OEH - Bilaketa

1290 emaitza volt bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
2 erdi.
etimologikoa
Etim. v. 1 erdi .
sense-1
(gral. (no V); Lcc, Volt 44, SP, Lar, Ht VocGr , Añ, VocBN , Dv, H), erditu (V-gip, G, L; Urt I 36, Ht VocGr, , Gèze) Ref.: A (erdi, erditu); Lrq; Etxba Eib; EAEL 51 .
Dar a luz, parir. "Auer gana de parir, erdi gura nax " Lcc. " Erdi-berrian dago (G-to, AN-gip), está recién desembarazada" A. "Accoucher parlant d'une femme" y "mettre bas en parlant des quadrupèdes" VocBN. "Mettre bas (ne se dit que des bêtes)" Lrq. "En Eibar, 'parir' comúnmente es librau " Etxba Eib. Cf. ERDI BI EGIN (b) (s.v. 1 erdi). Cf. tbn. 2 erkide, erkale. v. 2 erdiratu. Tr. De uso general en los textos septentrionales y navarros, aunque parece que escasean los ejs. del s. XX. En textos más occidentales lo hallamos ya en Milia de Lastur y Lazarraga; en los ss. XVIII y XIX aparece en CatBurg, Cardaberaz, Aguirre de Asteasu, Iturriaga y Uriarte, y su uso crece en el XX. Es casi general el uso del auxiliar intransitivo y complemento en caso instrumental. En Cardaberaz, Uriarte y algún ejemplo occidental reciente se encuentra el uso transitivo. La forma de participio empleada por la tradición literaria es erdi ; sin embargo se encuentra el participio erditu en Eguiateguy, en Uriarte y en algunos autores meridionales del s. XX. La forma de sust. vbal. es generalmente erditze; Leiçarraga emplea ertze, y Belapeyre (II 102, 103) erdze .
Emazteak, ertzen denean, dolore du. Lç Io 16, 21 (TB erditzen denean, LE erditzerákoan, Dv erditzean; Leon sorminekin den, IBk haur egitekoan). Eta izorra izanez heiagoraz zegoen erdi beharrezko minez. Lç Apoc 12, 2 (Echn erditzeko minekin; Ip haurminetan). Seme batez erdi ninzan. Lazarraga A25 1197r. Puta zarra, azi gaistoz (?) [el ed. da aça gaystoc] erditzen zarana, zikina, humegile gaistoa. OracEs 120. Jaundoni Jauni semeaz / erdi zedin artean. EZ Eliç 45. Sagarroia, bere egitez ere nekez erditzen da. Ax 78 (V 53). Erdi baita zutaz gelditurik birjina. Arg DevB 223. Jesüsez erdi beno lehen. Bp I 33. Berretuko diñat hire izorra nekea: nekerekiñ erdiko aiz haurrez. Urt Gen 3, 16. Jarraiki zitzaioen seme batez erdi izan zen emastear. He Apoc 12, 13. Zalarik birjina erdi baño len, erditzean ta erdi ezkero. CatBurg 8 (v. ejs. similares en Mat 57, Ber Doc 106r, Harb 58, Hm 92, El 11, Añ CatAN 9, CatLuz 7, CatAe 10, CatSal 11, CatR 11, Legaz 4). Agituko zaitzue semez erditzen den andreari gertatzen zaiona. Mb IArg I 315. Madarikatua ni sortu ninduen aita, ta erdi ninduen ama. Cb Eg II 106. Bere emaztia Felipe Augustez erditü zen gaian. Egiat 272. Ekingo dizue erditzeko miñak. AA III 471 (cf. erdimin). Baña ezin erdi zan. Ib. 531. Auntz erdi berriak. It Fab 183. Lurrak erdi beharko zuen asko haurrez. Hb Egia 12. Erdituko du semea. Ur Mt 1, 22. Erditzeko mugan, ahardiari ongi begiratzeko da. Dv Lab 283. Adanek ezagutu zuen Eba [...] zeina izorra gertatu baitzen eta erdi Kainez. Dv Gen 4, 1 (Urt erdi baitzen Kaiñez, Bibl Kain sortu zuen). Zortzi garren seme batez erdi zela ikhustearekin. Laph 1. Konzebitzian birjiña ziñan, / birjiña erditzekuan. Auspoa 97, 70. Erdi ezin ziran andreentzat. Or Tormes 15. Sein miñak artu eban eta an erditu nindun. Ib. 7. Erdi ziñunaren ardura izatea. Zait Sof 21. Berak erdi bainindun aragiz mundu ontara. Or Aitork 225s. Apol eta Diane erdi zituen. Ibiñ Virgil 106. Behi batek erditzean, ume untzia atera zezala. Larre ArtzainE 105.
azpiadiera-1.1
Arroltz eder batez oraintxe naiz erdi.Gy 148.
azpiadiera-1.2
(Lcc, SP, Lar, Lecl, H, A) .
(Participio en función de adj.). "Parida mujer, andra erdia " Lcc.
Zer ete da andra erdiaen zauria? MLastur 1. Urteko erdia, / urteko eria (emaztez errana). Saug 38. Hileko erdia, hileko eria. "L'accouchée" . O Pr 237.
azpiadiera-1.3
(Fig.).
Gero ondoan, gutizia konzebitu duenean, erditzen da bekhatuaz; bekhatuak berriz konplitu ditekenean, jenderatzen du heriotzea. He Iac 1, 15. --Beharri xilora erranen dautzut. Ixil-ixila, egon gero eni, haurkeriarik gabe! --Ba, gizona, ba; bainan erdi zaite hortik; xigortua nago hemen zer ote dukezun. HU Zez 56.
azpiadiera-1.3.1
Dar a luz, crear.
Ola ziagon biziera berri bat erdi-zorian. "Parturitione novae vitae" . Or Aitork 196. Oñaze berberak erditurik altzo batean bildutako malkoak. Etxde JJ 243.
azpiadiera-1.4
"Pousser un rejeton. Adarrak ebakirik ere, erdiko da hondotik " H.
azpisarrera-1
ERDI-BEHAR. a) (Sust.). Necesidad de crear.
Erdi-bearra..., erditu-bearra... Orra zein izurrik yo gaituan. Ldi IL 28.
b) (Adj.). Que está a punto de parir.
Bazinuten beraz behia, erdi beharra? Larre ArtzainE 83.
azpisarrera-2
ERDI EGIN. Dar a luz, parir.
Erdi egin zunakin ezkondu. Zait Sof 98. Emaztekia seme-alaba batez erdi egiten dan bezala, erditze bat omen da-ta ezagutzea, gogoazko arazoetan emagin omen zan, egiaz erdi-egiten lagun egiten baitzion entzuleari. Zait Sof 91.
azpisarrera-3
ERDI-EGITE. Alumbramiento.
Alaz guztiz, erdigite au / baliteke luzatua. Or Eus 224.
azpisarrera-4
ERDI-MUGA. "(S; Foix), terme de parturation" Lh.
azpisarrera-5
ERDI-OINAZE. Dolor de parto. v. erdimin.
Zer erdi-oiñaze nere biotzean! zer intziri, ene Iainko! "Tormenta parturientis" . Or Aitork 164.
erdi
<< 1 erdi 0 / 0 1 erdiratu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper