OEH - Adibidetegia
9 adibide moltso bilaketarentzat [1 - 8 sarrerak]
1 baita
BAITA (...) ERE (gral. (no V); Lar, H; baita... bere H; baita... be V-gip;
bai eta... ere AN-5vill).
Ref.: A; Gte Erd 33, 98; Elexp Berg. "También, cuando se responde solitariamente, baita, baita ori ere" Lar. "Alectoría [...], ollarraren erean, baita gibelean ere, arkitzen dana" Ib. "También (contr. de bai-ta). Encabeza la frase de que forma parte y exige que a la palabra a que ella se refiere le siga el verdadero 'también' que es bere o ere" A. "Aita etorrida; baita ama ere (V-gip, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 33. "Frantsesak laguntzen dio; bai eta euskerak ere (AN-5vill)" Ib. 98 (donde se censuran las construcciones del tipo baita ere laguntzen dio euskarak; cf. infra). v. supra
(1),
infra ETA BAITA (...) ERE.
Ereiten duenak bozkario duenzát, baieta biltzen duenak-ere. Lç Io 4, 36. Zeruan agintzen duzu / aingeruen gañean, / bai eta lurrean ere / gizon guztien artean. EZ Noel 61. Baita nik ere aithortzen / hilletarik piztea. Ib. 38. Hainitz ebatsteko gogoa duela guti ebatstea mortal [da], baita gogo hura bera ere. Harb 182. Egiazki zure ama naiz, / baita neskatoa ere. Gç 74. Entzunen tik Jainko on hunek / hire deihadar guztiak, / baieta sentituko ere / hire dolore handiak. Ib. 122. Aitzineko igantian erran behar da, baita bestan ere. Bp II 96. Hau bere denboran izatu zela eta orai ere dela, baita oraino aitzinarat ere izanen Eskual-Herriko buruzagi filosofoa. ES 145. Atsegiñ dugu minzatzeaz hagitz maitatzen eta desiratzen ditugun gauzez, bai eta beldur garenez eta gure nahien kontra direnez ere. Ch I 10, 1. Ez dezazutela beldur, orregaitik emendatu, bukatu, aituko dala neurrigabeko argi au; bai eta jarioko ere etorkizaldi guzientzat, mundu onek dirauen artean. Lar SAgust 9. --Animan ala korputzean padezitu zituan pena eta doloreak? --Prinzipalmente animan, bahita korputzean ere. CatCeg 36. Sentituko duela bere baitan, bai eta erakhutsiko kanpora ere, ez dela haren fidantzia bano. He Gudu 47. Badagikee beren lan andi hau hitzez ta predikuz, bai ta libruz ere. Mb IArg I 53. Oriek eta gu, bai ta sulezeko etsai amurratu guziak ere, bilduko gara Josafatko soro-aran andian. Ib. 60. Ta ez bere kontrarioari bakarrik, bai eta aren aide ta lagun guziai ere biotzetik barkatu zien. Cb Eg II 167. Eriozko edo mortalak, bai ta benialak ere. Cb CatV 50. Iru Birtute Teologalak: Fedea, Esperanzea, eta Karidadea. Bai lau Kardinalak bere: Prudenzia, Justizia, Fortalezea, eta Tenplanzea. Bai ta Humildadea, eta Kastidadea bere. Oe 40s. Zer nahi ontasun emanen zioela, bai eta bere erresumaren erdia ere, hala nahi bazuen. Lg II 160. --Kredoa esatea da orazioa egitea? --Bai-ta haren izena santu egitea ere. Ub 167.
(s. XIX) Etorri zan gure Jesus bizitza ematera ez ezen, baita ematera ere bizitza luzea ta ugariagoa. Mg CC 240. Eta ez bakarrik bere lagunari egin diozkanak, baita bere anima gaixoari egin diozkanak ere. Gco II 53. Bazuen Paradisuan, doarik alaere, Adanek, eta Ebak, jateko, edateko, ta gauza guzietarako nai adiña, baita askoz geiago ere. AA III 268. Othoitzaren gainean lazatzen dena, segur izan ahal diteke, gazte-denboran bereziki, baieta bertze edozein adinetan ere etsaia nausituko zaiola. Dh 319. Meditazionea egin ditekela non-nahi ta noiz-nahi, bai eta edozein lanetan hari delarik ere. Ib. 100. Nai neuke beintzat, Jauna, zeu bakarrik ameetia, primia, ta seguruba zarialako. Baita emonzailia zarialako bere. fB Ic II 62. Laguntasun au aituten da, ez gorputzeko biar edo nezesidadeetan bakarrik, baita arimakuetan bere. Astar II 81. Arrapostü emaiten derozü: Et cum spiritu tuo. Bai eta zure ezpiritiarekila ere. UskLiB 30. Konfientzia berarekin, bai eta oraino handiagorekin ere. Jaur 134. Nabarri eder anitz; baita arri areatsua ere ugari. Izt C 56. Iretsten tuela laster ontasunak, / Bereak eta bertzenak, / Bai bere haurrenak ere, / Baita andrearenak ere. Gy 312. Moisesek, bada, ikusi zituenean gauza guziak, Jainkoak erakutsi zion bezala egiñak, bedeinkatu zituen: baita Apaiz-nagusi Aaron ere konsagratu zuen. Lard 84s. Izan degu soñua / dantzatzeko diña, / bai eta damak ere / bana eta biña. Bil 34. Frantzian bai eta Espainian ere aitoron seme batek odola zor du herriari. Laph 3. Gloria, bai Aitari, bardin Semeari, / Gloria Espiritu guztiz Santuari, / Baita gloria bere Euskel erriari. AB AmaE 29. Hara orduko unhatua baitzen, bai eta haren gizonak ere. Elsb Fram 85. Emazte ederra daukat / zeuri Iauna eskerrak; / bai ta seme bi bere / bera lango ederrak. Azc PB 84.
(s. XX) Ez Done Antoniori bakarrik, baita Antiguako Amari, Iziarkoari ta Begoñakoari be. Ag Kr 206. Igaro zan egun bat, baitta bi bere. Echta Jos 65. Frantzian bai eta Euskal-herrian ere. JE Bur 69. Bazkarija atondu dabe, baita iruntsi be egundoko ariñen. Kk Ab I 97. Siñesmenean irautea bearrezkoa da, baño baita siñesmen orrek derakusgun bezala bizitzea ere. Inza Azalp 11. Parise edo Marise, hogoi mila Españolek ez othe lukete hartuko? [...] Hogoi mila Españolek? Bai eta hamabost milek ere! Barb Sup 130. --Jaun erretorak ere jan behar dü arren? --Bai eta edan ere. Const 32. Lantze au Euskalerri guztian zabaldu zan; baita Aragoiko ipar aldean ere Kataluniraño. JMB ELG 64. Bataio eske yoaten zitzaizkion gizaldeai, bai ta Farisau ta Sadukearrai ere esaten zien. Ir YKBiz 40. Balendin, ekatzak ire eskua. Baita zuk ere zerea, Libe. TAg Uzt 305. Okerrenean ere aita jarriko det, baita anai-arrebak ere. JAIraz Bizia 111. Bainan astia urri, bai eta ondikotz, biotza ere. Mde Pr 192. Kaletarrari [kutizigarri zaizkiola] esan dut, baiñan, baita baserritarrari ere ene ustez. Etxde JJ 28. Arrigarri bakarrik? Bai eta negargarri be. Bilbao IpuiB 267. Botereak beti bezala ari dira beren joku zikiñetan; baita beren azpikoak ere oien aurka burua altxatuz. Vill Jaink 178. Haren egon tokitik, ukhaiten ditu gero berriak! Bai eta, haren potreta ere badu. Larz Iru 130. --Eta ondorengo aztartua be bai? --Baita ori be! Etxba Ibilt 471. Hizkeraz ez ezik, baita barren-isuriz ere. MIH 176. Niri, zuzen nahiz oker, Hebbel gogorazten dit elkar-hizketan hasten denean. Baita Flaubert ere. MEIG VI 87.
v. tbn. Sor Bar 68. Urruz Urz 30. Goñi 22. JanEd II 100. ArgiDL 19. Inza in Jaukol Biozk VI. Lek EunD 36. Izeta DirG 59. Zait Plat 69. MAtx Gazt 67. Ibiñ Virgil 104. Uzt Sas 280. Berron Kijote 65. TxGarm BordaB 12. Zendoia 127.
Baita... be(re): JJMg BasEsc 97. Añ EL2 21. Ur MarIl 22. A BGuzur 148. Alt EEs 1917, 43. Enb 176. Eguzk GizAuz 77. SM Zirik 48. Akes Ipiñ 28. Erkiag BatB 111. Alzola Atalak 113. Onaind STeresa 21.
Bai eta... ere: Ip Dial 79. Jnn SBi 130. Arb Igand 20. Ill Pill 11. EusJok 120. Etcham 74. Zub 55. Uzt Sas 278. Xa Odol 41. Etchebarne 77. Ostolaiz 126.
Ba eta... ere: HU Zez 138. Barb Sup 140. Zub 57.
Ereiten duenak bozkario duenzát, baieta biltzen duenak-ere. Lç Io 4, 36. Zeruan agintzen duzu / aingeruen gañean, / bai eta lurrean ere / gizon guztien artean. EZ Noel 61. Baita nik ere aithortzen / hilletarik piztea. Ib. 38. Hainitz ebatsteko gogoa duela guti ebatstea mortal [da], baita gogo hura bera ere. Harb 182. Egiazki zure ama naiz, / baita neskatoa ere. Gç 74. Entzunen tik Jainko on hunek / hire deihadar guztiak, / baieta sentituko ere / hire dolore handiak. Ib. 122. Aitzineko igantian erran behar da, baita bestan ere. Bp II 96. Hau bere denboran izatu zela eta orai ere dela, baita oraino aitzinarat ere izanen Eskual-Herriko buruzagi filosofoa. ES 145. Atsegiñ dugu minzatzeaz hagitz maitatzen eta desiratzen ditugun gauzez, bai eta beldur garenez eta gure nahien kontra direnez ere. Ch I 10, 1. Ez dezazutela beldur, orregaitik emendatu, bukatu, aituko dala neurrigabeko argi au; bai eta jarioko ere etorkizaldi guzientzat, mundu onek dirauen artean. Lar SAgust 9. --Animan ala korputzean padezitu zituan pena eta doloreak? --Prinzipalmente animan, bahita korputzean ere. CatCeg 36. Sentituko duela bere baitan, bai eta erakhutsiko kanpora ere, ez dela haren fidantzia bano. He Gudu 47. Badagikee beren lan andi hau hitzez ta predikuz, bai ta libruz ere. Mb IArg I 53. Oriek eta gu, bai ta sulezeko etsai amurratu guziak ere, bilduko gara Josafatko soro-aran andian. Ib. 60. Ta ez bere kontrarioari bakarrik, bai eta aren aide ta lagun guziai ere biotzetik barkatu zien. Cb Eg II 167. Eriozko edo mortalak, bai ta benialak ere. Cb CatV 50. Iru Birtute Teologalak: Fedea, Esperanzea, eta Karidadea. Bai lau Kardinalak bere: Prudenzia, Justizia, Fortalezea, eta Tenplanzea. Bai ta Humildadea, eta Kastidadea bere. Oe 40s. Zer nahi ontasun emanen zioela, bai eta bere erresumaren erdia ere, hala nahi bazuen. Lg II 160. --Kredoa esatea da orazioa egitea? --Bai-ta haren izena santu egitea ere. Ub 167.
(s. XIX) Etorri zan gure Jesus bizitza ematera ez ezen, baita ematera ere bizitza luzea ta ugariagoa. Mg CC 240. Eta ez bakarrik bere lagunari egin diozkanak, baita bere anima gaixoari egin diozkanak ere. Gco II 53. Bazuen Paradisuan, doarik alaere, Adanek, eta Ebak, jateko, edateko, ta gauza guzietarako nai adiña, baita askoz geiago ere. AA III 268. Othoitzaren gainean lazatzen dena, segur izan ahal diteke, gazte-denboran bereziki, baieta bertze edozein adinetan ere etsaia nausituko zaiola. Dh 319. Meditazionea egin ditekela non-nahi ta noiz-nahi, bai eta edozein lanetan hari delarik ere. Ib. 100. Nai neuke beintzat, Jauna, zeu bakarrik ameetia, primia, ta seguruba zarialako. Baita emonzailia zarialako bere. fB Ic II 62. Laguntasun au aituten da, ez gorputzeko biar edo nezesidadeetan bakarrik, baita arimakuetan bere. Astar II 81. Arrapostü emaiten derozü: Et cum spiritu tuo. Bai eta zure ezpiritiarekila ere. UskLiB 30. Konfientzia berarekin, bai eta oraino handiagorekin ere. Jaur 134. Nabarri eder anitz; baita arri areatsua ere ugari. Izt C 56. Iretsten tuela laster ontasunak, / Bereak eta bertzenak, / Bai bere haurrenak ere, / Baita andrearenak ere. Gy 312. Moisesek, bada, ikusi zituenean gauza guziak, Jainkoak erakutsi zion bezala egiñak, bedeinkatu zituen: baita Apaiz-nagusi Aaron ere konsagratu zuen. Lard 84s. Izan degu soñua / dantzatzeko diña, / bai eta damak ere / bana eta biña. Bil 34. Frantzian bai eta Espainian ere aitoron seme batek odola zor du herriari. Laph 3. Gloria, bai Aitari, bardin Semeari, / Gloria Espiritu guztiz Santuari, / Baita gloria bere Euskel erriari. AB AmaE 29. Hara orduko unhatua baitzen, bai eta haren gizonak ere. Elsb Fram 85. Emazte ederra daukat / zeuri Iauna eskerrak; / bai ta seme bi bere / bera lango ederrak. Azc PB 84.
(s. XX) Ez Done Antoniori bakarrik, baita Antiguako Amari, Iziarkoari ta Begoñakoari be. Ag Kr 206. Igaro zan egun bat, baitta bi bere. Echta Jos 65. Frantzian bai eta Euskal-herrian ere. JE Bur 69. Bazkarija atondu dabe, baita iruntsi be egundoko ariñen. Kk Ab I 97. Siñesmenean irautea bearrezkoa da, baño baita siñesmen orrek derakusgun bezala bizitzea ere. Inza Azalp 11. Parise edo Marise, hogoi mila Españolek ez othe lukete hartuko? [...] Hogoi mila Españolek? Bai eta hamabost milek ere! Barb Sup 130. --Jaun erretorak ere jan behar dü arren? --Bai eta edan ere. Const 32. Lantze au Euskalerri guztian zabaldu zan; baita Aragoiko ipar aldean ere Kataluniraño. JMB ELG 64. Bataio eske yoaten zitzaizkion gizaldeai, bai ta Farisau ta Sadukearrai ere esaten zien. Ir YKBiz 40. Balendin, ekatzak ire eskua. Baita zuk ere zerea, Libe. TAg Uzt 305. Okerrenean ere aita jarriko det, baita anai-arrebak ere. JAIraz Bizia 111. Bainan astia urri, bai eta ondikotz, biotza ere. Mde Pr 192. Kaletarrari [kutizigarri zaizkiola] esan dut, baiñan, baita baserritarrari ere ene ustez. Etxde JJ 28. Arrigarri bakarrik? Bai eta negargarri be. Bilbao IpuiB 267. Botereak beti bezala ari dira beren joku zikiñetan; baita beren azpikoak ere oien aurka burua altxatuz. Vill Jaink 178. Haren egon tokitik, ukhaiten ditu gero berriak! Bai eta, haren potreta ere badu. Larz Iru 130. --Eta ondorengo aztartua be bai? --Baita ori be! Etxba Ibilt 471. Hizkeraz ez ezik, baita barren-isuriz ere. MIH 176. Niri, zuzen nahiz oker, Hebbel gogorazten dit elkar-hizketan hasten denean. Baita Flaubert ere. MEIG VI 87.
v. tbn. Sor Bar 68. Urruz Urz 30. Goñi 22. JanEd II 100. ArgiDL 19. Inza in Jaukol Biozk VI. Lek EunD 36. Izeta DirG 59. Zait Plat 69. MAtx Gazt 67. Ibiñ Virgil 104. Uzt Sas 280. Berron Kijote 65. TxGarm BordaB 12. Zendoia 127.
Baita... be(re): JJMg BasEsc 97. Añ EL2 21. Ur MarIl 22. A BGuzur 148. Alt EEs 1917, 43. Enb 176. Eguzk GizAuz 77. SM Zirik 48. Akes Ipiñ 28. Erkiag BatB 111. Alzola Atalak 113. Onaind STeresa 21.
Bai eta... ere: Ip Dial 79. Jnn SBi 130. Arb Igand 20. Ill Pill 11. EusJok 120. Etcham 74. Zub 55. Uzt Sas 278. Xa Odol 41. Etchebarne 77. Ostolaiz 126.
Ba eta... ere: HU Zez 138. Barb Sup 140. Zub 57.
(En fórmulas de cortesía).
Jinko onak dagizula egun on / nere Klara maitea. / Bai eta zuri ere / Dongaraieko primia. (Sal). Balad 75. --A! Protxu on dizuela. --Baita beorri ere egitian. Sor Bar 39. --Gabon Jainkoan dizutela. --Baita zuri ere, aita. Zab Gabon 33. --Arratsaldeon Jaungoikoak dizutela. --Baita zuri ere, ala dizula. Moc Damu 28. --Egun on, Jose. --Baita zuri ere. Ill Testim 9. --Jaungoikuak gau ontxo bat dizutela. --Baita beorri ere. Alz Ram 24. --Jaungoikuak gau ontxo bat dizutela. --Baita beorri ere. Lab EEguna 104. --Jaungoikoak egun on, osaba. --Baita iri ere, Ixteben. Lek EunD 17. --Arratsaldeon, lagun [...]. --Baita euri be, gizon. Bilbao IpuiB 250. aungoikoak egun on deiela, abada jaunok! --Baita zuri ere, Joakiña. NEtx LBB 60.
Jinko onak dagizula egun on / nere Klara maitea. / Bai eta zuri ere / Dongaraieko primia. (Sal). Balad 75. --A! Protxu on dizuela. --Baita beorri ere egitian. Sor Bar 39. --Gabon Jainkoan dizutela. --Baita zuri ere, aita. Zab Gabon 33. --Arratsaldeon Jaungoikoak dizutela. --Baita zuri ere, ala dizula. Moc Damu 28. --Egun on, Jose. --Baita zuri ere. Ill Testim 9. --Jaungoikuak gau ontxo bat dizutela. --Baita beorri ere. Alz Ram 24. --Jaungoikuak gau ontxo bat dizutela. --Baita beorri ere. Lab EEguna 104. --Jaungoikoak egun on, osaba. --Baita iri ere, Ixteben. Lek EunD 17. --Arratsaldeon, lagun [...]. --Baita euri be, gizon. Bilbao IpuiB 250. aungoikoak egun on deiela, abada jaunok! --Baita zuri ere, Joakiña. NEtx LBB 60.
Incluso.
Guk dugu halaber sinhesten ezen atxakio haur dela egiazki bekhatu, eta halako non leinu humano guziaren baieta haur xipien ere, amén sabeleandanik kondemnatzeko asko. Lç Ins G, 3r. Hura guziek kasik ardiets dezaketela, bai eta adimendu motzenek ere. SP Phil 541. Gañerakoa erraz da; baita amardunetan ere. Lar Gram 392. Batzuek (bai-eta komentuetan Jaiñkoa zerbitzatzen dutenek ere) uste dute perfet izateko asko dela khoroara goatetik ez behiñere faltatzea. He Gudu 30. Ukho egiten diotet zuretzat on ez diren gauza guziei, bai eta maiteenei ere. Brtc 134. Guziak zerraizkan nora nai, bai-ta eremu edo basoetara bazijoan ere. Ub 83.
(s. XIX) Argatik Eliza Ama Santak orazio guziak, baita Ama Birjiña Santisimari egiten diozkanak ere, bukatzen ditu Jesu-Kristoren izenean. Gco I 468. --Elizak barkha ditzazke bekhatu guziak? --Bai eta Bekhaturik handienak ere. CatJauf 70. Espainiako ala Frantziako idazle guziak, bai eta Eghinart, Karlomanen idazlia bera ere, mintzatzen dira Orriagako gataskaz. Zub 30. Orrek kontrabandoa sartuko luke, baita karabineruen sudur zulotik ere. Alz Ram 35. Eskatzen dunan guzia emango diñat, baita nere yaurgoaren erdia balitz ere. Ir YKBiz 206. Orduan ere danak parra egin bear, baita alferezak ere, naiz-eta militarrak gizon seriyoak izan. Salav 71. Guziz ikaratzen gaitu lo beteak, baita beste batengan ikusita ere. Txill Let 129. Hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute. MIH 288.
Guk dugu halaber sinhesten ezen atxakio haur dela egiazki bekhatu, eta halako non leinu humano guziaren baieta haur xipien ere, amén sabeleandanik kondemnatzeko asko. Lç Ins G, 3r. Hura guziek kasik ardiets dezaketela, bai eta adimendu motzenek ere. SP Phil 541. Gañerakoa erraz da; baita amardunetan ere. Lar Gram 392. Batzuek (bai-eta komentuetan Jaiñkoa zerbitzatzen dutenek ere) uste dute perfet izateko asko dela khoroara goatetik ez behiñere faltatzea. He Gudu 30. Ukho egiten diotet zuretzat on ez diren gauza guziei, bai eta maiteenei ere. Brtc 134. Guziak zerraizkan nora nai, bai-ta eremu edo basoetara bazijoan ere. Ub 83.
(s. XIX) Argatik Eliza Ama Santak orazio guziak, baita Ama Birjiña Santisimari egiten diozkanak ere, bukatzen ditu Jesu-Kristoren izenean. Gco I 468. --Elizak barkha ditzazke bekhatu guziak? --Bai eta Bekhaturik handienak ere. CatJauf 70. Espainiako ala Frantziako idazle guziak, bai eta Eghinart, Karlomanen idazlia bera ere, mintzatzen dira Orriagako gataskaz. Zub 30. Orrek kontrabandoa sartuko luke, baita karabineruen sudur zulotik ere. Alz Ram 35. Eskatzen dunan guzia emango diñat, baita nere yaurgoaren erdia balitz ere. Ir YKBiz 206. Orduan ere danak parra egin bear, baita alferezak ere, naiz-eta militarrak gizon seriyoak izan. Salav 71. Guziz ikaratzen gaitu lo beteak, baita beste batengan ikusita ere. Txill Let 129. Hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute. MIH 288.
(En sdo. irónico)
"Atletiko entrenadoriek esan deu datorren urtien ligie irabaziko dabela. Baitte pentsau be!" (V-ger, comunicación personal).
(AN-egües, L, BN, S; Gèze, Dv, H; bai eta ere S; Dv; baietare L, BN, S; baitare AN-ilzarb, L, BN, S; baitere AN-olza; baita bere Dv). Ref.: Bon-Ond 171; Lh (bai, baita); Lrq (bai). (Con ere inmediatamente tras baita). "Aussi" Gèze. "Báitere, baitére, también" Iz Ulz. "Bai-eta-ere, baita-ere, baitabere (V), mais encore, mais aussi" Dv. "Baita ere, et même encore" H.
Zer ere hon baituzuie, oro dira eniak; / gorputz eta hon guziak, baietare arimak. E 65. Gizonak duien maitena, baietare hobena, / bihotzeko pausuia du eta bere lo huna. Ib. 185. Elkoit dakit elkorra, / esker gabe, gotorra, / del' enetzat, bait'are / harri bezain gogorra. O Po 28. Nola baikira Jesüs-Krist gure Jaunaren partiak baita ere gure korpitzak Espiritü Saintiaren onzi biziak. Bp I 97. Zuk ezagutu nauzu nintzen baiño lehenago, bai eta ere mundua kreatu baiño lehenago. Ch III 3, 7. Gauzak ezagutzeko, argiaren bearra degu; baita ere gauza guziak diran bezela izendatzeko. Lar SAgust 16. Zure Handitarzünaren gomendiaren, baietare süstengiaren pian ezarri. Mst IV. Ez bakarrik lurreko sustrai batean; bai ta ere zerukoan; ez bakarrik beren santidade ta bizitzan; bai ta ere zeruko sustraiean edo eriotzan. Cb Just 80. San Lukek xehetasun handirekin dakharzke Salbatzaillearen lehenbiziko urthetako akzioneak, bai eta ere Andredena Mariaren bizitze saindua. Lg II 90. Galdeiten daukogü plazer gitien begiratü Bekatütik, Demoniuaren ganik, Ifernutik, bai etare bizi huntako gaitzetarik. CatLan 72. Jende güziaren adiskide baterenena eztela, aspaldian egia hori errana dago, baietare botaiak güzier eginak esker[r]ik merexi eztiala. Egiat 212s. Igaran zortziko zikinak / aigardentez tuzie xahatu / bai etare hunat jiteko / egun oroz fardatu. AstLas 28. Bai-ta ere agintzen digu honra dezagula Erregea. Ub 176. Gú gaitu lekukidéak, / baitaré bere etxekóak. LE Kop 142.
(s. XIX) Iraun-erazi oi dio bizitza aragizkoari, bai ta ere azitzea edo geitzea eman. Mg CC 219. Eta ez bakarrik pobre ageriak: bai ta ere, eta motibo andiagoarekin pobre lotsatiak eta eri tristeak. Gco II 36. Bizkorbéz ene féde héria, baitaré ene gorpútz héria. LE Ong 14r. Ejenplo onek, nere Kristauak, aditzera ematen du, zeñen asmo garbiakin artu bear dan matrimonioko Sakramentua, baita ere Sakramentu onetan ezkonduak bear duen garbitasuna. AA III 395. Azkenengo erremedijo biarren dana, baita bere gitxijen arzen dana. Astar II 151. Izan diteke gaurko gaban / zure ohatzean hiltzea, / bai ta ere bihar baino lehen / ifernuetan kausitzea. CatLuz 2. Bere pasionean, bere heriotzean, bai eta ere hil ondoan. Jaur 155. Harek eni doblatü bihotzeko herra / bai eta ere kausatü galtzeko malhürra. Etch 127. Bustialdiak guztiz onak dira askotan, bai eta ere lurriñak. It Dial 79 (Ur baitabere, Ip bai eta ere ). Bere semer erakhustez, / alhorretan langitez / dirua zela bilzen, / baita ere hontarzuna handitzen. Arch Fab 171. Entzun mezia egun guztijetan, baita bere errezau errosarijua beinbere itxi baga. Ur MarIl 3. Gero esan zion, sabelean zeukan semeari zer izen ipiñi: bai ta ere, seme onen etorkizuneko berri asko eman ziozkan. Lard 17. Arthoa baliatzen da haren indarraz, bai eta ere lurrak bere baithan dagozkien bertze gozoez. Dv Lab 177. Mortalak, baitare benialak. CatAe 54 ( CatSal 55, CatR 55 baitare ). Ikustaldi ederrakin, bai eta ere poz-atsegiñ eziñ esan-alakoakin. Aran SIgn 28. An uzten ditu apainduri guziyak, baita ere buruko illiak. Bv AsL 93. Zeren eta heiek baitukete aizinarik edo astirik gehiena, bai eta ere idekidurarik gehiena. Arb Igand 31. Baitabere bat egin bear dogu gure borondatea Jaungoikoaren erabagiakaz. Itz Berb I 164. Atsegin zuen berak ere zure atseginaz ba eta ere zenbeit aldiz zure izialduraz. HU Aurp 98. Kristiñau bizi ta kristiñau il zara [...]. Baiña baita bere bizi izan zara euskaldun, da euskaldun ill. Ag AL 105. Laket dakion, hark / oro salbatü / bai etare berak / benedikatü. UNLilia 17.
(s. XX) Isartan dazkad gaizak kasoak emon bage; baitare zomait gaiza izan bage, solamente ta, bea dein, entzutzan, ekustzan eta entelegatzan gore uskara. Mdg 132. Zurra ta biargiña ixanik, baita be zori onak argi egiñik, bigurtu da errira ta etxera diru-moltso polita aldian daula. Kk Ab I 88. Hettoko alderdirat hartu zuten ikaretan, bai eta ere gurutzearen seinalea hiru aldiz egin hantxet. Barb Sup 139. Onen aurrean arrizko malla antzeko bat, bai esertokitzat, baita ere bere gañetik beste aldea ikusteko. Alz Ram 95. Aupa, gora Egileor! / Gortazar baita be! Enb 128. Laket baitzako argi eta zabaltasuna, baita ere osagarria. Zub 89. Lo lasaia izan zutela etxeko danak: Josebe etxekoandreak, osaba Martin apaizak [...], baita ere zakur zuri-nabarrak! TAg Uzt 15. Esango det baita ere mendizai bati diotena. Munita 46. Baditu zelai ederrak etxe inguruan baña baita ere mendi kaxko galantak urbilletik. Etxde JJ 9. Nolako karra, bai etare nolako dohaina jenden eta bereziki haurren eskolatzeko! Ardoy SFran 322. Eguzkiak amorroz lurra kixkaltzen du / Lizarra igartzeko asmoz, gar eta su. / Baita ere azkenik asmoa burutu. NEtx LBB 258. Agertu ditut herriari, aspaldian golkoan naduzkan arrangurak: bai eta ere ene bozkario bakarrak. Xa Odol 66. Sasoi ederra gendukan eta / baita ere osasuna. Uzt Sas 150. Holaz zideie goxoki / gurekilan arhintüren, / Baita ere bere denboran / biek okhele bat hartüren. Casve SGrazi 36. Badira hizkuntza oso eta beteak, baita ere, horien aldakan, erdi hizkuntza diren hizkuntzaxkoak. MEIG VI 113.
v. tbn. Iraz 1. It Fab 105. Izt C 247. Bil 94. Aran SIgn 19. Zab Gabon 55. Urruz Urz 29. AzpPr 125. Moc Damu 8. Goñi 46. Ag G 42. ArgiDL 54. JE Ber 78. Ldi IL 65. Zait Sof 188. JAIraz Bizia 126. Or QA 128. Anab Poli 40. Arti MaldanB 230. Izeta DirG 108. Vill Jaink 43. MAtx Gazt 100. Salav 41. Ibiñ Virgil 49. Berron Kijote 32. Zendoia 169.
Baita be(re): Mg CO 55. DurPl 49. JJMg BasEsc 202. CatLlo 12. CatBus 10. AB AmaE 326. Etxba Ibilt 480.
Baitare: Zab Gabon 76. EusJok II 20. Goñi 48. Tx B II 151. FLab in Munita 5. Uzt Sas 287. Berron Kijote 149. BAyerbe 89. Insausti 240.
Baitere: Basarri 137. Casve SGrazi 160.
Bai eta ere: Etchart 6a.1r. Añ CatAN 2. CatB 69. CatLuz 33. MarIl 9. Bordel 79. ChantP 190. Legaz 39. Bv AsL 169. Elzb PAd 86. Urruz Urz 12. Lap 156 (V 69). HU Zez 28. CatUlz 39. Zub 93. Larz in Alzola Atalak 117. Ardoy SFran 80. Yanzi 20. Uzt Sas 169. Etchebarne 125.
Baietare: Etcham 167.
Ba eta ere: Larz Senper 12. Ardoy SFran 47.
Zer ere hon baituzuie, oro dira eniak; / gorputz eta hon guziak, baietare arimak. E 65. Gizonak duien maitena, baietare hobena, / bihotzeko pausuia du eta bere lo huna. Ib. 185. Elkoit dakit elkorra, / esker gabe, gotorra, / del' enetzat, bait'are / harri bezain gogorra. O Po 28. Nola baikira Jesüs-Krist gure Jaunaren partiak baita ere gure korpitzak Espiritü Saintiaren onzi biziak. Bp I 97. Zuk ezagutu nauzu nintzen baiño lehenago, bai eta ere mundua kreatu baiño lehenago. Ch III 3, 7. Gauzak ezagutzeko, argiaren bearra degu; baita ere gauza guziak diran bezela izendatzeko. Lar SAgust 16. Zure Handitarzünaren gomendiaren, baietare süstengiaren pian ezarri. Mst IV. Ez bakarrik lurreko sustrai batean; bai ta ere zerukoan; ez bakarrik beren santidade ta bizitzan; bai ta ere zeruko sustraiean edo eriotzan. Cb Just 80. San Lukek xehetasun handirekin dakharzke Salbatzaillearen lehenbiziko urthetako akzioneak, bai eta ere Andredena Mariaren bizitze saindua. Lg II 90. Galdeiten daukogü plazer gitien begiratü Bekatütik, Demoniuaren ganik, Ifernutik, bai etare bizi huntako gaitzetarik. CatLan 72. Jende güziaren adiskide baterenena eztela, aspaldian egia hori errana dago, baietare botaiak güzier eginak esker[r]ik merexi eztiala. Egiat 212s. Igaran zortziko zikinak / aigardentez tuzie xahatu / bai etare hunat jiteko / egun oroz fardatu. AstLas 28. Bai-ta ere agintzen digu honra dezagula Erregea. Ub 176. Gú gaitu lekukidéak, / baitaré bere etxekóak. LE Kop 142.
(s. XIX) Iraun-erazi oi dio bizitza aragizkoari, bai ta ere azitzea edo geitzea eman. Mg CC 219. Eta ez bakarrik pobre ageriak: bai ta ere, eta motibo andiagoarekin pobre lotsatiak eta eri tristeak. Gco II 36. Bizkorbéz ene féde héria, baitaré ene gorpútz héria. LE Ong 14r. Ejenplo onek, nere Kristauak, aditzera ematen du, zeñen asmo garbiakin artu bear dan matrimonioko Sakramentua, baita ere Sakramentu onetan ezkonduak bear duen garbitasuna. AA III 395. Azkenengo erremedijo biarren dana, baita bere gitxijen arzen dana. Astar II 151. Izan diteke gaurko gaban / zure ohatzean hiltzea, / bai ta ere bihar baino lehen / ifernuetan kausitzea. CatLuz 2. Bere pasionean, bere heriotzean, bai eta ere hil ondoan. Jaur 155. Harek eni doblatü bihotzeko herra / bai eta ere kausatü galtzeko malhürra. Etch 127. Bustialdiak guztiz onak dira askotan, bai eta ere lurriñak. It Dial 79 (Ur baitabere, Ip bai eta ere ). Bere semer erakhustez, / alhorretan langitez / dirua zela bilzen, / baita ere hontarzuna handitzen. Arch Fab 171. Entzun mezia egun guztijetan, baita bere errezau errosarijua beinbere itxi baga. Ur MarIl 3. Gero esan zion, sabelean zeukan semeari zer izen ipiñi: bai ta ere, seme onen etorkizuneko berri asko eman ziozkan. Lard 17. Arthoa baliatzen da haren indarraz, bai eta ere lurrak bere baithan dagozkien bertze gozoez. Dv Lab 177. Mortalak, baitare benialak. CatAe 54 ( CatSal 55, CatR 55 baitare ). Ikustaldi ederrakin, bai eta ere poz-atsegiñ eziñ esan-alakoakin. Aran SIgn 28. An uzten ditu apainduri guziyak, baita ere buruko illiak. Bv AsL 93. Zeren eta heiek baitukete aizinarik edo astirik gehiena, bai eta ere idekidurarik gehiena. Arb Igand 31. Baitabere bat egin bear dogu gure borondatea Jaungoikoaren erabagiakaz. Itz Berb I 164. Atsegin zuen berak ere zure atseginaz ba eta ere zenbeit aldiz zure izialduraz. HU Aurp 98. Kristiñau bizi ta kristiñau il zara [...]. Baiña baita bere bizi izan zara euskaldun, da euskaldun ill. Ag AL 105. Laket dakion, hark / oro salbatü / bai etare berak / benedikatü. UNLilia 17.
(s. XX) Isartan dazkad gaizak kasoak emon bage; baitare zomait gaiza izan bage, solamente ta, bea dein, entzutzan, ekustzan eta entelegatzan gore uskara. Mdg 132. Zurra ta biargiña ixanik, baita be zori onak argi egiñik, bigurtu da errira ta etxera diru-moltso polita aldian daula. Kk Ab I 88. Hettoko alderdirat hartu zuten ikaretan, bai eta ere gurutzearen seinalea hiru aldiz egin hantxet. Barb Sup 139. Onen aurrean arrizko malla antzeko bat, bai esertokitzat, baita ere bere gañetik beste aldea ikusteko. Alz Ram 95. Aupa, gora Egileor! / Gortazar baita be! Enb 128. Laket baitzako argi eta zabaltasuna, baita ere osagarria. Zub 89. Lo lasaia izan zutela etxeko danak: Josebe etxekoandreak, osaba Martin apaizak [...], baita ere zakur zuri-nabarrak! TAg Uzt 15. Esango det baita ere mendizai bati diotena. Munita 46. Baditu zelai ederrak etxe inguruan baña baita ere mendi kaxko galantak urbilletik. Etxde JJ 9. Nolako karra, bai etare nolako dohaina jenden eta bereziki haurren eskolatzeko! Ardoy SFran 322. Eguzkiak amorroz lurra kixkaltzen du / Lizarra igartzeko asmoz, gar eta su. / Baita ere azkenik asmoa burutu. NEtx LBB 258. Agertu ditut herriari, aspaldian golkoan naduzkan arrangurak: bai eta ere ene bozkario bakarrak. Xa Odol 66. Sasoi ederra gendukan eta / baita ere osasuna. Uzt Sas 150. Holaz zideie goxoki / gurekilan arhintüren, / Baita ere bere denboran / biek okhele bat hartüren. Casve SGrazi 36. Badira hizkuntza oso eta beteak, baita ere, horien aldakan, erdi hizkuntza diren hizkuntzaxkoak. MEIG VI 113.
v. tbn. Iraz 1. It Fab 105. Izt C 247. Bil 94. Aran SIgn 19. Zab Gabon 55. Urruz Urz 29. AzpPr 125. Moc Damu 8. Goñi 46. Ag G 42. ArgiDL 54. JE Ber 78. Ldi IL 65. Zait Sof 188. JAIraz Bizia 126. Or QA 128. Anab Poli 40. Arti MaldanB 230. Izeta DirG 108. Vill Jaink 43. MAtx Gazt 100. Salav 41. Ibiñ Virgil 49. Berron Kijote 32. Zendoia 169.
Baita be(re): Mg CO 55. DurPl 49. JJMg BasEsc 202. CatLlo 12. CatBus 10. AB AmaE 326. Etxba Ibilt 480.
Baitare: Zab Gabon 76. EusJok II 20. Goñi 48. Tx B II 151. FLab in Munita 5. Uzt Sas 287. Berron Kijote 149. BAyerbe 89. Insausti 240.
Baitere: Basarri 137. Casve SGrazi 160.
Bai eta ere: Etchart 6a.1r. Añ CatAN 2. CatB 69. CatLuz 33. MarIl 9. Bordel 79. ChantP 190. Legaz 39. Bv AsL 169. Elzb PAd 86. Urruz Urz 12. Lap 156 (V 69). HU Zez 28. CatUlz 39. Zub 93. Larz in Alzola Atalak 117. Ardoy SFran 80. Yanzi 20. Uzt Sas 169. Etchebarne 125.
Baietare: Etcham 167.
Ba eta ere: Larz Senper 12. Ardoy SFran 47.
(Con ere repetido).
Geroxago emango dut oien puxkaren bat. Baita ere bertsolarien bat-bateko bertsoak ere. Inza ( in Jaukol Biozk VII (tal vez lapsus calami ) ).
Geroxago emango dut oien puxkaren bat. Baita ere bertsolarien bat-bateko bertsoak ere. Inza ( in Jaukol Biozk VII (tal vez lapsus calami ) ).
(Como respuesta).
v. supra
(1)
ejs. sin ere, en contexto similar.
--Emakume bat, zapatak sartzen ta korbatako lazua jartzen lagunduko diyona. --Ori da. --Oieko tapakiyak ondo arreglatuko dizkiyona eta goizian goiz txokolatetxua eramango diyona. --Baita're. Sor Gabon 43. --Uste dezu zuk orlako trastekiñ ibiltzen gerala gu? --Ez, sonbrallu kopaltakiñ ibilliko zerate. --Baita ere, entierrotara joateakoan. Alz STFer 114. -Azpiak atera aldituzue? --Bai, jauna. --Abere jana ekarri? --Baita ere. Ag G 20. --Jarrai aurrera. Zer geiago esan dizu? -- [...]. Nere urte-inguruko alaba bat ere, bazuela, zion. --Gabon-gau bertan bere senarrak etxetik bota zuela, esaneztu? --Baita ere. NEtx Antz 96. --Bake-aldian berebat onuragarri ote da, ba, zuzenbidea? --Bai, noski, onuragarri. --Ta nekazaritza, bai ala ez? --Baita. [...]. --Ta oskigintza? --Baita ere. Zait Plat 93.
v. tbn. Urruz Urz 37.
--Emakume bat, zapatak sartzen ta korbatako lazua jartzen lagunduko diyona. --Ori da. --Oieko tapakiyak ondo arreglatuko dizkiyona eta goizian goiz txokolatetxua eramango diyona. --Baita're. Sor Gabon 43. --Uste dezu zuk orlako trastekiñ ibiltzen gerala gu? --Ez, sonbrallu kopaltakiñ ibilliko zerate. --Baita ere, entierrotara joateakoan. Alz STFer 114. -Azpiak atera aldituzue? --Bai, jauna. --Abere jana ekarri? --Baita ere. Ag G 20. --Jarrai aurrera. Zer geiago esan dizu? -- [...]. Nere urte-inguruko alaba bat ere, bazuela, zion. --Gabon-gau bertan bere senarrak etxetik bota zuela, esaneztu? --Baita ere. NEtx Antz 96. --Bake-aldian berebat onuragarri ote da, ba, zuzenbidea? --Bai, noski, onuragarri. --Ta nekazaritza, bai ala ez? --Baita. [...]. --Ta oskigintza? --Baita ere. Zait Plat 93.
v. tbn. Urruz Urz 37.
Incluso.
Izanen dire aingeruez errespetatuak eta estimatuak gizon guziez, bai eta ere erreprobatuez berez. Jaur 109.
Izanen dire aingeruez errespetatuak eta estimatuak gizon guziez, bai eta ere erreprobatuez berez. Jaur 109.
barru
BARRUAN.
a)
(V-gip; Lar, Añ (V), A). Ref.: Etxba Eib; Holmer ApuntV; Gte Erd 42. Dentro, en el interior. "Dentro, estar o poner" Lar y Añ. "Interiormente" Lar. "[En Azpeitia dicen] barruan" Lar Cor 301. "Barruan dago, está dentro, en el interior" A. "Eurixagaitik barruan izan biar izan dira gaurko dantzak" Etxba Eib. "Barruan egoteko sasoia dao (V-arr)" Gte Erd 42.
Zeren [Salbatierra] jarri da / guzia destruidurik. / Ez da geratu / barruan etse galantik. Lazarraga A28, 1202r. Elexa santa debota bat da / monezterio Barria [...]. / Egiten dabe utra santaro / barruan penitenzia. Ib. B22, 1198v. --Nolan iustifikatzen gaituez? --Emaiten deuskuela barruan arimako grazia, señale atetikoakaz. Cap 60. Gure fediak daukaz / arma ugarijak / ezi ta bezeetako / pasiño guztijak; / alan eukiko dogu / barruban bakia. Iraultza 169. Gero batek jaten dau [sagarra] / sospetxa bagarik / pensaurik ez daukala / barruban dañurik. DurPl 97. Ordea Sugea barruan, ta deadarrez konzienzian Aingerua. Mg CC 117. Arkiturik arantza sartua, atera zion poliki, ta gero garbitu ere ziozkan barruan andituarekin egin ziran ur ustelak. VMg 41. Sarauba, esaten da emen, dala andi etxe baten gizon eta emakume naaste gabaz egiten dabeen dantzia ta olgeetia, etxeko ta kanpoko, eureetariko edozein barruban sartuten diriala. fB Olg 115. Goranzkuak emoten deutsu, eta barruban daukazun guztija botetako larrijak. Astar II 146. Buztin lurrak ez deutsa itxiten urari barruban sartuten. Ur Dial 44 (It barrena, Dv barnera, Ip barna). Barruan zegoala eta kanpoko ateak ere itxita. Aran SIgn 68. Aretx bat birrintzen dau [tximisteak] / Sarturik barruan. AB AmaE 340. Baina ezeban ikusi / barruan txoririk. Azc PB 143. Kanpotik ezer erakutsi ezarren, barruan erabilten dabe gogoa ta maitetasuna. Ag AL 38. Txalupa bakotxak erabilteko barruan arri asko. Echta Jos 117. Bañan siñismen gauzetan etzaigu bildur apurrik iñola geldittu bear barruan. Inza Azalp 25. Bein esateko, munduko mixeri guztia barruan eukon, eztakit berez, ala abadegoa zala bide batuta. "Toda la laceria del mundo estaba encerrada en éste" . Or Tormes 37. Seindunai igarkizuna esaten eutsen semea ala alabea ete eben barruan. Ib. 15. Zuk, "Dunixi", barruan alako idazle yatorra daramazun orrek. Ldi IL 89. Beste bazpatz bat sortu ta irasi nai izan eben Suizan, Lenin eta Trotsky barruan zirala. Eguzk GizAuz 70. Ara! Idikita zeukanagu okulluko atea. Norbait ba zebillen barruan. TAg Uzt 30. Guk, besteri bizia arintzeko, barruan ito bear izaten ditugu naigabeak. NEtx Antz 126. Agiri dan zulotik [arbolera] sartuta, lau gizon egoten dira batera, barruan. Munita 50. Barruan zeraman gizonkeriak erasotzea agindu zion eta bai zoritxarrez eraso ere. Etxde JJ 14. Aterik ez zedukan delako etxolak, eta aitzinera heltzean ikusi zuen Theresa barruan. Mde HaurB 43. Zure ezpanetan egia dager, / barruan ez gorrotorik. BEnb NereA 97. Euren arrotasuntxoa barruen gorde eziñik. Akes Ipiñ 16. Aziak landarea barruan daukan bezala. Vill Jaink 72. Balkoira agertu dira ta an ikurrin gorria ezarri dabe. Barruan, tirotsak entzun dira. Erkiag BatB 146. Maixu bi auek azaldu dute / barruan daukaten zaña. Uzt Noiz 50. Nik barruan utzi zakurrak eta kanpoan ziren! Mattin 48.
v. tbn. JJMg BasEsc 99. Urruz Zer 78. Arrantz 36. EusJok 121. Jaukol Biozk 30. Lab EEguna 103. Kk Ab II 119. Otx 21. Lek EunD 14. JMB ELG 81. Laux AB 62. Zait Sof 49. SMitx Aranz 183. Bilbao IpuiB 171. SM Zirik 110. Ugalde Iltz 18. Gand Elorri 69. Osk Kurl 77. Alzola Atalak 76. Etxba Ibilt 486. Berron Kijote 202. Ataño TxanKan 144. JAzpiroz 164. Gerrika 23.
Zeren [Salbatierra] jarri da / guzia destruidurik. / Ez da geratu / barruan etse galantik. Lazarraga A28, 1202r. Elexa santa debota bat da / monezterio Barria [...]. / Egiten dabe utra santaro / barruan penitenzia. Ib. B22, 1198v. --Nolan iustifikatzen gaituez? --Emaiten deuskuela barruan arimako grazia, señale atetikoakaz. Cap 60. Gure fediak daukaz / arma ugarijak / ezi ta bezeetako / pasiño guztijak; / alan eukiko dogu / barruban bakia. Iraultza 169. Gero batek jaten dau [sagarra] / sospetxa bagarik / pensaurik ez daukala / barruban dañurik. DurPl 97. Ordea Sugea barruan, ta deadarrez konzienzian Aingerua. Mg CC 117. Arkiturik arantza sartua, atera zion poliki, ta gero garbitu ere ziozkan barruan andituarekin egin ziran ur ustelak. VMg 41. Sarauba, esaten da emen, dala andi etxe baten gizon eta emakume naaste gabaz egiten dabeen dantzia ta olgeetia, etxeko ta kanpoko, eureetariko edozein barruban sartuten diriala. fB Olg 115. Goranzkuak emoten deutsu, eta barruban daukazun guztija botetako larrijak. Astar II 146. Buztin lurrak ez deutsa itxiten urari barruban sartuten. Ur Dial 44 (It barrena, Dv barnera, Ip barna). Barruan zegoala eta kanpoko ateak ere itxita. Aran SIgn 68. Aretx bat birrintzen dau [tximisteak] / Sarturik barruan. AB AmaE 340. Baina ezeban ikusi / barruan txoririk. Azc PB 143. Kanpotik ezer erakutsi ezarren, barruan erabilten dabe gogoa ta maitetasuna. Ag AL 38. Txalupa bakotxak erabilteko barruan arri asko. Echta Jos 117. Bañan siñismen gauzetan etzaigu bildur apurrik iñola geldittu bear barruan. Inza Azalp 25. Bein esateko, munduko mixeri guztia barruan eukon, eztakit berez, ala abadegoa zala bide batuta. "Toda la laceria del mundo estaba encerrada en éste" . Or Tormes 37. Seindunai igarkizuna esaten eutsen semea ala alabea ete eben barruan. Ib. 15. Zuk, "Dunixi", barruan alako idazle yatorra daramazun orrek. Ldi IL 89. Beste bazpatz bat sortu ta irasi nai izan eben Suizan, Lenin eta Trotsky barruan zirala. Eguzk GizAuz 70. Ara! Idikita zeukanagu okulluko atea. Norbait ba zebillen barruan. TAg Uzt 30. Guk, besteri bizia arintzeko, barruan ito bear izaten ditugu naigabeak. NEtx Antz 126. Agiri dan zulotik [arbolera] sartuta, lau gizon egoten dira batera, barruan. Munita 50. Barruan zeraman gizonkeriak erasotzea agindu zion eta bai zoritxarrez eraso ere. Etxde JJ 14. Aterik ez zedukan delako etxolak, eta aitzinera heltzean ikusi zuen Theresa barruan. Mde HaurB 43. Zure ezpanetan egia dager, / barruan ez gorrotorik. BEnb NereA 97. Euren arrotasuntxoa barruen gorde eziñik. Akes Ipiñ 16. Aziak landarea barruan daukan bezala. Vill Jaink 72. Balkoira agertu dira ta an ikurrin gorria ezarri dabe. Barruan, tirotsak entzun dira. Erkiag BatB 146. Maixu bi auek azaldu dute / barruan daukaten zaña. Uzt Noiz 50. Nik barruan utzi zakurrak eta kanpoan ziren! Mattin 48.
v. tbn. JJMg BasEsc 99. Urruz Zer 78. Arrantz 36. EusJok 121. Jaukol Biozk 30. Lab EEguna 103. Kk Ab II 119. Otx 21. Lek EunD 14. JMB ELG 81. Laux AB 62. Zait Sof 49. SMitx Aranz 183. Bilbao IpuiB 171. SM Zirik 110. Ugalde Iltz 18. Gand Elorri 69. Osk Kurl 77. Alzola Atalak 76. Etxba Ibilt 486. Berron Kijote 202. Ataño TxanKan 144. JAzpiroz 164. Gerrika 23.
"
Barruen, a bordo"
(V-ger).
Ort Voc..
Cf. BARRUKO GIZON.
"
Barruan egon, izan, ibilli, estar retirado, no salir de casa por enfermo. Urlia, aspaldian barruan dogu, barruti dogu
"
DRA.
En la cárcel.
Baiña irugarrena, aborik eskura ezagutzeko zoritxarra izan dau; eta espetxean dago, barruan, morroillope atxilloturik. Erkiag BatB 192.
Baiña irugarrena, aborik eskura ezagutzeko zoritxarra izan dau; eta espetxean dago, barruan, morroillope atxilloturik. Erkiag BatB 192.
(Decir, etc.) para sí.
Esanaz bere kautan ixillik barruan / Petraren berbak zeintzuk eukazan goguan. AB AmaE 297.
Esanaz bere kautan ixillik barruan / Petraren berbak zeintzuk eukazan goguan. AB AmaE 297.
(Tras gen.).
"
Gizonen barruan [bi indar dira] (G-azp)"
Gte Erd 41.
Leze ilun, ikaragarri bat, lurraen erdian edo barruan. Oe 88. Sartu geure barruban ta gomutau astiro zein maite gaituban Jesu Kristok. CrIc 138. Azala bera dago beste azaltxu meiago baten barruban. Mg PAb 85. Angeruak eurak ikaraz humildurik badagoz Zure Anditasunen aurrean; zelan elduko nas bekatari andi au, Zeuri ostatu emoten nire barruan? Añ EL1 156s. --Zein dira nagitasunetik jaio oi diran pekatuak? --[...] Gure salbaziorako erreprensio justuak edo abiso onak ematen diguenaen kontra gere barruan aserratzea eta aen iguia edukitzea. Gco II 74s. Sartu zan [Luzifer] suge baten barruban. JJMg BasEsc 33. Zure beian, zure inguruan, zure barruan, eta zure gorputzeko zati, ta zentzun guztijetan. Ur MarIl 70. Ardiz janzita datorkizute, baña beren barruan otso amorratuak dira. Lard 385. Aiturik era berean bere barruan esaten ziotela: Ots eiozu, ots eiozu. 'Que interiormente le decían' . Aran SIgn 32. Andra Josepak eregi zituan [kutxa] aietako iru edo lau eta erakutsi ziozkan Patxiri aien barruan zeuden urrezko eta zillarrezko gauza ederrak. Apaol 39s. Gorputza lo badago, / arimea orduan / isil dago ta pozik / gorputzan barruan. Azc PB 335. Txalupa baten barruen lo egin neuen. A BGuzur 141. Gau baltzaren barruan ikaragarrizko ziamarrak egiñaz. Ib. 89. Norbera bere barruan donga eta txarra izanik, kanpotik eta azaletik ontzat agertutea. Itz Azald 111. Zergaitik geure barruan gu sartu baga, eta geure bizitzearen ganean denporaren baten guk gogoratu baga, ezin gomuta geintekez pekatu guztiakaz. Ib. 138. Batzuk baso zugaztitsuen barruan, beste batzuk mendien egaletan. Ag Kr 6. Jonas nola egon baizan arraiaren barruan iru gau-egunez. Inza Azalp 50. Zeñi bururatujko zitzaion seaska arren barruan, aur-azpian begiratzea? Muj PAm 64. Danbor orretxen barruan ziak Peru-Fermin zaarraren anima. Mok 11. O Jesus ona, entzun zaidazu. / Zure zaurien barruan, gorde nazazu. ArgiDL 50. Untzitikan jausirik bein Andres Maidana, / Ordu biyan uraren barruan on zana. Enb 80. Zer egitten diñarduk otzara orren barruban. Otx 139. Munduko otsen barruban ezta zeure gentzik. Laux BBa 98. Onelan lenengo enderritartekoari kurubioak kolkora bota bai'leutsezan lakoxe lazkea sortu zan aren barruan. Eguzk GizAuz 68. Europa federal baten barruan, bere nortasuna, bere etnia jatortasuna begiratuko dituen Euskal Herri batentzat borrokatu nai dugu. Mde Pr 40. Irlandara zaharraren berezgarri nagusienetarik bat da adizkeraren barruan izenorde edo pronombre adizkizun baten infixatzea. Mde Pr 219. Biurkia ez dago emen kopla biren artean, kopla baten barruan baizik. Lek SClar 128. Kaja baltz baten barruan. SM Zirik 12. Konturatu eban, antza, Patxoren arpegitik bere barruan erabillan istu-larria. Bilbao IpuiB 50. Atx-zuloak lamiñek egiñek ei-dire, eta euriekaz da eguraldi txarrakaz euren barruen sartute egoten ei zirean. Akes Ipiñ 28. Sokrate bere barruan batuago, ta gai ugariagoak eta sakonagoak aditzen zituen nekerik bage. Zait Plat 88. Ta zer [esango zien] lagunei?... Ta zer berari, bere barruan zamakian Xabale betiko abertzaleari? Ugalde Iltz 53. Eta animaliekiko kontakizun eta istorio denak edo ia denak, erregla edo esplikazio onen barruan sartzen dira. Vill Jaink 71. Gau baltzean, etxera biurtzerakoan, egundoko eztabaidea daroa bere barruan. Erkiag BatB 135. Aien jantzi apain eta soin dotore oien barruan, anima ikusiko balitzake, ai zer ustel-usaia! MAtx Gazt 83. Ola dabilla anima, beregandik erabat ateratzen da, eta bere buruz gaiñetik igorik, eta bere barruan eziñ egonik, maitasun samurra dario. "No cabiendo en sí misma" . Or ( in Gazt MusIx 42 ). Urre-koloreko marku eder baten barruan idaztitxo bat. Alzola Atalak 63. Irurogei eta amabi ipoiñ dira liburuaren orrixen barruan. Etxba Ibilt 453. Ene barruan sartu ote da / ortz-adarraren dirdira? Xa EzinB 77. Askaren barruan ziran jotzeko arriak. JAzpiroz 115. Bertsotarako banintza, / orren barruan sartuko neuke / nire munduko bizitza. Ayesta 29. Armiarmak ere, zazt!, / zuloen barruan... Zendoia 89. Euskal perpausaren barruan. MEIG VI 142.
v. tbn. Astar II 202. AB AmaE 91. Urruz Urz 52. GMant Goi 94. Jaukol Biozk 35. Kk Ab II 113. EA OlBe 56. JAIraz Bizia 126. Etxde AlosT 28. Anab Aprika 13. Akes Ipiñ 28. Gand Elorri 32. And AUzta 97. NEtx LBB 14. Uzt Sas 163. Berron Kijote 192. Etxabu Kontu 111. Onaind STeresa 45. Ataño TxanKan 28.
Leze ilun, ikaragarri bat, lurraen erdian edo barruan. Oe 88. Sartu geure barruban ta gomutau astiro zein maite gaituban Jesu Kristok. CrIc 138. Azala bera dago beste azaltxu meiago baten barruban. Mg PAb 85. Angeruak eurak ikaraz humildurik badagoz Zure Anditasunen aurrean; zelan elduko nas bekatari andi au, Zeuri ostatu emoten nire barruan? Añ EL1 156s. --Zein dira nagitasunetik jaio oi diran pekatuak? --[...] Gure salbaziorako erreprensio justuak edo abiso onak ematen diguenaen kontra gere barruan aserratzea eta aen iguia edukitzea. Gco II 74s. Sartu zan [Luzifer] suge baten barruban. JJMg BasEsc 33. Zure beian, zure inguruan, zure barruan, eta zure gorputzeko zati, ta zentzun guztijetan. Ur MarIl 70. Ardiz janzita datorkizute, baña beren barruan otso amorratuak dira. Lard 385. Aiturik era berean bere barruan esaten ziotela: Ots eiozu, ots eiozu. 'Que interiormente le decían' . Aran SIgn 32. Andra Josepak eregi zituan [kutxa] aietako iru edo lau eta erakutsi ziozkan Patxiri aien barruan zeuden urrezko eta zillarrezko gauza ederrak. Apaol 39s. Gorputza lo badago, / arimea orduan / isil dago ta pozik / gorputzan barruan. Azc PB 335. Txalupa baten barruen lo egin neuen. A BGuzur 141. Gau baltzaren barruan ikaragarrizko ziamarrak egiñaz. Ib. 89. Norbera bere barruan donga eta txarra izanik, kanpotik eta azaletik ontzat agertutea. Itz Azald 111. Zergaitik geure barruan gu sartu baga, eta geure bizitzearen ganean denporaren baten guk gogoratu baga, ezin gomuta geintekez pekatu guztiakaz. Ib. 138. Batzuk baso zugaztitsuen barruan, beste batzuk mendien egaletan. Ag Kr 6. Jonas nola egon baizan arraiaren barruan iru gau-egunez. Inza Azalp 50. Zeñi bururatujko zitzaion seaska arren barruan, aur-azpian begiratzea? Muj PAm 64. Danbor orretxen barruan ziak Peru-Fermin zaarraren anima. Mok 11. O Jesus ona, entzun zaidazu. / Zure zaurien barruan, gorde nazazu. ArgiDL 50. Untzitikan jausirik bein Andres Maidana, / Ordu biyan uraren barruan on zana. Enb 80. Zer egitten diñarduk otzara orren barruban. Otx 139. Munduko otsen barruban ezta zeure gentzik. Laux BBa 98. Onelan lenengo enderritartekoari kurubioak kolkora bota bai'leutsezan lakoxe lazkea sortu zan aren barruan. Eguzk GizAuz 68. Europa federal baten barruan, bere nortasuna, bere etnia jatortasuna begiratuko dituen Euskal Herri batentzat borrokatu nai dugu. Mde Pr 40. Irlandara zaharraren berezgarri nagusienetarik bat da adizkeraren barruan izenorde edo pronombre adizkizun baten infixatzea. Mde Pr 219. Biurkia ez dago emen kopla biren artean, kopla baten barruan baizik. Lek SClar 128. Kaja baltz baten barruan. SM Zirik 12. Konturatu eban, antza, Patxoren arpegitik bere barruan erabillan istu-larria. Bilbao IpuiB 50. Atx-zuloak lamiñek egiñek ei-dire, eta euriekaz da eguraldi txarrakaz euren barruen sartute egoten ei zirean. Akes Ipiñ 28. Sokrate bere barruan batuago, ta gai ugariagoak eta sakonagoak aditzen zituen nekerik bage. Zait Plat 88. Ta zer [esango zien] lagunei?... Ta zer berari, bere barruan zamakian Xabale betiko abertzaleari? Ugalde Iltz 53. Eta animaliekiko kontakizun eta istorio denak edo ia denak, erregla edo esplikazio onen barruan sartzen dira. Vill Jaink 71. Gau baltzean, etxera biurtzerakoan, egundoko eztabaidea daroa bere barruan. Erkiag BatB 135. Aien jantzi apain eta soin dotore oien barruan, anima ikusiko balitzake, ai zer ustel-usaia! MAtx Gazt 83. Ola dabilla anima, beregandik erabat ateratzen da, eta bere buruz gaiñetik igorik, eta bere barruan eziñ egonik, maitasun samurra dario. "No cabiendo en sí misma" . Or ( in Gazt MusIx 42 ). Urre-koloreko marku eder baten barruan idaztitxo bat. Alzola Atalak 63. Irurogei eta amabi ipoiñ dira liburuaren orrixen barruan. Etxba Ibilt 453. Ene barruan sartu ote da / ortz-adarraren dirdira? Xa EzinB 77. Askaren barruan ziran jotzeko arriak. JAzpiroz 115. Bertsotarako banintza, / orren barruan sartuko neuke / nire munduko bizitza. Ayesta 29. Armiarmak ere, zazt!, / zuloen barruan... Zendoia 89. Euskal perpausaren barruan. MEIG VI 142.
v. tbn. Astar II 202. AB AmaE 91. Urruz Urz 52. GMant Goi 94. Jaukol Biozk 35. Kk Ab II 113. EA OlBe 56. JAIraz Bizia 126. Etxde AlosT 28. Anab Aprika 13. Akes Ipiñ 28. Gand Elorri 32. And AUzta 97. NEtx LBB 14. Uzt Sas 163. Berron Kijote 192. Etxabu Kontu 111. Onaind STeresa 45. Ataño TxanKan 28.
(Decir, etc.) para sí.
"
Neure barruen [esan] (V-arr)"
Gte Erd 43.
Dinuela euren barruban: oraindio denporia dago. Astar II 201. Eta nik esan neban neuronen barruan: / Esperantzak engañau oi gaitu munduan. AB AmaE 222. Nik baiño obeki daki onek legeen berri, esan zuen bere barruan Alper-andik. Urruz Urz 39.
Dinuela euren barruban: oraindio denporia dago. Astar II 201. Eta nik esan neban neuronen barruan: / Esperantzak engañau oi gaitu munduan. AB AmaE 222. Nik baiño obeki daki onek legeen berri, esan zuen bere barruan Alper-andik. Urruz Urz 39.
(Tras tema nominal nudo).
"
Etxe barruan dago (G-azp)"
Gte Erd 41.
Aren aoko berba dulzea aditu neban puntuan / Sentidu neban argi andi bat neure biotz barruan. Acto 327. Eleisa barruban. DurPl 104. Baña beti sare barruban, katigu okasino dongeen grillubetan. Mg CO 143. Urrengo gabian topau eban Sakristaubak bere gorputz enterrauba Sepultura ganian, ta sartu eban ostera lur barruban. Ib. 167. Eta Eliz barruan asko dira, besteai barkatzen dienak, eta gaitzgillenzat barkazioa Jaungoikoari eskatzen ari diranak. Gco I 436. Esan bere bear deutsazu, ea zeure etse barruan, edo zeure agindura badaukazu bekatu-laguna. Añ EL2 148. Orioko Erribarruan arkitzen da iturri bat, iru txorrotatik ur garbi gezagozo ona ematen dabela. Izt C 102. Ez dala Gipuzkoan zaldi ta mando andien bearrik, España barruan bezala, lur gogorrak ondo irikirik bear bezala landatzeko. Ib. 185. Eleazar eliz-barruan zegoanak, ateak idiki zituen. Lard 541. Erri barruan zazpireun soldadu besterik ez bazegoan ere. Zab Gabon 94. Ibiltia armadan itxaso barruan. AB AmaE 96. Gaztañ-aiziak dabiltzanian / Zipot-barruan borroka, / Indarra ditek ateratzean / puskatutzeko arroka. Urruz Urz 35. Nunbaist gabetan eztakidala / sartu iat ago-barruan / gauza bizia. Azc PB 349. Arima barruan gorderik gurari andi bi ditut. Ag AL 121. Erromako Eleiza barruan al zala salbetea. Itz Azald 47. [Itsaski amorratuak] sartu zituan, azkenean, alzituan guztiak ainbeste illoi dauzkazan itxasoaren kolko barruan. Ag Kr 197. An egozan, nonbaiten, lenago antziñatxu joandako lagunok, azur utsetan, ondar barruan estaldurik. Ib. 199. Matamoros eritxon uria, egoan urruntxo, ibai luze baten, leor barruan. Echta Jos 186. Ezin ditezke uri barruan ondo bizi. Ag G 373. --Ontzurrea juan uan. --Baña Donosti barruan egongo da oraindik. Urruz Zer 114. Jaurti eban santso [sic] bat, iru killometroen inguru-barruan entzun ixan ixango zana. Kk Ab I 105. Bale-barruan egon nintzan-da. Or Tormes 59. Bakixu X izpien bitartez gorputz-barruan dagoan edozer ikusi al izaten dala gaur egun. Kk Ab II 133. Entzun zan zarata bakan bat etxe-barruan. Ib. 87. Bere muga-barruan diran ondasun guztien jabe langille-batza egingo da. Eguzk GizAuz 43. Alogerekoak ezeze ugazaba ta aberatsak be gizartekeriaren sare barruan sartzeko asmoz. Ib. 78. Orra non ager egatan Ama / kartzela-barruan. SMitx Aranz 224. Orduan eragiten dituen fenomenuak bitariko dira. Batzu haren gogo-barruan baizik ez dira gertatzen. Mde Pr 320. Ate-barruan zegoelarik oraindik baina kanporako bidea bet-betan hartzeko gertu. Mde HaurB 81. Teologia izan ezik, beste eledergai guztiak agertu, aztertu, ikertu eta azaldu ta adirazi oi dira euren lau orma barruan. Erkiag Arran 134. Bata kajoi barruan, eta bestia kanpoaldian jentiari diarka. SM Zirik 45. Donosti barruan ere egin ziran tiroteo latzak. Salav 52. Lurrean pasa ditu / urteak larogei, / ta Konbentu barruan, / berrogetamasei. NEtx LBB 309. Liburu onetan dijoazen gertaera nagusi guztiak, gure baserri bateko sendi-barruan egositako bizi larrien pausoak dituk. Ib. 13. Nere ezkontza lege-barruan sartzea galazten zuana zerura eraman du. Ib. 75. Egun guztian fabrika barruan. Alzola Atalak 88. Eta aiñ sarturik itxatxi zitzaion irudimen-barruan, egitazkoa zala iñondik ere uste-ametsezko katramilla ura guzia. Berron Kijote 35. Tubo barruan beera sartu sokan erdi zintzilik eta kaldereroei laguntzen. AZink 49. Sudur hotsetan, silaba bukaeran, hitz barruan nahiz azkenean. MIH 98. Egiazko burruka, gizon baten arima barruan gertatzen da. MEIG I 124.
v. tbn. JJMg BasEsc 88. Astar II 92. A Ardi 84. Mok 20. Altuna 101. Jaukol Biozk 61. Enb 49. Otx 86. Lek EunD 47. Laux AB 68. Zait Sof 51. Etxde JJ 191. Bilbao IpuiB 51. BEnb NereA 99. Akes Ipiñ 17. Anab Aprika 90. And AUzta 94. Vill Jaink 35. MAtx Gazt 28. Uzt Sas 163. Etxabu Kontu 139. Onaind STeresa 40. Ataño TxanKan 208.
Aren aoko berba dulzea aditu neban puntuan / Sentidu neban argi andi bat neure biotz barruan. Acto 327. Eleisa barruban. DurPl 104. Baña beti sare barruban, katigu okasino dongeen grillubetan. Mg CO 143. Urrengo gabian topau eban Sakristaubak bere gorputz enterrauba Sepultura ganian, ta sartu eban ostera lur barruban. Ib. 167. Eta Eliz barruan asko dira, besteai barkatzen dienak, eta gaitzgillenzat barkazioa Jaungoikoari eskatzen ari diranak. Gco I 436. Esan bere bear deutsazu, ea zeure etse barruan, edo zeure agindura badaukazu bekatu-laguna. Añ EL2 148. Orioko Erribarruan arkitzen da iturri bat, iru txorrotatik ur garbi gezagozo ona ematen dabela. Izt C 102. Ez dala Gipuzkoan zaldi ta mando andien bearrik, España barruan bezala, lur gogorrak ondo irikirik bear bezala landatzeko. Ib. 185. Eleazar eliz-barruan zegoanak, ateak idiki zituen. Lard 541. Erri barruan zazpireun soldadu besterik ez bazegoan ere. Zab Gabon 94. Ibiltia armadan itxaso barruan. AB AmaE 96. Gaztañ-aiziak dabiltzanian / Zipot-barruan borroka, / Indarra ditek ateratzean / puskatutzeko arroka. Urruz Urz 35. Nunbaist gabetan eztakidala / sartu iat ago-barruan / gauza bizia. Azc PB 349. Arima barruan gorderik gurari andi bi ditut. Ag AL 121. Erromako Eleiza barruan al zala salbetea. Itz Azald 47. [Itsaski amorratuak] sartu zituan, azkenean, alzituan guztiak ainbeste illoi dauzkazan itxasoaren kolko barruan. Ag Kr 197. An egozan, nonbaiten, lenago antziñatxu joandako lagunok, azur utsetan, ondar barruan estaldurik. Ib. 199. Matamoros eritxon uria, egoan urruntxo, ibai luze baten, leor barruan. Echta Jos 186. Ezin ditezke uri barruan ondo bizi. Ag G 373. --Ontzurrea juan uan. --Baña Donosti barruan egongo da oraindik. Urruz Zer 114. Jaurti eban santso [sic] bat, iru killometroen inguru-barruan entzun ixan ixango zana. Kk Ab I 105. Bale-barruan egon nintzan-da. Or Tormes 59. Bakixu X izpien bitartez gorputz-barruan dagoan edozer ikusi al izaten dala gaur egun. Kk Ab II 133. Entzun zan zarata bakan bat etxe-barruan. Ib. 87. Bere muga-barruan diran ondasun guztien jabe langille-batza egingo da. Eguzk GizAuz 43. Alogerekoak ezeze ugazaba ta aberatsak be gizartekeriaren sare barruan sartzeko asmoz. Ib. 78. Orra non ager egatan Ama / kartzela-barruan. SMitx Aranz 224. Orduan eragiten dituen fenomenuak bitariko dira. Batzu haren gogo-barruan baizik ez dira gertatzen. Mde Pr 320. Ate-barruan zegoelarik oraindik baina kanporako bidea bet-betan hartzeko gertu. Mde HaurB 81. Teologia izan ezik, beste eledergai guztiak agertu, aztertu, ikertu eta azaldu ta adirazi oi dira euren lau orma barruan. Erkiag Arran 134. Bata kajoi barruan, eta bestia kanpoaldian jentiari diarka. SM Zirik 45. Donosti barruan ere egin ziran tiroteo latzak. Salav 52. Lurrean pasa ditu / urteak larogei, / ta Konbentu barruan, / berrogetamasei. NEtx LBB 309. Liburu onetan dijoazen gertaera nagusi guztiak, gure baserri bateko sendi-barruan egositako bizi larrien pausoak dituk. Ib. 13. Nere ezkontza lege-barruan sartzea galazten zuana zerura eraman du. Ib. 75. Egun guztian fabrika barruan. Alzola Atalak 88. Eta aiñ sarturik itxatxi zitzaion irudimen-barruan, egitazkoa zala iñondik ere uste-ametsezko katramilla ura guzia. Berron Kijote 35. Tubo barruan beera sartu sokan erdi zintzilik eta kaldereroei laguntzen. AZink 49. Sudur hotsetan, silaba bukaeran, hitz barruan nahiz azkenean. MIH 98. Egiazko burruka, gizon baten arima barruan gertatzen da. MEIG I 124.
v. tbn. JJMg BasEsc 88. Astar II 92. A Ardi 84. Mok 20. Altuna 101. Jaukol Biozk 61. Enb 49. Otx 86. Lek EunD 47. Laux AB 68. Zait Sof 51. Etxde JJ 191. Bilbao IpuiB 51. BEnb NereA 99. Akes Ipiñ 17. Anab Aprika 90. And AUzta 94. Vill Jaink 35. MAtx Gazt 28. Uzt Sas 163. Etxabu Kontu 139. Onaind STeresa 40. Ataño TxanKan 208.
A una distancia máxima (de).
Zeuen Amak itxita / ez urrun igasi, / ta errian edo urrean / ogia irabazi: / ta ondo biziko zaree / zintzoak izanik, / sei legoa-barruan / gurasoakanik. Azc PB 321. Etxeko jauna langorik ez da / bosteun legua barruan. Ayesta 82.
Zeuen Amak itxita / ez urrun igasi, / ta errian edo urrean / ogia irabazi: / ta ondo biziko zaree / zintzoak izanik, / sei legoa-barruan / gurasoakanik. Azc PB 321. Etxeko jauna langorik ez da / bosteun legua barruan. Ayesta 82.
(Tras inesivo o adv. de lugar).
Dentro de, en el interior de.
(En algunos ejemplos hay cierto grado de inseguridad para distinguirlo del que funciona como mera aposición de otro inesivo; asimismo podría darse algún caso de ambigüedad entre inesivo y genitivo en el sintagma nominal que le precede).
Bai agirira atera dituzunak, ta bai zeure bijotzian barruban ezkutauta [...] euki dituzunak. fB Ic II 234. Leoiak eta artzak bein aurkitu eben / mendian barruan arditxu galdu bat. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Jaungoikoak daki an barruan zer igaroko jakon Mañasiri. Ag Kr 75. Mari Jesusen biotzeko ateak, itxitta egozan, da orainddiño, iñor ezin sartu zeittekean an barruan. Echta Jos 111. Ur asko ebillen txalupan barruan. Ib. 252. Josetxok, uretan barruan ibillita egoan lez, erantzi ebazan soñekoak. Ib. 59. Zetan ete-diñardube or barruban orrek zoruok? Kk Ab I 146. Nik aboan barruan sartzen neban. Or Tormes 17. Tormes ibaian barruan yaio nintzan. Ib. 7. Arrañak uretan barruban egitten zittubezan zurizgora ta dirdiren adi urmael karel ganian jezarritta egualarik. Otx 133. Zerraldoan barruan bost akeita-zamak sartuko dizkiagu. Etxde JJ 47. Uretan barruan izan ezik, eguerdiko ordu artan, leku obea egoan itzalpean baiño ere, etxebarruan. Erkiag Arran 28. Filosofian barruan dago / sakondu ezin dan arima. BEnb NereA 224. Dan, dan, dan, pozez jo daigun, bada, / dan, dan, Belengo atia, / antxe barruan daukagulako / munduko Salbagillia. Ib. 61. An barruan esku-bonba bi. AZink 83.
Bai agirira atera dituzunak, ta bai zeure bijotzian barruban ezkutauta [...] euki dituzunak. fB Ic II 234. Leoiak eta artzak bein aurkitu eben / mendian barruan arditxu galdu bat. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Jaungoikoak daki an barruan zer igaroko jakon Mañasiri. Ag Kr 75. Mari Jesusen biotzeko ateak, itxitta egozan, da orainddiño, iñor ezin sartu zeittekean an barruan. Echta Jos 111. Ur asko ebillen txalupan barruan. Ib. 252. Josetxok, uretan barruan ibillita egoan lez, erantzi ebazan soñekoak. Ib. 59. Zetan ete-diñardube or barruban orrek zoruok? Kk Ab I 146. Nik aboan barruan sartzen neban. Or Tormes 17. Tormes ibaian barruan yaio nintzan. Ib. 7. Arrañak uretan barruban egitten zittubezan zurizgora ta dirdiren adi urmael karel ganian jezarritta egualarik. Otx 133. Zerraldoan barruan bost akeita-zamak sartuko dizkiagu. Etxde JJ 47. Uretan barruan izan ezik, eguerdiko ordu artan, leku obea egoan itzalpean baiño ere, etxebarruan. Erkiag Arran 28. Filosofian barruan dago / sakondu ezin dan arima. BEnb NereA 224. Dan, dan, dan, pozez jo daigun, bada, / dan, dan, Belengo atia, / antxe barruan daukagulako / munduko Salbagillia. Ib. 61. An barruan esku-bonba bi. AZink 83.
(Tras gen. o tema nominal nudo). Durante; en el intervalo de. "Aste barruan etorriko da (=aste honen barruan) (V-arr, G-azp)" Gte Erd 41. "Hiru egunen barruan [jaio ziren] (V-arr-gip, G-azp)" Ib. 11. Cf. infra (b).
Bein ondo konfesadu ezkero urte barruban, pekatu mortalian jausten bada, guztiz ondo litzateke bertatik konfesetia. Astar II 219. Agindu au bete edo kunplietako komulgadu biar da Erramuko Domekatik, eta urrengo amabost egunen barruban, [...]. Amabost egun oneen barruban komulgetan eztanak, bere erruz edo kulpaz bada, pekatu mortal egingo dau. Ib. 228. Begira izan ez lezakean Gipuzkoak bere mugapean Erri bat bakarra ere, bi milla ta eun zekor jaiotzen zaiozkana urte barruan. Izt C 173s. Emonik daukaz egun bakotxerako irureun eguneko parkamen edo induljenzijaak, eta ill guztijaren barruban induljenzija plenarija. Ur MarIl 7. Eziñ ordea bazitezkean an gelditu, edo urte-barruan Veneciatik irten. ' O dentro del año salir de Venecia' . Aran SIgn 74. Eztakik zer igaro dan amabost egun onen barruan, Gizaburuagako baserri-etxe baten? A BeinB 74. Zortzi egunetik zortzi egunera konfesetako oitura ona daukenak, irabazi al leikeezala, aste barruan dagozan parkamen guztiak. Itz Azald 150. I lotzen azala diru ori osuan nire eskubetara bigurtzeko amar urteko epe-barruban. Kk Ab I 78. Estaduak urdalla andia, ori aseteko asko bear, eta lurrak ekarren zitu guztia berea zala esan eban, eta baserritarrai urte barruan biziteko ta barriro ereiteko beste itxita, enparau guztia kendu eutsen. Eguzk GizAuz 131. Urte barruan bakotxak alogeretan jaso dauan kopuruaren neurriz. Ib. 153. Gaubijili-barruan txastatu bear da. SMitx Aranz 163. Aitak emandako epearen barruan ezkondu zen Madalenekin. Etxde JJ 98. Neuk ere, zure amaren eriotz-aurrez ikusi nuan; baita Arrasate kixkali zuten aste-barruan ere. NEtx Antz 12. Ez du jaten ilargirik / zapoak potzuan, / dagoenean kantari / gau barruan. Azurm HitzB 62. Hamairu heriotza / urtebeten barruen / neskatxa bat motibo / nola egin nituen. Balad 225. Igande batean, Elduaingo Kontzejuan apaldu du ta ordaindu ez. Ta ondoren, aste barruan, berriz Elduainera joan. JAzpiroz 105. Sei illabete barruan, ama eta alaba [il ziran] . Albeniz 33. Domingo eta Juan anaiak il ziran zortzi egunen barruan. Gerrika 24. Bi [kinta] eruanda egozan aurreko urte barruan. Ib. 45.
Bein ondo konfesadu ezkero urte barruban, pekatu mortalian jausten bada, guztiz ondo litzateke bertatik konfesetia. Astar II 219. Agindu au bete edo kunplietako komulgadu biar da Erramuko Domekatik, eta urrengo amabost egunen barruban, [...]. Amabost egun oneen barruban komulgetan eztanak, bere erruz edo kulpaz bada, pekatu mortal egingo dau. Ib. 228. Begira izan ez lezakean Gipuzkoak bere mugapean Erri bat bakarra ere, bi milla ta eun zekor jaiotzen zaiozkana urte barruan. Izt C 173s. Emonik daukaz egun bakotxerako irureun eguneko parkamen edo induljenzijaak, eta ill guztijaren barruban induljenzija plenarija. Ur MarIl 7. Eziñ ordea bazitezkean an gelditu, edo urte-barruan Veneciatik irten. ' O dentro del año salir de Venecia' . Aran SIgn 74. Eztakik zer igaro dan amabost egun onen barruan, Gizaburuagako baserri-etxe baten? A BeinB 74. Zortzi egunetik zortzi egunera konfesetako oitura ona daukenak, irabazi al leikeezala, aste barruan dagozan parkamen guztiak. Itz Azald 150. I lotzen azala diru ori osuan nire eskubetara bigurtzeko amar urteko epe-barruban. Kk Ab I 78. Estaduak urdalla andia, ori aseteko asko bear, eta lurrak ekarren zitu guztia berea zala esan eban, eta baserritarrai urte barruan biziteko ta barriro ereiteko beste itxita, enparau guztia kendu eutsen. Eguzk GizAuz 131. Urte barruan bakotxak alogeretan jaso dauan kopuruaren neurriz. Ib. 153. Gaubijili-barruan txastatu bear da. SMitx Aranz 163. Aitak emandako epearen barruan ezkondu zen Madalenekin. Etxde JJ 98. Neuk ere, zure amaren eriotz-aurrez ikusi nuan; baita Arrasate kixkali zuten aste-barruan ere. NEtx Antz 12. Ez du jaten ilargirik / zapoak potzuan, / dagoenean kantari / gau barruan. Azurm HitzB 62. Hamairu heriotza / urtebeten barruen / neskatxa bat motibo / nola egin nituen. Balad 225. Igande batean, Elduaingo Kontzejuan apaldu du ta ordaindu ez. Ta ondoren, aste barruan, berriz Elduainera joan. JAzpiroz 105. Sei illabete barruan, ama eta alaba [il ziran] . Albeniz 33. Domingo eta Juan anaiak il ziran zortzi egunen barruan. Gerrika 24. Bi [kinta] eruanda egozan aurreko urte barruan. Ib. 45.
b)
(V-gip, G-azp; Lar). (Tras gen.). Dentro de; al cabo de (ref. tanto al pasado como al futuro). "Dentro de pocos días, egun gitxiren barruan, epean, buruan" Lar. "Bi urten barruan (G-azp), ordu gutxiren barruan biak il ziran (G-azp), ordu lauren barruan (V-gip)" Gte Erd 41.
Baña denpora gitxiren barruban, isten deutsee konfesetiari. Mg CO 274. Gaur leku beetuan dagoana, egon diteke egun gutxiren barruan goraturik. VMg 32. Beia ikusi det Donostiako baserri Amara deitzen zaion etxean, sei pitxarra ta erdi ezne ematen ogei ta lau orduren barruan. Izt C 246. Laurogei legua bide igarorik berrogei ta amasei orduren barruan. Ib. 203. Gauza guziak biderako zuzenduta, illabeteren barruan Festok San Pablo beste preso batzuekin Erromara itsasoz bialdu zuen. Ib. 528. Erromarrak dorre batzuetan sartu bearra izan zuten; baña egun gitxiren barruan zer-jana aitu zitzaielako, menderatu ziran. Ib. 539. Amabost egunen barruan iñok baiño ezaungeiago egin ebazan. A BGuzur 114. Egunak aurrera joazan; illebete ta erdiren barruan etorriko zan bere itxas-ontzia, ta egittu bear eban atzera edo aurrera. Echta Jos 228. Lengo batian ikusi degu / joko polita Arruan: / egurra zeñek geigo ebaki / bi ordubeten barruan. EusJok 121. Etorri ona Bilbao aldera, ta aurreztu dirua ta urte batzuen barruan zeuben etxetik urrin barik diru moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Bost minuturen barruan, zeru guztia odei baltzez estalduta egoan. Bilbao IpuiB 102. Egon zaittez ziur pekatarixa ogetalau orduren barruan bizirik ez litzakiana izango. Etxba Ibilt 481. Ez dago ikusi besterik nolako liburu-pila bildu duen hilabete gutxiren barruan. MEIG III 94.
Baña denpora gitxiren barruban, isten deutsee konfesetiari. Mg CO 274. Gaur leku beetuan dagoana, egon diteke egun gutxiren barruan goraturik. VMg 32. Beia ikusi det Donostiako baserri Amara deitzen zaion etxean, sei pitxarra ta erdi ezne ematen ogei ta lau orduren barruan. Izt C 246. Laurogei legua bide igarorik berrogei ta amasei orduren barruan. Ib. 203. Gauza guziak biderako zuzenduta, illabeteren barruan Festok San Pablo beste preso batzuekin Erromara itsasoz bialdu zuen. Ib. 528. Erromarrak dorre batzuetan sartu bearra izan zuten; baña egun gitxiren barruan zer-jana aitu zitzaielako, menderatu ziran. Ib. 539. Amabost egunen barruan iñok baiño ezaungeiago egin ebazan. A BGuzur 114. Egunak aurrera joazan; illebete ta erdiren barruan etorriko zan bere itxas-ontzia, ta egittu bear eban atzera edo aurrera. Echta Jos 228. Lengo batian ikusi degu / joko polita Arruan: / egurra zeñek geigo ebaki / bi ordubeten barruan. EusJok 121. Etorri ona Bilbao aldera, ta aurreztu dirua ta urte batzuen barruan zeuben etxetik urrin barik diru moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Bost minuturen barruan, zeru guztia odei baltzez estalduta egoan. Bilbao IpuiB 102. Egon zaittez ziur pekatarixa ogetalau orduren barruan bizirik ez litzakiana izango. Etxba Ibilt 481. Ez dago ikusi besterik nolako liburu-pila bildu duen hilabete gutxiren barruan. MEIG III 94.
(V-arr-gip; Añ). (Tras sintagma nominal en caso absoluto). "Urte bete barruan bukatu zen (V-arr-gip)" Gte Erd 41.
Denpora gitxi barruan ikasiko dau errosarioa ondo errezetan. Urqz 22. Juan baño lenago / itza eman zirala, / denbora gutxi barrun / etorriko zala. Bil 139. Ereje kalbinista prestu-ez ark laga zuan Guadalupeko elizatxoa txit ondatua, tellaturik gabe, [...]; alabaña, bertako jendeak tellatua ezarri zion urte barruan, neguko euri jasakin lurra jo ez zezan. Zab Gabon 98. Nok esan deutsu zuri, zure isiltasun ori eta zure bildur uts eta alperriko ori ez dituzala ondo pagauko denpora gitxi barruan. Itz Azald 163. Biar edo etzi, edo urte bete barruan. Ag Serm 252. Iru illabete barruan dausku / euskera ederto ikasi. Enb 136. Piarresek ogei bete. Beste bi illabete barruan gudaritzara joan bear du. Etxde JJ 54. Or etorri zait abisua illabete barruan Tolosako Berazubin kanpeonatua jartzen dutela. Albeniz 126.
Denpora gitxi barruan ikasiko dau errosarioa ondo errezetan. Urqz 22. Juan baño lenago / itza eman zirala, / denbora gutxi barrun / etorriko zala. Bil 139. Ereje kalbinista prestu-ez ark laga zuan Guadalupeko elizatxoa txit ondatua, tellaturik gabe, [...]; alabaña, bertako jendeak tellatua ezarri zion urte barruan, neguko euri jasakin lurra jo ez zezan. Zab Gabon 98. Nok esan deutsu zuri, zure isiltasun ori eta zure bildur uts eta alperriko ori ez dituzala ondo pagauko denpora gitxi barruan. Itz Azald 163. Biar edo etzi, edo urte bete barruan. Ag Serm 252. Iru illabete barruan dausku / euskera ederto ikasi. Enb 136. Piarresek ogei bete. Beste bi illabete barruan gudaritzara joan bear du. Etxde JJ 54. Or etorri zait abisua illabete barruan Tolosako Berazubin kanpeonatua jartzen dutela. Albeniz 126.
c)
Al alcance de.
"Arri-barruan dago, está a tiro de piedra (V-ger)" A EY III 342.
Nik emendik iru leguan dabilen basusoa begi-barruan artu badagit, zist!, yaurti gezi txiki zorrotz bat eta laster lur jo eragingo ddautsat. " Si alcanzo con mi vista" . (V-m) A EY II 323s.
Nik emendik iru leguan dabilen basusoa begi-barruan artu badagit, zist!, yaurti gezi txiki zorrotz bat eta laster lur jo eragingo ddautsat. " Si alcanzo con mi vista" . (V-m) A EY II 323s.
betiere
3.
betibere
(V-oroz-arr; Añ (V)),
betibe
(V-ger-m). Ref.: A (betibere); Iz ArOñ (beti be); Elexp Berg (beti be). "(De) quando en quando [...] beti bere" Añ. "Beti-be (V-ger-m), beti-bere (V-oroz-arr), de cuando en cuando" A. "A veces" Iz ArOñ. "Ondo bizi dok ori, beti be mozkor batzuk arrapau ta" Elexp Berg. "Beti be, a menudo, con frecuencia (V-gip)" Vill (comunicación personal).
Egiten daben legez lorategi baten sartzen danak, zeñek beti ateretan dau loratxo bat, betibere usaiñ egiteko. Añ LoraS 95s. Ez itxi esku arterik liburutxu au: beti bere barriro irakurri leengo gauzea. Añ EL2 23. Artu eikezu beti bere santokristo bat besartean. Ib. 49. Zezena omen zebillen plazan bazter batetik bestera jira ta bira, eta mutila beti ere beragana alderatuaz. Izt C 249. Orain ukulluan sartu, orain sukaldean aurkeztu, beti ere Santa Maria ezpañetan zuala atarira erten, beti ere alde batetik edo bestetik zeru beltza ikusi, artega ta kuperea ibilli zan luzaro. Ag G 203. Pauta ta pauta, beti-be zigarruari ke moltso andijak ataraten eutsozala, zati baten geldi-geldi egon zan, aurre-aldeko arri koskor bati begira-begira. Kk Ab I 103. Beti-be esateuskun alako baten misiñuek etxien emon biar zituela, baeguela biarrizana-ta. Kk Ab II 53.
Egiten daben legez lorategi baten sartzen danak, zeñek beti ateretan dau loratxo bat, betibere usaiñ egiteko. Añ LoraS 95s. Ez itxi esku arterik liburutxu au: beti bere barriro irakurri leengo gauzea. Añ EL2 23. Artu eikezu beti bere santokristo bat besartean. Ib. 49. Zezena omen zebillen plazan bazter batetik bestera jira ta bira, eta mutila beti ere beragana alderatuaz. Izt C 249. Orain ukulluan sartu, orain sukaldean aurkeztu, beti ere Santa Maria ezpañetan zuala atarira erten, beti ere alde batetik edo bestetik zeru beltza ikusi, artega ta kuperea ibilli zan luzaro. Ag G 203. Pauta ta pauta, beti-be zigarruari ke moltso andijak ataraten eutsozala, zati baten geldi-geldi egon zan, aurre-aldeko arri koskor bati begira-begira. Kk Ab I 103. Beti-be esateuskun alako baten misiñuek etxien emon biar zituela, baeguela biarrizana-ta. Kk Ab II 53.
gaberik
1.
(L, BN, S; SP, Dv (s.v. gabe), H (L, s.v. gabe), A),
barik (V; Dv (V), H (V, s.v. bage)),
bagarik (Dv, H (s.v. bage), A),
bagerik (H),
gaberikan,
bagerikan,
barikan,
baarik (V-gip),
barek (V-gip)
Ref.:
A, Etxba Eib , Holmer ApuntV y Elexp Berg (barik); Lh y Lrq (gaberik); Iz ArOñ (báarik); Gte Erd 268.
.
Sin. "Es derivado pleonástico que vale por gabe " A. "Más frecuente en Eibar que estas dos formas [bage y gabe]" Etxba Eib. v. gabe. Tr. De uso general. Es especialmente frecuente en vizcaíno, donde mantiene una tradición constante desde los textos más antiguos hasta hoy (falta en J.J. Moguel y Astarloa). Muy bien documentado en los autores septentrionales antiguos, a partir del s. XVIII se encuentra sólo esporádicamente, salvo en la tradición suletina, donde su empleo parece mantenerse mejor. En guipuzcoano, aunque aparece en los Refranes de Isasti y Gavon Sariac, durante el s. XIX sólo lo encontramos en J.I. Arana y Beovide; en el s. XX, en cambio, se documenta en bastantes autores, gralmte. de cierto nivel (Lizardi, Orixe, S. Mitxelena, Villasante, etc.), pero tbn. en bersolaris. Gaberik es la forma empleada por los autores septentrionales y buena parte de los guipuzcoanos (sobre todo en el s. XX); hay algún ej. en dialecto vizcaíno en Arrese Beitia (que emplea tbn. bagarik y bagerik ) y Anduaga. Dechepare emplea sobre todo gaberik , pero hay un ej. de bagerik . Hay bagerik en los Cantares de la quema de Mondragón, los Refranes de Isasti, Sauguis, CatAnz, GavS y Mendigacha; junto a gaberik, en Eguiateguy, J.I. Arana y Orixe. En vizcaíno hay bagarik en todos los textos antiguos, con las excepciones que quedan hechas, y del s. XIX (Añibarro (que cambia varios baga de EL 1 por bagarik en la 2.a ed.: v. p.ej. EL 1 86 ganora baga EL 2 96 ganora bagarik ), f. Bartolomé, Uriarte, Iturzaeta), y se documenta todavía esporádicamente en el s. XX, si bien desde fines del s. XIX es reemplazado casi por completo por barik, que documentamos primero en DurPl y en PAb de Moguel (un sólo ej., en una poesía, tal vez popular; por otra parte, tampoco emplea bagarik sino en un par de ocasiones, nunca en CO ): hay bagarik y barik en DurPl, Moguel, Echeita (en quien bagarik es ej. único frente a numerosos barik ), Enbeita (que usa tbn. alguna vez bagerik ), el Tormes de Orixe, Kirikiño, Akesolo, Erkiaga y B. Enbeita; barik y bagerik en Lauaxeta; sólo barik en Azcue, D. Agirre (ya en AL ), KIkV, Altuna, Otxolua, Eguzkitza, etc. Fuera del vizcaíno, hay barik en Beovide (ej. único de la forma y de la palabra), Labayen (id.), Orixe, EAEg , Villasante e Ibiñagabeitia. Hay baarik, junto a bagarik, en Zavala; gaberikan en Arrese Beitia y Aresti (en éste junto a gaberik ); bagerikan en un texto vizcaíno de Noe 110. En DFrec hay 61 ejs. de barik .
Sin. "Es derivado pleonástico que vale por gabe " A. "Más frecuente en Eibar que estas dos formas [bage y gabe]" Etxba Eib. v. gabe. Tr. De uso general. Es especialmente frecuente en vizcaíno, donde mantiene una tradición constante desde los textos más antiguos hasta hoy (falta en J.J. Moguel y Astarloa). Muy bien documentado en los autores septentrionales antiguos, a partir del s. XVIII se encuentra sólo esporádicamente, salvo en la tradición suletina, donde su empleo parece mantenerse mejor. En guipuzcoano, aunque aparece en los Refranes de Isasti y Gavon Sariac, durante el s. XIX sólo lo encontramos en J.I. Arana y Beovide; en el s. XX, en cambio, se documenta en bastantes autores, gralmte. de cierto nivel (Lizardi, Orixe, S. Mitxelena, Villasante, etc.), pero tbn. en bersolaris. Gaberik es la forma empleada por los autores septentrionales y buena parte de los guipuzcoanos (sobre todo en el s. XX); hay algún ej. en dialecto vizcaíno en Arrese Beitia (que emplea tbn. bagarik y bagerik ) y Anduaga. Dechepare emplea sobre todo gaberik , pero hay un ej. de bagerik . Hay bagerik en los Cantares de la quema de Mondragón, los Refranes de Isasti, Sauguis, CatAnz, GavS y Mendigacha; junto a gaberik, en Eguiateguy, J.I. Arana y Orixe. En vizcaíno hay bagarik en todos los textos antiguos, con las excepciones que quedan hechas, y del s. XIX (Añibarro (que cambia varios baga de EL 1 por bagarik en la 2.a ed.: v. p.ej. EL 1 86 ganora baga EL 2 96 ganora bagarik ), f. Bartolomé, Uriarte, Iturzaeta), y se documenta todavía esporádicamente en el s. XX, si bien desde fines del s. XIX es reemplazado casi por completo por barik, que documentamos primero en DurPl y en PAb de Moguel (un sólo ej., en una poesía, tal vez popular; por otra parte, tampoco emplea bagarik sino en un par de ocasiones, nunca en CO ): hay bagarik y barik en DurPl, Moguel, Echeita (en quien bagarik es ej. único frente a numerosos barik ), Enbeita (que usa tbn. alguna vez bagerik ), el Tormes de Orixe, Kirikiño, Akesolo, Erkiaga y B. Enbeita; barik y bagerik en Lauaxeta; sólo barik en Azcue, D. Agirre (ya en AL ), KIkV, Altuna, Otxolua, Eguzkitza, etc. Fuera del vizcaíno, hay barik en Beovide (ej. único de la forma y de la palabra), Labayen (id.), Orixe, EAEg , Villasante e Ibiñagabeitia. Hay baarik, junto a bagarik, en Zavala; gaberikan en Arrese Beitia y Aresti (en éste junto a gaberik ); bagerikan en un texto vizcaíno de Noe 110. En DFrec hay 61 ejs. de barik .
(Precedido de part.).
Tr. De empleo general. A veces tiene el valor temporal de 'antes de'.
Orok hara behar dugu eskusatu gaberik. E 61. Eskuak ikuzi gaberik iatea. Lç Mc 7, 2 (tít.). Hain urrun ioan gaberik ere, gizonetarik batbederak bere baithan eriden ahal zezakeen. Lç Adv ** 1r. Anitz enojorik eman bagerik gure artean konpon gitean. MRos 10.1v. Nor dagoke zu laudatu gaberik? EZ Man I 13. Iragan bedi anhitz gauza guk iakin gaberik, zeren eztakienak eztu damurik hartzen. Ax 311 (V 207). Bidrieratik iragoten dana legez eguzkia, ausi bagarik bidrioa. Zubia 150. Ala beitira hanitx, [...] uste gaberik arimak khorpitzetarik jalki zaitzenak! Mst I 23, 7. Esan bere pekatu guztiak bat bere itxi bagarik. Oe 134. Juan nitzan Gibraltaño / kasi busti barik. DurPl 55. Baina, aurrerago irago bagarik, ikasi biar dozu, neure entzula onak, zeinbat modutakuak dirian gurarijak. fB Ic II 251. Ezer bere geratu ez dedin esan bagarik. fB Ic III 357. Berbertati, geiago luzatu bagarik, konfesa zaitekez. Añ EL2 31. Galdu neban jakin bagarik bere balijua. Ur MarIl 64. Ordutxo bat ere etzuela igarotzen, beraganatu bagerik. Aran SIgn 45. Bekhatü murtal bat nahi gaberik ahatzten denian. CatS 87. Ekarrizuez aztu bagarik. AB AmaE 120. Morroi zarra Aitagana bialdu egizu... Amari esan barik. Ag AL 22. --Ementxe, Bilbo ikusten. --Neugana etorri barik? Ag Kr 190. Eskubetatik igarri barik juaten yakon. Kk Ab I 109. Hoa, hoa, Xoane gaixoa, hoa, sobera ernatu gaberik! Barb Sup 95. Esan barik be igarriko da. Kk Ab II 155. Errietako berriak-eta bidaltzen aspertu-gaberik diardutenak. Ldi IL 148. Arpegia lotsaz gorritu barik aitatu be ezin leikie olakorik. Eguzk GizAuz 14. Zurekin bildu gaitezen luzatu gaberik an. Or Poem 551. Ezin utz nezake aipatu gaberik. Mde Pr 258. Guzti-guztiek, batxo be itxi bagarik. Akes Ipiñ 22. Afaldu be ein barik, oian sartu ei zen. Ib. 32. Eiota ala eio barik? Bilbao IpuiB 171. I, Perikotxua, neri gero, miñik ein barik ibilli akitx, e! SM Zirik 56. Alkarri ezer esan biar barik, bixak alegindu ziran. Etxba Ibilt 459. Bi alderdiei entzun gaberik / ez eman epairik. Olea 201. Irakurri gaberik nehoiz liburuan, / euskal kanta guziak zintuen buruan. Xa Odol 189. --Hamalau asto hor ditut / urrez kargaturik, / haiek emungo dizut / utziazu bizirik. / --Haiek neuriak dira / zuk emun gaberik. (versión de Araoz). Eusk 1974, 162. Zelan egon ba gure errian / zezenak ikusi barik? FEtxeb 95. Ez da deus lortzen saiatu gaberik. MEIG IV 119.
v. tbn. Volt 264. Harb 160. O Po 54. Hm 86. SP Imit 65. Tt Onsa 61. Bp II 135. Egiat 250. Arch Fab 185. Bordel 197. Gy 263. Afrika 55. Aran SIgn 5. AB AmaE 286. EusJok 140. JanEd II 100. ArgiDL 162. Balad 85. SMitx Aranz 176. Basarri 60. Arti Tobera 281. And AUzta 130. Vill Jaink 147. MAtx Gazt 69. Uzt Noiz 80. Ostolaiz 71. Insausti 195. Barik: Bv AsL 138. Azc PB 134. Echta Jos 32. EusJok II 119. KIkV 42. Altuna 90. Enb 181. Laux BBa 34. Lab EEguna 69. Otx 120. Or Eus 27. Erkiag Arran 107. Vill Jaink 167. Gand Elorri 134. Osk Kurl 56. BEnb NereA 160. Alzola Atalak 105. Ayesta 38. Gerrika 24. Bagarik: Cap 25. DurPl 70. Zav Fab RIEV 1909, 35. CatLlo 23. CatBus 57. Itz Azald 181. Echta Jos 262. Or Tormes 27. Enb 59. Erkiag BatB 77. BEnb NereA 113. Bagerik: E 255. GavS 29. Egiat 224. Mdg 152. Or Eus 160. Baarik: Zav Fab RIEV 1907, 535. Barikan: Ayesta 59.
Orok hara behar dugu eskusatu gaberik. E 61. Eskuak ikuzi gaberik iatea. Lç Mc 7, 2 (tít.). Hain urrun ioan gaberik ere, gizonetarik batbederak bere baithan eriden ahal zezakeen. Lç Adv ** 1r. Anitz enojorik eman bagerik gure artean konpon gitean. MRos 10.1v. Nor dagoke zu laudatu gaberik? EZ Man I 13. Iragan bedi anhitz gauza guk iakin gaberik, zeren eztakienak eztu damurik hartzen. Ax 311 (V 207). Bidrieratik iragoten dana legez eguzkia, ausi bagarik bidrioa. Zubia 150. Ala beitira hanitx, [...] uste gaberik arimak khorpitzetarik jalki zaitzenak! Mst I 23, 7. Esan bere pekatu guztiak bat bere itxi bagarik. Oe 134. Juan nitzan Gibraltaño / kasi busti barik. DurPl 55. Baina, aurrerago irago bagarik, ikasi biar dozu, neure entzula onak, zeinbat modutakuak dirian gurarijak. fB Ic II 251. Ezer bere geratu ez dedin esan bagarik. fB Ic III 357. Berbertati, geiago luzatu bagarik, konfesa zaitekez. Añ EL2 31. Galdu neban jakin bagarik bere balijua. Ur MarIl 64. Ordutxo bat ere etzuela igarotzen, beraganatu bagerik. Aran SIgn 45. Bekhatü murtal bat nahi gaberik ahatzten denian. CatS 87. Ekarrizuez aztu bagarik. AB AmaE 120. Morroi zarra Aitagana bialdu egizu... Amari esan barik. Ag AL 22. --Ementxe, Bilbo ikusten. --Neugana etorri barik? Ag Kr 190. Eskubetatik igarri barik juaten yakon. Kk Ab I 109. Hoa, hoa, Xoane gaixoa, hoa, sobera ernatu gaberik! Barb Sup 95. Esan barik be igarriko da. Kk Ab II 155. Errietako berriak-eta bidaltzen aspertu-gaberik diardutenak. Ldi IL 148. Arpegia lotsaz gorritu barik aitatu be ezin leikie olakorik. Eguzk GizAuz 14. Zurekin bildu gaitezen luzatu gaberik an. Or Poem 551. Ezin utz nezake aipatu gaberik. Mde Pr 258. Guzti-guztiek, batxo be itxi bagarik. Akes Ipiñ 22. Afaldu be ein barik, oian sartu ei zen. Ib. 32. Eiota ala eio barik? Bilbao IpuiB 171. I, Perikotxua, neri gero, miñik ein barik ibilli akitx, e! SM Zirik 56. Alkarri ezer esan biar barik, bixak alegindu ziran. Etxba Ibilt 459. Bi alderdiei entzun gaberik / ez eman epairik. Olea 201. Irakurri gaberik nehoiz liburuan, / euskal kanta guziak zintuen buruan. Xa Odol 189. --Hamalau asto hor ditut / urrez kargaturik, / haiek emungo dizut / utziazu bizirik. / --Haiek neuriak dira / zuk emun gaberik. (versión de Araoz). Eusk 1974, 162. Zelan egon ba gure errian / zezenak ikusi barik? FEtxeb 95. Ez da deus lortzen saiatu gaberik. MEIG IV 119.
v. tbn. Volt 264. Harb 160. O Po 54. Hm 86. SP Imit 65. Tt Onsa 61. Bp II 135. Egiat 250. Arch Fab 185. Bordel 197. Gy 263. Afrika 55. Aran SIgn 5. AB AmaE 286. EusJok 140. JanEd II 100. ArgiDL 162. Balad 85. SMitx Aranz 176. Basarri 60. Arti Tobera 281. And AUzta 130. Vill Jaink 147. MAtx Gazt 69. Uzt Noiz 80. Ostolaiz 71. Insausti 195. Barik: Bv AsL 138. Azc PB 134. Echta Jos 32. EusJok II 119. KIkV 42. Altuna 90. Enb 181. Laux BBa 34. Lab EEguna 69. Otx 120. Or Eus 27. Erkiag Arran 107. Vill Jaink 167. Gand Elorri 134. Osk Kurl 56. BEnb NereA 160. Alzola Atalak 105. Ayesta 38. Gerrika 24. Bagarik: Cap 25. DurPl 70. Zav Fab RIEV 1909, 35. CatLlo 23. CatBus 57. Itz Azald 181. Echta Jos 262. Or Tormes 27. Enb 59. Erkiag BatB 77. BEnb NereA 113. Bagerik: E 255. GavS 29. Egiat 224. Mdg 152. Or Eus 160. Baarik: Zav Fab RIEV 1907, 535. Barikan: Ayesta 59.
Düda gabe estakürik baditit nik ere / ezpeitü Jinkuk egin gaberik batere.
Etch (
in
Etxde JJ 265
).
(Con rad. (en vez de part.)).
Barka bagerik bat ez daitela. Or Eus 184. [Hilotzak] bere diru-paper eta gauzak oro sakeletan zituen uki gaberik. Mde Pr 166. Bere zoriaz oar gaberik, lozorro dago. Gazt MusIx 107.
Barka bagerik bat ez daitela. Or Eus 184. [Hilotzak] bere diru-paper eta gauzak oro sakeletan zituen uki gaberik. Mde Pr 166. Bere zoriaz oar gaberik, lozorro dago. Gazt MusIx 107.
(Con ere interpuesto).
Gox guztia emongo leuke Elexan, urten bere bagarik. Añ EL2 96. Bizi naiz [...] erijotziagaz gomutau bere bagarik. Ur MarIl 34.
Gox guztia emongo leuke Elexan, urten bere bagarik. Añ EL2 96. Bizi naiz [...] erijotziagaz gomutau bere bagarik. Ur MarIl 34.
(Con alativo (en vez de part.)).
Tiene en ocasiones un claro matiz temporal de 'antes de'.
Egun harzaz orhit giten, othoi, hara gaberik. E 57. Erromara bagarik, bere errian, edozein konfesorek guztien parkaziño osoa emongo deutso. Cb CatV 83. Simon Zirineo / laguntzan emon eutsen, / Kalbariora bagarik / Yesus il ze lekien. Añ EL2 195 ( EL1 189 bidean ). Asko eskontzen dira elizara barik. Ag Kr 185. Bakaldunagana juan, ala ara barik etxian geratu. Otx 49. Aal eukean untzirik etzeitean legorrera barik geldituko. Erkiag Arran 164. Nor gelditu, al dauela, ermiteko meza nausire barik? Akes Ipiñ 20. Aurten Elorrio ikusi bearko diagu Kanpanzarrera barik. And AUzta 60. Xirimiri txanka meia, nora barik ta bustia, baso aldetik agertu da. Gand Elorri 60.
v. tbn. fB Ic III 360. CatLlo 65. Enb 166. SM Zirik 12.
Egun harzaz orhit giten, othoi, hara gaberik. E 57. Erromara bagarik, bere errian, edozein konfesorek guztien parkaziño osoa emongo deutso. Cb CatV 83. Simon Zirineo / laguntzan emon eutsen, / Kalbariora bagarik / Yesus il ze lekien. Añ EL2 195 ( EL1 189 bidean ). Asko eskontzen dira elizara barik. Ag Kr 185. Bakaldunagana juan, ala ara barik etxian geratu. Otx 49. Aal eukean untzirik etzeitean legorrera barik geldituko. Erkiag Arran 164. Nor gelditu, al dauela, ermiteko meza nausire barik? Akes Ipiñ 20. Aurten Elorrio ikusi bearko diagu Kanpanzarrera barik. And AUzta 60. Xirimiri txanka meia, nora barik ta bustia, baso aldetik agertu da. Gand Elorri 60.
v. tbn. fB Ic III 360. CatLlo 65. Enb 166. SM Zirik 12.
(En exprs. imperativas).
Barrerik egin barik bertan! Otx 172. Eutsi guardasola, busti barik. "Busti ez zaitezen" . Otx Eusk 1961, 359. Busti barik, gero! Ib. 359. Barrerik egin barik! Erkiag BatB 67. Khontuz gero Bilbon galdu barik! Osk Kurl 82. Jantzi zak ariñ zapata zaharrak, barrixak aphurtu barik! Ib. 47.
Barrerik egin barik bertan! Otx 172. Eutsi guardasola, busti barik. "Busti ez zaitezen" . Otx Eusk 1961, 359. Busti barik, gero! Ib. 359. Barrerik egin barik! Erkiag BatB 67. Khontuz gero Bilbon galdu barik! Osk Kurl 82. Jantzi zak ariñ zapata zaharrak, barrixak aphurtu barik! Ib. 47.
(Precedido de tema nominal nudo, pron. o similar).
"
Ezetarako gogo barik dabill
"
Elexp Berg.
Tr. De empleo general, a diferencia de la construcción con suf. -(r)ik, que, no sólo es mucho menos frecuente, sino que además sólo se documenta en autores vizcaínos; se documenta tbn., con batere interpuesto, en Eguiateguy.
An datz Presebal ilik, / Juanikotegaz lagundurik, / txibuluen ospe bagerik. Mondr 16ss. Erioa manatzen du ezein falta gaberik / hilak oro dakatzela aitzinera bizirik. E 51. Ministre gaberik Elizá iragan ahal daitela. Lç ABC 1r. Guraso asko / jarri da ume bagarik, / umeak bere / oi ta guraso bagarik. Lazarraga A28, 1203r. Lenengo bostak dira nezesidadekoak [...], zeinzuk bagarik ezin iñor salbadu leitekean. Bet 13. Su bagerik ezta kerik. Saug 153. Zeren lizate gastu egitea probetxo bagerik. MRos 11.1r. Hil gogorrak dauntza mobimendu gaberik. EZ Man I 46. Al baleite fedeagaz bakarrik? Ez, iauna, karidade eta obra on bagarik. Cap 26. Gauza sorta da Erretate, hura gaberik eninzate. O Pr 187. Jaun bat fin bagarik ona. Cb CatV 21. Ezta besteren eske, biotzak bakarrik / beretzat gura ditu beste bagarik. Acto 540s. Bai, düda gaberik. Egiat 178. Batere gaberik gaude. Ib. 207. Bide geijago bagarik ez da inor deungatzat euki biar. fB Ic II 218. Alan esaten ebeen antxina, eta antxina andi bagarik, euskaldun guztiak. Añ EL2 8. Aberatsa ezer bagarik [geratuten da] . Ur MarIl 21. Othe da nihon herririk / ema yotzaille gaberik? Gy 272. Zetako dot bizia neure Ioane barik? Azc PB 57. Barregurea etorkoen gogoratuta beste barik. Ag Kr 201. Ni zirikatuten beste asmo barik zatoze ona. Echta Jos 73. Ez korridu ta ez diru barik geratuko ete nindeken bildurrez. Kk Ab I 104. Mugaz axola gaberik, harrien bi aldetarik, ardi, behiek, pottokek, alhan badabiltzalarik. Ox 24. Autortu daigun / lotsa ez bildur bagarik. Enb 102. Ardura barik lo egin. Kk Ab II 141. Yo gogor, erruki barik. Ib. 179. Zatoze neugaz ezeren bilddur barik! Otx 50. Aldakuntza ori edo gugaz edo gu barik egingo da. Eguzk GizAuz 155. Nozik onakoa dan eztakigun arren, eztabaide barik guztiz atxinekoa dala esan geinke. Akes Ipiñ 19. Konorte barik jausi. Bilbao IpuiB 14. Buru asko barik be naiko diru egiten dot nik. Ib. 99. Ainbeste kopla barik, nere denporan, amaika zaldi kaso izan jituat. SM Zirik 88. Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik. Erkiag BatB 162. Erregiña asarre ikusirik, ez bildur aundi barik, esan biar esan zetsan onela: [...]. Etxba Ibilt 459. Alkar barik bakotxa bere aldetik izan biarko zirala. Ib. 484. Gü gaberik ezin egin Atharratzeko merkhatia. Casve SGrazi 20. Eskola barik pasatu neban / gazte denpora maitea. FEtxeb 12.
v. tbn. Etchart 3.1r. Volt 270. SP Phil 369. Tt Onsa 65. He Gudu 111. Oe 159. FrantzesB I 68. Arch Fab 193. Dv LEd 161. AB AmaE 55. JanEd II 73. JMB ELG 44. SMitx Aranz 235. Mde Pr 159. Or Aitork 10. Arti MaldanB 201. Azurm HitzB 53. Barik: Mg PAb 142. KIkV 65. Altuna 82. Enb 48. Laux BBa 12. Or Eus 198. Osk Kurl 214. Gand Elorri 167. BEnb NereA 145. Onaind in Gazt MusIx 152. Balad 140. Alzola Atalak 50. Ayesta 34. Bagarik: Arz 30. Urqz 5. Oe 36. DurPl 100. Mg PAb 65. Zav Fab RIEV 1907, 543. CatLlo 40. CatBus 23. AB AmaE 170. Itz Azald 16. Kk Ab I 21. EusJok II 108. Or Tormes 9. Balad 200 ("Marijesiak", 1933). Erkiag BatB 51. BEnb NereA 160. Bagerik: RIs 25. CatAnz 6. Egiat 211. Enb 51. Laux BBa 108. Gaberikan: AB AmaE 407. Arti MaldanB 223.
An datz Presebal ilik, / Juanikotegaz lagundurik, / txibuluen ospe bagerik. Mondr 16ss. Erioa manatzen du ezein falta gaberik / hilak oro dakatzela aitzinera bizirik. E 51. Ministre gaberik Elizá iragan ahal daitela. Lç ABC 1r. Guraso asko / jarri da ume bagarik, / umeak bere / oi ta guraso bagarik. Lazarraga A28, 1203r. Lenengo bostak dira nezesidadekoak [...], zeinzuk bagarik ezin iñor salbadu leitekean. Bet 13. Su bagerik ezta kerik. Saug 153. Zeren lizate gastu egitea probetxo bagerik. MRos 11.1r. Hil gogorrak dauntza mobimendu gaberik. EZ Man I 46. Al baleite fedeagaz bakarrik? Ez, iauna, karidade eta obra on bagarik. Cap 26. Gauza sorta da Erretate, hura gaberik eninzate. O Pr 187. Jaun bat fin bagarik ona. Cb CatV 21. Ezta besteren eske, biotzak bakarrik / beretzat gura ditu beste bagarik. Acto 540s. Bai, düda gaberik. Egiat 178. Batere gaberik gaude. Ib. 207. Bide geijago bagarik ez da inor deungatzat euki biar. fB Ic II 218. Alan esaten ebeen antxina, eta antxina andi bagarik, euskaldun guztiak. Añ EL2 8. Aberatsa ezer bagarik [geratuten da] . Ur MarIl 21. Othe da nihon herririk / ema yotzaille gaberik? Gy 272. Zetako dot bizia neure Ioane barik? Azc PB 57. Barregurea etorkoen gogoratuta beste barik. Ag Kr 201. Ni zirikatuten beste asmo barik zatoze ona. Echta Jos 73. Ez korridu ta ez diru barik geratuko ete nindeken bildurrez. Kk Ab I 104. Mugaz axola gaberik, harrien bi aldetarik, ardi, behiek, pottokek, alhan badabiltzalarik. Ox 24. Autortu daigun / lotsa ez bildur bagarik. Enb 102. Ardura barik lo egin. Kk Ab II 141. Yo gogor, erruki barik. Ib. 179. Zatoze neugaz ezeren bilddur barik! Otx 50. Aldakuntza ori edo gugaz edo gu barik egingo da. Eguzk GizAuz 155. Nozik onakoa dan eztakigun arren, eztabaide barik guztiz atxinekoa dala esan geinke. Akes Ipiñ 19. Konorte barik jausi. Bilbao IpuiB 14. Buru asko barik be naiko diru egiten dot nik. Ib. 99. Ainbeste kopla barik, nere denporan, amaika zaldi kaso izan jituat. SM Zirik 88. Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik. Erkiag BatB 162. Erregiña asarre ikusirik, ez bildur aundi barik, esan biar esan zetsan onela: [...]. Etxba Ibilt 459. Alkar barik bakotxa bere aldetik izan biarko zirala. Ib. 484. Gü gaberik ezin egin Atharratzeko merkhatia. Casve SGrazi 20. Eskola barik pasatu neban / gazte denpora maitea. FEtxeb 12.
v. tbn. Etchart 3.1r. Volt 270. SP Phil 369. Tt Onsa 65. He Gudu 111. Oe 159. FrantzesB I 68. Arch Fab 193. Dv LEd 161. AB AmaE 55. JanEd II 73. JMB ELG 44. SMitx Aranz 235. Mde Pr 159. Or Aitork 10. Arti MaldanB 201. Azurm HitzB 53. Barik: Mg PAb 142. KIkV 65. Altuna 82. Enb 48. Laux BBa 12. Or Eus 198. Osk Kurl 214. Gand Elorri 167. BEnb NereA 145. Onaind in Gazt MusIx 152. Balad 140. Alzola Atalak 50. Ayesta 34. Bagarik: Arz 30. Urqz 5. Oe 36. DurPl 100. Mg PAb 65. Zav Fab RIEV 1907, 543. CatLlo 40. CatBus 23. AB AmaE 170. Itz Azald 16. Kk Ab I 21. EusJok II 108. Or Tormes 9. Balad 200 ("Marijesiak", 1933). Erkiag BatB 51. BEnb NereA 160. Bagerik: RIs 25. CatAnz 6. Egiat 211. Enb 51. Laux BBa 108. Gaberikan: AB AmaE 407. Arti MaldanB 223.
Excepto.
Bulda baten bitartez [...] / bariku gaberikan / libratu bestiak. Ayesta 63.
Bulda baten bitartez [...] / bariku gaberikan / libratu bestiak. Ayesta 63.
(Con ere interpuesto).
Terziopelozko toxa bat aurkitu neutson izur izur egiña, ez txuri, ta aspaldian egondako zantzu be barik. Or Tormes 83.
Terziopelozko toxa bat aurkitu neutson izur izur egiña, ez txuri, ta aspaldian egondako zantzu be barik. Or Tormes 83.
(Precedido de sust. + -(r)ik
).
Itxaso zabalian / ibillijagaitik / askotan etorri naz / arrañik bagarik. DurPl 78. Lotsarik apurrik barik ebilen. Azc PB 164. Ardura txikijenik barik lo egiteko. Kk Ab I 26. Zelan egingo zeunkie txakurrik barik erbija atxikitzeko? Otx 14. Ama, lantegira joan bearrik barik, [...] umetxuak zaintzen etxean. Eguzk GizAuz 177. Salbe bat kantau eta besterik bagarik / sarri ikusten doguz libre arriskutik. Erkiag BatB 196. Bildurrik barik erakutsi du gogor jotzeko gogua. BEnb NereA 82. Hemen hil biar dezu / dudarik gaberik. (versión de Araoz). Eusk 1974, 163. Ardorik barik jaten dodanez. Ayesta 55.
v. tbn. Barik: Enb 111. Bilbao IpuiB 63. SM Zirik 94. Gerrika 15.
Itxaso zabalian / ibillijagaitik / askotan etorri naz / arrañik bagarik. DurPl 78. Lotsarik apurrik barik ebilen. Azc PB 164. Ardura txikijenik barik lo egiteko. Kk Ab I 26. Zelan egingo zeunkie txakurrik barik erbija atxikitzeko? Otx 14. Ama, lantegira joan bearrik barik, [...] umetxuak zaintzen etxean. Eguzk GizAuz 177. Salbe bat kantau eta besterik bagarik / sarri ikusten doguz libre arriskutik. Erkiag BatB 196. Bildurrik barik erakutsi du gogor jotzeko gogua. BEnb NereA 82. Hemen hil biar dezu / dudarik gaberik. (versión de Araoz). Eusk 1974, 163. Ardorik barik jaten dodanez. Ayesta 55.
v. tbn. Barik: Enb 111. Bilbao IpuiB 63. SM Zirik 94. Gerrika 15.
(Con ere o batere interpuestos).
Herioak bekhatü mortalik batere gaberik, graziazko estatian atrapatatürik. Tt Onsa 5. Infernuan gatx guztiyak onik bapere bagarik aurkituten dirian legez. CatLlo 88. Biak lurrera, ia konorterik be barik. Bilbao IpuiB 271.
Herioak bekhatü mortalik batere gaberik, graziazko estatian atrapatatürik. Tt Onsa 5. Infernuan gatx guztiyak onik bapere bagarik aurkituten dirian legez. CatLlo 88. Biak lurrera, ia konorterik be barik. Bilbao IpuiB 271.
(Precedido de det.).
Tr. Sólo se documenta en autores vizcaínos, lo mismo que determinado con bat (q.v. infra ); hay, con todo, algún ej. moderno guipuzcoano (EAEg ), y ante gaberiko (q.v. infra ) uno de Leiçarraga.
Fede au bagarik iñor ez iustu izan ez salbadu leitean. Cap 26. Fedea bagarik. Oe 32. Ondasunezko iturri ugariak, gatxeen nastea bagarik. Añ EL1 62 ( EL2 70 naste bagarik ). Ez daki inok bere, Zeruko aparteko abisuba bagarik, pekatuban ala grazijan daguan. fB Ic I 37. Eztabe nai izena / izate ona barik. Azc PB 229. Euzkera garbi / geuria barik. Enb 141. Tramankulu orrek barik be. Kk Ab II 137. Ama-semiak barik jauregira ez bigurtzeko aginddu eutsen. Otx 104. Agiri au barik, ezin iñortxo ere ontziratu diteke. EAEg 15-1-1937, 812. Aretx guztien ondamena etorri zen, tantai edo garrasak bakarrik geratuten zireala gatx ori barik. Akes Ipiñ 25. Nork itxi, baiña, lagunak ardao-dsangada batzuk barik? Bilbao IpuiB 222.
v. tbn. CatLlo 42. Itz Azald 41. Echta Jos 184. KIkV 23. Etxba Ibilt 481.
Fede au bagarik iñor ez iustu izan ez salbadu leitean. Cap 26. Fedea bagarik. Oe 32. Ondasunezko iturri ugariak, gatxeen nastea bagarik. Añ EL1 62 ( EL2 70 naste bagarik ). Ez daki inok bere, Zeruko aparteko abisuba bagarik, pekatuban ala grazijan daguan. fB Ic I 37. Eztabe nai izena / izate ona barik. Azc PB 229. Euzkera garbi / geuria barik. Enb 141. Tramankulu orrek barik be. Kk Ab II 137. Ama-semiak barik jauregira ez bigurtzeko aginddu eutsen. Otx 104. Agiri au barik, ezin iñortxo ere ontziratu diteke. EAEg 15-1-1937, 812. Aretx guztien ondamena etorri zen, tantai edo garrasak bakarrik geratuten zireala gatx ori barik. Akes Ipiñ 25. Nork itxi, baiña, lagunak ardao-dsangada batzuk barik? Bilbao IpuiB 222.
v. tbn. CatLlo 42. Itz Azald 41. Echta Jos 184. KIkV 23. Etxba Ibilt 481.
(Det. con bat
).
Premina andi bat bagarik euren gustoz olgeetia gaiti duazanak. fB Olg 122. Baltz une bat bagarik dan danean bardin. AB AmaE 215. Ipiñeburuko auzotegie [...] meza bat bagarik itxi eudien. Akes Ipiñ 13.
v. tbn. Azc PB 333.
Premina andi bat bagarik euren gustoz olgeetia gaiti duazanak. fB Olg 122. Baltz une bat bagarik dan danean bardin. AB AmaE 215. Ipiñeburuko auzotegie [...] meza bat bagarik itxi eudien. Akes Ipiñ 13.
v. tbn. Azc PB 333.
(Det. con bi
).
Ta etzaite etorri lupiña bi barik. Ag Kr 140.
Ta etzaite etorri lupiña bi barik. Ag Kr 140.
(Con batere
).
Zeruok [...] / odei bat bere bagarik, / iya sei urte onetan emen / ez dabe opa euririk. AB AmaE 30. Zoritxar bape barik zoriondunak bizi diran lekua da zerua. KIkV 42.
Zeruok [...] / odei bat bere bagarik, / iya sei urte onetan emen / ez dabe opa euririk. AB AmaE 30. Zoritxar bape barik zoriondunak bizi diran lekua da zerua. KIkV 42.
Txakur txiki bat bera be barik geratu zan.
Bilbao IpuiB 171.
(Precedido de adv. o exprs. de lugar o tiempo).
"
Urrunbarik, no lejos; luzarobarik, a no tardar"
DRA
.
Etorri ona Bilbao aldera, [...] ta urte batzuen barruan zeuben etxetik urrin barik diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Badakit [...] emeko gustijoen iguingarri ixango gareana luzaro andi barik. Otx 125. Luzero barik. Akes Ipiñ 11. Beranduegi barik aalegiñez, aukerako mutil jaseko batekin atondu bear euken. Erkiag Arran 108. Egun asko barik etorri bearko dot barriro be. Ib. 142. Eta denpora asko barik, zeruko atietan aurkitu eban San Pedrok deika. Bilbao IpuiB 90. Berandu barik ilgo da. Gand Elorri 89.
v. tbn. Alzola Atalak 41. Etxba Ibilt 490.
Etorri ona Bilbao aldera, [...] ta urte batzuen barruan zeuben etxetik urrin barik diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Badakit [...] emeko gustijoen iguingarri ixango gareana luzaro andi barik. Otx 125. Luzero barik. Akes Ipiñ 11. Beranduegi barik aalegiñez, aukerako mutil jaseko batekin atondu bear euken. Erkiag Arran 108. Egun asko barik etorri bearko dot barriro be. Ib. 142. Eta denpora asko barik, zeruko atietan aurkitu eban San Pedrok deika. Bilbao IpuiB 90. Berandu barik ilgo da. Gand Elorri 89.
v. tbn. Alzola Atalak 41. Etxba Ibilt 490.
(Precedido de instr.). Cf. gabetu.
Izairi güzia amorio egiazkoala doa, inhur ezta harez gaberik. Egiat 205.
Izairi güzia amorio egiazkoala doa, inhur ezta harez gaberik. Egiat 205.
(Empleado sólo).
Gizon hebainak gazna nahi errerik, hautsera erori eta egonen gaberik. O Pr 196. Arkitzen duzuna duzu artzen, beiñere galdu etzenularik; gaberik ez beiñere ta irabaziaz atsegin. "Nunquam inops" . Or Aitork 12.
Gizon hebainak gazna nahi errerik, hautsera erori eta egonen gaberik. O Pr 196. Arkitzen duzuna duzu artzen, beiñere galdu etzenularik; gaberik ez beiñere ta irabaziaz atsegin. "Nunquam inops" . Or Aitork 12.
1 ke
KE-MULTZO (-motso V, -moltzo V-gip)
Ref.:
A (
ke-moltso
)Elexp Berg (
kemoltzo
).
.
Humareda. "Columna de humo. Etxen bat erretzen egon bia dau, kemoltzo galantak ikusten die ta " Elexp Berg.
Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! AB AmaE 439. Ke moltso andijak ataraten eutsozala. Kk Ab I 103.
Humareda. "Columna de humo. Etxen bat erretzen egon bia dau, kemoltzo galantak ikusten die ta " Elexp Berg.
Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! AB AmaE 439. Ke moltso andijak ataraten eutsozala. Kk Ab I 103.
multzo
1.
(V-arr, B; Urt I 87, Dv, H; -lz- Ht VocGr 327, VocBN
),
multzu (AN, L, Sal; Dv, H; -lz- SP, Ht VocGr 430),
moltso (V-ple-gip; -ls- Lar, Izt 75r),
moltsu (-ls- Lar),
multso (BN-mix-arb-baig; -ls- Izt 75r),
moltzo (G-azp, AN, BN; Dv, H)
Ref.:
A (
molso, moltso, moltzo, multzu
);
Etxba Eib (
moltsua
);
Izeta BHizt (
multzu
);
Elexp Berg (
moltso
);
Gte Erd 223, 257;
X. Kintana Iker
10, 157
.
Montón, conjunto; gran cantidad (de cosas). "Agregado, conjunto de cosas" Lar. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat " Ib.. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua " Ib.. "Tas" Dv. "Amas, tas, monceau" H. "Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu " Etxba Eib. " Multzu ederra bildu dugu " Izeta BHizt. " Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko(2).
Tr. Usado en textos septentrionales y navarros desde Leiçarraga; en autores occidentales, hasta el s. XX, sólo aparece en esta acepción en Cardaberaz, Brunet, Arrese Beitia y Azkue, aunque su uso se extiende en dicho siglo.
Konberti erazi dukeenak bekhatore bat bere bideko errebelamendutik [...] bekhatu mulzoa estaliren dukeela. Lç Iac 5, 20 (He bekhatuzko multzo, Ol ogen-moltzo ). Belhar gaixto zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratz-ohoina azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor" . O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Ikhatz gorizko mulzo bat. He Phil 441. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Bi fable multzo. Gy VI. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk 206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94, urte-moltzo en Ostolaiz 17). Uste izan dute, edo sua, edo haizea, edo aire-arima, edo izarren moltzoa, edo ur handia, edo iguzkia eta ilhargia zirela munduari hotsematen dioten jainkoak. Dv Sap 13, 2 (Azkue cita este ej. en su diccionario, y traduce, según gyrum stellarum del texto de la Vulgata, "giro de las estrellas"; su sdo. parece ser sin embargo, apartándose del original, 'conjunto de las estrellas'; v. IZAR-MULTZO). Zuharrak ikhusten ditut asko lekhutan, nahiz hemen ez diren moltzo handika. Dv Lab 318s. Lili molzo bat. Ip Hil 206. Bere otoitz, mezak eta oro emanik, lan puska bat egina zuen, ardurenetik letra multzo bat. HU Aurp 123. Odei moltso lodiak, baltzak geienak. Ag Kr 153. Esakun zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Zelulak elgarri multzotik multzora bertze hari batzuez lotuak [dira] . JE Med 20 (v. tbn. Ber 59). [Hezurrek] hortxe zetzaten nahas-mahas multzo batean. Mde Pr 112. Sabela liliz estaldutako gari-moltzoa iduri. Ol Cant 7, 3 (Ker gari moltzoa; Dv ogi-murru, Echn ogi pila, BiblE garipilo ). Bide-ondoko karraskilla edo txoriegur moltzo baten inguru. Erkiag BatB 40. Auntzak, Burtzaiñaren moltsoko izarrak azaltzen ziranean (iraillaren azkeneruntz), [...]. Ibiñ Virgil 81n (cf. izar-moltso 81). Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren / etenik, bereizturik. Lasa Poem 65. Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9. Etxe moltzo txiki bat. Gerrika 216. Urruñako karrikaren etxe multzoa. Larre ArtzainE 242. Morfema baten zentzua ere multzo bat dela, baina ezaugarri-multzoa oraingoan, bereizgarri-multzoa izan beharrean. MIH 198. Kontsonante multzoak. Ib. 111. Zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa. MEIG VII 36. Lerro zuzenen moltso barreiatuei. "Al haz disperso de las rectas" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Urt Ex 15, 8. Iraultza 128. Ox 29. Osk Kurl 176. Moltso: NEtx Nola 15. Ibiñ Virgil 109. BasoM 136. Moltsu: And AUzta 103. Moltzo: Dh 166. Echta Jos 339. EEs 1919, 111. JMB ELG 29. Vill Jaink 25.
Montón, conjunto; gran cantidad (de cosas). "Agregado, conjunto de cosas" Lar. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat " Ib.. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua " Ib.. "Tas" Dv. "Amas, tas, monceau" H. "Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu " Etxba Eib. " Multzu ederra bildu dugu " Izeta BHizt. " Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko
Konberti erazi dukeenak bekhatore bat bere bideko errebelamendutik [...] bekhatu mulzoa estaliren dukeela. Lç Iac 5, 20 (He bekhatuzko multzo, Ol ogen-moltzo ). Belhar gaixto zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratz-ohoina azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor" . O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Ikhatz gorizko mulzo bat. He Phil 441. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Bi fable multzo. Gy VI. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk 206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94, urte-moltzo en Ostolaiz 17). Uste izan dute, edo sua, edo haizea, edo aire-arima, edo izarren moltzoa, edo ur handia, edo iguzkia eta ilhargia zirela munduari hotsematen dioten jainkoak. Dv Sap 13, 2 (Azkue cita este ej. en su diccionario, y traduce, según gyrum stellarum del texto de la Vulgata, "giro de las estrellas"; su sdo. parece ser sin embargo, apartándose del original, 'conjunto de las estrellas'; v. IZAR-MULTZO). Zuharrak ikhusten ditut asko lekhutan, nahiz hemen ez diren moltzo handika. Dv Lab 318s. Lili molzo bat. Ip Hil 206. Bere otoitz, mezak eta oro emanik, lan puska bat egina zuen, ardurenetik letra multzo bat. HU Aurp 123. Odei moltso lodiak, baltzak geienak. Ag Kr 153. Esakun zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Zelulak elgarri multzotik multzora bertze hari batzuez lotuak [dira] . JE Med 20 (v. tbn. Ber 59). [Hezurrek] hortxe zetzaten nahas-mahas multzo batean. Mde Pr 112. Sabela liliz estaldutako gari-moltzoa iduri. Ol Cant 7, 3 (Ker gari moltzoa; Dv ogi-murru, Echn ogi pila, BiblE garipilo ). Bide-ondoko karraskilla edo txoriegur moltzo baten inguru. Erkiag BatB 40. Auntzak, Burtzaiñaren moltsoko izarrak azaltzen ziranean (iraillaren azkeneruntz), [...]. Ibiñ Virgil 81n (cf. izar-moltso 81). Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren / etenik, bereizturik. Lasa Poem 65. Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9. Etxe moltzo txiki bat. Gerrika 216. Urruñako karrikaren etxe multzoa. Larre ArtzainE 242. Morfema baten zentzua ere multzo bat dela, baina ezaugarri-multzoa oraingoan, bereizgarri-multzoa izan beharrean. MIH 198. Kontsonante multzoak. Ib. 111. Zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa. MEIG VII 36. Lerro zuzenen moltso barreiatuei. "Al haz disperso de las rectas" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Urt Ex 15, 8. Iraultza 128. Ox 29. Osk Kurl 176. Moltso: NEtx Nola 15. Ibiñ Virgil 109. BasoM 136. Moltsu: And AUzta 103. Moltzo: Dh 166. Echta Jos 339. EEs 1919, 111. JMB ELG 29. Vill Jaink 25.
(L, BN; Dv, H),
multzu (AN-ulz, B, L, Sal; Ht VocGr 435 (
-lz-
), Dv),
moltzo (V-arr; Dv),
moltso (V, BN; Lar (+-ls-
)),
multsu (BN-baig-lab)
Ref.:
A (
moltso, multzo, multzu
);
AtSac
51;
Iz Ulz (
ardi-multzú
);
Gte Erd 36, 109;
Elexp Berg (
moltso
);
X. Kintana Iker
10, 157
.
(Ref. a seres animados). "Troupe" Ht VocGr, Dv. "Aquadrillar [...] molsoak bildu " Lar. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa " Ib.. " Gizon moltzo bat, une troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. " Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414. " Bakarka eta multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Gte Erd 36.
Sinhets baitzezan Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Lç Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde ). Zenbait abarrots handi eta mulzutikako aditzen duzunean, uste izan zazu aditzen ditutzula yende ozte edo tropela muthiritu batek orduan egin izan zituen deihadar izigarriak. He Gudu 136. Eman zion gerla-gizon multzo baten aitzindaritasuna. Lg II 280. Ardi ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian. (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu ). Alexandre bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik ). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib. 4,32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo ). Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa ). Bere diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo ). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu ). Bainan, bakarka eta multzo ttipitan daudenak bazterrerat utziz, erran dezakegu Ameriketako leihorrak deramala arrotzerat doan Eskualdun keta guzia. JE Bur 206. Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat. Zub 106. Uso-samalda [...] nora dijoan eta multso txikia ala aundia dan. Anab Usauri 136. [Kurrilluak] egaz egin eben moltso baten. Otx 156. Israeldarrak multzo edo sail aunditan bildurik. Ir YKBiz 33n (117 ikasle-multzu ). Gizon mozkorren multzoak. Mde Po 80. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Ardi multso bat. Larz Iru 90. Gutxitan alkartutzen dirade / olako euskaldun-moltsoak. Auspoa 77-78, 285. Bi multzo haunditan erdizkatuak ginen ateraldi horietako. Larre ArtzainE 124. Protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari [zen] . MEIG IV 83.
v. tbn. Hb Egia 3. Dv LEd 238. Laph 76. Jnn SBi 58. Elsb Fram 77. Lap 248 (V 112). Lh Yol 6. FIr 149. Barb Leg 67. TP Kattalin 193. Or Eus 359. Txill Let 133. Zait Plat 122. Ardoy SFran 317. Multzu: Echn Cant 1, 7. Jnn SBi 101. Moltzo: Dv Lab 91. StPierre 20. Vill Jaink 26. Moltso: Ayesta 65.
(Ref. a seres animados). "Troupe" Ht VocGr, Dv. "Aquadrillar [...] molsoak bildu " Lar. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa " Ib.. " Gizon moltzo bat, une troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. " Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414. " Bakarka eta multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Gte Erd 36.
Sinhets baitzezan Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Lç Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde ). Zenbait abarrots handi eta mulzutikako aditzen duzunean, uste izan zazu aditzen ditutzula yende ozte edo tropela muthiritu batek orduan egin izan zituen deihadar izigarriak. He Gudu 136. Eman zion gerla-gizon multzo baten aitzindaritasuna. Lg II 280. Ardi ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian. (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu ). Alexandre bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik ). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib. 4,32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo ). Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa ). Bere diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo ). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu ). Bainan, bakarka eta multzo ttipitan daudenak bazterrerat utziz, erran dezakegu Ameriketako leihorrak deramala arrotzerat doan Eskualdun keta guzia. JE Bur 206. Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat. Zub 106. Uso-samalda [...] nora dijoan eta multso txikia ala aundia dan. Anab Usauri 136. [Kurrilluak] egaz egin eben moltso baten. Otx 156. Israeldarrak multzo edo sail aunditan bildurik. Ir YKBiz 33n (117 ikasle-multzu ). Gizon mozkorren multzoak. Mde Po 80. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Ardi multso bat. Larz Iru 90. Gutxitan alkartutzen dirade / olako euskaldun-moltsoak. Auspoa 77-78, 285. Bi multzo haunditan erdizkatuak ginen ateraldi horietako. Larre ArtzainE 124. Protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari [zen] . MEIG IV 83.
v. tbn. Hb Egia 3. Dv LEd 238. Laph 76. Jnn SBi 58. Elsb Fram 77. Lap 248 (V 112). Lh Yol 6. FIr 149. Barb Leg 67. TP Kattalin 193. Or Eus 359. Txill Let 133. Zait Plat 122. Ardoy SFran 317. Multzu: Echn Cant 1, 7. Jnn SBi 101. Moltzo: Dv Lab 91. StPierre 20. Vill Jaink 26. Moltso: Ayesta 65.
(H) .
(Hablando de materias u objetos incontables). Masa, bulto. v. 1 mulko(6).
Sufre idorraz iratxaki mulzoak / musketak egotzi ohi tuen bezalakoak. EZ Man I 76. O zeiñ zuria agertzen ziñan [...] / edur moltsua mendi gañean / itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! Ib. 439 (v. tbn. ke moltso Kk Ab I 103). Miazketan dituez / lige moltsoak. A ( in Azc PB 106 ). Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian. Ag Kr 57. Bat-batez, gain bêra, maldan, / moltso zuri bat... Elur ez al dan, / loreak ote... Ldi BB 110. Arako moltzo antzeko bat aurkitu eban bidean. [...] Izan be, koipea, koipea dok! Bilbao IpuiB 127. Jausi zan eleiz-goitik su-moltzo ikaragarri bat. Ib. 219 (218 suzko moltzo andi bat ). [Arpegiko] loi moltzo geiena arindu ebanean. Erkiag BatB 45. Laplaceren "nebulosa" delako ori [...] Laiño-multzo batetik, berez eta iñor tarteko jarri gabe, atera ditezkela mundu auek, landareak, abereak [...]. Vill Jaink 36. Lehorrari "lur" eman zion izen eta ur-multzoari "itsaso". BiblE Gen 1, 10 (Dv, Ol, Bibl ur bildu ).
(Hablando de materias u objetos incontables). Masa, bulto. v. 1 mulko
Sufre idorraz iratxaki mulzoak / musketak egotzi ohi tuen bezalakoak. EZ Man I 76. O zeiñ zuria agertzen ziñan [...] / edur moltsua mendi gañean / itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! Ib. 439 (v. tbn. ke moltso Kk Ab I 103). Miazketan dituez / lige moltsoak. A ( in Azc PB 106 ). Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian. Ag Kr 57. Bat-batez, gain bêra, maldan, / moltso zuri bat... Elur ez al dan, / loreak ote... Ldi BB 110. Arako moltzo antzeko bat aurkitu eban bidean. [...] Izan be, koipea, koipea dok! Bilbao IpuiB 127. Jausi zan eleiz-goitik su-moltzo ikaragarri bat. Ib. 219 (218 suzko moltzo andi bat ). [Arpegiko] loi moltzo geiena arindu ebanean. Erkiag BatB 45. Laplaceren "nebulosa" delako ori [...] Laiño-multzo batetik, berez eta iñor tarteko jarri gabe, atera ditezkela mundu auek, landareak, abereak [...]. Vill Jaink 36. Lehorrari "lur" eman zion izen eta ur-multzoari "itsaso". BiblE Gen 1, 10 (Dv, Ol, Bibl ur bildu ).
Montón o conjunto enmarañado.
cf. infra
(2).
Olio santua ta mullo molso batzuek artu, ta argi batekin orazio deboziozko bat esango dizu. Cb Eg III 338. Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari! Laux AB 64.
Olio santua ta mullo molso batzuek artu, ta argi batekin orazio deboziozko bat esango dizu. Cb Eg III 338. Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari! Laux AB 64.
1.
(V-arr, B; Urt I 87, Dv, H; -lz- Ht VocGr 327, VocBN
),
multzu (AN, L, Sal; Dv, H; -lz- SP, Ht VocGr 430),
moltso (V-ple-gip; -ls- Lar, Izt 75r),
moltsu (-ls- Lar),
multso (BN-mix-arb-baig; -ls- Izt 75r),
moltzo (G-azp, AN, BN; Dv, H)
Ref.:
A (
molso, moltso, moltzo, multzu
);
Etxba Eib (
moltsua
);
Izeta BHizt (
multzu
);
Elexp Berg (
moltso
);
Gte Erd 223, 257;
X. Kintana Iker
10, 157
.
Montón, conjunto; gran cantidad (de cosas). "Agregado, conjunto de cosas" Lar. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat " Ib.. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua " Ib.. "Tas" Dv. "Amas, tas, monceau" H. "Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu " Etxba Eib. " Multzu ederra bildu dugu " Izeta BHizt. " Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko(2).
Tr. Usado en textos septentrionales y navarros desde Leiçarraga; en autores occidentales, hasta el s. XX, sólo aparece en esta acepción en Cardaberaz, Brunet, Arrese Beitia y Azkue, aunque su uso se extiende en dicho siglo.
Konberti erazi dukeenak bekhatore bat bere bideko errebelamendutik [...] bekhatu mulzoa estaliren dukeela. Lç Iac 5, 20 (He bekhatuzko multzo, Ol ogen-moltzo ). Belhar gaixto zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratz-ohoina azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor" . O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Ikhatz gorizko mulzo bat. He Phil 441. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Bi fable multzo. Gy VI. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk 206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94, urte-moltzo en Ostolaiz 17). Uste izan dute, edo sua, edo haizea, edo aire-arima, edo izarren moltzoa, edo ur handia, edo iguzkia eta ilhargia zirela munduari hotsematen dioten jainkoak. Dv Sap 13, 2 (Azkue cita este ej. en su diccionario, y traduce, según gyrum stellarum del texto de la Vulgata, "giro de las estrellas"; su sdo. parece ser sin embargo, apartándose del original, 'conjunto de las estrellas'; v. IZAR-MULTZO). Zuharrak ikhusten ditut asko lekhutan, nahiz hemen ez diren moltzo handika. Dv Lab 318s. Lili molzo bat. Ip Hil 206. Bere otoitz, mezak eta oro emanik, lan puska bat egina zuen, ardurenetik letra multzo bat. HU Aurp 123. Odei moltso lodiak, baltzak geienak. Ag Kr 153. Esakun zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Zelulak elgarri multzotik multzora bertze hari batzuez lotuak [dira] . JE Med 20 (v. tbn. Ber 59). [Hezurrek] hortxe zetzaten nahas-mahas multzo batean. Mde Pr 112. Sabela liliz estaldutako gari-moltzoa iduri. Ol Cant 7, 3 (Ker gari moltzoa; Dv ogi-murru, Echn ogi pila, BiblE garipilo ). Bide-ondoko karraskilla edo txoriegur moltzo baten inguru. Erkiag BatB 40. Auntzak, Burtzaiñaren moltsoko izarrak azaltzen ziranean (iraillaren azkeneruntz), [...]. Ibiñ Virgil 81n (cf. izar-moltso 81). Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren / etenik, bereizturik. Lasa Poem 65. Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9. Etxe moltzo txiki bat. Gerrika 216. Urruñako karrikaren etxe multzoa. Larre ArtzainE 242. Morfema baten zentzua ere multzo bat dela, baina ezaugarri-multzoa oraingoan, bereizgarri-multzoa izan beharrean. MIH 198. Kontsonante multzoak. Ib. 111. Zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa. MEIG VII 36. Lerro zuzenen moltso barreiatuei. "Al haz disperso de las rectas" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Urt Ex 15, 8. Iraultza 128. Ox 29. Osk Kurl 176. Moltso: NEtx Nola 15. Ibiñ Virgil 109. BasoM 136. Moltsu: And AUzta 103. Moltzo: Dh 166. Echta Jos 339. EEs 1919, 111. JMB ELG 29. Vill Jaink 25.
Montón, conjunto; gran cantidad (de cosas). "Agregado, conjunto de cosas" Lar. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat " Ib.. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua " Ib.. "Tas" Dv. "Amas, tas, monceau" H. "Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu " Etxba Eib. " Multzu ederra bildu dugu " Izeta BHizt. " Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko
Konberti erazi dukeenak bekhatore bat bere bideko errebelamendutik [...] bekhatu mulzoa estaliren dukeela. Lç Iac 5, 20 (He bekhatuzko multzo, Ol ogen-moltzo ). Belhar gaixto zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratz-ohoina azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor" . O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Ikhatz gorizko mulzo bat. He Phil 441. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Bi fable multzo. Gy VI. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk 206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94, urte-moltzo en Ostolaiz 17). Uste izan dute, edo sua, edo haizea, edo aire-arima, edo izarren moltzoa, edo ur handia, edo iguzkia eta ilhargia zirela munduari hotsematen dioten jainkoak. Dv Sap 13, 2 (Azkue cita este ej. en su diccionario, y traduce, según gyrum stellarum del texto de la Vulgata, "giro de las estrellas"; su sdo. parece ser sin embargo, apartándose del original, 'conjunto de las estrellas'; v. IZAR-MULTZO). Zuharrak ikhusten ditut asko lekhutan, nahiz hemen ez diren moltzo handika. Dv Lab 318s. Lili molzo bat. Ip Hil 206. Bere otoitz, mezak eta oro emanik, lan puska bat egina zuen, ardurenetik letra multzo bat. HU Aurp 123. Odei moltso lodiak, baltzak geienak. Ag Kr 153. Esakun zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Zelulak elgarri multzotik multzora bertze hari batzuez lotuak [dira] . JE Med 20 (v. tbn. Ber 59). [Hezurrek] hortxe zetzaten nahas-mahas multzo batean. Mde Pr 112. Sabela liliz estaldutako gari-moltzoa iduri. Ol Cant 7, 3 (Ker gari moltzoa; Dv ogi-murru, Echn ogi pila, BiblE garipilo ). Bide-ondoko karraskilla edo txoriegur moltzo baten inguru. Erkiag BatB 40. Auntzak, Burtzaiñaren moltsoko izarrak azaltzen ziranean (iraillaren azkeneruntz), [...]. Ibiñ Virgil 81n (cf. izar-moltso 81). Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren / etenik, bereizturik. Lasa Poem 65. Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9. Etxe moltzo txiki bat. Gerrika 216. Urruñako karrikaren etxe multzoa. Larre ArtzainE 242. Morfema baten zentzua ere multzo bat dela, baina ezaugarri-multzoa oraingoan, bereizgarri-multzoa izan beharrean. MIH 198. Kontsonante multzoak. Ib. 111. Zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa. MEIG VII 36. Lerro zuzenen moltso barreiatuei. "Al haz disperso de las rectas" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Urt Ex 15, 8. Iraultza 128. Ox 29. Osk Kurl 176. Moltso: NEtx Nola 15. Ibiñ Virgil 109. BasoM 136. Moltsu: And AUzta 103. Moltzo: Dh 166. Echta Jos 339. EEs 1919, 111. JMB ELG 29. Vill Jaink 25.
(L, BN; Dv, H),
multzu (AN-ulz, B, L, Sal; Ht VocGr 435 (
-lz-
), Dv),
moltzo (V-arr; Dv),
moltso (V, BN; Lar (+-ls-
)),
multsu (BN-baig-lab)
Ref.:
A (
moltso, multzo, multzu
);
AtSac
51;
Iz Ulz (
ardi-multzú
);
Gte Erd 36, 109;
Elexp Berg (
moltso
);
X. Kintana Iker
10, 157
.
(Ref. a seres animados). "Troupe" Ht VocGr, Dv. "Aquadrillar [...] molsoak bildu " Lar. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa " Ib.. " Gizon moltzo bat, une troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. " Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414. " Bakarka eta multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Gte Erd 36.
Sinhets baitzezan Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Lç Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde ). Zenbait abarrots handi eta mulzutikako aditzen duzunean, uste izan zazu aditzen ditutzula yende ozte edo tropela muthiritu batek orduan egin izan zituen deihadar izigarriak. He Gudu 136. Eman zion gerla-gizon multzo baten aitzindaritasuna. Lg II 280. Ardi ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian. (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu ). Alexandre bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik ). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib. 4,32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo ). Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa ). Bere diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo ). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu ). Bainan, bakarka eta multzo ttipitan daudenak bazterrerat utziz, erran dezakegu Ameriketako leihorrak deramala arrotzerat doan Eskualdun keta guzia. JE Bur 206. Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat. Zub 106. Uso-samalda [...] nora dijoan eta multso txikia ala aundia dan. Anab Usauri 136. [Kurrilluak] egaz egin eben moltso baten. Otx 156. Israeldarrak multzo edo sail aunditan bildurik. Ir YKBiz 33n (117 ikasle-multzu ). Gizon mozkorren multzoak. Mde Po 80. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Ardi multso bat. Larz Iru 90. Gutxitan alkartutzen dirade / olako euskaldun-moltsoak. Auspoa 77-78, 285. Bi multzo haunditan erdizkatuak ginen ateraldi horietako. Larre ArtzainE 124. Protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari [zen] . MEIG IV 83.
v. tbn. Hb Egia 3. Dv LEd 238. Laph 76. Jnn SBi 58. Elsb Fram 77. Lap 248 (V 112). Lh Yol 6. FIr 149. Barb Leg 67. TP Kattalin 193. Or Eus 359. Txill Let 133. Zait Plat 122. Ardoy SFran 317. Multzu: Echn Cant 1, 7. Jnn SBi 101. Moltzo: Dv Lab 91. StPierre 20. Vill Jaink 26. Moltso: Ayesta 65.
(Ref. a seres animados). "Troupe" Ht VocGr, Dv. "Aquadrillar [...] molsoak bildu " Lar. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa " Ib.. " Gizon moltzo bat, une troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. " Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414. " Bakarka eta multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Gte Erd 36.
Sinhets baitzezan Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Lç Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde ). Zenbait abarrots handi eta mulzutikako aditzen duzunean, uste izan zazu aditzen ditutzula yende ozte edo tropela muthiritu batek orduan egin izan zituen deihadar izigarriak. He Gudu 136. Eman zion gerla-gizon multzo baten aitzindaritasuna. Lg II 280. Ardi ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian. (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu ). Alexandre bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik ). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib. 4,32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo ). Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa ). Bere diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo ). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu ). Bainan, bakarka eta multzo ttipitan daudenak bazterrerat utziz, erran dezakegu Ameriketako leihorrak deramala arrotzerat doan Eskualdun keta guzia. JE Bur 206. Makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat. Zub 106. Uso-samalda [...] nora dijoan eta multso txikia ala aundia dan. Anab Usauri 136. [Kurrilluak] egaz egin eben moltso baten. Otx 156. Israeldarrak multzo edo sail aunditan bildurik. Ir YKBiz 33n (117 ikasle-multzu ). Gizon mozkorren multzoak. Mde Po 80. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Ardi multso bat. Larz Iru 90. Gutxitan alkartutzen dirade / olako euskaldun-moltsoak. Auspoa 77-78, 285. Bi multzo haunditan erdizkatuak ginen ateraldi horietako. Larre ArtzainE 124. Protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari [zen] . MEIG IV 83.
v. tbn. Hb Egia 3. Dv LEd 238. Laph 76. Jnn SBi 58. Elsb Fram 77. Lap 248 (V 112). Lh Yol 6. FIr 149. Barb Leg 67. TP Kattalin 193. Or Eus 359. Txill Let 133. Zait Plat 122. Ardoy SFran 317. Multzu: Echn Cant 1, 7. Jnn SBi 101. Moltzo: Dv Lab 91. StPierre 20. Vill Jaink 26. Moltso: Ayesta 65.
(H) .
(Hablando de materias u objetos incontables). Masa, bulto. v. 1 mulko(6).
Sufre idorraz iratxaki mulzoak / musketak egotzi ohi tuen bezalakoak. EZ Man I 76. O zeiñ zuria agertzen ziñan [...] / edur moltsua mendi gañean / itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! Ib. 439 (v. tbn. ke moltso Kk Ab I 103). Miazketan dituez / lige moltsoak. A ( in Azc PB 106 ). Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian. Ag Kr 57. Bat-batez, gain bêra, maldan, / moltso zuri bat... Elur ez al dan, / loreak ote... Ldi BB 110. Arako moltzo antzeko bat aurkitu eban bidean. [...] Izan be, koipea, koipea dok! Bilbao IpuiB 127. Jausi zan eleiz-goitik su-moltzo ikaragarri bat. Ib. 219 (218 suzko moltzo andi bat ). [Arpegiko] loi moltzo geiena arindu ebanean. Erkiag BatB 45. Laplaceren "nebulosa" delako ori [...] Laiño-multzo batetik, berez eta iñor tarteko jarri gabe, atera ditezkela mundu auek, landareak, abereak [...]. Vill Jaink 36. Lehorrari "lur" eman zion izen eta ur-multzoari "itsaso". BiblE Gen 1, 10 (Dv, Ol, Bibl ur bildu ).
(Hablando de materias u objetos incontables). Masa, bulto. v. 1 mulko
Sufre idorraz iratxaki mulzoak / musketak egotzi ohi tuen bezalakoak. EZ Man I 76. O zeiñ zuria agertzen ziñan [...] / edur moltsua mendi gañean / itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Ze ke moltsoak igoko daben egun argitan! Ib. 439 (v. tbn. ke moltso Kk Ab I 103). Miazketan dituez / lige moltsoak. A ( in Azc PB 106 ). Urriñetik begiratu ezkero, enparantzako billereak moltso zabal bat zirudian. Ag Kr 57. Bat-batez, gain bêra, maldan, / moltso zuri bat... Elur ez al dan, / loreak ote... Ldi BB 110. Arako moltzo antzeko bat aurkitu eban bidean. [...] Izan be, koipea, koipea dok! Bilbao IpuiB 127. Jausi zan eleiz-goitik su-moltzo ikaragarri bat. Ib. 219 (218 suzko moltzo andi bat ). [Arpegiko] loi moltzo geiena arindu ebanean. Erkiag BatB 45. Laplaceren "nebulosa" delako ori [...] Laiño-multzo batetik, berez eta iñor tarteko jarri gabe, atera ditezkela mundu auek, landareak, abereak [...]. Vill Jaink 36. Lehorrari "lur" eman zion izen eta ur-multzoari "itsaso". BiblE Gen 1, 10 (Dv, Ol, Bibl ur bildu ).
Montón o conjunto enmarañado.
cf. infra
(2).
Olio santua ta mullo molso batzuek artu, ta argi batekin orazio deboziozko bat esango dizu. Cb Eg III 338. Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari! Laux AB 64.
Olio santua ta mullo molso batzuek artu, ta argi batekin orazio deboziozko bat esango dizu. Cb Eg III 338. Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari! Laux AB 64.
pauta-pauta
1.
(V-ger-m),
pauta ta pauta.
"Onomat. del acto de fumar en pipa" A.
Bost edo sei gizon gorri pipeari pauta pauta kea ataraten ikusi nebazan. A Txirrist 179. Eta pauta ta pauta, beti-be zigarruari ke moltso andijak ataraten eutsozala. Kk Ab I 103.
"Onomat. del acto de fumar en pipa" A.
Bost edo sei gizon gorri pipeari pauta pauta kea ataraten ikusi nebazan. A Txirrist 179. Eta pauta ta pauta, beti-be zigarruari ke moltso andijak ataraten eutsozala. Kk Ab I 103.
1 sasi
SASI-MULTZO.
Zarzal, grupo de zarzas.
Jezarri naz Buia-barreneko zugaztijan sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Artilleaz ardura baldin bazera, sasi-moltso, lapatx eta narrak aldera itzatzu. Ibiñ Virgil 102.
Jezarri naz Buia-barreneko zugaztijan sasi-moltso andi baten onduan. Kk Ab I 65. Artilleaz ardura baldin bazera, sasi-moltso, lapatx eta narrak aldera itzatzu. Ibiñ Virgil 102.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
