Orotariko Euskal Hiztegia

halaz

halaz.
Tr. Documentado en textos septentrionales, en su mayoría suletinos y mixanos, aunque tbn. se encuentra en Dechepare, Leiçarraga, Axular y Haramburu, y en algunos meridionales modernos como F. Irigaray o Aresti. Las expresiones como halaz ere, halaz (eta) guztiz (ere), etc. son, por el contrario, propias de la tradición meridional; halaz eta es empleada por Beryain, Haramburu y Pouvreau, y alas edo olas por Lizarraga de Elcano. En DFrec hay 57 ejs.
1. (H).
Así. v. 1 hala.
Ieinko beldurturik iarri ziraia? / Halaz despeditu nahi nuzuia? E 207. Falsu testimoniotik ezin ehor begira; / halaz kondemnatu zuten Ieinkoa ere hiltzera. Ib. 233s. Dohatsu dirade hura enzuten eta begiratzen duten guziak, ezen halaz erakusten dute Iainkoaren haur diradela. Adv **5vs. Elkharren kargák egar itzazue eta halaz konpli ezazue Kristen Legea. " Ainsi" . Gal 6, 2 (He horla, TB, Bibl hola, Dv hala, Ol, IBk, IBe (h)orrela, Ker olantxe ). Gero gu bizirik goitiko garatenok, harrapaturen garate hekin batean hodeietan Iaunaren aitzinera airetan: eta halaz bethi Iaunarekin izanen gara. 1 Thess 4, 17 (He hala, Dv haletan ). Ordenatu zuen ezen halaz, eta legearen arauaz, halako hutsik egiten zuenari bi begiak irazi eta athera behar zeitzanaz geroztik, athera ziazotela aitari berari bere begietarik bata. Ax 347s (V 231). Maita nezazu, / Halaz hil daite [su haur] . O Po 46. Halaz batzutan / Batzen bazaitut, / Baten lekutan, / Neke biga itut. Ib. 46. Halaz baizik, Jinkoak eskietan ezari deritzien arimez, kontü honik eztereiozie emanen. Bp I 25. Haren ezagützeko, maithatzeko, zerbütxatzeko, eta halaz Paradüsiaren irabazteko. Ib. 28. Haren ezagutzeko, maitatzeko eta zerbitxatzeko, eta halaz bizitze eternalaren irabazteko. CatLan 6. Hartü nin emaztia aitak desiratia, / Ustez ükenen nian halaz haren bakia. Etch 140. Halaz bizitze eternalaren irabazteko. CatS 19. Eta gloriatik / Halaz gabetü, / Baita Birjinatik / Mesias sorthü. UNLilia 17. Halaz zütien harrigilek / oso khantian phikatzen [harriak] . Casve SGrazi 68.
(En correlación con bezala ).
Halaz Elizak sinhesten dian bezala. Bp II 94.
(En correlación con nola ).
Emaztia / Nula aiherrago / Bekhatila / gizunkia beno; / [...] / Halaz enganatü / Eva gaixtoki. UNLilia 16.
(Con oraciones consecutivas). " Halaz nun, de telle sorte que" Lh.
2. (H).
Así pues; por ello.
Badakizu nothan konzebitua naizela eta halaz hutskor naizela. Harb 333. Halaz ezta izanen rezebitürik edo hartürik, zoin ere beitira mündütiar, taharnoi, aharrari [...]. Mercy 25. Deusere eztuzu gizona beithanago denik, ez halaz presentago denik Jinkoa beno. AR 75. Halaz amorioa da kürküria honkitik honkiala bethi irabia irankorraz ützültzen dena. Egiat 206. Jesüs-Krist eztüzü realki edireiten ostia saintian, üdüripenek ereiten dieno baizik, halaz gogomazü eztezazün ahoan hurzera ützi amurekatik estomakian errezebi dezazün. UskLiB 91. Ezagutu zuten jadanik ikusiak zirela bi aldekoetarik; alaz en gañekoek bota ziozten amilkatuz eken gainera arri batzu. FIr 145. Zeru goibeletik trumoia zen entzuten [...] / Halaz ikaratu ziren denak biziro. Arti MaldanB 195.
HALAZ HALAZ. "Peu à peu (S)" Lrq.
HALAZ EDO HOLAZ. "Aálas edo oólas, de una o de otra manera" Iz ArOñ.
Alas edo olas galdu, guzia da galtzea. (188). LE-Ir. Tratu txarra ondasun alas edo olas utzi bear direnengatik galtzea sekulako gloria. LE-Ir 213. Zerén, naibadúgu ezpadúgu, alás edo olás, beárko pasátu trabáju déna. LE Ong 52v. Azkenéko erresolbituzúte ilarástea alás edo olás. LE Doc 158.
HALAZ ERE. De todos modos, así y todo. v. HALA ERE.
Badakit [...] lan gutxi egin nezakela euskeraren goralgarri, baño alaz ere otoi dagizut baimen emateko neri, aldiz-aldiz zureganatzeko nere idaztitxo zarpallak. Elzo EEs 1916, 297. Alaz ere itz bat esan zazu eta nere anima sendatuko da. ArgiDL 69. Ez uste, alaz ere, apaiz ta pralleak gai onetan garbi-garbi utzi nai ditugunik. EEs 1924, 190 (ap. DRA). Alaz ere otoitza, bere ezpañetan, / Jainko-maitetasuna, biotz-zañetan. Jaukol Biozk 13. Alaz ere, oiek aipatu, oiek saritu. Ldi IL 111. Alaz ere Yesusek eztu kontu aundirik egiten Yoanen aitorrera ortaz. Ir YKBiz 107n. Alaz ere pittin bat / bederik lengoz gain / zuen guzion opaz / edango det orain. EA OlBe 92. Ez da batere pornografiazko kondaira bat, bainan halaz ere, bildur naiz gaitz izango zaidala nonbait publika eraztea. Mde Pr 195. Aurreko astigarrari so, ez dakusat alaz ere astigarrik. Txill Let 47. Irudikizun arauzko idazkera ori, beraz, eztu berez elerti arauzko, mistiku-senak eragiña baizik; alaz ere, edozein esantzak bezela, erti-arauzko zentzuna ere ba darama beregan. Gazt MusIx 165. Jainko-jainkosak aurrenik, hain giza-irudiko eta halaz ere hain bestelako. MIH 323.
v. tbn. JMB ELG 25. Arti MaldanB 214. Osk Kurl 206. Berron Kijote 65.
HALAZ ETA (Con sintagma vbal. con suf. -(e)nean). Ya que.
Alas eta Mezan egiten diraden orazioak [...] guziendako aprobetxatzen diradenean. "Pues [...] aprovechan" . Ber Trat 28v. Alas eta guziak dutenean obligazio gauza oek jakiteko. Ib. 56r. Zerengatik erraten da Eliza dela bat solamente, alas eta munduan denean anbat jende mota kristioak diradenak, eta anbat lekutan? Ber Doc 114r. Alas eta erran duzunean obra onak egiten enpleatu bear duguna, erran izazu obra miserikordiaskoak. Ib. 162r.
(SP (sin trad.)A, Lh) .
(Con -(e)naz gero(z), geroztik ). " Halaz eta mintzo zarenaz gero, ya que habla V." A.
Zinez erakusten deraukuzu gure ganako amorioz su eta khar ditxetzula, halaz eta [...] meza sainduan mirakuiluro emaiten zaizkigunaz geroztik. Harb 12. Zergatik enaiz artha handiagorekin preparatzen zure sakramendu sainduaren hartzera, halaz eta Patriarka [...] Prinze saindu hek [...] halako debozionezko seinalerik zure Maiestate sainduaren serbitzuan erakutsi dutenaz geroztik? SP Imit IV 1, 6. Halaz eta, Philothea, hanbat doatsunaz gero gida on batekin ioaitea debozionearen bide saindu hunetan, zagotza zinetan Iainkoari othoitzez. SP Phil 18. Enganamendu bat da bekhatu mortalik edo benialik konfesatzea hetarik purgatu nahi gabe, halaz eta konfesionea hartarakotzat baizen ordenatua eztenaz geroztik. Ib. 156. Hortarat zarete ezen deithuak, halaz eta Jesukristok ere pairatu izan duenaz geroz gure gatik. He 1 Petr 3, 21. Guretzat eskribatua da hori, halaz eta laborantzan hari dena esparantzarekien hari denaz geroztik lurreko fruituetan parte izateko. He 1 Cor 9, 10.
HALAZ ETA GUZTI. De todos modos, así y todo.
Umeek ere dakiten kondaira [...]; eta, alaz ta guzi, ez aatik Maomaren mirariak baiño egiagoa. Berron Kijote 67. Bat bakarrik ere ez zitzaion iñondikan gogoratu; baiña alaz ta guzi baietz erabaki zuan. Ib. 88.
HALAZ ETA GUZTIZ. De todos modos, así y todo.
Alaz eta guztiaz, sinistu nai badidazute nengon eran, pijaman, ganbarara igoa nazute asarre bizian. Lab SuEm 191.
HALAZ ETA GUZTIZ ERE. De todos modos, así y todo.
Goazen halaz eta guziz ere. Marranta ez da ezer ere. Mde Pr 107. Sarritan entzun oi zuten elezahar eder au aitonaren abotik, baiñan, alaz ta guziz ere etziran sekula aspertzen [...] entzuten. Etxde JJ 96. Alaz ta guztiaz ere [...] etsai guztiak dantzan jartzen genituan. Alkain 78. Alaz ta guztiz ere, ez da danak esaten erreza. Albeniz 28. Eta, halaz eta guztiz ere, zerbait zor diot egileari. MEIG II 55.
HALAZ GUZTI ARREN ERE. Sin embargo.
Alaz-guzi-arren ere Jainkozko Hitz aragitu hau [...] persona bakar bat da. Ub 129.
HALAZ GUZTIZ (alaz guztiaz Añ (G, AN); alaz guziaz Añ (G, AN)). "Aun, también, aun así, [...] alaz guziaz", "(en) medio de eso, con todo eso, [...] alaz guztiaz", "(no) obstante, [...] alaz guztiaz" Añ.
Montevideon ikusi ditut / kanpuak eta ibaiak [...] / alaz guztiyaz gauza geiago / ditu gure alderdiyak. PArt Ustez 105. Ni naizelako zenbat pena ta / mixeri pasa dezuten! / Alaz guztiyaz ez didazute / arrazoi txar bat ematen. Auspoa 123-24-25, 117. Alaz guztiz Diputazio txit goituak biar dan erabakia gai oni emango dio. ForuAG 315. Alaz guztiz, neroni etzitzaidan beñere orrelako gauzik gogoratuko. Alz Ram 80. Besoetatik barnera bultzaz / berêla du zuzendua; / alaz guziaz, erdigite au / ba liteke luzatua. Or Eus 224. Jainkoak dakin lapurretak eta ondamenak egin zituan eta alaz guztiz bere erregiñ zan Isabelek al zuan geiena goratu zuan. JAIraz Bizia 36. [Autokarrak] iges egin dizu [...]. Alaz guztiz, gaur goizean ateratzeko aukera izango dezu. Anab Aprika 71. Ez zuan joan nai gosaldu gabe, alaz guztiz txirbil billa bidali dut. Lab SuEm 194. Lotsagarri eta penagarri, eta halaz guztiz nahitaezko. MIH 69.
HALAZ GUZTIZ ERE, HALAZ GUZTIAZ ERE (alaz guziaz ere Añ (G)). De todos modos, así y todo. "Pero, no obstante" Añ.
Alaz guziaz ere, bere janzimodua aldatu ta truka zezala agindu zion. Aran SIgn 57. Alaz guztiaz ere, bide ona utsegiñik bizi izandu zan ogeita sei urteetaraño. Ib. 7. Gure sabelak ain gaizki ezpadira ere, zeren nagusiak bazkari ona ona eman digun, alaz guztiaz ere, estimatuko dizugu zure borondate ona. Zab Gabon 28. Alaz guziaz ere, beste izdun ederrago batek obetuago izkiribitu dezan arte, nai nuke [...] zu onezaz baliatzia. Bv AsL 19. Gai onezaz, eta ala diote berak, Aita Cornejo ondoena itzegin dala; alaz guztiaz ere, ez diote oni jarrai nai. Ib. 120. Alaz guztiz ere nai degu oen eriotza. Ib. 194.
(s. XX) Etzioten pakean uzten; alaz guziaz ere etzuen Bernardatxoren biotza arrokeriaren kutsuak ere ikuitu. Goñi 75. Alaz guziz ere, len baño maiztxoago [...] etortzen zan Aloñatik etxera. Ag G 134. Alaz gustiyaz ere, etzait iruditzen munduan ni baño aberatsago iñor danik. Ill Pill 7. Alaz guziz ere oraindik bai-da bidaztiak ustiatuko duan beste meatzea eta agian bertatik aterako du ontasunik gallenena. Zink Crit 63. Alaz guztiyaz ere / bate etzan samurtu. JanEd II 122. Alaz guziaz ere / kontatzen errezak / ditun, irien gisa / nere interesak. MendaroTx 64. Alaz guziaz ere, aitortzen det eta nai det errezera idazten dutenak berrizaleak baño askoz geiago dirala ta bear ditugula. Ldi IL 110. Alaz guztiaz ere, alkar artuko aal-degu adiskide onak bezela. Ib. 95. Alaz guziaz ere, maitezko mintzoak / betidanik zerizten biñoen aboak. Ldi UO 53. Badago etekin geiago eman lezaken zuaitzik? Alaz guziaz ere ikusi bear ez litzaken lur alper asko ikusten da. Munita 109. Alaz guziz ere. Ib. 65. Bañan alaz guziaz ere etzan gurekin fiatzen. Alkain 37. Halaz guztiz ere, gizonaren deabruzko sorginkeria! Baroja dugu beti aurrean. MIH 272.
HALAZ MODUAN. De algún modo.
Egiya klaro esaten dizut / eta konsola zaitia; / alaz moduban jarri dezazu / zure arpegi tristia, / ezin barrenan sufritu det nik / zu orrela ikustia. APBB 73.

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus