OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
maneiatu.
tradizioa
Tr. Al Norte emplean la forma maneiatu Leiçarraga y Maister, manaiatu Axular, Pouvreau, M. Dassança, Etcheberri de Sara y Haraneder y menaiatu Monho y Goyhetche. La forma mejor documentada al Sur es maneatu, seguida de maniatu . Hay manejatu en Lizarraga de Elcano (que tbn. usa maneatu ) y textos populares. Hallamos baneatu en Agric , T. Aguirre, Tx. Garmendia y J. Azpiroz, y baniatu en Echagaray y J.A. Irazusta. Hay además meneatu en Beriayn (junto a maneatu ) y meniatu en EusJok (II 102). En DFrec hay 4 ejs. de maneiatu, 2 de manaiatu y 3 de maniatu, todos ellos meridionales.
sense-1
1. (H), maneatu (BN; VocBN ), manaiatu (Ht VocGr 368, Lar, Lecl, Dv, H), manejatu (G-azp), maniatu Ref.: A ( maneatu ); ZestErret ( manejau ) .
Gobernar, manejar, dirigir, conducir. " Zaldi bat ongi manaiatzea, bien manier un cheval. Diru handiak egiteko hainitzak manaiatzea, manier de grandes sommes, beaucoup d'affaires. Azpikoak nahi bezala manaiatzea, manier les volontés des inférieurs à son gré" H. " Nai duzun moduan manejatzen dituzu (G-azp)" Gte Erd 218 (junto a erabili, de otras zonas). " Horrek traktore zar hau ondo manejatzeu " ZestErret. Tr. Usado por autores septentrionales desde Leiçarraga hasta mediados del s. XVIII; al Sur aparece (en la var. manejatu ) en Lizarraga de Elcano y algunos textos populares, así como (maneatu ) en algún autor culto moderno como Txillardegi.
Haren espirituak gobernatzen eta maneiatzen gaituen bezenbatean. Ins A, 8v. Baldin merkatari batek eman baliazo bere semeari diru suma bat bere eskuko, manaia lezan, [...], tratuan eta merkatalgoan erabil lezan. Ax 164 (V 110). Neure onak neurk nahi ditut gozatu eta manaiatu. Ib. 235 (V 157). Kosta ioz gero, ezta gobernatzerik eta ez nahi bezala manaiatzerik. Ib. 217 (V 145). Kapitain batek bere soldaduak manaiatzen dituen bezala. SP Phil 172s. Bide hunetaz bere azpikoak hobekiago gobernatzen, begiratzen eta manaiatzen baitzituzten. ES 402. Hark bere denboran manaiatu <manajatu> eta gobernatu zuen teatro sainduan. Ib. 148s. Manaia tzatzitzu [sensuak] . He Gudu 144. Manejátzean óngi déna etxean guziendáko. LE Matr5 295. Sukaldea manietan dabiltzanak. Ag Ioan 91. Komerziante oiek / eta likoristak / ura manejatutzen / dabilzkite festak. JanEd I 28. Ongi pensatu zuten / nola manejatu, / jendeak etzezala / asko murmuratu. Noe 117. Diru asko manejatzen oituak gaude. Iraola 74. Gaiztuai beti utzi pakian / lana ondo manejatzeko, / kolpia egin da majo jarri da / atsuakin jostatzeko. EusJok 112. Maitasuna... Nola garabilzki Naturalezak! Nai duen eran maneatzen gaitu. Txill Let 88. Ustez ni manejatuagatik / makiñatxo bat aldeta, / dirua galdu, egiya da, bai, / jokua eztala errenta. Uzt Noiz 29. Guretako iñork kañoi aiek manejatzen jakin izan balu. Alkain 128. Emengo gauza guztiak, Berak nai duan bezela manejatu dezazke Jainkoak. BAyerbe 175.
v. tbn. Manejatu: Ayesta 69. Albeniz 247.
azpiadiera-1.1
manejatu (V-gip).
Conducir (un vehículo). "Manejar, conducir. Amar urterako bazekixen kotxia manejatzen " Elexp Berg.
sense-2
2. Comportarse. "Se conduire" Foix.
Ezen zeurok badakizue nola imitatu behar gaituzuen: ezen ez gara desordenatuki maneiatu izan zuen artean. 2 Thess 3, 7 (BiblE zabarkerian bizi ). Egürükazü Jinko Jauna, gizonki maneia zite, koraje har ezazü. Mst III 35, 3 (SP, Ol (h)ari, Ip güdüka, Pi ekin ).
sense-3
3. maneatu, manaiatu, maniatu (V-m ap. Etxabu Ond ), meneatu, meniatu.
Moverse, menearse. " Mania zaite, espabílate, muévete. Ez za(ra) maniako, no te moverás. Se dice ésto como riñendo porque se mueve" Etxabu Ond 115.
Ezpaitirade meneatzen beren lekuetatik. Ber Trat 30v. Ezin ior ere manea lite dagon lekutik. Ber Doc 102r. Baldin ezin egin baditezke, ezin kofesa badadi, ez mintza eta ez deusetan ere manaia, asko da orduan barren ona. Ax 197 (V 132). Paboa itzul-inguruz manaiatzen denean bere gorputzaren miratzeko bere pluma ederrak altxatuz. SP Phil 201. Eta jendea ederki meneatzen zan musika soiñura. Zink 97.
azpiadiera-3.1
maneatu (V-ger ap. A ; ).
"Darse priesa, (c.) laster egin, maneatu, manea zaite " . "(V-ger), ea, ene umeak, manea, manea, amar orduak jausteko dagoz da " A.
azpiadiera-3.2
Mover.
Ezin bere izterra ez alderdia aisiarat manaia dezake. Mong 590.
sense-4
4. manejatu (V-gip, G-azp), maneja (V-ger) Ref.: Ort Voc; Elexp Berg ( manejau ); ZestErret .
Manejarse, arreglarse. " Maneja, darse maña" Ort Voc. " Ze moduz manejatzen da bakarrik, etxeko lanak eitteko? " Elexp Berg.
Uste baituzu ezen gero karga handiarekin hobeki manaiatuko zarela, orai ttipiarekin baiño? Ax 84 (V 57). Orái duda andi góntan, zer izanen dén gútas, beargára maneátu beldurrarén ta esperanzarén egaléki. LE Doc 284. Ia baibenen bat izaten ebanian zelan maniatzen zan jausi barik egoteko. SM Zirik 116.
sense-5
5. (H), manaiatu (SP, Lar, , H), menaiatu (Ht VocGr, Lecl), maneatu (, H).
"Manier, remuer" SP. "Ménager", "agiter" Ht VocGr. "Manejar, tratar con las manos" Lar, . " Lili ahalketia daritzona manaiatzen bada den gutiena, uxaltzen da, la fleur qui se nomme pudique, si peu qu'on la manie, elle se flétrit. Oihal maneatua goxoago, drap qui se servi est plus moelleux" H.
azpiadiera-5.1
"Au fig. Neska maneiatua, fille qui a passé par les mains" H.
sense-6
6. Ejercitarse.
Manaia bedi zure zerbitzaria zure bizitzean, zeren han dago ene salbamendua. "Exerceatur" . SP Imit III 56, 3 (Ch usa, Mst phena, Ip zeba, Ol yardun ).
sense-7
7. maneatu (V, G ap. A ; Lar, , Izt 56r, H (s.v. manaiatu ), Asp Gehi), maniatu, manetu (Asp Gehi).
Preparar(se), disponer(se). "Acomodar, componer", "aparejar", "aprontar" Lar, . "Alistar, también significa, prevenir, disponer" Lar. "Aviarse, disponerse" A. "Dar el último toque, terminar los detalles finales en la preparación de alguna cosa" Asp Gehi. v. maneratu. Tr. Usado por autores meridionales desde principios del s. XVIII.
Berealaxen eranzun zion non ote da mesorkillea / nere kutxaren kutxatelan manea bidi Argia. (Interpr?). LasBer 576. Anima maneaturik idukitzea. Mb IArg I 377. Me-meeki janez ta olioz zañak bigunduz beren buruak beren egitekorako ongi maneatzea. Ib. 217. Manea zaite, testamentua egizu, zeren ill bear dezun. Cb Eg III 226. Erién óngi maneátzeko eta ongi iltzen lagúntzeko. LE Ong I. Zenbat gisatara maneatzen dan gezurra animen kalte andiarekin. AA II 216. Maitetasunaren eta politikearen arteko zerikusia eta osterakoa, noiz eta zelako jokabidez maneauten diran, ez ekian ziur Nikanor-ek. Erkiag BatB 85. Literatura mota honi ez dio kalterik egiten eta bai onik aski berez dagokion gisan maneaturik agertzeak. MEIG II 146.
v. tbn. Maneatu: Ag AL 154. Maniatu: Alzola Atalak 58.
azpiadiera-7.1
maneatu (Lar, Izt 97v).
Preparar, adornar, asear, arreglar. "Mañear viene del Bascuence maneatu que significa disponer, componer, adornar con primor" Lar (v. tbn. s.v. asear ).
Gure Euskera ederra lenbiziko hizkuntzetatik dek, arako Jainkoak maneatu ta isuri zituen aietatik. Lar DT CCIV. Obira baño len manea dezake illaren gorputza. Mb IArg I 293. Ortzitu baño len aromaz manea zezaken gorputza. Ib. 293 (v. tbn. OtGai III 175). Mendiolakoak gelditu ziran otsandigoe atarako etxea maneau nairik. Ag AL 88.
azpiadiera-7.2
maneatu ( VP , Lar).
Componer (ref. a versos, escritos, discursos...). "Componer" VP 59r.
Batu ziran guziak toki batean ta maneatu zuen kredoa. Ub 104. Obe du Agirre Jaunaren itz ederki maneatuak irakurri. Etxeg ( in Ag AL VII ). Bertso guziyak alkarkideak maniatzen ditu. Inzag RIEV 1933, 416.
azpiadiera-7.3
maneayu (Lar).
"Acordar, templar los instrumentos de música" Lar. "Afinar los órganos, templarlos, componerlos, organoak maneatzea " Ib.
azpiadiera-7.4
"Curtir, larruak ondu, maneatu " Lar, .
azpiadiera-7.5
"Tajar plumas, plumak tajatu, prestatu, maneatu " Lar, .
azpiadiera-7.6
" Zakarrak manetu, quemar las hierbas que han sido arrancadas en la pieza" Asp Leiz.
sense-8
8. maneatu ( VP 48v, Lar, , VocZeg 287, vEys, H), maniatu (AN-gip ap. EAEL 131 ), mainatu (Lar), manetu (AN-larr ap. Asp Leiz ; Asp Gehi), baneatu, baniatu.
Aderezar, preparar (ref. a la comida). " Eltzea ongi maneatzea, préparer bien le pot-au-feu" H (s.v. manaiatu ). "Preparar el almuerzo, amortzue maneatu " VocZeg 287. " Eltzea manetu, arreglar el cocido con los últimos detalles de la sal, aceite" Asp Leiz. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII.
Janari on ongi maneatu, erre, egosia. Mb IArg I 104. Etzan larunbatean janik maneatzen. AA II 44. Ardi bakarra artu, il, maneatu eta arrotzari jaten eman zion. Lard 192. Eguneroko jakirik maneatuena. Aran SIgn 78. Eran zazute txurrut bana eta laister aparia maneatuko ditek. Zab Gabon 40. Orra bada oraintxen ai gera maniatzen erbi bat. Sor AuOst 86. Besigu, atun, sardiña ta enparauak maneaten zituen lantegiko nagusia, erdalduna au be. Ag Kr 93. Arraia gaizki maniatuta. JanEd II 133. Aparia baniatzeko, illunabarrerako etxeratu zan. JAIraz Bizia 100. Andrea gurdiaren barrenen gelditu zan jana maniatzen. Anab Poli 92. Bakotxak al dauan lapikokoa gantz, sain nai koipez geituta maneau ostean. Erkiag BatB 92. Nolanai ere bazkaria maneatzeko dagoena, sukaldari bat izango da. Vill Jaink 48. Egazti hau maniatzera noa. Lab SuEm 199. Oso sukaldari ona gañera [...]. Besteak beste, katua maniatzen oso esku berezia zuan. MMant 21. Gosaria garai artarako baneatu ta bialduko bazuten. JAzpiroz 78. Begira nola ematen didaten jaten. Nere lanbidea utzitzea nahi dute nonbait eta neroni maneatzen hastea. MEIG IX 109.
v. tbn. Maneatu: NekeA 252. Arr GB 109s. Inza Azalp 31. Tx B I 163. Maniatu: Bv AsL 52. Goñi 23. SM Zirik 118. Baneatu: TAg Uzt 155. Baniatu: Echag 94.
azpiadiera-8.1
Manipular, amañar, preparar (una bebida, un producto...).
Joan omen zan norbait edari biziaren eske arratsean eta barrundik erantzun zioen: "oraintxe etorri da, baña ez degu maneatu", eta biurtu zan etxera edari gabe. AA II 184. Tamar-en eskuz maneatutako sendagarriren bat artzeko aitzakitan gelara eraman eta donzella gaztea galdu zuen. Lard 194.
sense-9
9. maneatu ( VP 87r, Lar, , H (s.v. manaiatu )), maniatu, manetu (AN-larr ap. Asp Leiz ; Asp Gehi), baneatu, banatu ( VP 12v).
Cultivar, labrar, preparar (ref. a las tierras). " Banatu, rozar" VP . " Soroak maneatu, labrar las tierras" Ib. 87r. "Grangear, cultivar las tierras y heredades, bordaritu, lurrak maneatu, apaindu " Lar. "Manejar, gobernar tierras" . " Alorra manetu, arreglar la pieza hasta en los más pequeños detalles" Asp Leiz.
Gizon batek bere alor-lurra maneatu ta egin zuen bein ereinz on bat. Mb IArg I 201. Eskatzen du lur ongi prestatua eta maneatua. AA III 438. Intza ederra dago ta kuadru au maniatzen illar pixka bat billtzen ote degun. Sor Bar 23. Askok pentsatzen dute azi asko soroan bota ezkero eta [...] ongi baneatu ezkero, gauza asko artu bear dutela. Agric 20. Gure baserritarrak gutxitan zaitu ta maniatuko dute muntegia bear bezela. EEs 1917, 33. Lurrak itzuli ta aztertu, / nai dan bezela maniatuta / azia ereiteko gertu. And AUzta 130. Lurra're ondo maniatzen du. Uzt Sas 246. Soroak baneatu ta simaurrak atera. TxGarm BordaB 12. Artoak egiteko lurrak maneatzen. BAyerbe 25.
v. tbn. Maneatu: Lard 302. Etxeg EE 1885b, 368. Ag G 21. Albeniz 19. Maniatu: BAyerbe 24. Baneatu: JAzpiroz 63.
sense-10
10. maneatu (Lar, ), maniatu.
Reparar, arreglar. "Retejar, tellatuak [...] maneatu " Lar, .
Eztot beste biarrik egin zarrak maniau edo adobetia baño. CrIc 62. Galdara-konpontzaille bat etorri zan etxera eta latoi kaskoa ebagi eban galdaria maniatzeko. And AUzta 81.
sense-11
11. maneatu VocBN , menaiatu.
Tratar con cuidado, cuidar. "Soigner quelqu'un, quelque chose" VocBN .
Horiek guziak egin izan ditut zuen begietan, zergatik horla trabaillatuz behar baidire flakoak menaiatu. " Suscipere" . He Act 20, 35 (Lç suportatu, Dv lagundu ). Primisaus laborantzatik printzetürik begiratzen zütien bere hatü zaharrak ta ahatz elezan nor zen ohi, ardüra maneatzen zütian. (Interpr?). Egiat 262. Ez baituk hauzotako / oilarrak menaiatzen. 'Si tu ne ménages pas' . Monho 44. Menaia hazaten bertzek nahi baduk, / menaiatu hihaurk bertzeak behar tuk. "Épargner" . Gy 174 (v. tbn. 245). Menaiatu gabe, hots, geure buruak, / detzagun zorrotzki mira gure kontzientziak. "Ne nous flattons" . Ib. 158. Bere oiñetakoak dituzte higatzen, / astoa aldiz menaiatzen. "[Ils] conservent" . Ib. 202.
sense-12
12. manejatu (V-gip, G-azp).
"Robar, hurtar, birlar dinero, etc., a escondidas, subrepticiamente. Bos milla duro manejau jotsan aittai karteratik " Elexp Berg. " Oañe manejau ziak jertsia " ZestErret.
maneiatu
0 / 0

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper