milloi (V-gip; Lcc, Lar, Añ, H, Zam Voc), miliun (BN-arb; SP (-ll-), Ht VocGr 313, H (L, BN, S)), milion(e), millinoe (-l- A), millinoi (-l- V-m; Añ (-ñoi)), milliño, miliu (S; Gèze), milloe (V-gip; ZA RIEV 1928, 587), millon (AN-egüés-ilzarb-olza), milun Ref.: Bon-Ond 154; A (milinoe); Lrq /mĩlĩũ [oxítona]/; Etxba Eib ; Elexp Berg ; Gte Erd 198, 221.
Millón; (con valor enfático) gran número. "Por un millón dicen milloe bat, y por dos milloe bi" TNum 299 (cf. ib. 298: un millón, que en esta lengua se ha de decir propiamente amar eun milla, que significa diez veces cien mil"). "Hiru milloiko laguntza (V-gip, G-azp-goi, AN-gip), [...] hiru miliuneko laguntza (BN-arb), hiru miliuen jitia (S)" Gte Erd 198. Tr. Documentado en todos los dialectos desde Leiçarraga. En textos bajo-navarros y labortanos mil(l)ion es casi la única forma hasta el s. XIX (Monho es el último en emplearlo, además de Mirande); a partir de entonces se generaliza mil(l)iun (documentado ya en Pouvreau (Phil 373 -ll- ) y Baratciart). Hay un ej. de milun en Duvoisin, que por lo demás emplea miliun . En la tradición suletina, hay mil(l)iu en la pastoral Charlemagne y en CatS (CatS 27), milione en Tartas y mil(l)ion en Eguiateguy (251) y UskLiB (-ll- 99). Al Sur, milloi es la forma propia de la tradición guipuzcoana (hay milloe en EAEg 17-3-1937, 1297); tbn. la emplean Añibarro (MisE 56), Enbeita (52) y San Martin (Zirik 119). Entre los vizcaínos, hay millinoe (y -ñoe ) en J.A. Moguel (CrIc 36), J.J. Moguel (BasEsc 53), Astarloa (I 164 milinoe ), Uriarte, BBatzarN (223) y Azkue; millinoi en fray Bartolomé (Ic I 55); milloe en Arrese Beitia, Otxolua, Eguzkitza (GizAuz 131) y Oskillaso (Kurl 127), milloa en E.M. Azcue y Azkue, y milliño en Zuzaeta. Millon es la forma propia de la literatura alto-navarra (Beriayn e Izeta, en éste último junto a milloi ); hay milloi en Mendiburu ymilloe en Bera. En DFrec hay 137 ejs. de milioi, 110 de miloi, 36 de milloi, 10 de miloe y sendos de millioi y milloe, todos ellos meridionales, y 12, septentrionales, de miliun .
Milla urte pasatu eta egonen baitirade bere indarrean nola lenbiziko egunean, [...] millonak pasatu eta beti bere artan. Ber Doc 124r. Ehun million urtheez. EZ Man I 100. Baten emaiten du ehun, biden mila, hiruren milione bat. Tt Onsa 160. Milla million esker darotzut garazia hunetaz. ES 200. Eta zaldizko armadaren kontua zen berrehun millionetakoa. He Apoc 9, 16. Mil urtez ez ezik, milletan milloiez ta milloiez milloika ta beti. Mb IArg I 285. Milla bider ta milloi asko bider kontu ori egin bedi. Cb Eg II 126 (Dv LEd 226 ehun mila miliun aldiz). Momentu bakoitza milloi bat urte egiten zat! Ib. 123. Lurrean hare izpi bezanbat milla million mendez. Lg II 191. Ainbeste milla milliño arima ixten ditubala Jangoikoak mundu zabal orretan. Zuzaeta 95. Arboletan hosto den bezanbat miliun menderen ondoan. Brtc 156. Probentziatik ere bi million joan tu. Iraultza 112. Ene tresoretik har / bi milliu hireki. Xarlem 119. Irtengo dira linbotik bataiorik gabe ill ziran aurren animak, milloiak eta milloiak. AA III 539. Izango ete da milliñoe bat urterako? [...] Geijago ta geijago. Milliñoe ta milliñoe bidar milliñoe urterako? Ur MarIl 41. Milloi bat eta eun milla illak izan zirala. Lard 547. 1690ean lau milun eta lau ehun mila hektara lur ziren laboraturik. Dv Lab 103 (tbn. 103 miliun). Milloe bat peseta. AB AmaE 230. Miliun bat herritarrek gutartean mintzatzen duguna. Arb Igand 35. [Turkian] ogeta amar milloa kartutxo eskatu dabez Alemaniako oletara. A Ezale 1899, 8a (tbn. 8a milliñoe ). [Izarrak] zenbatu dituztenak milloe aunitz direla diote. Bera EEs 1915, 163. Aspaldiko hiria, hau ere, miliun erdi bat jende daukana. StPierre 26. Milloe bat eulik eta mando-eulik lagun egitten eutsela. Otx 17. Milloi bat pezeta eskeñi zioten. Munita 65. Amar milloiko piñu-sail ederra zearo ondatu zuten. Ib. 26. Milion bat irlandar gosez hil ziren. Mde Pr 240. Miloi bat eta erdi harri preziatuetan. Arti Ipuin 56. Lau millonetatik bi neretako eta zuendako milloi bana. Izeta DirG 22. Biontzat milloe bana gitxienez. Gerrika 130. Da ortan bota mundun jateko / premizko diran milloiak. Insausti 97. Nik nahiko nuke euskaraz dozena bat miloi lagun bederen mintzatzea. MEIG VII 132. (en el orig. Eusk 1959, 212 milloi) Laurogei miloitik gora diren horientzat. MIH 395n.
v. tbn. Milloi: Lar SAgust 14. Gco II 23. Ant EE 1884a, 424. Ag Serm 187. Goñi 95. Belaus LEItz 111. Tx B II 44. Inzag RIEV 1933, 413. Ldi IL 116. Or Poem 544. Txill Let 45. Basarri 64. And AUzta 71. Anab Aprika 43. Vill Jaink 73. Uzt Sas 283. Ataño TxanKan 84. Milloe: Etxabu Kontu 48. Miliun: MarIl 96. Jaur 123. Hb Egia 60. Laph 228. Elsb Fram X (128 milion). Lap 87 (V 43). HU Zez 209. Barb Sup 110. Etcham 150. JE Med 76. Million: Hm 205.