OEH - Bilaketa

12 emaitza ugaritsu bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 eraso.
tradizioa
Tr. Empleado, como verbo o como sustantivo, por autores meridionales (en mayor medida por los guipuzcoanos) desde mediados del s. XVIII; en el s. XX se encuentra tbn. en Xalbador. Aparte de eraso, sólo encontramos erason en Añibarro y Mirande, erauso en Ubillos, eratso en fray Bartolomé y Berrondo (Kijote 187) y erazo en Anabitarte y Arriandiaga (Mt 14, 24). En DFrec hay 43 ejs. de eraso (vb.) y 49 de eraso (sust.).
sense-1
I. (Vb.).
azpiadiera-1.1
1. (V-gip, G-goi-azp-bet; Lar, , Dv, H), eratso (H), erazo Ref.: A; Gte Erd 96, 125, 128, 181 .
Atacar, acometer. "Atacar", "acometer" Lar. "Insultar, acometer" . v. 1 erasan, oldartu. Gram. Con aux. trans. tripersonal; además de en las ocasiones en que no se especifica el objeto --p.ej. Filistintarrak lenbizian eraso zuten (Lard 182)--, hay aux. trans. bipersonal en algunos autores del s. XX
Gure etsaiak bidera irten eta erasoko digute. Lar SAgust 16. Beren atzaparrakin niri eraso. Cb Eg II 93. Eraso zien Greziatarrai. Ub 72. Eraso gogor berari. EL1 73. Asaldatuko da aizea, eta erasoko die bekatariai. AA III 477. Iya ganean eukan pasiñoaren garrastasun ta gogortasunak erasota. EL2 216. Ezaututen ez daben ardao burutsuba dalako, edanak eratsotia edo orditutia jazo leitekiala. fB Ic I 274. Daude nork nori erasoko. It Fab 261. Erasotzen diote berriro illetik tiraka. Jauregui 236. Eritasun batek eraso. Izt C 226. Euskara zintzo gaitz bageari erasotzen. Ib. 9. Biak prestatu ziran elkarri erasotzeko. Lard 165. Etsai-ustekoen kontra zerbait egiteko gogoak erasotzen digunean. Ib. 459. Eraso zien gure gudariak prantzesai. Zab Gabon 95. Tablerora iyo ta / eraso alkarri [bertsolariak] . Ud 74. Arkuetxe ta Kontzejuari / ere diote erasotzen. Otag ( in FrantzesB II 132 ). Lotsak berriro eraso. Arr May 70. Erasoko dio, ba, erriak erridiari. Inza Azalp 82. Oñatin indartu zan eta Lizarragari adierazi zion Tolosari erasotzeko. Or SCruz 120. Txinurri gorriak eraso kabiari ta kabikoeri. Or Mi 112. Ukabillez aspertu arte, edo apurtu arte, erazo zion. Anab Usauri 78. Josu eraso dabe bultzaka. Enb 101. Bertoldari erasoteko. Otx 34. Aizeak erauntsi ta etxe arri eraso zioten. Ir YKBiz 141. Yakinlarri orretxek eraso gaitu. Ldi IL 80. Iru gizonek eraso bear al diozue mutil oni? TAg Uzt 47. Gizarteko gaitzen aurka ekitea: baserritarrei ain gogor eraso bait-die. EAEg 12-12-1936, 525. Laterria eraso duan ezbearren bat. Ib. 1-6-1937, 1743. Etsai aundiagorik ez danean, txikiei eraso bear. NEtx Antz 26. Itxas-aldetik askoz gutxiago erasotzen dio [gaitzak piñuari] . Munita 93. Ezin barkatuzko irakiñak ez ote naun erasoko. Etxde JJ 277 (cf. 14 illobari erasotzeko ). Alako batean eztulak eraso deutsa. Erkiag BatB 175. Suak erasoten dio subillari. Or ( in Gazt MusIx 40 )(cf. 40 subil osoa erasoten dula ). Errexago eraso dezaiozun. Ibiñ Virgil 115. Berorrek eraso nai zituan aiek. Berron Kijote 201 (cf. 164 eraso zioten ). Billarreal sonatu orri eraso bear geniola. Alkain 126. Toki batetik errez egon da / andik eraso berari. FEtxeb 32. Ala ere, euliak naikoa erasotzen zidaten. AZink 159. Oteizak oldar bizian eraso dien etsaien artean. MEIG III 118.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 530. Bv AsL 215. Xe 356. JanEd I 76. EEs 1913, 208. Zink Crit 53. Zait Sof 66. SMitx Aranz 107. And AUzta 121. Gand Elorri 98. Salav 99. Ataño TxanKan 111.
azpiadiera-1.1.1
(Part. en función de adj.). Atacado, perseguido.
Erasoen (perseguidos) igesleku ziur, erbestetuben pozkida gozo, Andre Mari larritu ta nere ama laztana! Elizondo KristPE 250.
azpiadiera-1.1.2
(Lar, Dv).
Emprender, ponerse a, darle a; atacar (una comida, etc.). "Dale que le das [...] eraso ta eraso " Lar. v. ekin.
Goizero bear diyo / eraso lanari. Bil 41. Eraso zion bere burua ukatzeari. Aran SIgn 22. Nork bere arraunari / aguro eraso. Arrantz 101. Eraso zion Mañuk baserriz baserri axari-eskean. Aizkol 46. Oparo nai, edozeri eldu, gogotik eraso. Ag G 256. Lanari biar eraso. EusJok 31. Oso gogor eraso / genduben lanian. JanEd II 131. Beren auziari eraso zioten. Muj PAm 34. Jel aldez ekin-eraso. Enb 123. Txit borondate egiazkuan / jator lanari erasota. MendaroTx 171. Nexkak parrari eraso zion. Or Mi 22. Baña... Lasatu nadin / orain, "aita-gure"-ka / eraso baño lên. "Antes que la emprenda" . Ldi BB 4. Okotzai eragin ta pitxarrai eraso. Or Eus 284. Maldarrari eraso zioten berriro. TAg Uzt 83. Gogor erasoten dio ipui itsusiz itz ederrak ikasteari. Or Aitork 29. Eraso zion berriz negarrari. Anab Poli 115. Lanari eraso. Basarri 79. Basarritarrak ere zai zeuden / erasotzeko lanian. Uzt Sas 79. Len bik ezin gendunari, orain bakarrik eraso bear. Ataño TxanKan 180. Alaxe banatu giñan, da nik beetik gora etxerakoari eraso nion. JAzpiroz 167. Lanari erasoz. Zendoia 48. Aurrekoei eraso behar diegu, haien lanak aztertu behar ditugu. MEIG VIII 93.
azpiadiera-1.1.3
Dirigirse a (con el sentido de 'acometer verbalmente', 'replicar'...). " Eráso nitxaan, erasóketia, replicar" Iz ArOñ.
Emen berriro zabaldurikan / Arrosazko espaiñ gorriyak / Eraso zidan esan oiekin / Zoraturikan mendiyak. Aran SIgn 213. Bikarioak berriz eraso bazion ere. Ib. 60. Ez --erlijiosoak ostera eraso zion--: zere eskuaz ofrendatu bear diozu. Arr May 75. Non erasotzen dion morrosko belzkote batek aotik sudurrera maixeoz. Mok 17. Luzaro bage berriz eraso zien gazteai. Or Mi 79. Eta, berriro sartu zanian, ojuka eraso zuen: "Aquí ésa, aquí ésa". Alz Burr 34. Hegiaphaliakuak itz laburrez eraso zion Etxahuniako Mayiri. Etxde JJ 104. San Pedrori eraso / dio bertsoetan. NEtx LBB 375. Urrena erasoko zion Prantziskori: --Zuk zer? Diru asko ekarri al dezu? BBarand 11.
azpiadiera-1.2
2. (G-goi-azp, AN-gip-5vill ap. Gte Erd ; Lar, , H), erauso (A (G?)).
Llover, nevar, granizar; ponerse a llover, etc. "Dar en llover, nevar, &c., euriari [...] eraso dio " Lar. " Eraso dio euriari, trumoiari, txingorrari (G-azp)" Gte Erd 111. " Gaur zunpernaka eraso dio (AN-5vill) [...] erasoko dio (AN-gip)" Ib. 111. " Eraso dio (= euria hasi da) (G-goi)" Ib. 181.
Erauso zion euriari. Ub 13. Eraso zion alako euri-jasari. Zab Gabon 101. Gaur erasoko, biar lêrtuko. "Va a llover" . Or Eus 170. Euriari sendo erasota. Anab Poli 33. Gaberdi aldera, aize, euri ta kaskabarrari eraso zioken. Ataño TxanKan 138.
azpiadiera-1.2.1
(Con el fenómeno meteorológico expresado en caso ergativo).
Euri-jasa izugarri batek eraso zion. Lard 9. Elur ugaritsu batek eraso zion. Arr GB 42.
azpiadiera-1.2.2
(En otros tipos de construcción). " Euria eraso, llover. Elurra eraso, nevar" Asp Leiz2. " Egualdi au erasotzera dioa (AN-gip) [...], euria eraso du (AN-gip)" Gte Erd 111. " Eguldi onek eraso egingo du (AN-gip) [...], egualdi onek eraso egingo dio (G-azp)" Ib.
Illuntze aldera, euria eraso zion; da lenengo aldiz [...] legorrean egon giñan. JAzpiroz 60. Aize-zurrunbillo bildurgarri bat sortu zan, eta arria eraso. Ib. 77. Bertara iritxi giñanean, eraso zigun alako zaparrada bat. BBarand 78.
azpiadiera-1.3
3. (V ap. A ), erason (V-arr ap. A ).
Causar impresión.
Tristan eta Isolda bi maitaleen kondaira ospetsua, Europatar gizalandu guztien sentimenari hainbat erason behar ziona. Mde Pr 251.
azpiadiera-1.4
4. "(V-m), dislocarse un hueso" A.
azpiadiera-1.4.1
" Erason (V-ple), derrengar" A.
sense-2
II. (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (G ap. A ; Lar, , Dv, H).
Ataque, agresión. "Asalto", "ataque, embestida" Lar. "Insulto (= 'ataque')" Lar, .
Etsai guziak emango dizuten eraso ta deskarga etsia. Cb Eg I 146. Itxaso onen jasa desegin, ta eraso andi onetan nora biurtuko naiz. Cb Eg II 38. Gure griña gaiztoaren erasoari atzera esan ordean. Gco II 5. Amontarrai erasoak eman. Lard 135. Piztia gaiztoen erasoetatik. Arr GB 87. Debruaren eraso gogorretik. Aran SIgn 25. Dorrea erasoz artu izanik. "Por asalto" . Otag EE 1881b, 90. Eurakgandik artu ditugun ainbeste iraiñ, eraso ta destaiñak. Ag AL 160. Tximistaren antzeko erasoz jotzen dute alkar erruki gabe. Ag EEs 1917, 214. Au da Kaiserek lendabiziko / eman zuan erasua. Tx B III 19. Bere etsaiengandik eraso ta jasa ikaragarriak izan ditzake. KIkG 25. Aiako atake edo eraso ontan. Or SCruz 61. Pakean dagonari / jartzeko erasuak. MendaroTx 313. Ba yuako ganera yauskada-eraso baten. Otx 171. Erasorako ta burrukarako. Ldi Y 1933, 86. Gaizkiñen eta gaitzen erasoetatik babestu. JMB ELG 87. Ugiñen erasoak laztuak [arkaitzak] . TAg Uzt 10. Ain eraso gogorraren mendera jausita dauden nekazariei. EAEg 13-2-1937, 1053. Aize-eraso gogoangarriak. Munita 65. Etzuten ganboarren erasorik izango. NEtx Antz 27. Frantziarren lehenengo erasoekin, emeki emeki atzera egin du Breizerak. Mde Pr 282. Oldozkun auen atergabeko erasoak. Etxde JJ 243. Etsaien erasoei arpegi emateko. Zait Plat 101. Etsaien eraso guztiek. Vill Jaink 90. Beste esku batzuk asi yakez, koldarkiro ta ankerren antzean, tiro eraso gogorrean, aurreko ta egaleko etxe ta teillatuetatik. Erkiag BatB 184. Goizean asi eta egun guztian iraun zuan erasoak. Salav 81. Ezigabeko Iberoen gibel-erasoen [beldur] . Ibiñ Virgil 102. Egun areitan eraso aundia sortu zan Jerusalengo Elizearen aurka. Ker Act 8, 1 (IBk eraso; Lç, He persekuzione, Ol yazarri, IBe erasoaldi ). Zaldunketa-liburuen aurkako eraso utsa. Berron Kijote 21. Etorri zaigu bildur gendun erasoa. Ataño TxanKan 171 (ref. a la epidemia de gripe). Militar orreik ortik zuzendu / eraso ikaragarriak. FEtxeb 158. Oihenarteren erasoen kontra defenditzen du. MEIG IV 117.
v. tbn. Onaind STeresa 68. AZink 84. Zendoia 158. Erazo: Anab Usauri 138.
azpiadiera-2.1.1
"(G), batalla [...] (Lard)" A. Cf. infra ERASO-LEKU.
Erasoa asi zanean. Lard 76. Eraso edo batalla baten erdian. Arr GB 13. Bere gonbate ta erasoak etsaiarekin. Aran SIgn 22.
azpiadiera-2.1.2
Orruka batu ziran asarre ugiñak, / Uren eraso (corriente) beltzak adiskide egiñak. Loram 142.
azpiadiera-2.2
2. Ataque, acceso.
Eztul erasoak. Erkiag BatB 196. Baiña pozaren partez / negar-erasoa. Insausti 126.
azpiadiera-2.3
3. (V-gip, G, AN-5vill; Lar), erason (G-to), eranso (V-gip), easo (G-to) Ref.: A ( easo, eraso, erason ); Iz ArOñ ( eráso, eransua ); Gte Erd 96, 111 .
"Borrasca" Lar. " Erasoa " Izt C 235 (en una lista de fenómenos meteorológicos). "Tempestad de lluvias o nieves o granizo" A. " Eraso purrustada horrek ez du balio (AN-gip) [...] eraso ederra bota du (AN-gip)" Gte Erd 111.
Elur-eraso aren erdian. Arr GB 42. Erasoaren arpegi zematzallea. Ag G 152. Eraso beltzen orroa. Loram 63. Ekaitz erasoak legorretik itxasora eramango ditu lur oiek. Munita 146. Aterkiz yasango det euri-erasoa. NEtx LBB 281. Ortz-adar ori agertzen zaiku / bi erasoren tarteko. Xa EzinB 76. Eguzki txuriaren ondoren, erasoa. EZBB I 89. Aizea ta erasoa, dutxa ederra artu nuan. BBarand 147. Txingor-erasoa. AZink 36. Burrundara bizian etorri da erasoa. MIH 202.
azpiadiera-2.4
4. erason (V-arr ap. A ; H).
"Impresión" A.
Gogarte oneetarik batek edo batek zeure biotzean erason andiagoa egiten badeutsu. EL2 21 ( EL1 17 indar ).
azpiadiera-2.5
5. Empeño, trabajo.
Ikasikizun onik bage eraso zalla dala hura. 'Empresa' . Aran SIgn 49. Bultzada, eragina, erasoa behetik etorri da. MEIG IX 33.
azpiadiera-2.6
6. Efecto.
Dexente xamar edaten badu / bilduko du erasua. Auspoa 127, 18.
azpiadiera-2.7
7. (V-ple).
derrengadura" A.
azpisarrera-1
ERASOAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) Al ataque, atacando. v. erasoka.
Erasoan datorren etsaiari. Etxde JJ 210. Gorrotoak erasoan datozkigunean. Ib. 279.
azpisarrerakoSense-1.2
b) Al momento, rápidamente.
Aingeru bat atera da erasoan ate batetik. Etxde JJ 19n.
azpisarrera-2
ERASO-GABEKO.
" Erasobako, intacto (V-ger)" A Apend.
azpisarrera-3
ERASO-LEKU (Dv).
Campo de batalla. Cf. supra (II, 1).
Ogei milla eraso-lekuan. Lard 200.
azpisarrera-4
ERASOPE .
(En casos locales de decl. sing.).
Gañera, argibidea ikusiaz bidezkotzat joko liraken beste nekeen erasopera jausi leike zigortua. "Sin perjuicio de las actuaciones precisas sobre otras sanciones que pudieran recaer sobre dicho señor" . EAEg 6-1-1937, 737. Guda gorri eta barrengabearengandik sortutako erasopean baitdaude aurrak. Ib. 16-2-1937, 1078.
eraso
<< aurre 0 / 0 1 gari >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper