Harremana

    OEH - Bilaketa

    1251 emaitza zabal bilaketarentzat

    Sarrera buruan (91)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    botere.
    tradizioa
    Tr. La forma más documentada es bot(h)ere que se halla sobre todo en autores labortanos y bajo-navarros, aunque también se encuentra en Tartas y Archu, y en algunos textos alto-navarros; desde mediados del s. XX comienzan a emplear esta forma autores vizcaínos y guipuzcoanos. La forma más usada entre los suletinos es p(h)ot(h)ere , que tbn emplean Ros y Aresti. En DFrec hay 130 ejs. de botere, todos menos 2 meridionales.
    sense-1
    1. (Lar; -th- L, BN; SP, Urt I 259, Ht VocGr , Lecl, Arch VocFab, VocBN , Hb, Dv, H), potere (S; ph- S; Gèze). Ref.: Lh (bothere, photere, potere); Lrq /photee/.
    Poder, autoridad, cargo, mando; facultad, capacidad; virtud(es), propiedad(es); autorización; fuerza; mandato. " Botherea, puissance, pouvoir" SP. "Pouvoir, s.m. photere, ahal " Gèze. "Puissance, s.f. eskü, photere " Ib. (Cf. Mg PAb 163: Euskaldun utsak ezin aitu eikeezala berba oneek: Poderosua, Kriadoria, konzebidu, poderiaren beian, erresuzitau [...]). v. podore.
    Apezek ez apezpikuk ezetare aita sainduk / absolbatzen halakoaren ezein bothererik eztu. E 45. Eman ziezen bothere spiritu satsuén kontra. Lç Mt 10, 1. Bothere dudala hire kruzifikatzeko. Lç Io 19, 10. Emazteak bere gorputza eztu bere bothereko, baina senharrak. Lç 1 Cor 7, 4 (Dv ez da bere gorphutzaren nausi ). Nola Iainko Aitak bere botherez kreatu ukhan dituen kreatura guziak. Lç ABC B 7r. Unzi gibela hausten zen bagén botherez. Lç Act 27, 41. Gore bisorrei jaunak du potere jeneral, bai estranjereki eta bai bere gobernamenduko jenten diferenzientako. MRos 16.1r (14.1r botere; cf. 16.1r potre, seguramente error). Errege iaunek behar dute eman bothere eta komisione. Etchart 7.1r (8.1r pothere ). Bere botherearen indarrez kreatu izan dituela ezdeusetarik munduan diren gauza guztiak. Mat 54s. Gogatuak libratzen tik erditzeko miñetik, / Agnus Dei sainduaren hauk dituk berthutetik. // Aiphatuez berze alde badik berzerik ere, / Eta linber batek hanbat nola puskak bothere. EZ Man I 28. Eman diazozu minzatzeko botherea. Harb 99. Arimaren bothere libreari, borondateari. Ax 273 (V 182). Faraon bera bere bothere guztiarekin. Ib. 130s (V 86). Nola nitan botere / Duen, handi hal' ere. O Po 28. Zuen ungi libratzeko, / Hark bethi du bothere. Hm 64. Zu itsasoaren bothereari, bortitzturari jauntzen zaizkona. SP Imit III 34, 4 (Ch furia, Ip, Ol indarra ). Ikusirik Iainkoak eman derauela esku eta bothere manatzeko eta gobernatzeko. SP Phil 247. Hirur presuna hek, ezpaitute naturaleza bat baizen, Ienkotasun bat, izate bat eta bothere bat baizen. Arg DevB 236. Sogizu herioaz orhitziak zenbat indar, bothere eta bertute dian. Tt Onsa 50. Amoinaren boteria. Tt Arima 120. Kofesatzen niz Jinko potere oro dianari. FPrS 8. Zu zare perfekten mirailla, / Zu borthitzen botherea. Gç 197. Kofesatzen niz Jinko potere oro dianari. Bp I 68. Lehenbiziko hatsapenak aphurrak dira, baina indar eta bothere handitakoak. ES 101. Zure botherea ohora eta lorifika dadintzat. Ch III 34, 4 (Leon indarra ). Libertatea da guk dugun indarra eta botherea edo ahala, egiten ditugun gauzen egiteko edo ez egiteko gerok hautatzen dugun bezala. CatLav 40 (V 28). Jainkoaren bothere guzizkoan fidantzia oso bat ematera. He Gudu 93. Siñestatzen dut Pothere oro dianaren kolerak ikhara erazi zitzan. Mst III 4, 4. Emanen darotzuet mirakuilluen egiteko botherea. Lg II 296. Bere botherearen hedadura. Mih 73. Bere orozgaiñeko botheria edo püxanza. CatLan 26. Eman izan zaitadan photeriaren indarraz. Mercy 24. Jainko bothere guzia duzuna. Brtc 22. Botherea baino, berthutea maiteago duen Errege bat. "L'autorité" . Revol 91.
    (s. XIX) Bizia idokiren dirot / Ene photere oroz. 'De toutes mes forces' . Xarlem 895. Sinhesten det Jainko Aita bothere guzia duena baithan. Mg PAb 158 (en boca de un bajo-navarro). Ikusirik ene baitan / Jaunaren botereak / Egin dituen obretan / Holako fagoreak. Monho 150. Bere bothere guziaz. Dh 159. Ogi hori eta arno hori zure bothereaz khanbiatzerat zohazin bezala. MarIl 51. Musde Alkhat Barkoxe, zütan dizüt sinheste, / Zuri egiten deizüt ene photerez trite. 'Mes pouvoirs' . Etch 148. Zeren beitzen jente hoietarik / Ihizietan botere duenetarik. Arch Fab 207. Birjina miragarri orrek erakustera eman nahi izan du bere boterea. OrrSerm 286. Zabal zazu gehiago [bihotza], eta zure Jainkoa zure bothere guziaz maitha. Dv LEd 241. Eta aphezek bothereak aphezpikuetarik dituzte. Hb Egia 107. Zeren bere botherearekin [sic, con oclusiva aspirada] bakarrik egiten baitu nai duen guzia. Legaz 13. Erakuts itzatzü zure photeriaren egitate handiak, ager dadin zure besoaren indarra. Ip Imit III 34, 4. Aphez eta errege: bi bothere betan. Zby RIEV 1908, 604. Erran zioten apostoluei, zeruko eta lurreko bothere guziak bere eskuko zituela. Jnn SBi 32. Hel zakizkü zelütik ifernüko photerekin süstengatzen dügün güdüka huntan. Ip Hil 263. Gutaz gorago ezarriak direneri sortzez, ontasunez, botherez [...]. Arb Igand 57. Photeria da Aitari / bethireko bizian; / Semiari zühürtzia / heben eta zelian. UNLilia 15.
    (s. XX) Bothere osoa emana zaio Zeruan eta lurrean. CatJauf 30. Diruaren boterea! Zub 43. Bere bothere guziak eman ziozkaten predikatzeko eta sakramenduen emateko. Zerb IxtS 92. Aphez xaharrak, bere zazpi bothereak bildurik, han berean eskumikatu omen zuen "kaputxin gezurti alaena"! Lf Murtuts 5. Edariak emanik zion, [...] edozer eragozpenetatik, edozein eragozlerengandik, Theresa eta bere burua askatzeko boterea. Mde HaurB 84. Botere guziak balauzke eskuetan. Lf ( in Zait Plat XVI ). Zure potereak, gizon-gainditasunak, / eman nork zizkitzun. Arti MaldanB 209. Errien borondateak [...] erabakitzen du, orobat, boterearen itxura edo tankera, beraren iraupena eta urrengoari pasa arazteko era edo modua. Vill Jaink 187. Agintari ta oien aginte guztien bilduma edo mordoari, izen abstraktu batekin Boterea (Agintea) deitu izan zaio. Ib. 186. Ama, zu zira ene aberastasuna, / ene naigaben ezeztatzen dakizuna, / botere hori zuk bakarrik daukazuna. Xa Odol 298. Dohai horiek dira jakitea eta, jakitea aski ez dela, indarra edo, berriz esaten hasi den bezala, boterea. MIH 88. Duk, dun eta duzu-k kendu dute boterea eta agintea da-ren eskuetarik. Ib. 389.
    v. tbn. CatLuz 11. Lap 343 (V 157). Etcham 159. Larre ArtzainE 209. Potere: UskLiB 15.
    azpiadiera-1.1
    (Tras gen.). Poder, dominio (sobre).
    Haren [ezkonzaren] kausaz senharrak ezpaitu bere gorputzaren botherea, baina emazteak; emazteak ere halaber eztu bere gorputzaren botherea, baina senharrak. Lç Ins B 5v.
    azpiadiera-1.2
    (En casos locales de decl. sing.). (En, al, del, etc.) poder, manos (de).
    Eta hori guzia gure botherean da? Lç Ins E 8v. Igor zitzaten espiák iusto ziradela irudi egiten zutela, hura hitzean hatzaman lezatenzat, Gobernadorearen seignorián eta botherean ezar lezatenzat. Lç Lc 20, 20 (He, Dv, Leon -en eskutean; TB en yuiamenduari eta bothereari, Oteiza -en agintera, Ol -en esku ta menpera, Or -en eskura ta menpean, Ker -en eskuan eta menpean, IBk -en agintepean, IBe -en esku ta mende ). Baldin begiratu bahau etzena hire gelditzen? eta saldurik hire botherean etzena? Lç Act 5, 4. Zeinek delibratu baikaitu ilhunbearen botheretik. Lç Col 1, 13. Bere Pasione sainduaren berthutez etsai gaixtoaren botheretik [...] salbatu eta athera baikaitu. Mat 97s. Obligazino handia da gu sathanaren botheretik libratzea gatik bere bizia emaitea. Harb 134 bis. Arima [...], deabruaren eskuan eta botherean gelditzen baita, hartzaz, nork bere gauzaz bezala, nahi duenaren egiteko. Ax 81 (V 54). Lehoinen artetik eta botheretik osorik eta salborik athera zuenean. Ib. 130 (V 86). Gizonaren bidia ezta bethi haren photerian bena Jinkuari da eman, haren gidatzia eta konsolatzia. Mst III 7, 2. Batheiak libratzein tiela demoniuaren botheretik. CatLan 126. Esparantza eztago gure poterian, bena bai berzeren borhondatian. Egiat 245. Satanen poteriala girade erorten. Ib. 224. Haren photeriala erori eztena. Ip Hil 22.
    sense-2
    2. Persona o institución que tiene el poder.
    Espiriturik sabantenak, bothererik handienak eta kreaturarik noblerenak! Harb 216. Ezpeitzira bentüratzen besteren esküpian zaudiano, photere handiago bati bühürtzera. Mst III 49, 5 (SP zure nausiari buru egitera). Zer e'liro gizonak egin gizonaren? lürrian infernia litziro jar potere bat ezpaliz zelian haren gaistotzen beno azkarrago dena. Egiat 265. Beldur handiak jo ditu / Lurreko botereak, / Zeren Jaunak ganbiatu / Diotzoten zorteak: / Gatiboak soberano, / Soberanoak gatibo, / Ezarri tu legeak. Monho 152. Munduan agiri den ordena adimendun botere batek zuzen-zuzenean, erabateko eta beingoan egiña zela. Vill Jaink 42. Botereak beti bezala ari dira beren joku zikiñetan; baita beren azpikoak ere oien aurka burua altxatuz. Ib. 178.
    sense-3
    3. Potencia (del alma).
    Arimaren enplega zak legean botherea / Memorio, adimendu eta borondatea. EZ Man I 15. Arimak bere penak bezala, arimaren potenziek eta botherek ere, zein baitira adimendua, borondatea eta memoria izanen dituzte bere pena moldeak. Ax 586 (V 377).
    sense-4
    4. (Pl.). Potestades, ángeles que forman el sexto coro.
    Orain manifesta dakienzat elizáz zeruetako prinzipaltasunei eta botherei Iainkoaren sapienzia anhitz maneraz dibersa. Lç Eph 3, 10 (He, Dv bothere). Aingüriek laidatzen beitie zure majestatia, Dominazionek adoratzen, Photeriek uhuratzen beitie ikhara saintü bateki. UskLiB 45s. Eta ziren Aingerugoiak edo Arkanjeluak, Prinzezariak eta Boteriak, Birtutiak eta Nausitiarrak, Kerubinak eta Serafinak. EE 1885a, 487.
    azpisarrera-1
    BOTERE GUZITAKO (SP). Todopoderoso. "Guziz botheretsua, bothere guzitakoa, tout-puissant" SP.
    Sinhesten dut Iainko Aita bothere-guzitako zeruaren eta lurraren kreazalea baithan. Lç ABC A, 4v. Iarria da Iainko Aita bothere-guzitakoaren eskuinean. Ib. A, 5r. Segurki, Iainko Iaun bothere guzitakoá, egiazko eta iusto dituk hire iujemenduak. Lç Apoc 16, 7 (TB guziz botheretsua, Dv guziz ahalduna, Ip ahalorotakua, Ur (G) guziala, (V) guztijala, Ol guziz altsu, IBe ahalguztiduna). Hek billaratzitzeko gudurat Jainko bothere guzitakoaren egun handikotzat. He Apoc 16, 14.
    azpisarrera-2
    BOTERE PUBLIKO. Poder público.
    Soberanoaz bertze alde, Erresumako bothere publikoaren zenbait porzione duten gizon guziak hertxatuak behar dire izan [...] iherdesterat. Revol 95.
    azpisarrera-3
    BOTEREZ. A fuerza de. "À force de faire, egiñaren botherez" Ht VocGr 363. Cf. Vill Eleiz5 70: "Como posposición se usa la forma boterez, rigiendo caso posesivo. Significado "en fuerza de" o "por fuerza de". También se usa la forma boterez tras adjetivo verbal + hutsen, significando "por pura o mera fuerza de" [cf. infra el ej. de Axular 425]". v. PODERIOZ.
    Anhitzek ere bekhatu egin hutsen botherez, eztute bere konzientziako bekhatua sentitzen. Ax 425 (V 275). Desira hutsen botherez, borondateaz beraz nahi genduke salbatu. Ib. 48 (V 31). Bere desterruak emaiten dioen pena handitzenago baita]n[ amudioaren podorez. SP Imit II 12, 7.
    azpisarrera-4
    BOTEREZKO.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Poderoso.
    Gure Iainko botherezkoak bere bizi guzian irakhatsi deraku. Harb 145.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) (-th- Dv). "Qui est de la nature du pouvoir" Dv.

    botere

    botere
    << bost 0 / 0 botika >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper