Harremana

    OEH - Bilaketa

    396 emaitza zere bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (393)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 igurtzi.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVIII. Hasta finales del s. XIX no encontramos ejs. de igurtzi, que sin embargo es la forma más frecuente en el XX: hasta entonces dominaigortzi. Hay iortzi en un texto guipuzcoano del s. XVIII; igorztu en fray Bartolome (Ic II 190), junto con igortzi ; igotzi en Añibarro; idortzi en Ostolaiz, idurtzi en Mocoroa, e igutzi en Bilbao. La forma más frecuente de sust. vbal. es igurtzitze; hay -rzte en Moguel, fray Bartolome, Enbeita e Ibiñagabeitia, y -zte en Moguel, Apaolaza, G. Manterola y Orixe. En DFrec hay 8 ejs. de igurtzi y uno de igortzi .
    etimologikoa
    Etim. Para su relación con igurdi y ekortu , v. FHV 527s.
    sense-1
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-ger-arrig-m-gip, G), igortzi (V-ger-och-m-gip, G-azp-nav, AN, Ae; VP 40v (-rz-), Lar, Añ, Dv, H), igorztu , igutzi (V-arr-arrig; Añ), iguzi (V-ger), igotzi (V-ger-arrig; Añ), idurtzi (G-to, AN-5vill), idortzi (AN-gip-5vill), iurtzi (G, AN-sept (no gip)), iortzi (V-m-gip, G-goi, AN-gip-araq-arce-erro), iyortzi (G-azp-nav, AN-araq-erro), egortzi (G-bet, B), egurtzi (G-to), egurtsi (A Apend). Ref.: A (igurtzi, igoz, iguzi, egortzi); Asp Leiz (iurtzi); Iz ArOñ (igústie), Als (iyortzi); EI 65; Etxba Eib (igortzi); Elexp Berg; ZestErret. En EI se dan además las formas igotxi, igosi, igusi, iyurtzi e irutzi.
    Frotar, restregar. "Fregar", "estregar", "refregar" Lar, Añ. "Afretar", "aljofifar", "almohazar", "ludir, rozar", "sobajar" Lar. AxN explica ferekatzen (32), ferekatzeko (290) por ihortzitzen, iortzitzeko.
    Igozteko lurra minaz. Mg CO 35 (CC 26 igortzitzeko). Igortzitzen zio bitarteo [...] bularra esku bates. LE-Ir. Ondo igortzi, labandu ta leundu egiten deutsa besua. fB Ic II 190. Orriak igortzi. Izt C 165. Ezin sinisturik, igurtzitzen zituan begiak. Bv AsL 137. Ontzia [...] inguru guztian igozten. Apaol 32. Esku autsez beteak igortzi zituan mokor ondoan. Ag Kr 13. Pantorrilak igortzitzeko tella puska batekin. Iraola 45. Loteriko txartel bat Jenaroren koxkoxian igurtziko du. Alz Txib 100. Arpeia argitzeko ona da uraz igurztia. Enb 164. Eskuz txukatuz, iguzten dute / biko sardearen kidar. Or Eus 309. Bere burua lokabe sumatzean aztalak igurtzi zituelakoak. Zait Plat 83. Beatzen artean igurtzi ta erabil ditekena baizik eztu siñesten. Vill Jaink 35.
    Begiak eskuekin igurtziz. BBarand 21.
    v. tbn. Ldi BB 150. Otx 36. Lek EunD 37. JMB ELG 30. EA OlBe 5. JAIraz Bizia 26. Mde Pr 266. Anab Poli 126. SM Zirik 91. Bilbao IpuiB 162. Izeta DirG 60. Osk Kurl 76. Erkiag BatB 115. Ibiñ Virgil 109. JAzpiroz 216. Igortzi: CrIc 141. DurPl 84. VMg 20. Arr GB 66. Zab Gabon 82. A BeinB 90. Zait Sof 5. Mok 14. Altuna 90. TAg Uzt 24. Anab Poli 13. EZBB II 76 (V-m). Zendoia 168. MEIG IX 105. Idurtzi: Moc Damu 31.
    igortzi (Dv y A (que citan a LE)). Secar frotando.
    Asten dá garbítzen diszipuloen óñak, ta igórtzen oiál zeukanaréki gerrúntzean. LE Io 13, 5 (Lç ixukatu, He, Dv, Leon xuk(h)atu, Ol legortu, Or, IBe txukatu, Ker sikatu, IBk lehortu). Begiak igortziaz amantalaren ertzakin. Apaol 81. Igortzitzen ditu begiak berriz ere negar egiñaz. Moc Damu 19. Malko gori andi batzuk igortzi. Ag Kr 115. Ezpaiñak igortzi. And AUzta 70.
    v. tbn. AzpPr 49. Igortzi: Altuna 68.
    Acariciar (sentidos prop. y fig.). "Igorzi, acarciar, halagar" VP 40r. v. ferekatu.
    Lepoa [...] igortzi ta palagatu. A BeinB 85. Axe bigunak esku legunaz / arpegitxoa iguzten dautso / aizkide lez. GMant Goi 91. --Ez al diñ oraindikan / masalla igurtzi? / --Baita ere muxuak / eman bederatzi. MendaroTx 249. Gizonaren edermenak igortzia: laztan oien bidezko ume da ertia. Ldi IL 124. Aize meetxu batek igurtzia. Erkiag Arran 7. Eskuaz lepoa igutzitzen eutsolarik. Bilbao IpuiB 64. Nik ezingo dot igurtzi / ule gorridun bururik. Gand Elorri 90. Oroiak igurtziz. Ib. 216. Ta Zure arnas -- zerutar orrek / igurtzi naunean. Or in Gazt MusIx 216. Arkaitzek igurtzi zion arpegia bere semeari. NEtx LBB 98.
    v. tbn. Zendoia 164.
    "Igorzi, estrujar. Igorzita dirua atera zuen, sacar estrujado el dinero" VP 42r.
    (Part. en función de adj.).
    Kapa igortzi bat. "Un sayo raído". Or Tormes 119. Gogoangarri igurtzi-igurtzia. Lek Egan 1956 (3-4), 109.
    "Ogi egortzia, pan sobado" A.
    "Igurtzia (G-to), delgaducho" A.
    azpiadiera-1.2
    2. (G-azp), igortzi (G; Añ, Dv, H), idortzi, iortzi, iyurtzi. Ref.: A (igortzi); Gketx Loiola (pizar-auts); ZestErret. Untar; ungir. " Masajia eman aurretik bizkarra oliyoz igurtzibeiot " ZestErret.
    Senpiterna berde pisko batekin bear du untatu edo iorzi zepoa. BerastAzer 129. Orio santuagaz igorzi edo unjietan deutsaz geisoari begiak. Oe 145. Ubientu usaintsuakaz igotzi ta gantzatu. Añ EL2 223. Ze ugentugaz igortzitzen deutsezu zauri oneei? Ur MarIl 117. Zere burua igortzi eta arpegia garbitu ezazu. Lard 383. Igurtzi ziozkan bere txistuaz betazalak. Bv AsL 102. Abadegeiak igortzi. KIkV 103. Jesusen gorputza igortzitzeko. Inza Azalp 76. Gurdia gaitu, ardatza igurtzi. Or Mi 115. Zurezko ardatzak lumerarekiñ / al zan maizena iyurtzi. Tx B II 112. Burutik bera soñeko lasai / labur-laburrak jantzirik, / zankuak erakutsirik, / autsez paparra igurtzirik. MendaroTx 61. Gaztanberaz ondo ta lodi igurtzi. Otx 63. Olio-ondakin garratzarekin soiña igorzten die. Ibiñ Virgil 103. Baselina ta zumarraren azala ondo austuta [...], ondo nastu ta zauriak idortzi. Ostolaiz 42 (idortzen ib. 110, idortzitzeko ib. 111).
    v. tbn. KIkG 78. Tx B III 56. Etxde JJ 87. Salav 12. Lab SuEm 205. Zendoia 197. Igortzi: fB Ic III 275. Itz Azald 131. KIkG 17. Or Mi 9. Ir YKBiz 130. TAg Uzt 235. Munita 41. Anab Poli 34.
    azpiadiera-1.2.1
    Ungir (como rey).
    Salomon Israelko Erregetzat igortzi zezatela. Lard 207. [Jehu] zeñ igortzi zuen Jaunak Akaben etxea arras desegiteko. (2 Par 22, 7). Ur ( in BOEg 886 (Dv, Ol, Ker gantzutu, BiblE aukeratu ) ).
    azpiadiera-1.2.1.1
    (Part. en función de sust.). Ungido, mesías.
    Nork Jaunaren igortzi bati eskua ezarriko dio. Lard 177. Alaere zuk bota eta mezpreziatu dezu zure igortzia. (Ps 88, 39). Ur ( in BOEg 717 (Dv kristo, Ol, Or gantzutu, Ker aukeratu, BiblE sagaratu ) ).
    azpiadiera-1.2.2
    Rebañar. " Saltsa hori ez al den ogiyakin bate igurtziber? " ZestErret.
    azpiadiera-1.2.3
    (Fig.).Impregnar, llenar de.
    Otoitzez lana igurtzita. Jaukol Biozk 47. Yainkozko gantzu bereziz igurtzitako giza-gurenen gogai-aria. Markiegi ( in Ldi IL 8 ). Begikalduz baino buru-eraginez igurtzigoak [Sineste-egiak] . (In Or BM 22 ). Langilletza mueta guzien kutsuaz igurtzi bearko dala ordezkaritza. EAEg 15-1-1937, 810. Itz eder eta barkaberak maitasunezko malkotan igurtzirik agertu. Etxde JJ 163. Euskal-arnas beroz igurtzirik ainbeste ipui ta eleberri mamitu dizkigun Arturo Campion. Ib. 4. Baiña nik nai ziñuzket / eskerrez igurtzi. Insausti 275. Herri-min atseginez igortzirikako oroitzapen gozoak. MEIG III 134.
    azpiadiera-1.2.3.1
    Gaitz au [gripea] bein sartu dan ezkero, danok igurtzi arte ez da aterako. Ataño TxanKan 171.
    azpiadiera-1.3
    3. Sobornar.
    [Ontzakoekin] igortziaz eskuak txori zaitzalleari, ateratzen ote degun eguzkitara an kalabozoan usteltzen dagoana. Apaol 99. Mirabe ta adiskide batzuk diruz ondo igurtzirik. Etxde AlosT 59.
    azpiadiera-1.4
    4. Halagar.
    Onen legunkeri likitsez usteltzen zan gure gogoa, belarriak igurtziz. Or Aitork 85s. Goian dagonai ondo igortzi / eta zapaldu makala. BEnb NereA 262. Maixu jaunak nork geigo igurtzi / or dabiltz guztiak deman. Olea 141.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-gip), igortzi (V-gip; Lar, Añ, H), idurtzi, iurtzi (AN-larr). Ref.: Asp Leiz (iurtzi); Etxba Eib (igortzixa); Elexp Berg. Frote, frotación; friega. "Refregón" Lar. "Friegas" , "fregación" Lar, Añ. " Patxarrakingo igortzixak emon gentzazen biztutzeko " Etxba Eib.
    Mallu burdinazkuakaz dabillenaren eskubak ur ta igorzi geijago biar dabee. Mg CO 19. Txakurtxoari egiten ziozkan palagu ta ille igortziak. VMg 19s. Oiñetako igortziak. A BeinB 69. Eman bear zaiozka idurzi batzuek gorputzean. Aran-Bago ManMed 221. Lenago ere naikoa igortzi artuak daude. Ag G 53. Sabelean igurtzi batzuek egin. Lab EEguna 66. Igurtzi beroen bitartez. Etxde AlosT 103. Golde muturra berriz ildoen igurtziz dirdaika. Ibiñ Virgil 70. [Aizeak makatzari] amaika igurtzi emanda pasa / oi zan albotik txistuka. Insausti 258.
    v. tbn. Otx 179. Igortzi: TAg Uzt 261. Erkiag BatB 82.
    azpiadiera-2.1.1
    Caricia.
    Iduritu zitzaion igurtzi geiegi egiten ziola bere gorputzari. Bv AsL 109. Arpegian igurtzi batzuk egiñaz. Etxde AlosT 29. Zure igurtzi loxiña nire biotzean. Gand Elorri 130. Asmo ta itxaropen barria igurtzi gozoz dabil edonoiz gizonaren biotzean. Erkiag BatB 194. Amaren igurtzi eta laztan gozuak ez ziran faltako. Gerrika 16.
    azpiadiera-2.1.1.1
    " Igorzia, halago" VP 40r.
    azpiadiera-2.1.1.2
    (Fig.).Roce.
    Ze esku eta indar ematen didan axaleko igurtzi horrek literaturaz [...] mintzatzeko. MEIG IV 49.
    azpiadiera-2.1.2
    (Fig.).Acabado, repaso.
    Zenbait igortzi eta ukituren premian ere dela [liburua] . MIH 124.
    azpiadiera-2.2
    2. (H).
    Unción.
    Orio santuben igortzi edo bustiketak. CrIc 131. Ill ordurako gaixuai emoten jakuen orijo-igortzizkua. fB Ic III 260. Oriyo-igortzi edo unzinoetatik dalako azkenengoa. Itz Azald 166. Azken-igurtzia. KIkG 77. Azken-igurtziak eman zition. Or Mi 147.
    v. tbn. Etxde JJ 49. Etxabu Kontu 74.
    azpiadiera-2.2.1
    (Fig.).
    Leku oietan bizi diranei kemen igurtzi bat ematea on da noski. EAEg 4-5-1937, 1608. Baiñan [bertso] danak auek añako piper-igurtziaz ornituta zeuden. Etxde JJ 176. Euskarak aurrekoen ahoan eta lumetan hartu zuen igortzia, gantzua, arnasea eta lurrina. MIH 140. Ez poesi igortzirik [film honetan] . MEIG I 181.
    azpiadiera-2.3
    3. "Soba, paliza. Aurtengo jela onek igurtzi txaarra eman dio ardi-ganaduari " Gketx Loiola.
    Emango balitzaie / bêr aña igurtzi, / aurreko zarrak ondo / zuten erakutsi. Uzt Sas 213.
    azpiadiera-2.4
    4. Cobro excesivo.
    [Semea ] kuotako joan uan. Lenbizikoarena, igurtzi polita egin zidateken; urrengoak ordea ia utsean libratu itun [soldaruzkatik] . Ataño TxanKan 202.
    azpisarrera-1
    IGURTZIAN (Precedido de gen.). Al frotar (con).
    Orri igarrak, alkarren igortzian, ateratzen duten otsak. TAg Uzt 278. Arraunak lokarriaren igortzian. Ib. 135.
    azpisarrera-2
    IGURTZIAREN-IGURTZIZ. De tanto frotar.
    Ze usturi, pitusgarri, ze barrua garbitzeko osakaik igurtzien-igurtziz, atera ete legiz Ingelandarrok emendik? Larrak EG 1957 (9-12), 122.
    azpisarrera-3
    IGURTZI-IGURTZI EGIN. Intens. de igurtzi.
    Esku artean erabilliz, igurtzi-igurtzi eginda. Lek Egan 1956 (3-4), 109.

    igurtzi

    igurtzi
    << 1 igantza 0 / 0 ihartu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper