OEH - Bilaketa

396 emaitza zere bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (393)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
txuri.
sense-1
1. (G, AN-egüés-ilzarb-olza; Lar, Añ) Ref.: Bon-Ond 154; A .
Blanco. "Tan blanco como la nieve, elurra bezain txuria " Lar, . "Florete, papel, paper txuriena " Lar. "Calzoncillos, galtza txuriak " . Cf. Baraib RIEV 1907, 354: "Churíno (Zuya y Cigoitia), color entre rojo y blanco, o sea rojo muy claro. Suele servir de nombre al buey de ese pelo". v. xuri, zuri. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y alto-navarros ya desde Beriain. Durante el s. XX lo emplean también algunos autores vizcaínos (Enbeita (135), Erkiaga (Arran 163) y B. Enbeita). Hay también sendos ejs. en DurPl y Bilbao (IpuiB 154) empleado como nombre propio. En DFrec hay 16 ejs.
Korporaleek aditzera ematen digute maindre garbia eta txuria. Ber Trat 11v. Ez txuriari beltz, ez okerrari zuzen deitzen diogula. Lar SAgust 16. Eskuak duzu leun / lepoa txuri. Gamiz 204. Baldin iturri onetan edaten badute ardiak direnak belzak, [...] itzulzen direla txuriak. (Munarriz, 1743-53). FLV 1989, 104. Oa-buruko bat azpian ta oial txuri bat aurpegian ezartzen ziotela. Mb IArg II 302. Jaintzíarazirík mánta edo trésena txuribát. LE Doc 162. Buruaren gañean eun txuri bat. AA III 274. Odola txuria duelako beste asko aberetxok bezela. It Dial 25 (Ur zurija, Dv, Ip xuria). Arpegiko kolorea eskuko pañueloa bezañ txuri egiñik. Arr GB 12. Elizaren babesean ogei bat etxe txuri. A Ardi 67. Piñuzko mai txuri bat dakarte. Alz Ram 121. Tellatuen gorri miña; etxeen zuri txuria. Ldi IL 47. Maindire garbiz jantzi det oe txuriya. EA OlBe 67. Aloñan-bera / ardi txurien ondoren. SMitx Aranz 29. Zumar txuria. Munita 104. Uso txuri ederra / zeruan zer berri? Lek SClar 132 (v. tbn. EunD 12). Begi batean zeukan alako lañu txuri batek ez zion ezer ikusten uzten. Ugalde Iltz 15. Inguru-mai guzia dauka / baserri-txuriz betia. And AUzta 152. Ene sort-herria [...] bere etxe txuri, bere erreka garbi, phentze ta oihan ederrekin. Larz Iru 148. Mingañez uso txuria, eta / egikeretan gau-txori. BEnb NereA 84. An bazebillen txakur txuri txiki bat. Salav 45. Garbitasun-lorea txuri gorde dezazun. MAtx Gazt 80. Lepo meia, esne-iduri: / esku biak, elur txuri. NEtx LBB 341. Kutxa txuri batean. Ib. 316. Ogi txuria. Ib. 301. Uso-banda txuri bat. JAzpiroz 98. Elorriak lore txuria du. Ostolaiz 121. Barrengo irudiak eta azala --beltz, urdin, txuri-- Aita Iriondorenak dira. MEIG III 80.
v. tbn. Mg CC 222. Izt C 166. Bil 60. Zab Gabon 108. Sor AuOst 94. Bv AsL 137. Ag Serm 139. Goñi 27. Noe 82. Jaukol Biozk 42. Tx B 86. Lab EEguna 98. Ir YKBiz 242. Or Eus 120. Balad 188. Zait Sof 70. Etxde AlosT 79. Anab Aprika 29. Or in Gazt MusIx 201. Ibiñ Virgil 102. Uzt Noiz 86. Berron Kijote 196. Ataño TxanKan 44.
azpiadiera-1.1
Arta-pil txuri inguruan alkiak illara, / bata besteângandik aski tarte dala. "Maíz destusado." Or Eus 66.
azpiadiera-1.2
(Empleado como nombre propio de perro o ganado).
Aida, Txuri, esanagaz / daruez idijak. DurPl 67. Zakurtzarra, Txuri, aldamenean luze luze, aora begira zegokion. Ag G 153. Aurrera Txuri, Aida Txordua. Enb 174. Aida txuri! Aida gorri! / itzaintzan Andra-Mari. SMitx Aranz 82. Ta Txuria, Buztanmotxa, Nabarra, Mokobeltx eta Uxkurra. NEtx Antz 49.
azpiadiera-1.3
(Con reduplicación intensiva).
Konsagratu baño leenago hostia, ogia zana, txuri txuria bazan. Mg CC 198. Jantzia txuri txuria, zeruko euleak egiña. Goñi 27. Ontan odei txuri-txuri bat agertu zan Jesusen gañean. Inza Azalp 78. Ermita txuri-txuria. Lek SClar 103. Atoz, lili. Txuri-txuri izan zaitez. NEtx LBB 129. Mari-Juan gorri gorri, biar gure atarian eguzki txuri txuri. (AN-larr). Inza NaEsZarr 467.
azpiadiera-1.3.1
Labetan puntuan kazkarabarra eta andik aurrera geldituko da txuri txuri.Iraola 119. Kaleruntz zijoan txuri txuri jantzirik. Urruz Zer 92. An dago, txuri-txuria, / mendi-gañean jaikia, / Laburdi dana mende duela / kapera argia. SMitx Aranz 225. Bazan minar-aren ondoan terraza bat lurra txuri-txuri. Anab Aprika 54. Begira, begira, Ama Birjiña txuri-txuri. Salav 61. Armak txuri-txuri ta ikurdia ezeren ikurrik gabe. Berron Kijote 199.
azpiadiera-1.4
Blanco, pálido.
Bere arpegi papera bezañ txuriarekin eta bere begi larritu izugarriakin amorratu baten begiratu beldurgarria egiten zuen. Arr GB 142. --Bai txuria dagola! --Ta arnasarik ez du! NEtx Antz 132.
azpiadiera-1.4.1
(Con reduplicación intens.).
Koloriak txuri-txuri, / betonduak urdin, / neska mutil-zaliak / ortan ezagun din. Ud 30. Txuri-txuri zegoen; odol asko galdua baitzan. NEtx Antz 10. Nemexio gizarajoa, txuri-txuri, kaskutsik, gorroto gabeko begi apal aiekin gora begira. Ugalde Iltz 28. Ala, atera zan kolore txuri-txuriarekin. Salav 105.
azpiadiera-1.5
Blanco (de raza blanca).
Begiratzen badezu artez ispillu batera, ekusiko dezu zere itxurapen edo irudia, guzia zere irudikoa; lodia bazera lodi modukoa; beltza bazera edo txuria zeran bezelakoa. Mg CC 198.
azpiadiera-1.6
(Pelo) blanco, cano.
Ille txuriyak buruan. Tx B II 156. Ille-bizar txurien esi-barnean aurpegi-azala. Ldi IL 22. Gu lako aitona buru txuririk / aurki ez dira ikusiko. And AUzta 118. Bizar txuriakin. Alzola Atalak 85. Aitajauna ere aundia zan, kaxko txuriarekin. JAzpiroz 83.
azpiadiera-1.7
Ni done Baladiko mojategian mojatxo txuri biurturen.Or Mi 39. Ai, Magali, i mojatxo txuri egiñen? 'Nonnette blanche'. Ib. 39.
azpiadiera-1.8
(Fig., opuesto a beltz 'malo, negativo').
Aipurik txurienak jaioterriarentzako izaten ziran bezela, Euskalerriarentzat, aldiz, asma-alik beltzenak. SMitx Aranz 152n.
azpiadiera-1.9
(Precedido de gen. con valor sust.).
Atxurdin aren bularrak; marfillezko, aren eskuak; elur, aren txuria. "Blancura" . Berron Kijote 148.
sense-2
2. "Blanco, donde se tira" Lar. v. jomuga; cf. TXURIA JO.
sense-3
3. "(G), blanca, moneda antigua, medio maravedí" A. Tr. Documentado sólo en textos vizcaínos.
Txuri biren eznia perza bete. Mg PAb 122. Ekartzuz beste bein gogora ebanjelioko alargun pobreak eskiñi zituan txuriak. LoraS 146. Artu egizu, bada, maitetasunaz txuri au. Ib. 144s. Meza-eskeintzekoan etzan azpillean txuri bat bere yausten a oartu barik. Or Tormes 39. Txuri bat ardo. Ib. 41.
sense-4
4. Apodo aplicado a los carlistas en el s. XIX.
Karlosek egin arren / bere alegiña, / eziñ garai lezake / iñoiz erregiña: / ai, ai, ai txuriak / zer barrengo miña! Echag 168. Txuri ta beltzik bage / leneko legean / guztiok bizi giñan / gloriyan pakean. Ib. 167. Egundo bukatuko ez dan seta ori, azkeneko txurien eta beltzen auzia bete-betean zebillela etorri bainintzan ni mundura. Ataño TxanKan 31. Txurietako amorratuenetako bat uan orko maiorazkua. Ib. 38.
sense-5
5. (Vino) blanco. v. ARDO ZURI.
Eran goizian txuritik / al dan onenetik, / arratsaldian gorritik / ona baño obetik. JanEd II 14. Muthiko bat ostaturat badoa pinta bat arnoren galdez. --Norentzat duk? --Nere nausiarentzat. --Xuritik ala gorritik? --Ez du munta: nausia itsua dut. Zerb Artho 479.
sense-6
6. Halagador, lisonjero; hipócrita. "Lisonjero" VP 16v.
Txikitatik oso errespetoz bedorrika itzegiten baizidan [...]. Olako txuri maltzurrak dituk oiek. Ataño TxanKan 225s. Maite-itxuran kutixiren batzuk beteko zizkioken, aita maitea lilluratuz [...], aitari laztan txuri bat eman eta agur. Ib. 125.
azpiadiera-6.1
(Con reduplicación intens.).
Txuri-txuri, iztun eta alai, irripar goxo jario [...], ia arratsaldero azalduko uan Bordaxarren [...], aitaren eder egitera. Ataño TxanKan 125.
sense-7
7. "(G), manzana blanca y la más temprana" A (s.v. sagar).
sense-8
8. (Lo) blanco del ojo, esclerótica.
--Okerreko aldera sartu zuen begi zuluan [begiya]. --Okerreko aldera? --Bai, begiya barrena eta txuriya kanpora. Iraola 52. Begiak oso iraulirik txuri apur bat baino ageri ez ebala. Or Tormes 115.
sense-9
9. (Arma) blanca. "(Git.), cuchillo. Txuria txiautu, meter el cuchillo" A. Cf. ARMA ZURI.
Arma txuriak eraman bear zituan, zaldun asi-berriari zegokionez. Berron Kijote 41.
azpisarrera-1
TXURIA JO. a) "Atinar, txuria jo" Lar. Cf. supra (2). b) "Txuria joko genuke (G-bet), txorakeri bat egingo genuke" Inza EsZarr 147.
azpisarrera-2
TXURIAK EGIN. Hacer saltar piedras sobre la superficie del agua. v. ZOPAK EGIN.
Ur-axalean txuriak egiten botatzen ditugun ugarriak. Anab Usauri 142.
azpisarrera-3
TXURI-BELTZ, TXURI-BELTX. a) Blanco y negro. Cf. VocNav: "Churitabelz, guisado de tripas de cordero (Baztán)".
Ate-ondoan txabolatxo bat, eta bertan bizitzen zan txakur txiki bat Potxo izena zuana, kolorez txuri-beltza. Salav 12. Baloi txuri-beltz pinto / aren kiligramak. Zendoia 152. Txuri-beltz edo pinttoa zera, / neurria laukiarena, / amaika aldiz aren buruan / txukun ibilli ziñena. Insausti 345. (Fotografía, etc.) que está en blanco y negro.
Argazki txuri-beltx ura / nola ez izan begiko? Zendoia 131.
b) Color mezclado de blanco y negro.
Lurralde berriak --Brasilgoak--, aurpegi berriak --beltz, txuri-beltx eta beltxeran--. MEIG I 134.
azpisarrera-4
TXURI-BELTZAK IKUSI. Pasar apuros. v. BELTZAK IKUSI, GORRIAK IKUSI.
Mundura jaio nintzan / ta nolabait azi, / makiña bat txuri-beltz / gazterik ikusi. And Egun 101.
azpisarrera-5
TXURI-ERDI. Media blanca.
Imurtxi ta lapurtu al zegikena, txuri-erdietan eroian. Or Tormes 17. Nigaz abillen ezkero ezeusteek emoten txuri-erdirik baño, ta len txuri osoa ta marabiri bat askotan emoten eusteen. Ib. 17.
azpisarrera-6
TXURI-GORRI. Blanco y rojo; blanco (de piel) y sonrosado.
Nora joan da zeure arpegiko edertasuna? Non ezkutatu da zeure kolorearen naste txurigorri preziatu hura? Lar SermAzc 46. Mutiko koskor txuri-gorri ori / asko gustatzen zait neri. EusJok II 70. Margoz dek txuri-gorria, / apal, on, pare gabia. Enb 169. Maitezko ames txuri-gorri, / larrosa eta lili, / elur eta marrubi. NEtx LBB 343. Lore txuri-gorri, more argi ta illunagoak, konta-ala. Ib. 95. Kim Novak lehen ikusia genuen, 'Pushoven'-en, [...] baina kolore txuri-gorritan panpoxagoa dirudi. MEIG I 164.
azpisarrerakoSense-6.1
'1984' deritzan liburuan egin zuen etorkizunarekiko ameskaitz ikaragarria ez da agian goibelagoa oraingo amets txuri-gorri hau baino.MEIG I 175.
azpisarrera-7
TXURI-HORIXTA. Amarillento.
Arpegia zurbildu zitzaion, auleria bere soñaz ziaro jabetu, azalaren margoa txuri-orixta biurtu. Etxde AlosT 34.
azpisarrera-8
TXURI-URDIN. Blanco y azul.
Andre Mariak dauka, / --krixkitin kraxkitin,-- / jantzi txuri-urdin. NEtx LBB 304. Begiak txuri-urdiñak, oso argiak. JAzpiroz 34.
azpisarrerakoSense-8.1
Obe da futbolari / artzea tamaiña [...] / txuri-urdin mutillak / maite ditut baiña.Zendoia 154. Olaxe bukatu zan partidua, eta jaso zuten bigarren txapela txuri-urdiñak. Insausti 201.
txuri
<< 1 txoratu 0 / 0 1 ukantza >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper