da, potxolora barik (V-m), se siembra en agujeros de laya y no en hoyuelos a causa de los topos" A.