OEH - Bilaketa

916 emaitza ugalde bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ertz.
etimologikoa
Etim. Relacionado sin duda con el or. eretz(e) .
sense-1
1. (V, G, AN-gip; Lcc, Lar, Lar in Aq (-rz), Añ, Dv, H), ertza (Lar), ertze Ref.: A; Etxba Eib; SM EiTec1; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 103s .
Borde; esquina; arista. "Orilla de vestidura" Lcc. "Borde", "fimbria", "labio, borde de vaso, &c.", "margen", "orilla" &c. Lar y Añ. "Cantero de pan, item, ogi erza" Lar in Aq 1335. "Ala de tejado, tellatuaren egala, ertza" Añ. "Ertzak edo belarriak izenez ezagutzen ditu esku-langille onek bi buruntzako uztarriaren iskiñak" Garm EskL I 124. AxN explica behereko bazterrean inguru (460) por barreneko ertzen inguruetan. En Larramendi aparece generalmente con -a constitutiva (aunque cf. ertzekoa y ertz ederrez s.v. acayrelado). Tr. Propio de la tradición meridional; se documenta ya en Refranes y Sentencias. Hay ertze en J.I. Arana y en autores del s. XX, en la mayoría de ellos alternando con ertz.
Andra guztiok erzeti erabiliko aude beti. "Te traerán siempre por la orilla" . RS 316. Bi okalondoak pulpituaren ertzean ezarri. Mb IArg II 291. Zuloaren ertzean bazirala. Cb Eg II 158. Arri ertzak ere erdira litzake [mingañak] . Cb Eg III 369. Zeure jaztekoaren magaleko erza ukututea. LoraS 73. Erazekitzen diozu soroaren ertz batean lasto bati. AA III 562. Eskua igaro bear zaio [gaztari] gañetik, azpitik eta ertzetatik. It Dial 89 (Ur albuetatik, Dv, Ip saihetsetarik). [Astoa] zein dan ezagutzen du / Belarri-ertzetik. It Fab 150. Ibai ertzak. Izt C 152. Baña Galgala izanik Kanaango ertz bat [...] egokiago zala Kutxa santa Kanaanen erdi-erdian egotea. Lard 118. Ukitu zion bere jantziaren ertzari. Ur Mt 9, 20 (Arriand, Ker, IBk, IBe ertz; Lç ezpaina, He pertala, TB kantoina, Dv, Leon litsa, Ip, Echn bazterra, Or barrena). Lurraren lau ertzetan. Ur Apoc (G) 6, 8 (He parte, Dv bazter, Echn alderdi, Ip eretze). Lau alde igualetakoa da gaztelua, ertze bakoitzean bere torretxoakiñ. Aran SIgn 2. Alboruntza egiten neban bakotxean / Oi neban ertz batetik bestera artean. AB AmaE 228. Turko baten eskua txaluparen ertzean ikusita. Arr May 183. Asko ezagun dute zure senar gizajoan masalla ertzak ase eta betean dabillela. Apaol 119. Amu-ertzean ipinten dan karnateari. A BGuzur 131. Itxasoak [...] iragoko dituz bere muga eta ertzak. Itz Azald 38. Irlandako itxas-ertzera. Echta Jos 145. [Txapelaren] aurreko ertza oso egoki jasota. Ag G 164. Arriyari ertz baten zati bat oso-osuan [...] azkatu yakola. Kk Ab II 175. Rodanoren aindiko ertzean. Or Mi 103. Muxu bi ematia / masallan ertzian. MendaroTx 242. Lapiko ertzetik. Otx 38. Betazal-ertzetan. Ldi UO 21. Ertz landutako igeki edo arrime luzeak. JMB ELG 58. Ertz-ikutudun igekia. Ib. 36. Gurdiaren ertza. Or Eus 365. Tellatu-ertza. TAg Uzt 11. Lenengo agiriaren ertzean bigarrenaren berri emanaz. "Al margen" . EAEg 13-12-1936, 530. Ezpain-ertzak. Zait Sof 119. Haren aurpegi-ertz malgua. Mde HaurB 16. Belardi ertzean exeri ziran. Etxde JJ 235. Ur beroena lapiko-ertzean dozu. EgutAr 7-1-1956 (ap. DRA ). Ate-gañak eta ertzak. Anab Poli 73. Bide barri-ertzean. Akes Ipiñ 24. Eta mingainaren ertz-samarrean Platon erabilten dugun bakoitzean, Platonek dakarren Sokrate izaten dugu burutan. Zait Plat 110. Gauzen ertz eta margo- / argiak itzaltzen. "Contornos" . Gand Elorri 196. Txanpon-ertzakaz ots-egin eban mostrador-ganean. Erkiag BatB 63. Zauri-ertzak. Ibiñ Virgil 103. Otarrak bere goen ertzean daramana da ustai au. Garm EskL I 56. Bere soiñekoaren gona-ertza. Berron Kijote 129. Eguzkia ertzean, esnea pertzean, neskatxa etxean. (G-goi). EZBB I 89. Jaurti barriro sare ertza uretara. Etxabu Kontu 119. Artalde zuriak be bai pitean, solo-muiño, larra ta beraza ertzetan. Onaind STeresa 95. Goien, ertza baiño iru zentimetro beerago, beste uztai bat [izaten zuan kuelak] . JAzpiroz 114. Erreketan, kamio-ertzetan, jardiñetan ta abar ikusten da [akazia] . Ostolaiz 85. Ezpain-ertzak makur. MIH 310.
v. tbn. FrantzesB I 102. Aran SIgn 92. Zab Gabon 48. Otag in FrantzesB I 134. Bv AsL 167. Urruz Urz 18. Apaol 81. Azc PB 45. Goñi 30. EEs 1914, 104. Lh Yol 10. GMant Goi 38. JanEd II 108. ArgiDL 170. Muj PAm 22. Altuna 90. Jaukol Biozk 106. Tx B I 71. Enb 60. Lab EEguna 115. Laux BBa 118. Lek EunD 12. Ir YKBiz 128. ABar Goi 27. EA OlBe 105. Munita 96. JAIraz Bizia 42. BEnb NereA 135. Ugalde Iltz 45. Osk Kurl 57. Gazt MusIx 66. Salav 48. MAtx Gazt 81. Etxba Ibilt 467. Alzola Atalak 94. NEtx LBB 362. Lasa Poem 67. Azurm HitzB 47. Uzt Sas 307. Ertze: Lab EEguna 112. Bilbao IpuiB 142. Anab Aprika 103. Ibiñ Virgil 105. Ataño TxanKan 132. FEtxeb 178. Ertza: Albeniz 20.
azpiadiera-1.1
Zaldun ibiltarien bizikera [...] errege edo enperadore izateko-ertzean bertan. "Está en potencia propincua de ser." Berron Kijote 169.
azpiadiera-1.2
"(V-oroz-arr-ple-ger-gip), raya que se hace con el peine en la cabeza" A.
azpiadiera-1.3
Punta, extremo.
Janariak arturik / makillan ertzean. Ayesta 45.
azpiadiera-1.4
Arista (fig.).
Barkapena, Legearen akatsak osatzeko; beronen ertz zorrotzak leuntzeko. "Suavizar sus asperezas" . EAEg 22-11-1936, 358.
azpiadiera-1.5
Extremo.
Ertzak [= 'temperaturas extremas'] alderatu egiten ditu zuaitzak eta geiegiak beratu. Munita 141.
azpiadiera-1.5.1
Asi geizen lenengo ertz bateti: karnatati.A BGuzur 131.
azpiadiera-1.6
(En casos locales de declinación).Lado. v. alde (2), ondo.
Amaika aldiz ibilliya det / artuta nere ertzian, / nere semia balitz bezela / kanpuan eta etxian. (In Tx B I 173 ). Irakurleari [Geley-ren izadi ikuskera] aurkezteko [...] beste bi teoria nausien ertzean. Mde Pr 350. Baserrian be ez dago errez / bizimodua artzean, / berezkorikan ez jaku sortzen / aserri zarren ertzean. FEtxeb 192.
sense-2
2. "Verenda mulieris (V-gip)" A Apend.
sense-3
3. (V-gip).
"(Fig.), posición, valimiento, categoría. Artuko zenduke zuk aren ertza! " Etxba Eib. " Hartuko leukek horrek nere ertza [...] nere egoera, kategoria" Elexp Berg.
azpisarrera-1
BELARRI-ERTZERA. v. belarri.
azpisarrera-2
ERTZAK ATERA, ERTZA ATERA. Afinar, perfeccionar.
Bildu edo batu ditudan gai pizka oneik, bear dan lez atondu, orraztu, ertza atera ta ondo apaindu [...] al ba-neiz. Eguzk LEItz 14. Azken tankera au Protagorak landu zuen batik-bat, eta aurrenari ertzak atera Gorgiak egin zizkion. Zait Plat 123.
azpisarrera-3
ERTZAK HARTU. Examinar con cuidado. "Erderazko 'controlar'-en esangurerako ertzak artu naiz bazterrak artu esan daroagu guk geuk" Aurre-Apraiz Egan 1965, 145.
Azkenengo yaialdi-deirik apurrenari ere ertzak zearo artu-berra bait-zan. Markiegi ( in Ldi IL 11 ). Zenbatu [piñuak] , gerriaren luzelodiak ikusi ta jaso, ertzak artu, markatu ta abar. Munita 61. Erein barri-dan arloari bazterrak artu ezkero, trugonaden batek lurrak eroan ez dagizan controlauta (ertzak artuta) gertatzen da. Aurre-Apraiz Egan 1965, 145.
azpisarrera-4
ERTZAK EBAKI. "Cercenar, ertzak ebagi" Añ.
azpisarrera-5
ERTZAK ETA MERTZAK ATERA. "Ejecutar una acción, un baile, etc., con suma perfección (Vc)" DRA.
azpisarrera-6
ERTZAK HIL. "(Armería), matar las aristas, chaflanar. Ertzak ill-biarra dauka pieza onek" Etxba Eib. v. infra ERTZ-HIL.
azpisarrera-7
ERTZAK JAN (G-azp ap. Gte Erd 103). Limar las aristas.
azpisarrera-8
ERTZAK LANDU (G-azp ap. Gte Erd 103). Sacar aristas, afilar los cantos.
azpisarrera-9
ERTZ-BIDE. Camino que bordea.
Beeko atsegin-ortu ertz-bide legorrez gora noa ni. 'La rígida senda que bordea los placeres' . Gand Elorri 96.
azpisarrera-10
ERTZ BIZI (V-gip).
a) "Arista. Alluzko atxan gaña, ertz-bizi bat da" Etxba Eib. "Arista afilada" Elexp Berg.
Ertz biziz, bihurketaz eta tolosturez sortutako lana. MEIG IX 119 (en colab. con NEtx). b) De vivos perfiles.
Erdiaroan Aldareetarako [...] ol pintatu aietakoak [...]; pintatu oi ziran bezain koloredun, ziatz, ertz-bizi. Lek SClar 131.
azpisarrera-11
ERTZ-BIZIDUN. Afilado.
Epaiki ertz biziduna jaurtigiten. AB AmaE 455.
azpisarrera-12
ERTZEAN ERTZEAN. "Sin interrupción (V-ger)" A EY III 306.
azpisarrera-13
ERTZEKO. "Marginal" Lar.
azpisarrera-14
ERTZ-ERTZEAN (Intens. de ertzean). En el mismo borde.
Ibaiaren ertz-ertzian, erorteko zorian. Bv AsL 118. Pagoda batzuek amiltegi izugarrien ertz-ertzean zeuden. AZavala ( in Goñi 13 ). Bideak bere ezker-aldean, bere ertz-ertzean isten dauela. Akes Ipiñ 16. Erreka ertz-ertzean. Ib. 28. Joan uan [...] Telleria izena zuan baserri zoragarri batera, ibaiaren ertz-ertzean. Ataño TxanKan 114.
azpisarrera-15
ERTZETARA. "Ertzetara jo, golpear de esquina. Ertzetara begiratu, mirar de reojo (V-ger-gip)" A Apend. "De canto. Arri andi bat ertzetara eroatea (V-m)" Ib. s.v. oin-oinka.
azpisarrera-16
ERTZETIK.
" Erzetik pensatzen dezu, muy someramente discurres" VP 84v. v. AZALETIK.
azpisarrera-17
ERTZETIK ERTZERAINO. De arriba a abajo, totalmente.
Jaungoikoa ertzetik ertzeraño, Jaungoikoaren izakizuna agortzeraiño. Ibarg Geroko 26 (ap. DRA).
azpisarrera-18
ERTZEZ-ERTZ.
a) A lo largo de, siguiendo el borde. v. BAZTERREZ BAZTER (b).
Gorribeltzak esegi zituten beren ohakoak (kabiak) ibaiaren ertzez ertz. 'Le long de cette rive'. Or Mi 84. Laisterrari ekin zion ibai-ertzez ertz. Ib. 86.
"Atracarse las naves, arrimarse, [...] ertzaz ertza jarri" Lar.
"Ertzatu, ertzaz ertza jo, abordar un navío" Lar DVC 219.
b) De un extremo a otro (?).
Lokarri bat ertzez-ertz tinkatu, ta andik dingilizka mailuen azta bestekoa ezarri zuen. Zait Plat 54.
azpisarrera-19
ERTZ-GABE. Infinito, ilimitado. v. baztergabe.
Euren sakonean betirauna dakust; / Bakia ertz-gabe. "Sin términos" . Laux BBa 116.
azpisarrera-20
ERTZ-HIL. "Arista embotada, obtusa. Ango mendixak ertz-illak; oso biribilduta geixenak" Etxba Eib.
ertz
<< 1 erru 0 / 0 esan >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper