OEH - Adibidetegia

2 adibide moltso bilaketarentzat [1 - 2 sarrerak]

multzo

Adiera: 1.1
Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154).
1. (V-arr, B; Urt I 87, Dv, H; -lz- Ht VocGr 327, VocBN ), multzu (AN, L, Sal; Dv, H; -lz- SP, Ht VocGr 430), moltso (V-ple-gip; -ls- Lar, Izt 75r), moltsu (-ls- Lar), multso (BN-mix-arb-baig; -ls- Izt 75r), moltzo (G-azp, AN, BN; Dv, H) Ref.: A ( molso, moltso, moltzo, multzu ); Etxba Eib ( moltsua ); Izeta BHizt ( multzu ); Elexp Berg ( moltso ); Gte Erd 223, 257; X. Kintana Iker 10, 157 .
Montón, conjunto; gran cantidad (de cosas). "Agregado, conjunto de cosas" Lar. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat " Ib.. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua " Ib.. "Tas" Dv. "Amas, tas, monceau" H. "Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu " Etxba Eib. " Multzu ederra bildu dugu " Izeta BHizt. " Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko (2). Tr. Usado en textos septentrionales y navarros desde Leiçarraga; en autores occidentales, hasta el s. XX, sólo aparece en esta acepción en Cardaberaz, Brunet, Arrese Beitia y Azkue, aunque su uso se extiende en dicho siglo.
Konberti erazi dukeenak bekhatore bat bere bideko errebelamendutik [...] bekhatu mulzoa estaliren dukeela. Iac 5, 20 (He bekhatuzko multzo, Ol ogen-moltzo ). Belhar gaixto zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratz-ohoina azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor" . O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Ikhatz gorizko mulzo bat. He Phil 441. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Bi fable multzo. Gy VI. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk 206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94, urte-moltzo en Ostolaiz 17). Uste izan dute, edo sua, edo haizea, edo aire-arima, edo izarren moltzoa, edo ur handia, edo iguzkia eta ilhargia zirela munduari hotsematen dioten jainkoak. Dv Sap 13, 2 (Azkue cita este ej. en su diccionario, y traduce, según gyrum stellarum del texto de la Vulgata, "giro de las estrellas"; su sdo. parece ser sin embargo, apartándose del original, 'conjunto de las estrellas'; v. IZAR-MULTZO). Zuharrak ikhusten ditut asko lekhutan, nahiz hemen ez diren moltzo handika. Dv Lab 318s. Lili molzo bat. Ip Hil 206. Bere otoitz, mezak eta oro emanik, lan puska bat egina zuen, ardurenetik letra multzo bat. HU Aurp 123. Odei moltso lodiak, baltzak geienak. Ag Kr 153. Esakun zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Zelulak elgarri multzotik multzora bertze hari batzuez lotuak [dira] . JE Med 20 (v. tbn. Ber 59). [Hezurrek] hortxe zetzaten nahas-mahas multzo batean. Mde Pr 112. Sabela liliz estaldutako gari-moltzoa iduri. Ol Cant 7, 3 (Ker gari moltzoa; Dv ogi-murru, Echn ogi pila, BiblE garipilo ). Bide-ondoko karraskilla edo txoriegur moltzo baten inguru. Erkiag BatB 40. Auntzak, Burtzaiñaren moltsoko izarrak azaltzen ziranean (iraillaren azkeneruntz), [...]. Ibiñ Virgil 81n (cf. izar-moltso 81). Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren / etenik, bereizturik. Lasa Poem 65. Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9. Etxe moltzo txiki bat. Gerrika 216. Urruñako karrikaren etxe multzoa. Larre ArtzainE 242. Morfema baten zentzua ere multzo bat dela, baina ezaugarri-multzoa oraingoan, bereizgarri-multzoa izan beharrean. MIH 198. Kontsonante multzoak. Ib. 111. Zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa. MEIG VII 36. Lerro zuzenen moltso barreiatuei. "Al haz disperso de las rectas" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Urt Ex 15, 8. Iraultza 128. Ox 29. Osk Kurl 176. Moltso: NEtx Nola 15. Ibiñ Virgil 109. BasoM 136. Moltsu: And AUzta 103. Moltzo: Dh 166. Echta Jos 339. EEs 1919, 111. JMB ELG 29. Vill Jaink 25.
(L, BN; Dv, H), multzu (AN-ulz, B, L, Sal; Ht VocGr 435 ( -lz- ), Dv), moltzo (V-arr; Dv), moltso (V, BN; Lar (+-ls- )), multsu (BN-baig-lab) Ref.: A ( moltso, multzo, multzu ); AtSac 51; Iz Ulz ( ardi-multzú ); Gte Erd 36, 109; Elexp Berg ( moltso ); X. Kintana Iker 10, 157 .
(Ref. a seres animados). "Troupe" Ht VocGr, Dv. "Aquadrillar [...] molsoak bildu " Lar. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa " Ib.. " Gizon moltzo bat, une troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. " Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414. " Bakarka eta multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Gte Erd 36.
Sinhets baitzezan Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde ). Zenbait abarrots handi eta mulzutikako aditzen duzunean, uste izan zazu aditzen ditutzula yende ozte edo tropela muthiritu batek orduan egin izan zituen deihadar izigarriak. He Gudu 136. Eman zion gerla-gizon multzo baten aitzindaritasuna. Lg II 280. Ardi ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian. (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu ). Alexandre bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik ). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib. 4,32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo ). Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa ). Bere diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo ). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu ). Bainan, bakarka eta multzo ttipitan daudenak bazterrerat utziz, erran dezakegu Ameriketako leihorrak deramala arrotzerat doan Eskualdun keta guzia. JE Bur 206. Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat. Zub 106. Uso-samalda [...] nora dijoan eta multso txikia ala aundia dan. Anab Usauri 136. [Kurrilluak] egaz egin eben moltso baten. Otx 156. Israeldarrak multzo edo sail aunditan bildurik. Ir YKBiz 33n (117 ikasle-multzu ). Gizon mozkorren multzoak. Mde Po 80. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Ardi multso bat. Larz Iru 90. Gutxitan alkartutzen dirade / olako euskaldun-moltsoak. Auspoa 77-78, 285. Bi multzo haunditan erdizkatuak ginen ateraldi horietako. Larre ArtzainE 124. Protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari [zen] . MEIG IV 83.
v. tbn. Hb Egia 3. Dv LEd 238. Laph 76. Jnn SBi 58. Elsb Fram 77. Lap 248 (V 112). Lh Yol 6. FIr 149. Barb Leg 67. TP Kattalin 193. Or Eus 359. Txill Let 133. Zait Plat 122. Ardoy SFran 317. Multzu: Echn Cant 1, 7. Jnn SBi 101. Moltzo: Dv Lab 91. StPierre 20. Vill Jaink 26. Moltso: Ayesta 65.
(H) .
(Hablando de materias u objetos incontables). Masa, bulto. v. 1 mulko (6).
Sufre idorraz iratxaki mulzoak / musketak egotzi ohi tuen bezalakoak. EZ Man I 76. O zeiñ zuria agertzen ziñan [...] / edur moltsua mendi gañean / itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! Ib. 439 (v. tbn. ke moltso Kk Ab I 103). Miazketan dituez / lige moltsoak. A ( in Azc PB 106 ). Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian. Ag Kr 57. Bat-batez, gain bêra, maldan, / moltso zuri bat... Elur ez al dan, / loreak ote... Ldi BB 110. Arako moltzo antzeko bat aurkitu eban bidean. [...] Izan be, koipea, koipea dok! Bilbao IpuiB 127. Jausi zan eleiz-goitik su-moltzo ikaragarri bat. Ib. 219 (218 suzko moltzo andi bat ). [Arpegiko] loi moltzo geiena arindu ebanean. Erkiag BatB 45. Laplaceren "nebulosa" delako ori [...] Laiño-multzo batetik, berez eta iñor tarteko jarri gabe, atera ditezkela mundu auek, landareak, abereak [...]. Vill Jaink 36. Lehorrari "lur" eman zion izen eta ur-multzoari "itsaso". BiblE Gen 1, 10 (Dv, Ol, Bibl ur bildu ).
Montón o conjunto enmarañado. cf. infra (2).
Olio santua ta mullo molso batzuek artu, ta argi batekin orazio deboziozko bat esango dizu. Cb Eg III 338. Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari! Laux AB 64.

1 pila

Adiera: 1.1
Andi ta txiki, makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333.
1. (G, AN; SP, H, VocB; pilla V-arr-gip, G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill; VP 77r, Lar, Añ, H, Zam Voc ), pile (AN-5vill, B (+ -lle)), pil Ref.: A (pila, pilla); Iz Als (pili), ArOñ (pilla); Gketx Loiola (txiki); Etxba Eib (pillia); Elexp Berg (pilla); Gte Erd 257, 14 y 293; Izeta BHizt2 (pile) .
(Precedido de tema nominal nudo). Montón, pila; conjunto; gran cantidad. "Monceau, pile" SP. "Pila, montón" Lar. "Atajo, montón" Ib. "Runfla, pilla, molsoa" Ib. "Junta, conjunto, montón" Ib. (s.v. pella). "Agregado, conjunto de cosas, dia, taldea, pilla, molsoa" Ib. "Cáfila" Lar y Añ. "Montón que se tocan, unos sobre otros" VocB. "Pillia eiñ, amontonar. Ez eban beste amesik, diru pillia eiñ eta kontatzia baño" Etxba Eib. "Anbateko sos pile duzu" Izeta BHizt2. v. pilo.
Eraman dutela hurkabera ohoin eta gastagin pilla bat. "Un tas de" . Volt 147. Gizon pillen azkhen fiña den iustutasuna. EZ Man II 103. Bertze urthe pilla. 174. Bakantzen zigola zaldun pilla aundi batzuetan bezala batallaren bat ematera diazenean. Lar SermAzc 47. Tormentu-pill guztiz izugarri bat emanen diena. Mb IArg I 73. Utziko zuela erri guzia auts ta arri-pill egiña. Ib. 121. Auts pilla andi orretan. Cb Eg II 141. Gari pilla baten [...] gal ale gitxi. msOñ 114r. Ará soldado pilagúra enbestítzen. LE ( in BOEanm 1661 ). Lora-pilla eder bat, lora-sorta polit bat. LoraS 16. Gari pillaren gañean. It Dial 32 (Ur gari pillu; Dv ogi meta, Ip ogi athe). Landare pilla andi bat bizkarrean dabela. Izt C 165. Zimaur pilla andiak. Ib. 179. Txinpartatxo batek bolbora-pillara salto-egiñ. Aran SIgn 57. Au dek alper pilla! Ud 25. Diru-pillak begia zorrozten ziona. Bv AsL 45. Sagar-pilletan txilipurdika. Sor Bar 101. Ondo partituko zan / ango urre pilla. AzpPr 57.
( s. XX) Gurdi bidetik bera zijoazen, [...] neskamutill pilla batzuk. Ag G 42. Igo zazute egur pilla onen gañera. Ill Pill 26. Arpoi ta dinamitak / eta soka-pilla. Arrantz 105. Gazte-pilla bat agertu zan. Muj PAm 51. Etxe pilla bat alkarren gainka. Jaukol Biozk 18. Zakar-pilla bezala amildu da. Or Mi 50. Ekiten dio bideari, are-pil gori, uster, zango-nekagarri aietan barna. Ib. 120. Asturiastik ekarri-ttuzte / onera sagardo-pillak. Tx B I 174. Gaztaiña-pilla / aitak orbelez estali. Or Eus 75. Egunkari on bat, bada, ateratzeko, zillar-pilla larria bearko litzake. Ldi IL 73. Artaburu-pilla gora ta gora dijoala. TAg Uzt 293. Aberastasun pillei urbilduko zaizkioten eragille guziak. EAEg 2-3-1937, 1185. Etxe-pil aundia ikusten zan urrutira. Anab Poli 52 (v. tbn. Aprika 87 arbola-pil aundiak). Kilometro pilla bat ibilli giñan. Anab Aprika 77. Arek be ume-pillia zeukan-da. And AUzta 90. Lurrera jausitako zaldi bat jaso eziñik ebillen gizon pilla bat. SM Zirik 88. Gezurrezko on-pilla guztiak ukatu. Vill Jaink 139. Sekulako jende-pilla zetorrela. Salav 92. Azi-ale pillak ondatzen dituen pipia. Ibiñ Virgil 73. Ura ume-pilla! / Danak katu-billa. JKort ( in NEtx LBB 313 ). Igartutako sasi-pillan bat. Uzt Sas 212. Ainbesteko ur-pilla aundia zetorren amilka arkaitz-gaiñetik beera. "Grandísimo golpe de agua" . Berron Kijote 226. Urte pilla andia egin eban Ondarroan. Etxabu Kontu 93. Harri pila honen azpira sartu aurretik. PPer Harrip 25. Nunbait ere gramofono-disko pilla ederra bear dik. JAzpiroz 37. Hizkuntza bat ez dela handik eta hemendik bildurikako gai pila. MIH 194. Film pila koxko bat agertu zaigu aurtengo neguan. MEIG I 189. [Liburutxo] honek bertso pila polita dakar. MEIG II 132. Oihenarten paper-pila aberats baten jabe. MEIG VII 51.

v. tbn. Pilla: Iraola 30. EusJok II 67. Alz Ram 100. Lab EEguna 88. JMB ELG 41. JAIraz Bizia 81. Osk Kurl 20. Ataño TxanKan 78.
(-ill- V-gip, G-azp; Lar) Ref.: Iz ArOñ (pilla); Elexp Berg; Gte Erd 223, 257. .
(No precedido de tema nominal nudo). Montón, pila. "Amontonar, [...] montoiak, pillak, metak, murruak egin " Lar. " Pillia eiñ, dirua aurreratu. Pillia eitten jardun bizi guztia, gero danak emen lagatzeko " Elexp Berg. "Bi pillatan banatu zuen (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. Lar Cor 202s: "Lo mismo se emplean cuando llega la cosecha de la manzana, recogiéndola en covanillos con kizkias, [...]. Hacen sus pillas para el dueño y para el diezmo"..
Bilzen da pilla batean, larrañekoa bada trilla, agotz eta ale ta gari zakar guzia. Mb IArg I 203. Arzen dute trillariak beren pala, ta palaka aizea datorren aldera botatzen dute pill guzia. Ib. 203. Erri txiki onetako eun artaldeen obariak pilla batera batu. Izt C 170. Berrogeita amar milla gorputz-ill pilla batean arkitu ziran. Lard 540. Bildu zituzten [igelak] pilla neurrigabeetan, eta usteldu zan lurra. Ur Ex 8, 14 (Ol metaka bildu, Ker metaka batu, BiblE multzotan pilatu). Añ laster odeiak, / baña pilla andiak, / baltz eta zuriak. AB AmaE 339. Andi ta txiki, makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333. Bultz-egin belar-maillari; / [...] sei pilla aundika bildu-asmoa. Or Eus 316. [Artaburuak] sorotik gurdika eraman-ala, ermo erasotzen diote zuritzalleak erdian jeikitzen dan pillari. TAg Uzt 293. Pillatan agiri ziran tarteka aurreko egunetan bildutako sagardao-sagarrak. Ib. 281 (cf. PILAN). Diru biltzailla baldin bazera, / [...] alper alperrik poztuko zera / pilla aundia ikusita. And AUzta 150s. Alea, banakoa galtzeagatik bost inporta zaio ari, pilla salbatu ezkero. Vill Jaink 87. Granadak, batek pillatik artu eta beste bati ematen. Salav 82. Ondo zuria izenekua / beste bat ere badago; / ortatik ere pilla ederrak / iñoiz ekarria nago. Uzt Sas 134. Berunetikan Elaman goian / pilla egiten zanian. Ib. 285. [Liburuak] leioetatik patiora bota, ta, pilla bat egin-ta su ematea. Berron Kijote 75. Eztarri zar artan pasa ziran ardo-sagardoak pilla batean baleude. Ataño TxanKan 112. Urteak [...] pilla aundi xamarra egin ezkero. Insausti 207. Ogia erretzeko zegoan labearen ondoan pilla egiten genduan. Albeniz 47. Txartelak pila haundietan neuzkan. PMuj ( in MEIG I 91 ). Landucci eta RS eta Axularrengandik datozen hitzak berezi ondoren ere gelditzen zaigu eraskin horretan pila mardul bat, leinu eta etorki izkutukoa. MEIG VII 57.
(Precedido de gen.). "Gruesa de las Prebendas y otras rentas Eclesiásticas, ondakarren pillarik andiena " Lar. "Parva de trigo, gari joaren pilla " Lar, .
Nontxe doloratzen baita asko arimen pilla. EZ Man I 119 (II 53 presunen pillak). Munduan bizi diran gaisto guzien salla edo pilla. Mb OtGai III 190. Usteltasun eta ar likitxen pilla nazkagarri bat. Arr May 29. Zeruko ondasunen ainbesteko indarra ta pilla arrapatzen bai du eskabide onek. Inza Azalp 136.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper