OEH - Bilaketa

546 emaitza x bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
morroi.
tradizioa
Tr. Al Norte se documenta la forma morroin; al Sur morroi y, en menor medida, morroe (Lazarraga, Barrutia, Moguel, Orixe, Otxolua, Erkiaga, Zubillaga y N. Etxaniz). En Mendigacha y Hualde la forma morroin representa probablemente una vocal nasal (cf. Mdg 136 morroina, con n sobrevolada; 122 morroina con la nota "nasal"). En DFrec hay 58 ejs. de morroi y 3 de morroin, todos ellos meridionales.
etimologikoa
Etim. Puede explicarse bien en forma y sentido a partir de rom. *borrone (cat. borró 'yema', etc.).
sense-1
1. (R; vEys (G), H), morroin (AN, L, BN, S, R; Volt 45, SP, VocBN .(S)Dv, H), morroe (V-ger; H), murruin (-uiñ S, -uñ VocS 134) Ref.: VocPir 146; A (morroe, morroin, morroi, murruiñ); ContR 521; Iz R 302, 313 .
Adolescente, mozo. "Jeune garçon, adolescent" SP. "Jeune garçon au dessus de quatorze et au dessous de vingt ans; qui dépasse l'âge de puberté" H. "Morroĩ (R), niño hasta los quince años" A. "Nerabe-jentea edo morroiñak eta neskaxeak (R-vid), la juventud o los muchachos y las muchachas" Ib. (s.v nerabe). "Morróiak juáitan tun arreséki, los chicos (menores) van con las ovejas" Iz R 302. "Xotu diar morroiari, he pegado al chico (menor)" Ib. 313. Tr. Documentado en textos septentrionales (aunque es escaso a partir del s. XIX); al Sur aparece (además de en los roncaleses Hualde y Mendigacha) en Lazarraga y en algún autor moderno.
Donzelleari Lora ereitzan, / morroeorri Don Martin. Lazarraga A11, 1179r. Ezta munduan morroerik / nork desakedan: "nola ago?". Ib. A19, 1190r. Hirur morroiñak, Ananias, Azarias eta Misael labeko sutik [libratu] . Mat 359. Bañan morroñ gaztea naiz / guztiz iakin gabea. EZ Eliç 244. Neska baten eta morroin baten arteko hitzak. "Garçon" . O Pr 352. Morroin, neskatxa bai senton / eta berze guztiok. Hm 98s. Morroinek eta emakumeek begitarte erho hetaz elkharrekin egiten duten tratuetan. SP Phil 289. San Ambrosiok [...] aiphatzen duen morroiñ gaztea. He Phil 308. Zaharrari igaitea, / morroiñari segitzea. Gy 200. Hitz horiek aditu eta, ioan zen morroin hori bihotz-mindurik, zeren onthasun handien iabe baitzen. HeH Mt 19, 22 (Lç, He, Dv, Ip y SalabBN gizon gazte; Echn mutiko, Ur, Hual, Samper, Ol, Or, Ker, IBk e IBe gazte, Leon muthiko gazte). Gizaki kasta kaur [...] da asemejatruk morroin plaztan xaseririk daudener. Hual Mt 11, 16 (Dv haur). Berriz ere ezta faltaren morroin asto. Mdg 137. Berbetarako bizkor ta artazia eben morroiok edo mutikuok. Erkiag Arran 54.
v. tbn. Morroin: Harb 270.
sense-2
2. (V-ger-m-gip, G, AN-gip-larr-5vill; VP 59r, Lar, Mg Nom 67, Añ (G, AN), Dv (V, G), H, Zam Voc ), morroin (Dv), morroe (V-gip; Lar, H, A), morro (V-m, S-saug) Ref.: A (morroe); Ort Voc; Lh (morro); Iz To, UrrAnz; EAEL 273; Echaide Nav 229; Elexp Berg; Gte Erd 223; ZestErret.
Sirviente, criado (varón); empleado; (fig.) esclavo, dependiente. "Donado, en los monasterios, Fraideen mirabea, morroia " Lar. "Criado" Lar, . "Valet de ferme" Dv. " Morroie, [...] mozo que gana mareaje entero" Ort Voc. "Petit domestique" Lh. " Ni ez naiz iñoren morroi ibilliko (G-azp)" Gte Erd 223. Tr. Propio de la tradición meridional (algo más frecuente en los guipuzcoanos); hay además algunos ejs. septentrionales modernos, en Lafitte, Arradoy y Larre (ArtzainE 309).
Morroiak, neskameak eta beste edozeinereko personak. OA 165. Gure morroe alper kazadorea. Acto 240. Aingeru eder oriek bezalako morroi edo langille batzuek bagindu. Cb Eg III 341. [Gatzamallia] da beste iruren morroe edo otseiña legez. Mg PAb 126. Morroi zabarra bidaldu zuan bere nagusiak. AA III 357. Morroiak ontzietara ura bota zutela. Lard 374. Eman zion morroi bati. Ur Gen 18, 7 (Ol, Ker, BiblE morroi; Urt, Dv, Bibl mut(h)il). Ni nago morroi serbitzen, / besteren kargak berdintzen. Xe 274. Ontzirau nintzan / morroian gisan. Azc PB 196. Denda morroi, pelotari, bizargiñ, perratzalle ta abar. Ag G 163. Bere morroi baltzari azkatasuna emon eutson. Kk Ab I 85. Gure morroiek yakitxen badau, eztot pentsa be eiñ gure zer pasako dan gaur gure etsien. Ort Oroig 70. Bera nagusi ta erretorea morroi ikusteak oso larrituta zeukan. Anab Usauri 97. Lendakari-aulki-atzean lau ate-morroi. Ldi IL 21. Artzai-morroiak iges-egiten du, morroia dalako ta ardien axolik eztuelako. Ir YKBiz 335. Morroientzat janzkiak nork egin leia adieraziaz. "Ordenanzas" . EAEg 3-12-1936, 445. Geltoki morroiak. "Mozos de estación" . Ib. 27-12-1936, 660. [Arategiko] jabeak, ordezkariak edo morroiak. "Dependientes" . Ib. 19-1-1937, 845. Hamar gudari zoro [...] / Frantziatarren eta haien morroien herrarekin. Mde Pr 287s. Janariaren truk bere etxean morroi aritzeko. Etxde JJ 190. Griñatzarren morroi banintzan. Or Aitork 98 (Mi 10 morroe). Oteleko morroiak. SM Zirik 80. Pontac, bere [komisarioaren] morroi zintzoa. Izeta DirG 59. Estaduko azken morroia ere, kutxazain edo karteru txar bat baiño ezpada ere. Vill Jaink 131. Morroi joango giñala baserri batzuetara. Salav 24. Ondoan zuela, morroin gisa, Migel Landibar. "Valet" . Ardoy SFran 90. Egiaren morroi izan da beti. Alzola Atalak 131. Arditarako beste morroi bat artu omen zuten. JAzpiroz 21. Beste morroiak baño ordu bete goixago jagi biar izaten giñan. Gerrika 31. Eula deritzan baserrian egon omen zen morroi. MEIG II 108. Ezin-bentzutuzko indar baten morroi. MEIG IX 93.
v. tbn. VMg 30. Echag 24. Izt C 139. Bil 81. Arr GB 112. Aran SIgn 40. PE 116. Sor AuOst 67. Bv AsL 32. AB AmaE 407. Urruz Urz 36. Alz STFer 128. Moc Damu 23. A Ardi 61. Ill Pill 17. Lh Yol 10. Inza Azalp 26. Altuna 74. Jaukol Biozk 52. Tx B II 101. Aitzol in Laux BBa X. Lek EunD 39. Eguzk GizAuz 90. TAg Uzt 301. Zait Sof 11. JAIraz Bizia 14. Bilbao IpuiB 160. Basarri 19. Arti MaldanB 232. And AUzta 86. Gand Elorri 158. Izeta DirG 74. NEtx LBB 40 (337 morroe). Uzt Sas 244. Berron Kijote 102. Ataño TxanKan 90. Onaind STeresa 21. Morroe: CrIc 69. Otx 35. Erkiag BatB 114. Zubill 145 (138 morroi). Morroin: Mde Pr 134. Lf in Casve SGrazi 9.
azpiadiera-2.1
(Como primer miembro de comp.).
Azken bolara honetako gure kondaira ez da morroi-kondaira besterik. MEIG I 111.
azpiadiera-2.2
(Uso adj.).
Karabineroak, berriz, alkatearen morroiago. Ataño TxanKan 55.
sense-3
3. " Morroin (R), varón, criatura racional de sexo masculino" A.
azpiadiera-3.1
(V-ger-m).
Sujeto, individuo, tipo. "Individuo" Ort Voc. " Ez dot morroi ori ezagutzen (V-m)" Gte Erd 286.
Iostun dendari gizon-antzeko / magal-arteko morroiak. Azc PB 362. Sentellie dala morroie! Ort Oroig 17. Nongo morroiak edo zelako alkarren ganeko aberiak dira zugaz berbetan diñardubenok? "Genti" . Otx 112. Españan gizartekeria irakasten diarduen morroiok. Eguzk GizAuz 40. Stalin dalako morroi orrek. Ib. 132. Beste morroe bat aurkitu ei dau [Irune gazteak] . Erkiag BatB 148.
azpiadiera-3.2
" A morroi! A gixon! A mutil! Usanse para llamar" Ort Voc 135.
Itxasoterik ez... da amaiketakue? Txo... amorroi! Ort Oroig 16.
azpisarrera-1
MORROIN-ADIN (SP Dv y A). "Âge d'adolescence" SP.
azpisarrera-2
MORROI-BELDUR.
Nundik laztasun eta morroi-bildur dana-guztiya oso urruti egiten dan. 'Temor servil' . Aran SIgn 110.
azpisarrera-3
MORROI-BURU. Encargado, supervisor.
Mahasti-jabeak honela esan zion bere morroi-buruari. IBk Mt 20, 8 (Or morroi-nagusi ).
azpisarrera-4
MORROIEZKO. De criado.
Eliz Ama Santak egitten al du orduan erregearen morroiezkoa gurekin? Inza Azalp 26.
azpisarrera-5
MORROI-LAGUN. Compañero de servidumbre.
Topatu zuen [...] morroi-lagun bat. Lard 411. Arkitu zuen bere morroi lagun bat, zor ziozkanak eun denario. Ur Mt 18, 28 (Ker morroi-lagun; He, TB, Dv, Leon sehi lagun, Echn mutil lagun).
azpisarrera-6
MORROI-LAN. Trabajo como empleado, trabajo a sueldo.
Bizkaitarrak esan ziran, morroe lan egin nai banun, esne-banaketarako artuko ninduela. Zubill 138.
azpisarrera-7
MORROI-NAGUSI. a) Engargado, supervisor; administrador.
Gure erritar zan, Aprikatar baitzan, iauregian morroi-nagusi. "Praeclare in palatio militans". Or Aitork 195. Maasti-jabeak bere morroi-nagusiari au esan zion. Or Mt 20, 8 (Lç rezebidore, He etxegizon, TB menaiant, Ip mithil-bürüzagi, Ur y Ker kontuartza(i)lle, Dv etxeko gizon, Echn y Hual maiordomo, Ol otsein-buru, IBk morroi-buru). b) MORROI-NAGUSI. (Pl.). Amos y criados.
Euskaldun guztiak, / morroi-nagusiak, / beltz eta zuriak. It Fab 213.
azpisarrera-8
MORROI-NESKAME (morroe Aq 247). (Pl.). Criados y criadas.
Etxean gaudek bi senar-emazte aldi eta morroi-neskameak. Zab Gabon 28. Alostorreko morroi-neskameak. Etxde AlosT 45. Nagusi bezain morroi-neskame zituenak. MEIG IX 28.
v. tbn. Inza Azalp 79. Ir YKBiz 284. NEtx LBB 221.
azpisarrerakoSense-8.1
(Indet., uso pred.). (Estar, etc. de) criado o criada.
Morroi neskame egoten ere / dezatela ikasi. And AUzta 127.
azpisarrera-9
MORROI-ZALDI. "Palafrén [...], caballo en que va montado el lacayo" Lar.
morroi
<< molde 0 / 0 mulatxapen >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper