OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 maina.
sense-1
1. (H), maña.
Manera, modo. Azkue, s.v. mana, cita el ej. de Oihenart.
Zure irudi ederrak eta maina jentilak / gaizkiago zauri nizi ezi dardo zorrotzak. E 191. Saindu maña, otso hazaña. "Il a la contenance d'un saint et les actions d'un loup" . O Pr 665 (escrito <mana> y <hazana>, posiblemente con un signo diacrítico en el ms. original; v. la ed. de Iker-15, 2003, 285).
azpiadiera-1.1
Comportamiento. " Gaztetasuneko mainak " SP (sin trad.).
Berriz leheneko maiña gaixtoetara bihurtzea. Ax 470 (V 304). Beharrak izurriaren mañak <manac> ditu, askazi-adiskidez gabetzen gitu. " La necessité fait comme la peste, elle nous prive de parents et amis" . O Pr 82 (Azkue s.v. mana traduce "tiene las mismas propiedades"). Ordean gizon egin naizenean, utzi izan ditut haurreko maiñak. He 1 Cor 13, 11 (Lç manerák, Dv lanak, IBk, IBe gauzak; Ol, Ker umekeriak, Bibl haurkeriak ). Ikhasiko ditutzu haren [Salbatzaillearen] mañak eta bideak, eta moldatuko ditutzu zure akzioneak eta zure konduita harenaren gaiñean. He Phil 92 (SP 90 ibil-bideak eta iar-mainak; Dv --a quien sigue Azkue-- traduce "goûts").
azpiadiera-1.2
Aspecto.
Xuri garbi zeru gaiña, / itsasoak eder maina: / haize ona belarako, / denbor-ona partitzeko. (1798). BertsZB 93.
sense-2
2. (L, S (-añ-); Arch VocGr, H; -aiñ- Ht VocGr, H; -añ- Lar, Añ, H) Ref.: A; Lrq (maña) .
Maña, destreza. "Industrie" Ht VocGr 374. "Génie" Ib. 367. "Habileté, initiative, ingéniosité" Lrq.
Mutil-neskatoz lenaengo / bete bear dau etsea, / oi eta aen gobernatzeko / bear dau andi mañea. Lazarraga A24 1196r. Trabajua, mañak garai. "Más vale maña que fuerzas". RIs 80. Orduan bere artea, antzea, maiña eta ahal guztia enplegatzen du. Ax 176 (V 118). Mila maña on erakusten dau bere ofizioan. Acto 353. Ikusirik etzela modurik aplakatzeko Enperadore onen kolera pensatu zuen Flabiano Patriarkak maña au. Luzuriaga 159. Aitak ere beárdu, baña amak dezáke [aurra] obéki ázi prinzipioetán, barinbadú maña ta zelorik. LE in BOEanm 494. Auntz edo bei gaisto, esirik onenak igaroteko mañia daukenak. CrIc 83. Maina bezala, badu izpiritu zuhur. Hb Esk 104. Pelota aidian artzen / frantzesaren maña. Ud 59. Ezauturik zelan zan mañea / indar andia baño sarritan obea. AB Olerk 402. Mañaz eta indarrez donzellari eraso zion [etsaiak]. Arr May 155. Bertsuetarako maña. Uzt Sas 271. Arteondok zuan maiña / ta indarra zezenak aiña. MendaroTx 338 (ib. 83 maña). Ez da gauza ulermen-eraz gai sakonak buuan iraultzeko; baiña bakotxak ditu bere igespide, maiña, ta azpi-jokuak nai dana lortu al izateko. Onaind STeresa 53s. Ikusi zuenean bazeukala artarako [=bertsoak jartzeko] maiña. BAyerbe 83. En DFrec hay 2 ejs. de maina.
v. tbn. Zendoia 198. Maña: Bv AsL 150. EZBB II 55. EusJok 54.
azpiadiera-2.1
Arte.
Izarrera ailtxa zagun [Iainkoa] utzirik berze maiñak, / eta ofizio hartan ahi geure ezpaiñak. EZ Man II 18.
azpiadiera-2.2
"Donaire" A.
Han gure ona dugu lehen-lehenik bilhatzeko, eta ez hizkuntzaren maina eta edertasuna. Dv Imit I 5, 1 (ap. A; SP hitzen sotillezia, Ch hitzen edertasuna eta arrimua, Mst elhestaren goratarzüna, Leon mintzaiaren goxotasuna). Noiznai ta nainundik erion maiña ta gatzaren ederrez, edozein arima [...] Jainko-maitasun galdatan urturik. Onaind STeresa 13.
sense-3
3. (-iña Vc, Gc, ANc, Lc, Sc ap. A; Lar, Dv).Astucia, maña, treta. "Descornar la flor, [...] norbaiti bere mañak igerri " Lar. " Etsaiaren zenbait maina gaixtoz gerthatzen bazait deusetan ere huts egitea (He)" Dv.
Anhitz maiñaz eta trazaz usatzen duela gure bide onean ibentzeko. Ax 101 (V 69). Eméngo tribunaleetán daike agián disimúla deliktoa ta engaña juéza, abogátu, prokuradóre, testigo ta ajenteén mañaéki. LE ( in BOEanm 528 ). Bóta sáreak maña edo zebo on batéki. LE Urt (ms.) 83r. Eta ekun zein konzeju erdeiteko medio zointaz apoderaten zren mañarekin Jesustaz. Hual Mt 26, 4 (Samper maña; Lç fineziaz). Berak usa oi dituen milla mañakin gure kontra enpeñatzen danean [Morfeo] . "Artificios" . Otag EE 1882c, 534. Zoli dagola [España] zatituteko arrotzen mañak. AB AmaE 446. Orra nolakoa den / Luzifer-en maña. Auspoa 97, 78. Esne kentzen asi az / arro eta mañez. Enb 161. Iñudiari azteko / aurtxuak egiñak; / kukuaren maiñak. MendaroTx 108. Orrek guztiok ondo jakinian egozan sujeto orrek, baña euren mañak egin biar. Gerrika 180.
sense-4
4. (L-côte, BN-baig ap. A; SP, Dv, H (+ -aiñ-); -añ- Lar, VocBN, Gèze, Hb, H).
Mimo; cuidado, atención exquisita, regalo. " Mainaz hazia " SP (sin trad.). "Delicadamente, con regalo, mañaz " Lar. "Soin de sa personne" VocBN . "Gâterie. Maina sobera egiten diozu haur horri " Dv. Cf. MAINAPEAN.
Amurus itsuak, emaztearen hitz ederrei eta maiñei behatzen zaienak. Ax 344 (V 229). Altxatu dut zure gana / neure begien maina. Hm 132s (Azkue traduce "mirada"). Hala ere xume eta eme egotu gare zuen artean, unhide batek bere haurrak mainaz ekhartzen dituen bezala. He 1 Thess 2, 7. Alabak gura dituzten maña guzietan azitzen dituzte. Cb Eg III 362. Bizitz-izpiritualean Jainkoak giten dauzkigun besta-mainhei darraizte frogantza garratzak. "Caresses" . Birjin 392. Artoa eta gaztaña / ugari ba dute, baña / eper gaztearen maña [baño] / naigo dut arraren zaña. Izt Po 137. Orduko ase-gozo eta mainak non dituk orai? Dv LEd 186 (Cb Eg II 102 erregaloak). Gorphutzari maina frango emanarazten diotza, balinba ez dela hila. Laph 76. Onela Santua mintza oi zan gorputzaren mañaz. Bv AsL 185. Behar da maite ükhen [xahütarzüna] , behar da begiratü ernetarzün eta maiña handirekin. Ip Hil 48. Eraiki zien haur hori maina handirekin. Ib. 54s. Alta bada pereku eta maina guti zuten etxean, beharrez kanpo. HU Zez 70. Arno kinkinak on egin ziokeela bazaitekeen; bainan maina berezirik ez zezakeen onhets beretzat. Prop 1901, 31. Estakurutzat emanez mainak guritzen duela gaztea eta nagitzen. JE Bur 208. --Ahalketua ere nago zuen maina guziez. --Ez da zeren, ez da zeren! Barb Sup 22. Ez dakit [...] larderia sobera egin zion, ala mahainean ez aski maina. Lf Murtuts 5. Dena bihotz zen, dena maina erientzat. Lf ELit 205. Eskonduen arteko maite-mainez. Bibl Gen 26, 8n. Mainaz galazu eta ase-tapa zure zakurra: ausikiko zaitu. EZBB II 54.
v. tbn. Zby RIEV 1908, 416. Ox 96. Etcham 31.
azpiadiera-4.1
Lisonja, adulación. "Allicefacere, [...] lilluratu, xarmatu, mañak egin " Urt I 522.
azpiadiera-4.2
" Mainarekin egiten den lanak begi-ukhaldi ederragoa izaten ohi du, le travail fait avec un grand soin [...]" Dv. " Gauza minberak behar du mainarekin erabili " Ib.
azpiadiera-4.3
Capricho, ganas (de jugar).
Ona zek mugitu zituan mutikuen mañak jostatzera anai Bernardorekin; zeñak beti prest daude lan ontarako. Bv AsL 86.
sense-5
5. (gral.; Dv, H; -añ- Lar, Añ, H) Ref.: A; Etxba Eib; Asp Leiz2 (mañe); Elexp Berg (maiña); ZestErret. .
Rabieta, protesta infantil; melindre. "Dengue, melindre" Lar. "Mañas [...] impertinencias, antojos" Ib. (v. tbn. Añ s.v. mañas). "Har zazu hau maina guti eginik" Dv. "Murria, lloriqueo" A. "Egun guztian mañak dittu ume onek" Etxba Eib. "Zergaittik barik mañak eitten dittuzu beti" Ib. "Capricho; lloriqueo caprichoso. Mañe besteik ez do aur orrek" Asp Leiz2. "Llanto infantil, sobre todo cuando es fingido. Txikixak maiña baten pasau dau goiz guztia" Elexp Berg. "Etzazu mañak in, eztizut karameloik erosiko ta" ZestErret. "Etzazula mañik ein, no lloriquees" (G-bet).
Bortz alferrek mainekin mirikuz galdea. Hb Esk 186. Ohe baten erdian eskaintzen diote, eta Iñaziok batere mainarik gabe hartzen du, nahiz eskale zikhin bat den bertze erdian. Laph 107. Auskalo zer marruk eta mañak egingo nituan. JAzpiroz 122.
sense-6
6. " Maiña (V, B), hábito, costumbre" A. Cf. bizimaina.
Beste libertade ta maña gaiztoetan. Cb Eg III 365. Gaizki egiteko ta esateko mañak. Ib. 360. Alango maña edo ekandu dongaak daukezanak. Mg CO 72. Beste maina txarretan gurasuai kastau eragin deutseen umiak. fB Ic II 143. Aixetsuba ta maina gaistuetan azija. fB Ic III 350. Lenago maña txarretan oitutako batzuek arma artzen. CartAnd 393. Eztet uste gizon zarrak gauza onik egingo duenik [...], zergatik maña txarretan bizi izan diranak maña txarretan amaitu oi dira. Ag Serm 443.
sense-7
7. " Maiña (V-m-gip), recreo de niñas, simulándose reinas, tenderas" A.
azpisarrera-1
GEZUR-MAINA. v. gezur.
azpisarrera-2
MAINA-ALDI. Capricho, antojo.
Beren borondate eragabe ta maña aldi gaistoak ukatzeko. Cb Eg III 360.
azpisarrera-3
MAINA EGIN. Mimar.
Egiten zioela [emazteari] maiña eta kareza. He Phil 404 (SP 400 karesamendu). Gorputz huni, nola maina eginen diot gaurgeroztik? Dv LEd 113 (Cb Eg II 59 gusto eman). Orai ere haragia zerbitzatzen, huni maina egiten. Ib. 159. Aisa egiten dute / gorputzari maña. LuzKant 39.
azpisarrera-4
MAINAK HARTU. Adiestrarse, familiarizarse con una actividad.
Onek, arako Mari, Peruren emazte zuurraren antzeko maiñak zituan artuak, nunbait. Matordua elduko ez elduko begira egon barik, bitartean zerbait gozagarriz barau ariña orniduta ipiñi. Erkiag BatB 59. Ni kotxiaren maiñak artzen eta bestiak euren bildurrak uxatzen. Gerrika 162.
azpisarrera-5
MAINAPEAN. Regaladamente. "Xatar txarrez estalia Iainko bat zilho batean, eta ni, airez hantua, biziko naiz mañapean (Rob)" H.
Bethi atsegiñpean eta maiñapean hazia izatu baliz baiño [gorputza] . Ch I 24, 5 (SP plazeretan, Mst boxi hunez, Ol ereguz).
azpisarrera-6
MAINAZKO (Dv).
a) De habilidad. "Mainazko lanek nahi dute artha handi bat" Dv. b) "Mainazko solasak, paroles de gâterie" Dv.
azpisarrera-7
MAINETAN. Con caprichos, haciendo melindres. "Bizarra arpegixan eta mañetan ziarduan" Etxba Eib.
maina
0 / 0

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper