(V-gip, G-azp-bet, BN-ciz; SP, VP 90r, Añ, Gèze), tristuria, trixtura (Foix ap. Lh.) Ref.: Etxba Eib ; Elexp Berg ; Gte Erd 254 y 290.
Tristeza. "Melanconía" , "murria", "tristeza" Añ. " Tristura aundixa artu euen (V-gip)" Gte Erd 254. Tr. En la tradición septentrional, aunque se documenta en autores clásicos, es poco frecuente desde el s. XVIII, salvo en escritores suletinos. Al Sur aparece ya en Lazarraga, y hay pocos testimonios vizcaínos. La forma trixtura se encuentra en autores guipuzcoanos modernos, en Larre y en el suletino Casenave, y tristuria en textos roncaleses. En DFrec hay 19 ejs., meridionales.
Konpañiatzat tristurea / askotan legez arturik. Lazarraga B16, 1181r. Ene espirituaren tristurak khen itzatzu zeure konsolamenduaz. Mat 283. Tristura bat eta damutasun bat berzearen ondasunas. Ber Doc 169v. Iustuenak ere duke tristura barrenean. EZ Man I 82. Tristura handi baten azpian damuztaturik ibentzea. Ax 283 (V 188). Naskiz etorriko diren gauzez ansiatzeak zer diakharkezu tristura tristuraren gainean baizen? SP Imit III 30, 2 (Ch, Mst tristezia). Ialkiten da eta tristura handitan harganik konjit hartzen. Tt Onsa 141. Egun artako aingeruaren illunza ta tristura. Mb IArg I 129. Ez da arkitzen gero / baizik naigabeko tristura. Meagher in CancB I 3, 55 (citado en Ag G 312). Biotz-barrunbeko tristura. Ub 156. Bataillak oro galdürik, / beikira tristüran. Xarlem 795. Beti legez dabilz tristuraz beterik. Mg CO 234. Au egin ta bereala geratu tristura baga. Añ LoraS 42. Tristura bat arrazoian fundatua. Gco II 66. Zuén tristúra itzuliko-dá gozotán. LE Io 16, 20 (Lç tristiziá). Rakel bizi zan illuntasun edo tristura andian. AA I 596. Illuntasunez edo tristuraz zegoan batean. AA III 584. Etzitzaion tristurarik geiago sartu. Lard 149. Zure ondotik ara juan biarrak / emango ziran tristura. Bil 36. Erretiratu zen tristuriaz beterik. Hual Mt 19, 22 (Samper trixteza). Ez aiñ tristuraz betea. AB AmaE 402. Naigabea eta tristura izan dut lagun ordu guztietan. Apaol 56. Demonioak eta Alfonsaren tristürak algarrekin ezabatü ziren. Ip Hil 174. Euki dot tristura apur bat. Ag Ioan 181.
( s. XX) Ai zer tristura sentitzen nuben. Ill Testim 17. Festa denboran kanta ditzagun / tristura danak kentzeko. Tx B I 144. Trixtura aundietan bizi zan. JAIraz Bizia 97. Sakonago da naikundeari darraikon tristura. Txill Let 102 (93 trixtura). Nabari zuen aurpegian tristura aundi bat. Izeta DirG 123. Vitoriko kaleetako tristura ikusita. Salav 79. Nere lanak ba-dute / kanposantuko tristura. NEtx LBB 262. Eiñ eban utsak emoten zetsan tristura itzala. Etxba Ibilt 478. Aspaldiyan zai nengon / deiaren begira, / bat tristurak artzeko / orixe aski da. Auspoa 77-78, 260. Gaurkoan tristuratik behar naiz atera. Xa Odol 307. Bizi trixtüra handian. Casve SGrazi 166. Gure mendi-txoko ontako tristura! Ataño TxanKan 231. Seme-alabak ere konturatu dira gurasoen tristuraz. TxGarm BordaB 16. Ez duela trixturak irabazi behar. Larre ArtzainE 341. Ez dago Txomin Agirreri bertsolarien ihardunak ematen zion tristura oroitu besterik. MIH 347.
v. tbn. Harb 407. Aran SIgn 26. Zab Gabon 80. Xe 244. PE 115. Ud 82. EusJok II 62. Arrantz 98. JanEd I 25. Arr May 144. AzpPr 98. UNLilia 16. Urruz Zer 119. Balad 228. JanEd II 122. Noe 126. EusJok 169. Lek SClar 141. Arti MaldanB 215. Gand Elorri 142. Uzt Sas 163. Lasa Poem 87. Azurm HitzB 57. Inza NaEsZarr 1074 (AN-ulz). Ayesta 89. Tristuria: CatR 63. Trixtura: GH 1969, 328. Olea 206. Berron Kijote 217.