Orotariko Euskal Hiztegia

(V, G, AN, L; SP ( A ), Urt III 248 (a-), Lar, Añ (-alla), H), habala (habal L, BN, S; Dv), arbaila (-illa V-gip), habela (habel BN, S; VocBN , H (BN), Foix), habila (V-gip; H (L); habill V-oroz-m), abraila (-illa V-gip), armaila (-illa V-gip), argaila (-illa V-gip), afrail (L-sar, B), afrulle (B), arifel(a) (G-nav), aibel (V-arr-arrig-oroz), aiule (V-ple), ubal (G-to, AN-gip-5vill-araq), ufrail (B), ufrella (B) Ref.: A (abail, habal, habel, abill, afrail, aibel, aiule, ubal, ufrail); Lh (habela); Iz To (abailla), UrrAnz (abaillia), ArOñ (abáillie, abráilla, arbaillia); Etxba Eib (abilla); Echaide Nav 188; Ond Bac (arifel); Garbiz Lezo 179; Elexp Berg (abailla); Izeta BHizt2 (afralle).
Honda. "Fronde, [...] honda" SP. " Habaillaz aurtikitzea, tirer de la fronde, hondear" Ib. " Habela, fronde à lancer des pierres. Davidek hil zuen Goliath habelaz aurthiki zien harri batez " VocBN. " Abráillia, la honda" Iz ArOñ. . " Abillagaz arri-jaurtzen, ez zan beste bat a lakua " Etxba Eib. . " Abailliakin arrixa botatzen ibiltzen giñan. [...] Batzuek a organikorik gabe darabilte: abaill " Elexp Berg. "Afrallakin botaut arrie. [...] Afrullekin aizenak gara arri tireka" Izeta BHizt2. v. 1 traila (5). Tr. La forma general es (h)abaila. Hay además habala en Duvoisin y Casenave (en éste junto a habela). La tendencia más general parece la de los autores que lo emplean con -a constitutiva, si bien hay algunos ejs. ambiguos.
Indaitzue habailla batzuk, zenbait harrirekin. Ax 89 (V 61). [Arri] orietatik bat artu ta ezarri zuen bere eskuko aballan. Mb IArg I 349. Eskuko arria bere sok-aballarekin buru inguruan erabilli ta tiratu zion Davidek. Ib. 349. Davitek, harturik harri bat, erabilli zituen bere habaillak. Lg I 279. Baña Dabidek ikaratu baga, imiñi eban artzañak aiñ artuba ebeen abaillia. JJMg BasEsc (ed. 1845) 177. Artu zituen artzai-soñekoa eta aballa bost arrirekin. Lard 165. Harria abailan bezala, ez dabiltza itsurat zeruko izarrak. Hb Egia 3. Harri bat hartu zuen, eta habalaz inguruka erabilirik arthiki zuen. Dv 1 Sam 17, 49 (Ker abaillaz, BiblE habailaz ). Aballako arria baño zunburruntsuago. Ag G 157. Murumenditik jentill batek aballaz bota zuala. JMB LEItz 101. Bere habailarekin harri bat firurikan igorririk. Zerb IxtS 53. Ez makil ez abail. "Sin honda ni cayado" . Or ( in Gazt MusIx 38 ). Baita Balearesko ixtupazko abaillari bira eragiñaz orkatzak zaurtzeko ere. Ibiñ Virgil 76. Xurikan, makhila gorrian, / habelekin xüxen joiten. Casve SGrazi 148. Beren tiragoma, aballa, tikili-takulo. Ataño TxanKan 165. Askatu zituzten beren abaillak eta an asi zitzaizkion belarri-ondoan xixtuka ukabilla aiñako arri-kozkorrak. Berron Kijote 201.
v. tbn. Izt C 50. Ol 1 Sam 17, 40.