eden
1.
(S; Lcc, Hb),
erden (R)
Ref.:
A (eden, erden);
Lrq (éden);
EI
355;
Gte Erd 189
.
(Aux. intrans.) caber; (aux. trans.) contener.
"Cabal, lo que cabe, kabal, edeten deuena
"
Lcc.
"
Nula edeiten zideie hainbeste apez hiri txiki hontan? [...] Xahako hunek haboro eden lirok (S)"
A.
"
Ekun duka lotsarik eztiola erdenen? ¿has tenido miedo de que no cabría?"
Ib.
"
Botilla horrek zonbat edeten du (S), [...], mila bat ehorztaliaren heiña, elizan ezin edena (S), harat hunat dabiltza, ihunere ezin edenez (S), sabelak eden ahal txürga txürga hasi zen (S), [...], sabelak eden ahal baiño haboro jaten du (S)"
Gte Erd 189.
v. kabitu.
Bere lürretan barnen / Ezin beita edeiten.
'Il ne peut [pas] rester tranquille dans ses terres'
.
Xarlem
1204.
Bazen jentez Sentak eden ahala.
Const 34.
Gitxienez badira an [tupiñean] eden milla katillukada salda.
"Debe tenere piú di cento menestre"
.
Otx 170.
[Zagiak] ardorik ezin eden (eduki, kabitu), pikez itsatsia, / sorgin igartuaren iduri bizia.
"No puede ya contener licor"
.
Or Eus 286 (v. tbn. BM 66).
Delako liburuak zenbait glosa edeiten ditu.
Mde Pr 232.
Burdin-bidearen ondoko soro orok behi edo zezen edeiten zuen.
Ib. 84.
2.
(S)
Ref.:
A;
Lrq;
EI
355
.
Tranquilizarse.
"
Eden adi, tranquilízate"
A.
Besalki baterat heldu ahal izan zen. Hartan erori, beso-zangoak hedatuz, azkenean eden.
Mde Pr 159.
3.
"(Vb. intrans.) être contenu (pour le prétentieux, on dit: hati! bortxa edeiten dük, oh! qu'il est malaisément contenu (par ses habits) ['no cabe (en sus ropas)']) (Sc)"
Lrq.
Cf. edenehi.
EZIN-EDEN.
a)
(S ap. A). Inquietud, desasosiego. "Ezin-edena du, no puede contenerse, está fuera de sí" A.
b)
(S ap. Lh). Inquieto, turbulento.
b)
Inquieto, turbulento.
Gertatzen bazen ezin eden bat, nausa eta gaxtokeriak gaintika zütiana, [...], emaiten zeron ilasaldi bat.
Const 26.