1. (BN, S; O-SP, Arch VocGr, VocBN , vEys, Dv, H), hazkurru (BN-baig, S; Gèze, Dv (S)), hazkurre (Dv, A) Ref.: A (hazkurre, hazkurri, hazkurru); Lh; Lrq; EAEL 129; Satr VocP .
Alimento, sustento, comida (sdos. prop. y fig.). "Nourriture" O-SP, VocBN, Gèze. "Aliment, nourriture" H. "Aliment, nourriture. Ce mot est connu, mais très peu usité: on dit d'ordinaire jatekua, l'aliment, la nourriture" Lrq. v. hazgarri. Tr. Documentado, desde Leiçarraga, en textos septentrionales (sobre todo bajo-navarros y suletinos). En el s. XX tbn. lo emplean algunos autores meridionales. En DFrec hay 2 ejs., septentrionales.
Eta nola eskatzen atzaio Iainkoari eure hazkurria eman diezán, ikhusirik ezen berak gure eskuezko trabailluz haren irabaztera manatzen gaituela? Lç Ins E 6r. Hartzen dugu aratsian zerbait per modum nutritionis, hazkurri anzo. Tt Arima 58. Bekhatoreek haui diotela obligazionea bere hazkurriaz eta hartzen duten hatsaz. Gç 29. Zuek [Jesu-Kristo eta Ama Birjina] zarete berthuteen / Egiazko hazkurriak. Ib. 142. Hen arimaren eta korpitzaren hazkürre hobena denaz geroz. Bp I 74. Praube apairü baten aski hazkürre eztienek. Ib. 111. Eman bizagü eta gure hazkürreko hartzera goazan gaizer bere benedikzione saintia. Ib. 134. Manna zen Jinkuak jüdiuer desertian zirenian zelütik jaits erazitzen zian hazkürrü miraküllus bat. Mst I 1, 2n. Elükeie behar aments iganterik ez bestarik eitzi igaraitera hazkürrü saintü hori bere arimer eman gabe. Ib. XXI. Galdegiten daukogü Ogia, erran nahi da arimako eta gorphützeko hazkürria. CatLan 71. Nola da gure Jauna Eukaristian gure arimen hazkürria? Ib. 136. Erraiten dizie, zer ere gorpitzaren hazkurriak naturalki gure gorpitzian egiten baitu, zelutiko hazkurru horrek ispiritualki gure arimetan egiten diela. AR 216. Hazkürria, beilla ta loa bethi bardin. Egiat 191. Gaizak trüküz hazkürrützaz emaiten. Ib. 159.
( s. XIX) Ez da baratu sortzetik / Gizonarentzat bezala / Oihanetako bestien, / Aireko hegastinen, / Hazkurri berria. Monho 72. Zeren eta ezpeita konbeni egün hartan hazkürri orotan gaiñetiko hori beno lehenago beste hazkürririk har dezazün. UskLiB 94. Non bortxatua baita sehi, azinda beltz zaintzale jartzera, eta jatera heien hazkurritik. Jaur 125. Hitz saindu hura zeinaz baita egun guzietako hazkurria. Ib. 191. Soizu lurretik sorthzen [sic] diren landarer; bixkor direnenzat hazkurri, eri direnenzat erremedio emaiten dute. Arch Gram 92s. Bethi prest baitzagokion hazkurri gustukoa. Gy 25. Jinko Jauna errezebi, zeren hura bera beita zure arimaren hazkürria. Myst 28. Ongarria da lurraren hazkurria. Dv Lab 15. Landareek hostoetarik eta erroetarik edaten dute airearen gozoa; aireak ematen diote hazkurri bat zeina gabe hil bailitazke. Ib. 72. Hekiek [belhar eta zuhamu] izan ditezentzat zuen hazkurri. Dv Gen 1, 29 (Ur janaria, Bibl janari). Fedeak erakutsiko daut bidea, Esperantzak emanen hazkurria, Karitateak indarra. Laph 51. Nur da aski gogorra, ikhusirik bere anayia gosez hiltzera duela, emaiten ahal deron hazkürria eman eliriuana? CatS IX. Eta gure arimen hazkürri izateko. Ib. 73. Xorien umeri ematen diotela behar duten hazkurria. Elzb PAd 17. Huna Aingeruen Ogia nun dugun, / Zeruko bidean hazkurri'ta lagun. Zby RIEV 1908, 210. Jesu-Kristo gure Anaia, gure Salbatzailea, gure hazkurria, Elizaren Egilea eta Burua. Lap 145 (V 65). Eztie ezagützen biderik, eztie bidaje lüze hortako hazkürririk. Ip Hil 126. Ikher dezagün gure kontzentzia, hazkürrü dibinoa jan beno lehen. Ib. 237. Erosteko eginak, eta ez naski saltzalea baitan egoiteko bipien hazkurri. HU Aurp 203. Gorputzari emanez behar duen hazkurria. HU Zez 67.
( s. XX) Eta gure arimen hazkurri izaiteko Komunione Sainduan. CatJauf 112. Arras gutiak dira egiaren hazkurri osoa barneak jasaiten ahal deieten haurrak. JE Bur 55. Hazkurriak odola berritu dautzu; edarien indarra zainetan badabilkizu, bero bezain erne. Ib. 93. Xapeldun hoien hazkurri dena / duk ongarritik behar jin! Ox 140. Segituz laborantzari, / Biltzen dugu osagarri. / Ontasun aski, eta nasaiki / gorputzen hazkurri. Etcham 188. Bizkitartean badaki nunbaitik bere hazkurria kausitzen. Zub 21. Hezetasuna landare guzien hazkurria eta bizigailua delakotz. Ib. 117. Eztabaida da "izpiritua" edo "alkohola" gizonarentzat azkurri edo pozoina ote den. FIr 174. Hazkurririk deus hartu gabe, osoki gogerauntzia Jainkoa-baitan. JE Ber 60. Ene puxkatxo legorra / arkaitz ta lili-altxorra, / azkurri maite pizkorra. Inzag Y 1933, 419. Xinaurria xumea da, bainan bere hazkurria biltzen du uzta denboran. Zerb IxtS 58. Orien kide izango du, dirudidanez, urdail gaixoarekiko azkurri-emendioa. Zait Sof 142. Sorrera ta azkurria zor dizkienei buruz goietako txori gurbillenak yatekoaren ardura dutela baitakusgu. Ib. 39. Emen Erdi-Amerika ontan igaliak eta eztia aski ditut, emengo eguzkiak azkurri aski baitu berekin. Or QA 122. Azkurria (alimento) eztarrian korapillatu gabe mauka-mauka bazkaldu zun. Etxde JJ 140. Zure egizko siñestearen azkurriz Elizaren kabian lumatuz egalak egiten bazitzazkien? Or Aitork 99. Hori dun ene amodioaren hazkurri bakarra. JEtchep 71. Or daude ere goiko izarrak, berari argi egiteko, lurreko frutuak eta laboreak berari azkurri emateko... Vill Jaink 43. Lurrak, zintzo aski, berez dakarkie azkurri oparoa. Ibiñ Virgil 91. Ezen irakurtu dituztenek aitortu dute hor bazela orduko eta leku hetaio giristinoentzat behar zen hazkurri guzia. Ardoy SFran 321. Azkurririk jan gabeko zerria, gaillu-uts erdia. EZBB I 56. Zuen hazkurri, heien esne haragiak, / zoriona sortzen du ene izerdiak. Xa Odol 148. Gizoner gorde izan dut bainan nola gordeko dut Zuri / ardurenik zer izaiten duen ene gogoak hazkurri? Ib. 265. Jainkoari eskaintzen zitzaizkon batez ere hazkurriak. Lf CEEN 1973, 128. Ziek haxero gaztiek / Zer lana düzien egiten, / Uda ala negü beltzian, / hazkürria düzie ekharten. Casve SGrazi 116. Urteko hazkurriaren biltzea gatik. Larre ArtzainE 78. Jakintzaz gorago, behar du [gizonak] beste hazkurririk. Ametsak, mitoak, bizi du egiak adina. MEIG III 118.

2. Animal que se cría desde joven. "Nourrisson. Syn. de hazgeia " H. v. hazgai.