OEH - Bilaketa
11 emaitza xarlango bilaketarentzat
goiburua
geldirik.
sense-1
1.
(V, G, AN, BN-lab-arb; SP, VP 51v, Lar, Dv, H),
geldik (V-gip, G-azp-bet, AN-gip, B),
geldirikan (AN-5vill),
geldikan,
gelderik
Ref.:
A; Etxba Eib ; Elexp Berg (geldik); Gte Erd 118, 134, 135, 136.
(Estar, etc.) quieto; tranquilamente, sosegadamente. " Geldirik egoitea, demeurer oisif, se reposer. Zaude geldirik, retenez vous" SP. "Sin pestañear, betuleak geldirik " Lar. " Zaude geldirik, restez tranquille (ne tracassez pas)" Dv. Cf. Añ LoraS 7: Urak geldi-baturik [= 'geldirik eta baturik'] ikustea. v. geldi(2),
GELDI EGON, GELDI EDUKI.
Tr. Documentado desde el s. XVI en autores meridionales y septentrionales, aunque no encontramos ejs. suletinos. La forma geldik la emplean algunos autores guipuzcoanos del s. XX. Con -an final aparece en GavS (19) y Uztapide. Hay además gelderik en un texto alto-navarro de principios del s. XIX. En DFrec hay 23 ejs. de geldirik y 2 de geldik .
Ezin geldirik egon. (Cancionero de Palacio, c. 1500). TAV 3.2.1, 142. Iguzkia egonen da orienten geldirik. E 71. Berba egiten asi ninzakan, / jarri ginean geldirik. Lazarraga A7, 1170v. Jauna, zaoza geldirik. Ib. A7, 1172r. Edukak geldirik porrua. PasqTo 43. Alferrik nekatu baño obe da geldirik egon. RIs 4. Belauriko bi belaunes ixilik eta geldirik. Ber Trat 28v. Han hara egonen dire Zeru khexak geldirik. EZ Man I 89. Nola haserre zarenean [...] tormenta baita, zaude geldirik, zaude portuan, zaude etxean, pausa ezazu. Ax 299 (V 199). Eihera hon da dabileno, eta ez geldirik dagoeno. O Pr 128. Ixilik eta geldirik egoitean. SP Imit I 20, 6 (Ch y Echve soseguan, Mst phausian, Ol naretaldian, Pi barealdian). Geldirik lo agoela / hiltzen hari aiz ohean. Gç 171. Hala badirudi jeusen behar etzenaz geroz, bazegokela geldirik [Adam] . ES 185. Ez egoala geldirik orduan aoa. Acto 222. Baiñan Jesusek hitza harturik erran zaroen: "Zaudete geldirik". Eta ukiturik haren beharria sendatu zuen. He Lc 22, 51. Geldirik iduki zuen bere esku milagraria. Mb IArg I 252. Irargia oñetan / dauko geldirik. Oe 159. Orregatik ere geldirik egondu zan Jainkoa, Erregeai [...] ezer egin gabe. Ub 50. Etxean geldirik zaudenean. AA II 10. Zeure miina geldirik euki nai ezpadozu. Astar II 109. Egon diten geldirik zezen hurbiltzean. Hb Esk 221. Izerdia geldirik dagoeno. Dv Lab 376. Tiratzen ziyon baña / geldirik arriya. Ud 121. Arbolak dagoz aiñ geldirik. AB AmaE 366. Geldirik iduri zuen xirio bat, zabilanean, xarlango bat. Elzb PAd 2. Ala geldirik, ala urhatsean. JE Bur 24. Geldirik! Gizona, zer da zatarkeri au? Muj PAm 48. Geldirik egon liteke beharbada. "Se tiendrait-elle coi" . Barb Leg 143. Zortzi orenak arte etziren gehiago higitu. Hobeki eginen zuten orduan ere geldirik egon balire. Zerb Gerlan 80. Aztaparrak geldirik egoiterat bortxatuk. JEtchep 24. Ago hire tokian geldirik! Larz Iru 90. Arnasea bularrean erdi geldirik. Erkiag BatB 32. Aitaita jesarrita, geldirik. Alzola Atalak 81. Geldirik gelditu zan. Berron Kijote 223. Geldirik Santa Ermandadeari! Ib. 181. Arte hortan ez nintzan, ez, segur geldirik egona. Etchebarne 112. Kojinetea geldirik eta ardatza bueltaka. JAzpiroz 19. Tren luze bat egoan an geldirik. Gerrika 100. Geldirik genekusan sugarrezko hodei lodi bat. MIH 298.
v. tbn. ReinEusk2 135 (Pamplona, 1598). Volt 268. Cb Just 46. DurPl 74. Mg CO 154. Zav Fab RIEV 1907, 535. Echag 185. It Fab 258. Izt C 158. Laph 17. Noe 25. Zby RIEV 1908, 91. Alz STFer 128. HU Aurp 60. Azc PB 111. Echta Jos 79. Iraola 80. Ag G 150. Ill Pill 15. EusJok II 48. Ox 79. Enb 32. Kk Ab II 161. FIr 191. Lab EEguna 71. Otx 173. Ldi BB 30. Ir YKBiz 513. Or Eus 101. JAIraz Bizia 42. Mde Pr 94. Etxde JJ 261. In SM Zirik 95. Zait Plat 37. Osk Kurl 175. Onaind in Gazt MusIx 155. MAtx Gazt 83. Salav 81. Ibiñ Virgil 101. Txill Let 133. NEtx LBB 167. Ardoy SFran 55. Geldik: Ill Pill 9. EusJok 79. TP Kattalin 194. Anab Poli 23. Ugalde Iltz 46. NEtx LBB 53. Uzt Sas 317. Etxabu Kontu 69. Ataño TxanKan 249.
(Estar, etc.) quieto; tranquilamente, sosegadamente. " Geldirik egoitea, demeurer oisif, se reposer. Zaude geldirik, retenez vous" SP. "Sin pestañear, betuleak geldirik " Lar. " Zaude geldirik, restez tranquille (ne tracassez pas)" Dv. Cf. Añ LoraS 7: Urak geldi-baturik [= 'geldirik eta baturik'] ikustea. v. geldi
Ezin geldirik egon. (Cancionero de Palacio, c. 1500). TAV 3.2.1, 142. Iguzkia egonen da orienten geldirik. E 71. Berba egiten asi ninzakan, / jarri ginean geldirik. Lazarraga A7, 1170v. Jauna, zaoza geldirik. Ib. A7, 1172r. Edukak geldirik porrua. PasqTo 43. Alferrik nekatu baño obe da geldirik egon. RIs 4. Belauriko bi belaunes ixilik eta geldirik. Ber Trat 28v. Han hara egonen dire Zeru khexak geldirik. EZ Man I 89. Nola haserre zarenean [...] tormenta baita, zaude geldirik, zaude portuan, zaude etxean, pausa ezazu. Ax 299 (V 199). Eihera hon da dabileno, eta ez geldirik dagoeno. O Pr 128. Ixilik eta geldirik egoitean. SP Imit I 20, 6 (Ch y Echve soseguan, Mst phausian, Ol naretaldian, Pi barealdian). Geldirik lo agoela / hiltzen hari aiz ohean. Gç 171. Hala badirudi jeusen behar etzenaz geroz, bazegokela geldirik [Adam] . ES 185. Ez egoala geldirik orduan aoa. Acto 222. Baiñan Jesusek hitza harturik erran zaroen: "Zaudete geldirik". Eta ukiturik haren beharria sendatu zuen. He Lc 22, 51. Geldirik iduki zuen bere esku milagraria. Mb IArg I 252. Irargia oñetan / dauko geldirik. Oe 159. Orregatik ere geldirik egondu zan Jainkoa, Erregeai [...] ezer egin gabe. Ub 50. Etxean geldirik zaudenean. AA II 10. Zeure miina geldirik euki nai ezpadozu. Astar II 109. Egon diten geldirik zezen hurbiltzean. Hb Esk 221. Izerdia geldirik dagoeno. Dv Lab 376. Tiratzen ziyon baña / geldirik arriya. Ud 121. Arbolak dagoz aiñ geldirik. AB AmaE 366. Geldirik iduri zuen xirio bat, zabilanean, xarlango bat. Elzb PAd 2. Ala geldirik, ala urhatsean. JE Bur 24. Geldirik! Gizona, zer da zatarkeri au? Muj PAm 48. Geldirik egon liteke beharbada. "Se tiendrait-elle coi" . Barb Leg 143. Zortzi orenak arte etziren gehiago higitu. Hobeki eginen zuten orduan ere geldirik egon balire. Zerb Gerlan 80. Aztaparrak geldirik egoiterat bortxatuk. JEtchep 24. Ago hire tokian geldirik! Larz Iru 90. Arnasea bularrean erdi geldirik. Erkiag BatB 32. Aitaita jesarrita, geldirik. Alzola Atalak 81. Geldirik gelditu zan. Berron Kijote 223. Geldirik Santa Ermandadeari! Ib. 181. Arte hortan ez nintzan, ez, segur geldirik egona. Etchebarne 112. Kojinetea geldirik eta ardatza bueltaka. JAzpiroz 19. Tren luze bat egoan an geldirik. Gerrika 100. Geldirik genekusan sugarrezko hodei lodi bat. MIH 298.
v. tbn. ReinEusk2 135 (Pamplona, 1598). Volt 268. Cb Just 46. DurPl 74. Mg CO 154. Zav Fab RIEV 1907, 535. Echag 185. It Fab 258. Izt C 158. Laph 17. Noe 25. Zby RIEV 1908, 91. Alz STFer 128. HU Aurp 60. Azc PB 111. Echta Jos 79. Iraola 80. Ag G 150. Ill Pill 15. EusJok II 48. Ox 79. Enb 32. Kk Ab II 161. FIr 191. Lab EEguna 71. Otx 173. Ldi BB 30. Ir YKBiz 513. Or Eus 101. JAIraz Bizia 42. Mde Pr 94. Etxde JJ 261. In SM Zirik 95. Zait Plat 37. Osk Kurl 175. Onaind in Gazt MusIx 155. MAtx Gazt 83. Salav 81. Ibiñ Virgil 101. Txill Let 133. NEtx LBB 167. Ardoy SFran 55. Geldik: Ill Pill 9. EusJok 79. TP Kattalin 194. Anab Poli 23. Ugalde Iltz 46. NEtx LBB 53. Uzt Sas 317. Etxabu Kontu 69. Ataño TxanKan 249.
azpiadiera-1.1
Sin trabajar, sin trabajo.
Gelderik edo egitekorik gabe edo lanikan gabe [demonioa] . GoldSerm 220. Lanik gabe, geldirik dauden langille talde baten aurretik. ABar Goi 19. Geldirik dauden langilleen lerrokadan bere izen-abizenak ipiñi eraztera. EAEg 29-10-1936, 163. Langille guziei lan-bidea opa bear. Lanerako gai dan iñor ez bedi geldirik egon. Ib. 5-11-1936, 221.
Gelderik edo egitekorik gabe edo lanikan gabe [demonioa] . GoldSerm 220. Lanik gabe, geldirik dauden langille talde baten aurretik. ABar Goi 19. Geldirik dauden langilleen lerrokadan bere izen-abizenak ipiñi eraztera. EAEg 29-10-1936, 163. Langille guziei lan-bidea opa bear. Lanerako gai dan iñor ez bedi geldirik egon. Ib. 5-11-1936, 221.
sense-2
2.
Despacio.
Cf. GELDI-GELDIRIK (b).
Ondar ximelenik / gabe zen otarra... / Yaso dut geldirik. Ldi BB 78.
Ondar ximelenik / gabe zen otarra... / Yaso dut geldirik. Ldi BB 78.
azpisarrera-1
GELDI-GELDIRIK.
a)
(Estar, etc.) totalmente quieto; tranquilamente.
Geldi-geldirik daduka bere eskua. Mb IArg I 121. Gabi astunak nagi nagi ta / geldi geldirik oletan. AB AmaE 71. Geldi-geldirik eta / bular eztian baño / pozago. Ldi BB 46. Ori erran ta egondu zen geldi-geldirik arratsalde guzian guatzean. Auspoa 77-78, 36.
v. tbn. Ag AL 162. A BGuzur 155. Txill Let 26. Osk Kurl 151.
b)
Muy despacio.
Geldi-geldik baserrira. Jaukol Biozk 15. Biak geldi geldirik atzeko ate aldera joaten dira. Alz Ram 88. Geldi-geldik, galeper txakurrak eizian mugitu oi diran bezela. Ugalde Iltz 31s. Geldi-geldirik azaltzen jataz / gogoramenak burura. Gand Elorri 176.
Geldi-geldirik daduka bere eskua. Mb IArg I 121. Gabi astunak nagi nagi ta / geldi geldirik oletan. AB AmaE 71. Geldi-geldirik eta / bular eztian baño / pozago. Ldi BB 46. Ori erran ta egondu zen geldi-geldirik arratsalde guzian guatzean. Auspoa 77-78, 36.
v. tbn. Ag AL 162. A BGuzur 155. Txill Let 26. Osk Kurl 151.
Geldi-geldik baserrira. Jaukol Biozk 15. Biak geldi geldirik atzeko ate aldera joaten dira. Alz Ram 88. Geldi-geldik, galeper txakurrak eizian mugitu oi diran bezela. Ugalde Iltz 31s. Geldi-geldirik azaltzen jataz / gogoramenak burura. Gand Elorri 176.
azpisarrera-2
GELDI-GELDIRIK UTZI.
Dejar en paz.
Bertzen bihotzak dauden lekuan uzteko geldi geldirik. Xa Odol 161.
Bertzen bihotzak dauden lekuan uzteko geldi geldirik. Xa Odol 161.
azpisarrera-3
GELDIRIK UTZI.
Dejar en paz. "Utzi nazazu geldirik, laissez-moi tranquille" H. "Itxi geldik!" Ort Voc. v. GELDI UTZI.
Utzazu geldirik. (Vera, 1552). ReinEusk2 89. Uztek [la lectura no es segura] geldirik besterenari. PasqTo 45. Utzazue geldirik garia aletu ta zoritu arte guzian. Mb IArg I 201. [Ezkonduak] utz bitez geldirik [...] eriotzak berez ditzan arte guzian. Ib. 177s. Geldirik utzi neskatxa arri, / kontu nerekin bestela. Echag 224. Itxi geldirik arkaitz-zuloetan bizi dan otsoari. Ag AL 15.
Utzazu geldirik. (Vera, 1552). ReinEusk2 89. Uztek [la lectura no es segura] geldirik besterenari. PasqTo 45. Utzazue geldirik garia aletu ta zoritu arte guzian. Mb IArg I 201. [Ezkonduak] utz bitez geldirik [...] eriotzak berez ditzan arte guzian. Ib. 177s. Geldirik utzi neskatxa arri, / kontu nerekin bestela. Echag 224. Itxi geldirik arkaitz-zuloetan bizi dan otsoari. Ag AL 15.
azpisarrerakoSense-3.1
Abandonar.
Ekin zitzaiozkan mendi oni berriro menasta kentzen; bañan [...] ematen etzebalako beargilleentzako laina, utzi izan zioten geldirik. Izt C 70s.
Ekin zitzaiozkan mendi oni berriro menasta kentzen; bañan [...] ematen etzebalako beargilleentzako laina, utzi izan zioten geldirik. Izt C 70s.
geldirik
-
geldirik....
-
1. (V, G, AN, BN-lab-arb; SP, VP 51v, La...
-
Sin trabajar, sin trabajo. Gelderik edo ...
-
2. Despacio. Cf. GELDI-GELDIRIK (b). Ond...
-
GELDI-GELDIRIK. a) (Estar, etc.) totalme...
-
GELDI-GELDIRIK UTZI. Dejar en paz. Bertz...
-
GELDIRIK UTZI. Dejar en paz. "Utzi nazaz...
<< 1 alano 0 / 0 txakur >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
