OEH - Bilaketa
14 emaitza zabartu bilaketarentzat
goiburua
samurtu.
sense-1
1.
(L, B, BN-ciz-baig, Ae, S, R; SP, Aq 553, Arch VocGr, VocBN
, Dv, H, A Apend)
Ref.:
A;
A Aezk 298;
Izeta BHizt2
.
Enfadar(se), enojar(se), irritar(se), encolerizar(se). "Enojarse, sa]r[murtu " Aq 553. " Samurtzen da ez deus batengatik, il se fâche [...]" Dv. " Guti aski du samurtzeko, peu lui suffit pour se fâcher" Ib. " Samurtu dut aita, aita samurtu da, j'ai fâché mon père" H. "Indignarse, encolerizarse" A. "Reñir" A Apend y Aezk 298. " Aita samurtu zaiku " Izeta BHizt2. . Leiçarraga (Decl a) 7r) da samurtzia como equivalente suletino de aserretzea. v. haserretu. Tr. Documentado en autores septentrionales de todas las épocas ya desde Dechepare. Al Sur se encuentra en Lizardi, A. Irigaray y Labayen. En DFrec hay 5 ejs., correspondientes a las dos primeras acepciones.
Amak eztu sofritzeko semen artian gerlarik; / samurturik badakutsu gure gaizkiegatik, / ororen ama zira eta bake gitzazu bertarik. E 111. [Gobernadorea] gaizki zerbitza eztadin eman zaion puxantzaz, / eta gu ere ez samur zuzen den ordenantzaz. EZ Man II 105. Batak [erraiten du] aserretzea, eta bertzeak samurtzea . Ax 17 (V 8). [Hitz] hura gaitzera hartuko dut eta samurtuko naiz. SP Phil 159 (He 161 sumiñduko naiz). Hekien kontra hagitz haserreturik eta samurturik. Ib. 370. Dabid erregiak, gure Ienkoa ezarri zian koleran handizki, territatu, samurtu eta khexa erazi haren kontra. Tt Onsa 43. Bazakian bianda friantek eta matsarno honak odola pitzen eta samurtzen zutela. Tt Arima 87. Eta behin edo bietan gogotik emanez geroz, hirurgerrenekotz samurtzen tuzu, eta eztizie emaiten. AR 104. Bere buriaren kontre hanbat samurtu zela, nun [...]. Ib. 360. Itzal txipienak dütü thormentatzen, elhe arhinenek herritatzen, hotzpera eztena samurtzen. Egiat 231. Samurtuko bahiz ere. Iraultza 128. Samurtu zen handizki zaharren hori eta etzen sarthu nahi izan. HeH Lc 15, 28 (He gaitzitu zitzaion hori zaharrenari, TB hasarratu). Yaunak, dudan nere portzia, / gero bedi zuendako gaiñerako guzia. / Ez gaitela samur, nik dut aski nere zathia. Gy 164. Samurtua da egin diotzadan irain itsusiak gatik. Dv LEd 169. Ez da gauza propia / samurtzia plazan, / bakotxak bere faltak / beharko tu jasan. Bordel 169. Oro adiskide, / dotiaren gainetik samurturen ez gire. ChantP 262. Ez othoi samur, Jauna; bainan haren begirantzak ez du batere zureari zorrik. Laph 142. Artzainak samurtu, gasnak agertu. Almanaka Berria 1879, 18.
( s. XX) Nahiko nukeen [...] heiekin solas egin hautaz orotaz, onez onean, samurtu gabe. HU Zez 205. Neurrian doa halere gure beribila, etxekandere gaztea bere alkitik samur dakion beldurrez. JE Ber 102. Adixkidantza osoan egiten dituztela gauzak, samurtu gabe. Zub 55. Jakiña, azkenerako, zakurraren ipurdira biali bear izan diat. Ez dek samurtu. Ldi IL 16 (v. tbn.18). Ihardetsi nahi ez didanez gero, banoan, erran zuen, azkekenotz samurturik, emazteari so luze bat eman ondoren. Mde Pr 158. Zure gogoa samurtzen da. Ez detzazke gazte tzar hoien solas eta jestu larriak jasan. JEtchep 88. Egon lasai, ez estutu! --Nik ez dut errurik! --Ez samurtu andereño! (Ana negarrez asten da eta igesi doa). Lab SuEm 205. Jaun jujea, samurtu baniz, banituen arrazoinak ere. Etchebarne 55.
v. tbn. Elzb Po 189. Barb Sup 30. Ox 201. LuzKant 90. Lf Murtuts 32. Zerb Azk 61. Ardoy SFran 172. Xaramela 99. Inza NaEsZarr 2442 (BN-baig).
Enfadar(se), enojar(se), irritar(se), encolerizar(se). "Enojarse, sa]r[murtu " Aq 553. " Samurtzen da ez deus batengatik, il se fâche [...]" Dv. " Guti aski du samurtzeko, peu lui suffit pour se fâcher" Ib. " Samurtu dut aita, aita samurtu da, j'ai fâché mon père" H. "Indignarse, encolerizarse" A. "Reñir" A Apend y Aezk 298. " Aita samurtu zaiku " Izeta BHizt2. . Leiçarraga (Decl a) 7r) da samurtzia como equivalente suletino de aserretzea. v. haserretu. Tr. Documentado en autores septentrionales de todas las épocas ya desde Dechepare. Al Sur se encuentra en Lizardi, A. Irigaray y Labayen. En DFrec hay 5 ejs., correspondientes a las dos primeras acepciones.
Amak eztu sofritzeko semen artian gerlarik; / samurturik badakutsu gure gaizkiegatik, / ororen ama zira eta bake gitzazu bertarik. E 111. [Gobernadorea] gaizki zerbitza eztadin eman zaion puxantzaz, / eta gu ere ez samur zuzen den ordenantzaz. EZ Man II 105. Batak [erraiten du] aserretzea, eta bertzeak samurtzea . Ax 17 (V 8). [Hitz] hura gaitzera hartuko dut eta samurtuko naiz. SP Phil 159 (He 161 sumiñduko naiz). Hekien kontra hagitz haserreturik eta samurturik. Ib. 370. Dabid erregiak, gure Ienkoa ezarri zian koleran handizki, territatu, samurtu eta khexa erazi haren kontra. Tt Onsa 43. Bazakian bianda friantek eta matsarno honak odola pitzen eta samurtzen zutela. Tt Arima 87. Eta behin edo bietan gogotik emanez geroz, hirurgerrenekotz samurtzen tuzu, eta eztizie emaiten. AR 104. Bere buriaren kontre hanbat samurtu zela, nun [...]. Ib. 360. Itzal txipienak dütü thormentatzen, elhe arhinenek herritatzen, hotzpera eztena samurtzen. Egiat 231. Samurtuko bahiz ere. Iraultza 128. Samurtu zen handizki zaharren hori eta etzen sarthu nahi izan. HeH Lc 15, 28 (He gaitzitu zitzaion hori zaharrenari, TB hasarratu). Yaunak, dudan nere portzia, / gero bedi zuendako gaiñerako guzia. / Ez gaitela samur, nik dut aski nere zathia. Gy 164. Samurtua da egin diotzadan irain itsusiak gatik. Dv LEd 169. Ez da gauza propia / samurtzia plazan, / bakotxak bere faltak / beharko tu jasan. Bordel 169. Oro adiskide, / dotiaren gainetik samurturen ez gire. ChantP 262. Ez othoi samur, Jauna; bainan haren begirantzak ez du batere zureari zorrik. Laph 142. Artzainak samurtu, gasnak agertu. Almanaka Berria 1879, 18.
( s. XX) Nahiko nukeen [...] heiekin solas egin hautaz orotaz, onez onean, samurtu gabe. HU Zez 205. Neurrian doa halere gure beribila, etxekandere gaztea bere alkitik samur dakion beldurrez. JE Ber 102. Adixkidantza osoan egiten dituztela gauzak, samurtu gabe. Zub 55. Jakiña, azkenerako, zakurraren ipurdira biali bear izan diat. Ez dek samurtu. Ldi IL 16 (v. tbn.18). Ihardetsi nahi ez didanez gero, banoan, erran zuen, azkekenotz samurturik, emazteari so luze bat eman ondoren. Mde Pr 158. Zure gogoa samurtzen da. Ez detzazke gazte tzar hoien solas eta jestu larriak jasan. JEtchep 88. Egon lasai, ez estutu! --Nik ez dut errurik! --Ez samurtu andereño! (Ana negarrez asten da eta igesi doa). Lab SuEm 205. Jaun jujea, samurtu baniz, banituen arrazoinak ere. Etchebarne 55.
v. tbn. Elzb Po 189. Barb Sup 30. Ox 201. LuzKant 90. Lf Murtuts 32. Zerb Azk 61. Ardoy SFran 172. Xaramela 99. Inza NaEsZarr 2442 (BN-baig).
azpiadiera-1.1
(Forma con suf. de comparación).
Gure erregia liberal dela eta handi, samurtzen dela gauza txipirik hari galdatzen dugunian, eta samurtzenago behar eztirenak hari galdatzen dutugunian. Tt Arima 17.
Gure erregia liberal dela eta handi, samurtzen dela gauza txipirik hari galdatzen dugunian, eta samurtzenago behar eztirenak hari galdatzen dutugunian. Tt Arima 17.
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.).
Gizon samurtu baten-gatik iheska zabiltzate, eta Jainko hasarretua-ganik ez? Dv LEd 206. Euskaldun samurtua izan zen leenik io zuena. "El colérico vizcaíno" (Quijote IX). AIr RIEV 1928, 605.
Gizon samurtu baten-gatik iheska zabiltzate, eta Jainko hasarretua-ganik ez? Dv LEd 206. Euskaldun samurtua izan zen leenik io zuena. "El colérico vizcaíno" (Quijote IX). AIr RIEV 1928, 605.
azpiadiera-1.3
(Ref. al mar).
Itxasoa samurturik goiti eta beheiti, / hango arrainak iziturik ebiliren ialgirik. E 61. Denbora oiestu zitzaioten, itsasoa samurtu eta untzia galtzeko hirriskuan jarri. Laph 214. Sei egunen buruan denbora khanbiatzen da, itsasoa samurtzen, zerua belzten. Ib. 222.
Itxasoa samurturik goiti eta beheiti, / hango arrainak iziturik ebiliren ialgirik. E 61. Denbora oiestu zitzaioten, itsasoa samurtu eta untzia galtzeko hirriskuan jarri. Laph 214. Sei egunen buruan denbora khanbiatzen da, itsasoa samurtzen, zerua belzten. Ib. 222.
sense-2
2.
(V, G, AN, L; SP, Urt V 450, Lar, Añ, Dv, H, VocB
),
zamurtu (Aq 554 (AN))
Ref.:
A; Lh; Iz ArOñ.
.
Enternecer(se), ablandar(se), poner(se) tierna una cosa. "Devenir tendre" SP. "Manir la carne" Lar, Añ. " Oilasko hori erre baino lehen utzi behar da samurtzera, il faut laisser ce poulet s'attendrir avant de le faire rôtir" Dv. " Bustitzeak samurtzen du, bustitzeaz samurtzen da harri mota hori, [...]. Hotzak samurtzen du aza, hotzaz samurtzen da, le froid attendrit le chou, il s'attendrit par le froid" H. " Ollo zar au samurtziak eruango detsuz ordu batzuk " Etxba Eib. . Tr. Documentado en la tradición meridional; al Norte lo hallamos, ref. al corazón, en CatLav.
Usakume ill barri ta aragi berodunak ez dabee samurtuteko gorde biar egunen bat edo beste. Mg PAb 104. [Linua] gabikotu biar da, ta gabiko eginak sartuten dira uretan, samurtu ditezen. Ib. 138. Botiaz bekokiko zure izerdia / samurtzen dituzula lur zall zeñ arria. AB AmaE 26. [Atia] kazuelian sartu. / [...] alaz guztiyaz ere / bate etzan samurtu, / samurtu biarrian / egin zan gogortu. JanEd II 122. [Zuaitzen] adarrak samurtu ta ostoak sortu ta ernamintzen diranean. Ir YKBiz 413. Eultzi-azala, / igartuz, samur daitean. "Se facilite su trituración" . Or Eus 336. Odeirik bada sabel gorririk / samurtuko ditu. "Las ablandará bien pronto" . Ib. 257. Uste baiño lên samurtzen zaiok / irugarrenez zorroa. "Se le enternece el vientre" . Ib. 308. Iñoiz izatekoz, gaur samurtuko zeru. "Hoy se ablandará el cielo" . Ib. 251. Janariak bear bezela berotu eta samurtzeko [ontzia] . JMB ELG 42. Auts-ur arek erropari zikiña samurtu egiten zion. BAyerbe 153.
v. tbn. MendaroTx 259. Zamurtu: Sor AuOst 83.
Enternecer(se), ablandar(se), poner(se) tierna una cosa. "Devenir tendre" SP. "Manir la carne" Lar, Añ. " Oilasko hori erre baino lehen utzi behar da samurtzera, il faut laisser ce poulet s'attendrir avant de le faire rôtir" Dv. " Bustitzeak samurtzen du, bustitzeaz samurtzen da harri mota hori, [...]. Hotzak samurtzen du aza, hotzaz samurtzen da, le froid attendrit le chou, il s'attendrit par le froid" H. " Ollo zar au samurtziak eruango detsuz ordu batzuk " Etxba Eib. . Tr. Documentado en la tradición meridional; al Norte lo hallamos, ref. al corazón, en CatLav.
Usakume ill barri ta aragi berodunak ez dabee samurtuteko gorde biar egunen bat edo beste. Mg PAb 104. [Linua] gabikotu biar da, ta gabiko eginak sartuten dira uretan, samurtu ditezen. Ib. 138. Botiaz bekokiko zure izerdia / samurtzen dituzula lur zall zeñ arria. AB AmaE 26. [Atia] kazuelian sartu. / [...] alaz guztiyaz ere / bate etzan samurtu, / samurtu biarrian / egin zan gogortu. JanEd II 122. [Zuaitzen] adarrak samurtu ta ostoak sortu ta ernamintzen diranean. Ir YKBiz 413. Eultzi-azala, / igartuz, samur daitean. "Se facilite su trituración" . Or Eus 336. Odeirik bada sabel gorririk / samurtuko ditu. "Las ablandará bien pronto" . Ib. 257. Uste baiño lên samurtzen zaiok / irugarrenez zorroa. "Se le enternece el vientre" . Ib. 308. Iñoiz izatekoz, gaur samurtuko zeru. "Hoy se ablandará el cielo" . Ib. 251. Janariak bear bezela berotu eta samurtzeko [ontzia] . JMB ELG 42. Auts-ur arek erropari zikiña samurtu egiten zion. BAyerbe 153.
v. tbn. MendaroTx 259. Zamurtu: Sor AuOst 83.
azpiadiera-2.1
(V-gip ap. Etxba Eib; Urt, Lar, Dv, H).
Enternecer(se), ablandar(se) (el corazón, etc.). " Bihotza mobitzea, higitzea, samurtzea, [...] beratzea " Urt I 146. "Aplacar, emaatu, gozatu, malsotu [...] samurtu " Lar. " Bere alabaz orhoitzean samurtzen zaio bihotza, son cœur s'attendrit au souvenir de sa fille" Dv. " Semea ikhusteak samurtzen dio aitari bihotza, [...]. Gutienik ukigarria den gauzaz ere samurtzen zaio bihotza, son cœur s'attendrit [...]" H. " Gizon galanta izan arren, beriala samurtzen dana, [...] se enternece en seguida" Etxba Eib. . " Ez zan erreza aren biotza samurtzia " Ib. Tr. Documentado en CatLav y en autores meridionales desde mediados del s. XVIII.
Eta bihotza samurtzen zaikularik Jaun hark gure amoreak gatik zer pairatu izan duen orhoitzeaz. CatLav 271. (V 136) Ez nuen uste aiñ gogor egongo ziñatela San Agustiñen argiarekin; baño nik samurtuko zaituztet. Lar SAgust 7. Busti ta samurtu egizu Zeruko iñontzaz nire biotz gogor, leor, agortua. Añ EL1 165 (v. tbn. Enb 102 bihotza samurtu). Au esanda sartu zan aita bere gelara negarretan biotza deskanseetara. Luis bere samurtu zan. JJMg BasEsc 226. Aien biotzak samurtu ez eta Jesusi penarik izugarrienak eman ziozkan. Lard 454. Azkenetan dagola / oso sinisturik, / txito samurturik, / belaunikoturik, / Jaunari gogotik, / erregututen deutsa. AB AmaE 341s. Biotza samurtu ta / asi zan negarrez. Azc PB 281. Jaungoikoaren aserrea bigundu eta samurtuteko. Itz Azald 121. Aitona biak, oso samurturik, agur egiñ diote alkarri. --Agur Austiñ. --Agur, Joanes, lagun zarra. --Noiz arte? --Josapateko zelaira arte. Ag G 197 (v. tbn. AL 19). Orra barruan [...] / maindire leun artean. / [...] Sarrerako otz-ikara, / bañan, samurtu arte, / arren, pixkat itxoin. 'A que haya vencido este escalofrío de la entrada' . Ldi BB 8. Maitetasunak zenbait erabe eskatzen du, / indarrez neke dana kantaz samurtzen du. "Lo que es difícil dominar por la fuerza, lo domina por el cantar" . Or Eus 102 (v. tbn. QA 179). Gure etsaien erraiak Jaungoikoak samurtuko alditu urte onen epean. Etxde JJ 64. Ta ordurako egarri be bai-ta, ardauari "kirrua" atara egarria asko edo gitxi samurtu arte. Erkiag Arran 19. Neskatxak, naikoa biozpera ta samurtua zirudian entzundako itz gozo gartsuak izanik bide. Ib. 102. Itz oiek aditu bezela, miñez samurtu zan erraietaraño, [...] malkoak ugari asi baizitzaizkion jalkitzen begietatik. Gazt MusIx 163. Don Leandro Aizpuruaren barrenak samurtu itun. Ataño TxanKan 173s. Beste oiek, berriz, semeak ama bezela samurtu aute. Ib. 52. [Orixek] ez zuen amorerik eman. Bigundu eta samurtu beharrean, gogortzen hasi zitzaigun. MIH 292.
v. tbn. Mg CO 142. Ur MarIl 112. Arr GB 131. A BGuzur 145. Echta Jos 14. GMant Goi 36. TP Kattalin 185. Anab Usauri 26. Lab EEguna 114. Zait Sof 76. NEtx Antz 139. Gand Elorri 102. Osk Kurl 179. Etxba Ibilt 484. Alzola Atalak 91. Uzt Sas 32. Berron Kijote 225.
Enternecer(se), ablandar(se) (el corazón, etc.). " Bihotza mobitzea, higitzea, samurtzea, [...] beratzea " Urt I 146. "Aplacar, emaatu, gozatu, malsotu [...] samurtu " Lar. " Bere alabaz orhoitzean samurtzen zaio bihotza, son cœur s'attendrit au souvenir de sa fille" Dv. " Semea ikhusteak samurtzen dio aitari bihotza, [...]. Gutienik ukigarria den gauzaz ere samurtzen zaio bihotza, son cœur s'attendrit [...]" H. " Gizon galanta izan arren, beriala samurtzen dana, [...] se enternece en seguida" Etxba Eib. . " Ez zan erreza aren biotza samurtzia " Ib. Tr. Documentado en CatLav y en autores meridionales desde mediados del s. XVIII.
Eta bihotza samurtzen zaikularik Jaun hark gure amoreak gatik zer pairatu izan duen orhoitzeaz. CatLav 271. (V 136) Ez nuen uste aiñ gogor egongo ziñatela San Agustiñen argiarekin; baño nik samurtuko zaituztet. Lar SAgust 7. Busti ta samurtu egizu Zeruko iñontzaz nire biotz gogor, leor, agortua. Añ EL1 165 (v. tbn. Enb 102 bihotza samurtu). Au esanda sartu zan aita bere gelara negarretan biotza deskanseetara. Luis bere samurtu zan. JJMg BasEsc 226. Aien biotzak samurtu ez eta Jesusi penarik izugarrienak eman ziozkan. Lard 454. Azkenetan dagola / oso sinisturik, / txito samurturik, / belaunikoturik, / Jaunari gogotik, / erregututen deutsa. AB AmaE 341s. Biotza samurtu ta / asi zan negarrez. Azc PB 281. Jaungoikoaren aserrea bigundu eta samurtuteko. Itz Azald 121. Aitona biak, oso samurturik, agur egiñ diote alkarri. --Agur Austiñ. --Agur, Joanes, lagun zarra. --Noiz arte? --Josapateko zelaira arte. Ag G 197 (v. tbn. AL 19). Orra barruan [...] / maindire leun artean. / [...] Sarrerako otz-ikara, / bañan, samurtu arte, / arren, pixkat itxoin. 'A que haya vencido este escalofrío de la entrada' . Ldi BB 8. Maitetasunak zenbait erabe eskatzen du, / indarrez neke dana kantaz samurtzen du. "Lo que es difícil dominar por la fuerza, lo domina por el cantar" . Or Eus 102 (v. tbn. QA 179). Gure etsaien erraiak Jaungoikoak samurtuko alditu urte onen epean. Etxde JJ 64. Ta ordurako egarri be bai-ta, ardauari "kirrua" atara egarria asko edo gitxi samurtu arte. Erkiag Arran 19. Neskatxak, naikoa biozpera ta samurtua zirudian entzundako itz gozo gartsuak izanik bide. Ib. 102. Itz oiek aditu bezela, miñez samurtu zan erraietaraño, [...] malkoak ugari asi baizitzaizkion jalkitzen begietatik. Gazt MusIx 163. Don Leandro Aizpuruaren barrenak samurtu itun. Ataño TxanKan 173s. Beste oiek, berriz, semeak ama bezela samurtu aute. Ib. 52. [Orixek] ez zuen amorerik eman. Bigundu eta samurtu beharrean, gogortzen hasi zitzaigun. MIH 292.
v. tbn. Mg CO 142. Ur MarIl 112. Arr GB 131. A BGuzur 145. Echta Jos 14. GMant Goi 36. TP Kattalin 185. Anab Usauri 26. Lab EEguna 114. Zait Sof 76. NEtx Antz 139. Gand Elorri 102. Osk Kurl 179. Etxba Ibilt 484. Alzola Atalak 91. Uzt Sas 32. Berron Kijote 225.
azpiadiera-2.1.1
Neronen kaltean eztut biotz-samurtu nai.Etxde JJ 225.
azpiadiera-2.2
Suavizarse (el tiempo atmosférico).
Etzazu orrelakorik esan. Egualdiak samurtzen diranean, indarrak berrituko zaizkitzu, ama. NEtx LBB 65.
Etzazu orrelakorik esan. Egualdiak samurtzen diranean, indarrak berrituko zaizkitzu, ama. NEtx LBB 65.
sense-3
3.
(V-gip)
Ref.:
Iz ArOñ; Elexp Berg.
.
" Samúrtuko da bazkalondorako, ponerse fácil de derribar el árbol" Iz ArOñ. . "Hacerse fácil, facilitar. Esaten dabe karneteko esamiña samurtu ein ddala aspaldixan " Elexp Berg. .
Gizon nekazaria / laister oi da zaartu / tankera itxusia / gorputzak artu, / besoak biurritu, / belaunak okertu [...] aizia samurtu, / oituraz zabartu. And AUzta 135s. Onek, urtietan ixilpian genbizenoi bidia asko samurtzen euskun. Gerrika 173.
" Samúrtuko da bazkalondorako, ponerse fácil de derribar el árbol" Iz ArOñ. . "Hacerse fácil, facilitar. Esaten dabe karneteko esamiña samurtu ein ddala aspaldixan " Elexp Berg. .
Gizon nekazaria / laister oi da zaartu / tankera itxusia / gorputzak artu, / besoak biurritu, / belaunak okertu [...] aizia samurtu, / oituraz zabartu. And AUzta 135s. Onek, urtietan ixilpian genbizenoi bidia asko samurtzen euskun. Gerrika 173.
azpisarrera-1
XAMURTU.
azpisarrerakoSense-1.1
a)
(Forma con palat. expres.). Enternecer(se), ablandar(se). Cf. gose-xamurtu.
Ukitzen dio ari biotza, xamurtzen du arren barrua. Inza Azalp 122. Nik irakurritako irakurgaia irakurriko ba-unan, beratu ta xamurtu ezik, bigundu ta guritu lezaiken biotza. Anab Usauri 89. [Gorrotoa] errairagotu egin zitzaion pixkana-pixkana xamurtu [...] bearrean. Etxde JJ 209. Biotza duna xamurtu liteken izakia da. Ib. 158. Artuemanak ontzeko ta xamurtzeko ez bazan, zertarako esan bear nion nik ezer? Txill Let 98. Ongi dakite nola xamurtu pekatarien biotzak. Basarri 17. Nungo negarrekin xamurtu aal Manesak? Ibiñ Virgil 117. Biotza asko xamurtzen zaio / bati aitona-zartzian. Uzt Sas 44. Gure biotzak xamurtutzia / badaukagu premia. Olea 76.
v. tbn. Anab Eusk 1930, 134.
Ukitzen dio ari biotza, xamurtzen du arren barrua. Inza Azalp 122. Nik irakurritako irakurgaia irakurriko ba-unan, beratu ta xamurtu ezik, bigundu ta guritu lezaiken biotza. Anab Usauri 89. [Gorrotoa] errairagotu egin zitzaion pixkana-pixkana xamurtu [...] bearrean. Etxde JJ 209. Biotza duna xamurtu liteken izakia da. Ib. 158. Artuemanak ontzeko ta xamurtzeko ez bazan, zertarako esan bear nion nik ezer? Txill Let 98. Ongi dakite nola xamurtu pekatarien biotzak. Basarri 17. Nungo negarrekin xamurtu aal Manesak? Ibiñ Virgil 117. Biotza asko xamurtzen zaio / bati aitona-zartzian. Uzt Sas 44. Gure biotzak xamurtutzia / badaukagu premia. Olea 76.
v. tbn. Anab Eusk 1930, 134.
azpiadiera-1.1
"
Xamurtu beroa, otza, eguraldia, ablandar el frío, calor, tiempo"
Asp ANaf.
.
azpisarrerakoSense-1.2
b)
"
Lana xamurtu, erraztu; haundiaurkiak eginda utzi. Lana biharko geiena xamurtuta utziet
"
ZestErret (s.v. lan
).
samurtu
-
samurtu....
-
1. (L, B, BN-ciz-baig, Ae, S, R; SP, Aq ...
-
(Forma con suf. de comparación). Gure e...
-
(Part. en función de adj.). Gizon samur...
-
(Ref. al mar). Itxasoa samurturik goiti ...
-
2. (V, G, AN, L; SP, Urt V 450, Lar, Añ...
-
(V-gip ap. Etxba Eib; Urt, Lar, Dv, H). ...
-
Suavizarse (el tiempo atmosférico). Etz...
-
3. (V-gip) Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg. ....
-
XAMURTU. a) (Forma con palat. expres.). ...
<< pardeldu 0 / 0 zabar >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
