1. (V-gip, G-azp-goi-to, AN-gip), ixtura (V-gip, G-azp-to), istura (V-gip) Ref.: A; Iz ArOñ, To ; Elexp Berg (ixtura); Gte Erd 172; ZestErret (itxitura, hesola) .
Cercado. " Itxítura bet, cerradura" Iz ArOñ. " Itxitura bat jarri, poner una cerca al campo. Txarrantxakiko ixtura, la cerca de alambre con púas" Iz To. " Zelaixan ixturia ein dabe, ganauak gau ta egun bertan ibilli daittien " Elexp Berg. v. itxitu. Tr. Documentado en textos meridionales (gralmte. guipuzcoanos) desde comienzos del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. de itxitura .
Aurrean burni-makillazko itxitura bat egin diote, jendea geiegi alderatu ez deiyen. Goñi 107. Ibiltzen etzala jarri zanean, eguterako istura batean ipiñi genduan [txita] . Ayerb EEs 1917, 80. Orain millaka urte bizi ziran gizonak [...] arri aundizko itxitura bat egin eta gañean beste arri aundiago batzuek ipintzen zituzten. Euzkel-Egutegi 19-5-1923 (ap. DRA ; se refiere a los dólmenes). Itxitura batean zazpi zortzi [bei] zeuden. JAIraz Bizia 47. Itxiturik bear bada, ondo itxi; landareak abere-bildurretik atera diranean, kendu itxiturak. Munita 129. Izai oien inguruan [...] amar bat ektareako itxitura bat egitea. Ib. 81. Piñu-landara jartzen digute / itxiturarikan gabe, / guri ardiak nola kenduko / gogor saiatzen dirade. And AUzta 131. Zenbat aldiz eztitugu ikusi artille-moltso oiek itxituretatik zintzilika! Vill ( in Gand Elorri 12 ). [Plazak] zeukan jira guztian, zezen-plazaren gisan, itxitura bat arriakin egiña. Salav 74. Zezenak gordetzeko itxitura. Garm EskL I 28. Larrak zañetik ateratzerik ez dik nai, itxitura galdu ez dedin. Ataño TxanKan 238. Baratzan egin nion / alanbrez ixtura. Zendoia 212. Akazia itxiturak egiteko erabiltzen da. Ostolaiz 85.

1. (L, BN; SP, VocBN , Dv, H (BN, S)), laar (V-arr-m-oroz, G, AN-5vill, L-sar-ain, B; IC 447v, Mg PAbVoc 232, Izt, H (V, G)), lar (V-gip, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal; SP, VP 52v, Añ.Lecl (G), Lcq 79, Dv, H (V, G)), nahar (S; Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv (S), H (S)), naar (V-gip, Sal; Dv (V)), nar (V-och, R; Aq 22 (R)), ñar (Sal, R), lagar (B) Ref.: Bon-Ond 148; VocPir 538 y 585; Alth Bot 20; A (laar, lagar, lar, naar, nar, ñar); Arzdi Plant1 277; Echaide Nav 94, 95; Iz Ulz, Als, IzG , To y UrrAnz (larra), ArOñ (naar), R 311; CEEN 1969, 100; JMB At (larra); ZestErret (lar) .
Zarza; zarzal. "Ronce" SP. "Espino" Aq 22. "Zarzal" Mg PAbVoc 232. "Zarza, larra" Ib. 79. "Abrojo" Añ. "Lar (G, AN-egüés, Sal), abrév. de lahar-ra, ronce" Dv. "Zarza, planta rastrera. Laharraren umea martzuka (Lc), la cría de la zarza es mora, tal padre tal hijo" A. "Lar, cambrón, abrojo" Ib. "Naharra ezari diogu (Sc), le hemos puesto el cambrón" Ib. "Larra, (rubus), zarzamora" Arzdi Plant1 277. "Ñárra, la maleza, la zarza" (R-is) Iz R 311. "Manex Salaman urak ereman, / laharrak atxiki / otsuak iretsi grin-grau! (BN-baig), lo retuvo la zarza" CEEN 1969, 100. Cf. VocNav s.v. larra.
Naarra onderean zorrotz. "Que el espino desde su nacimiento es siempre agudo" . RG B, 36. Gauza zarra, bera lar. 'La cosa vieja ella misma es zarza (que tira)' . RIs 37. (Omaechevarría (BAP 1964, 342s.) lo interpreta como 'mucho' o 'demasiado', y propone traducir 'cosa vieja, sin más por sí cansa') Bide huntako naharrak, kaparrak eta ilhorriak trenkatu ditu. Tt Onsa 18. Bill othe daitezke elhorrietarik mahatsak edo laharretarik fikoak? He Mt 7, 16 (SalabBN lahar, Or, IBk lar, Ip nahar; HeH, Dv, Ol lap(h)ar, Ur sasilar, TB, Echn k(h)ardo, Samper zearnar, Hual xargatze, BiblE gardu). [Ereinlleak] erre bear dituela [...] larrak eta beste zakarrak. Mb IArg I 357. Ez darotzu lurrak ekharriko laharrik eta arantzerik baizen. Brtc 188. Zer nehork igurikiten ahal du zuk maradikatu duzun lur batetarik nahar eta elhorririk bezik? AR 398. Ez soluan nekatu, ez laarrak kendu. Mg CO 93. Katigatu zitzaion bere adarra txarakako otatza ta larretan. VMg 54. Lege Santa arantzaz, elorriz eta larrez guztia josirik arkitzen da. AA III 298. Infernuko sasi eta laarrak. JJMg BasEsc 18. Eztabe aurkituten atx, larra, sasi, aranza, arri edo orbel pilo bat baño. Astar II XI. Bide ondoko laarrak urratu legijez geure jantzijak. fB Ic III 327. Moisek ikusi zuen subak erretzen zuen larra. Echve Dev 305. Naharren pian dagoen lilia. MaiMarIl 27. Sasi, lar, ota, errolantz da beste sastalari mueta [asko] . Ag AL 23. Len baso zirean mendi-egalak, orain lar ta sasi dira. A EEs 1916, 109. Zenbait pirritziku, elhorri, othe edo lahar. Hb Egia 12. Auntz arin, larrak eta urritzak morrozten dituena. Or Mi 33. Oiek aldatu dituzten larrak / arrosa biyurtu dira. Tx B II 171. Ote-lore bat triskatu / ta samindu dot larra. Laux AB 65. Lar banakan batzuek [jo] . Munita 69. Aitzetan zintzillik, narrak eta goroldia oskatuz, auntzak. EG 1952 (7-8), 7. Nere aita lar-arramazkez arpegia urratuta [etorri zan] . Ugalde Iltz 13. Martxukaren aita, laharra. Larz Senper 126. Sasi-moltso, lapatx eta narrak aldera itzatzu. "Aspera silva lappaeque tribolique" . Ibiñ Virgil 102. Larra maldaren alde. (AN-larr) 'Gaiztoa gaiztoaren alde' . Inza NaEsZarr 456. Lar-puntak uretan egosi eta ean oi da, beerakoa sendatzeko. Arin AEF 1980, 65. Bidetxior inguruetako lar eta zakarrak garbitu. AZink 127. Ez laar ez ota bakar bat ezta ikusten. Gerrika 223.
v. tbn. Gy 72. Ox 70. Barb Leg 141. Zerb Azk 79. Arti MaldanB 196. Lar: It Fab 91. Izt Po 55. Lard 131. Bv AsL 182. Urruz Zer 118. Jaukol Biozk 15. Kk Ab II 16. FIr 145. Yanzi 117. Otx 105. Olea 262. Uzt Sas 356. Etxabu Kontu 133. Ataño TxanKan 238. BBarand 55.

1. (G, AN... ap. A; H (BN)), lapatx (Vc, AN-5vill ap. A; Aq 1072 (G, AN), Añ, Lcq 110), lapatz (V-arr ap. A ; Añ), lapaz (Lar, Añ, Izt C 45, Lcq 110, H).
"Lampazo" Lar. "Cadillo" Aq 1072. "Amor de hortelano" Añ. "Bardana (bot.). Lapatxa baiño beteago dagoz aurten sagarrok " A. Cf. VocNav s.v. lapacha. v. 3 lapa, LAPA-BELAR.
Muri ta lapaitz-orde balekar / axaleko sapelarra. Or Eus 278. Artilleaz ardura baldin bazera, sasi-moltso, lapatx eta narrak aldera itzatzu. "Lappae" . Ibiñ Virgil 102.

(G-bet), manju(b)a (V-m), mandxuba, maiñu (AN-gip, L) Ref.: A (maiñu); AEF 1960, 17; Echaide Orio 123; Zubk Ond (manjuba). .
Manjúa, banco de peces. "Banco o amontonamiento de peces (Orio)" P. Ezcurdia (comunicación personal). "Bolsa de pescado" Zubk Ond. "Manjui, banco de sardina y anchoa perseguida por los toninos (V-m)" AEF 1960, 17 (es posible que manjui sea aquí una errónea deducción a partir de det. manjuia, es decir manjua + -a).
Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian, legorreko mandxuba (reunión de peces) gorri bat, izurde ta guzti. Ag Kr 57. Itxas-barruratzen zijoazela, arrantzalearen begi ernaiak, izurderik edo majurik ikusten ote zuanen intziriakin ingurumari guzia bizkor aztertzen zuan. Elizdo EEs 1925, 213 (214 majutan). Udabarriko arrantzea antxobea zan, eta da. Len era bitara atrapaten zan: bat, geienetan, mandtxuba erara, Itxasora urten eta lenengo ixurdeak billatu. Etxabu Kontu 118. Jaubeak beste arrantza guztietan erdia jasoten ba'eban be, mandxuan irutik bi artzen eban. Ib. 118.

1. (V-gip, G, AN, L, BN; O-SP 230, SP, Aq 293 (AN), VocBN , Dv, H (L)) Ref.: A; Iz Ulz, ArOñ , To; Gte Erd 9. .
Cuesta, pendiente; ladera, falda (de monte). "Montée" O-SP 230. "Malda eta patar, montée, coteau" Ib. 230. "Malda eta patarra, montée, colline" SP. "Terrain en pente" VocBN. "Côte, penchant. [...]. Malda-erditan, à mi-côte" Dv. "Mendiaren maldatik sortzen den ithurri garbia, la fontaine pure qui nait du flanc de la montagne" H. "Malda, maldia, cuesta muy grande, intransitable, si se cae por ella, no se para hasta pasarla toda" Iz ArOñ. v. aldapa, aldatz.
Maldetako belharrak du indarrik gehiena. Dv Lab 34. Maldari behera aurdiki. Prop 1876-77, 418 (tbn. maldari behera en Zub 42; cf. infra MALDA BEHERA). Maldaz bera zeramaten arrastaka Ines. Bv AsL 95. Beetik goorakoan malda ta goitik beeerakoan malda beera . A Ezale 1898, 159a. Zelai ta ordeka omen da, batere maldarik gabe. A. Zonbat aldiz Otxaldek igan ditu zure maldak. Ox 31. Zelaia edo malda den, ordoki edo mendi. FIr 166. Larre-Luxeko malda gainean ikusten dute Manuel. Barb Leg 148. Ezer askoren paltik ez daukat / maldan bera amiltzeko. Tx B II 268 (tbn. maldan be(he)ra en JAIraz Bizia 57, Arti MaldanB 190, Anab Aprika 52, Ataño TxanKan 274, BBarand 48). Malda bati zeiharka lotzen girelarik. JE Ber 48. Bat-batez gain-bêra maldan, / moltso zuri bat. Ldi BB 110. Bareak / intzetara dira gauez, [...] / maldetan gora balitz azarik / ostoa zula-bearrez. Or Eus 319. Aloñaren maldan, / atziña zaarraren / altzo-altzotikan. SMitx Aranz 11 (v. tbn. Aloñaren malda en NEtx Antz 30; Aloña-malda en SMitx Aranz 17, NEtx Antz 50, Vill in Gand Elorri 9). Zuaitza ederra ta mendi-tontorrean, malda ta sakonean, ona da bide-etxean. Munita 21. Larrungo maldetan. Zerb Azk 41. Andik errira malda dago. Anab Poli 89. Iturretxea Garaziko maldetan hedatua zen. JEtchep 51. Guardiazibil kuartela, malda gain batean dago. Ugalde Iltz 57. Ara sei lagun, malda berdean, / jantzi biziak soiñean. Gand Elorri 63. Malda biguiñak aukeratzen baldin badituzu, zabalki lerrokatu itzatzu [matsondoak] . Ibiñ Virgil 88. Izotzak gogortuak zeuzkan errekalde ta maldak. NEtx LBB 96. Gu gera berriz malda txarretan / lanian ari geranak. Uzt Sas 75. Soroan / bide bazterrean / malda karraskatu / ta hauts xehean. Azurm HitzB 67. Gogozko tokian mald(ar)ik ez. (B). Inza NaEsZarr 2157. Gau illunen maldan betti tortzen tzien arri aundi aik bezelaxe. (AN-gip). PPer FLV 1987, 192. Areintzako etzan an / malda nekosurik. FEtxeb 182. Benta-aunditik aurrera Albisturko maldan gora. BBarand 161. Tiratzeko [...] terresta-bidea deitzen ginuen malda lerrakariari beheiti. Larre ArtzainE 60. Zenbat eta malda edo aldapa geiago izan, obe neretzat. Albeniz 270. Bide ibiliak, betikoak erosoak eta maldarik gabeak izan ohi dira. MEIG I 197. Alde bietara duen hariaren maldan. "Vertiente" . MEIG IX 126. (en colab. con NEtx)
v. tbn. Zab Gabon 102. Lh Yol 47. Etcham 163. TP Kattalin 182. Zait Plat 20. Lasa Poem 117. ZMoso 45.

5. Recorte.
Lerro zuzenen moltso barreiatuei, azal txalplanen legez kanpoko mozketak erantzuten diete. MEIG IX 125. (en colab. con NEtx)