OEH - Bilaketa

448 emaitza uda bilaketarentzat

Sarrera buruan (37)


Sarrera osoan (411)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gizagaixo.
sense-1
(, H), gizajo (V, G-azp-bet-nav, AN-larr), gizagajo (G; Lar), gizagaiso (gral.; Lar, Aq 248), gizagaizo (H, Dv), gizagexo, gizarajo (G), gizaraxo, gizaiso, gizaixo (V, G), gizaizo, gisagaso ( VP 36r), gizahaixo Ref.: A (gizagaiso, gizarajo), Asp Leiz2 (gizajo); Iz Als (aita, gizarajo); Etxba Eib (gizajo); Gketx Loiola (pasara artu); ZestErret (gizajo) .
Pobre (hombre), desdichado, infeliz; ingenuo. "Pobre hombre" Lar, . Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII. Es muy frecuente en los dialectos meridionales. Al Norte parece algo menos habitual (el primer ejemplo es unos versos de finales del s. XVIII). En los dialectos septentrionales se documentan gizagaixo y gizagaizo; hallamos además gizahaixo y gizahaizo en unos versos de Valcarlos de mediados del s. XX (LuzKant 107 y 106). Al Sur se emplean prácticamente todas las variantes. Gizagajo (donde <j >, tanto en ésta como en las otras variantes, representa la fricativa velar sorda) aparece desde la segunda mitad del s. XVIII (Cardaberaz, Gavon Sariac (7, <-gajo >, que podría interpretarse en este texto también como -gaxo ), Aguirre de Asteasu (II 67), Arrue (GB 128), etc.); no faltan ejemplos de esta variante en el siglo XX; gizaga(i)xo ya desde Iturriaga (Fab 262) e Iztueta (C 164), es de uso frecuente en la tradición meridional. Gizajo se documenta ya en Iztueta (C 163); en el siglo XX es con mucho la forma más frecuente en la tradición meridional. Gizaxo se encuentra en Lardizabal y en unos pocos autores más. Gizarajo se documenta en autores guipuzcoanos (tbn. Erkiaga (BatB 179)); es frecuente sobre todo en autores del Beterri. Gizagaizo se documenta en Lizarraga de Elcano. Hallamos gizagexo en unos versos vizcaínos de principios del s. XIX. En DFrec hay 5 ejs. de gaizagaixo, 3 de gizaixo, 4 de gizajo, 13 de gizarajo, y uno de gizaxo y gixaxo . En la tradición meridional se emplea siempre detrás del sust. (Bikendi gizagaxoa Or Mi 61); al Norte lo encontramos tanto en este orden (hargin gizagaizoa HU Zez 149; tbn. en Barb Sup 34, Etcham 63, Mde Pr 75), como en el inverso (gizagaixo Lukas Xa Odol 140; tbn. en Elsb Fram 146, Barb Sup 43, Const 38).
Se emplea para referirse a varones; sólo Lhande (Yol 34 gizajo), Tapia Perurena e Izeta lo emplean también para mujeres. Se encuentran además algunos ejs. en que se refiere a sustantivos en pl. o sing. colectivo, que podrían incluir ambos sexos indistintamente: también podrían interpretarse estos mismos como referidos sólo a hombres: bakit irakurle gizaxoari gogait eragingo dautsodala (Kk Ab II 68); cf. infra Cb Eg III 347 y Ldi IL 73.
Gizagajoak, uda ta negu, neke ta izerdien azpian. Cb Eg III 347 (se refiere a los campesinos). Giza-gaizoak ziren plazalat etorri / beren emazten bila, zoroak iduri. Iraultza 74. Lagun gizagexo bik, / buruban sartun-da, / nai leuke euskeria / gaur gañik biztu din. Ulib ( in FrantzesB II 36 ). Aita gizaxoak soñekoak urratu eta auzpez jarri zan. Lard 195. Guziyak txandaka / gizarajua dute / ibiltzen burlaka. Bil 132. Apaltzak apaltzak gizajo orrek, onezkero premian egongo aiz ta. Zab Gabon 52. Ordurako afusillatu zuten Lesakan. A gizajo gizajoa! Urruz Zer 55. [Mugazainek] oro ikusten dituzte eta oro sartzerat uzten zenbeit sosetan truk. Hori ez balitz, gizagaizoek ez lukete bizitzekorik. Zerb Metsiko 187. Gizon ona ta piña zala, baño gizagajo siñis-errex bat. Or SCruz 87. Gizagaixoak gu! Handienak ikusteko gintuen. JE Ber 92. Gu bezelako txiro gizaxoei. Ldi IL 73. Erruki bat emon eutsan gizajoak! Bilbao IpuiB 154. Piarresek eman zizkion beren buruzagien izenak. Gizajoa dardaraka zagon eta emaztekiek izituak. Izeta DirG 31. Mayi gizajoari. Ib. 121. Il-zori zekarten gazte gizarajo ura. Ataño TxanKan 110. Geiago ez degu bearbada ikusiko gure Periko gizajoa. TxGarm BordaB 139. Negar egiten eban gizarajuak. Gerrika 285. Ta horrek ere, gizagaizoak, ikusi ditu bereak. Larre ArtzainE 333. Hamaika ahalegin egin dituzte galesez niona ingelesez nola esaten den erakutsi beharrean gizagaxo honi. MIH 185.
v. tbn. Gy 28. Bil 43. Arch Gram 89. Arr GB 89. EE 1882c, 478. HU Aurp 161. Moc Damu 23. Ag AL 145. Barb Sup 80. Inza Azalp 18. Const 38. Tx B I 45. Kk Ab II 116. Lek EunD 47. Ldi IL 102. Zait Sof 94. Or Poem 519. Osk Kurl 97. Berron Kijote 166. Insausti 18. Gizaaxo: Lek EunD 21. MEIG IV 50. Gizaajo: Lek EunD 21. Gizagaiso: A BGuzur 115. Azc PB 137 (Ur PoBasc 346 gizagaixo). Ag AL 130. Or Eus 415. Erkiag Arran 79. Arti Ipuin 29. Gizagaizo: LE-Ir. Dv Lab 158. HU Zez 184. Prop 1896, 28. A Ardi 115. Barb Sup 167. Etcham 75. JE Ber 77. Lf Murtuts 28. Mde Pr 137. Larz Iru 104. Gizagajo: AzpPr 107. Goñi 69. Mok 19. Lek EunD 19. Arti MaldanB 213. MAtx Gazt 97. Berron Kijote 72. Alkain 88. JAzpiroz 144. Gizaiso: JanEd II 23. Or Eus 418. Erkiag Arran 105. Gizaixo: Or Eus 59. MendaroTx 160. Albeniz 260. Gizaizo: Zub 61. Gizajo (no se incluye el s. XX): Aran SIgn 94. Bv AsL 180. Urruz Urz 61. Apaol 96. Gizarajo: Sor Bar 34. Iraola 26. Ill Testim 11. Muj PAm 58. Alz Ram 29. Tx B 228. ABar Goi 20. Etxde AlosT 84. Basarri 25. Arti Tobera 286. Vill Jaink 43. Ugalde Iltz 40. Salav 70. Uzt Sas 92. Lasa Poem 74. BAyerbe 58. BBarand 37. MEIG II 68. Gizaraxo: Arrantz 76. Gizaxo: TP Kattalin 178. ABar Goi 25. Ldi in Or BM 10. Etxde AlosT 104. Mde Pr 73. Anab Poli 62.
azpiadiera-1.1
"Irain hitza: tontoa, ergela. Eonai ixilik, gizajua! " ZestErret.
azpiadiera-1.2
(Ref. a animales).
Zezen gizarajuak / ez du indarrikan. Bil 144. Zakur gizajoa asi zan bere aldiko. Anab Usauri 69. Nora-ezean idisko gizarajo aundia. Erkiag BatB 55. Zezen gizajoa. Alzola Atalak 70. Txantxangorri gizajoak pagatzen ziteken larrutik. Ataño TxanKan 72.
azpisarrera-1
GIXAGAIXO (Añ; gixajo G-azp). (Formas con palat. en el primer miembro: gixa-). "Gixáajo, cuitado" Iz ArOñ. "Norbait on hutsa edo onegia delako edo, tontotzat, ergeltzat hartzen dutenean ere erabiltzen da. Ona izatia gauza bat dek, baiña gixajua izatia bestia" ZestErret.
Beartsu gixa-gaisoakaz errukia erakustea. LoraS 160 (MisE 77 gixagaixo). Nere biyotz koitadu / gixaraxua [sic] onek. Bil 135 (120 gixarajua orrek). Motrollo gixajua. Kk Ab I 43. Zer diñozun be eztakixun gixagaxo-gixagaxua! Otx 78. Gixakoak, zer egingo due, besteren mendian bizi badira? Euzk I 169n (ap. DRA ). Sendi gixajo bat, iñorekin sartu gabe pake-pakean bizi zana, miseririk gorrienean utziagatik. Ataño TxanKan 35. Baita gixajo samarren bat egokituko ote zaien ere, adar pixka bat jotzeko. TxGarm BordaB 49.
v. tbn. Iraola 67. Zait Sof 93. Gixajo: Añ LoraS 175. AB AmaE 247. EE 1882c, 478. Urruz Zer 140. Jaukol Biozk 97. JAIraz Bizia 33. Bilbao IpuiB 110. Anab Aprika 77. Alzola Atalak 65. NEtx LBB 36. Berron Kijote 62. Zendoia 71. Gixagaxo: Tx B I 216. Gixarajo: Salav 12. Gixaxo: Alz STFer 129. Jaukol Biozk 39. Kk Ab II 12. Otx 32. Eguzk GizAuz 137. Zait Sof 80. Anab Aprika 70. JAzpiroz 49. Gixaixo: Itz Berb I 63.
azpisarrera-2
GIZA-GIZAJO.
Ekaitza izugarria aipatu zuan, Pinisterre giza-gizajoa il zanekoa. Anab Poli 130.
azpisarrera-3
GIZAJA, GIXAJA (Forma de fem.).
Mikaela gizajea! Bilbao IpuiB 165. Izan eban gizajeak nok adarra jo. Ib. 35 (28 gixajia).
gizagaixo
<< 1 girotu 0 / 0 gizandi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper