OEH - Bilaketa
67 emaitza ubel bilaketarentzat
Sarrera buruan (7)
Sarrera osoan (60)
- amarratu
- anoki
- arantza
- argi
- 1 armin
- 1 aro
- 1 arrosa
- barrunbe
- bartuhal
- begitarte
- beilegitu
- belztu
- betondo
- birrehundu
- bular
- 1 dundu
- eragintza
- 3 erromero
- eskulantze
- ez
- goibel
- 3 gorbel
- gorri
- haserrego
- hauts
- 1 hede
- hezur
- hiruoin
- 2 hori
- hosto
- jazinto
- kalipu
- kare
- lili
- 1 lits
- margokera
- matela
- neketsu
- odoltsu
- oinaze
- oskorri
- 1 poto
- puzgotu
- 1 saio
- 1 sega
- sudur
- sumindu
- ubal
- ubelori
- ubeloritu
- uel
- ugel
- uhal
- ur
- urdindu
- 1 zain
- zimurtsu
- zorroztun
- zotz
- 1 zurbil
goiburua
neketsu.
tradizioa
Tr. Documentado en Belapeyre (nekezü ), Zuzaeta y en autores meridionales de los ss. XIX y XX. La forma general es neketsu ; hay nekatsu en Moguel, Zinkunegi (Crit 46), Arana Goiri, S. Mitxelena y J.M. Azkue, ambas formas en Erkiaga, y nekotsu en Kortazar (Serm 43). En DFrec hay 15 ejs. de neketsu .
sense-1
1.
(V-gip, G-goi; Añ, H (+ -kh-), A Morf 193),
nekatsu (V-gip, L-sar; H (+ -kh-)),
nekezu (SP→vEys, A Morf 193),
nekezo (AN-gip)
Ref.:
EI
100;
BU Arano (nekezo);
Etxba Eib (nekatsu);
Elexp Berg;
Gte Erd 205
.
Cansino, fatigoso; costoso, trabajoso; difícil, complicado. "Disetteux" SP. "Menesteroso" Añ. " Neketsu y nekezu se usan tanto para expresar lo fatigoso como lo dificultoso" A Morf 193. " A dan aitz zorrotzan gañera igotzia, benetan nekatsua " Etxba Eib. " Ezta lan neketsua baiña bai gogaikarrixa " Elexp Berg.
Gizonak, ikusten dut itsasoan ibiltzea nekhetsu izaterat dohakula eta perill handitako. He Act 27, 10. Jinkoak zerbaitetara deitzen gütianian baizik ez agertzia, gañelan bizitze nekezü, estali eta behera bati jarraikitia. "Cachée, laborieuse & pauvre" . Bp II 35. Igaro erraza egiten jakee, daruen biar gogor ta nekatsuba. Mg PAb 125. Amaitu dagijanian eunliak bere zeregin gogaitkarri ta nekatsuba, sartuten da josla edo jostuna lan barrijetan. Ib. 140. Agindu bekijo, ordituteko ekanduba daukanari, ezteila tabernara juan; ze gatx, ze neketsu egiten ez jaka? Astar I 195. Baldin guztiak balira aberatsak mundu onetan, ez leuke iñok bearrik egin gurako langintza neketsu eta gogorretan. Itz Azald 21. Oso neketsua dala guk egiten ditugun gauzak irakurtea. Ag Kr 9. Len gauetan loa neketsu-samarra izaten da. A Ardi 3. Gurutze aztuna sorbalda gañean arturik, ainbeste bide neketsuetan ibilli zerana! ArgiDL 86. Gora-bide neketsu zail aren biurgune batean. Markiegi ( in Ldi IL 10 (tbn. gora-bide neketsu en Onaind in Gazt MusIx 149) ). Orregatik da neketsua zerurako bidea. Ir YKBiz 138. Lan batzuk besteak baño askozaz gogor eta neketsuagoak dira. Eguzk GizAuz 32. Nora nai duzute ioan eta ioan, bide gaitz eta neketsuetan? "Laboriosas" . Or Aitork 90. Ibillaldi luze ta neketsua egin bearrean gera. Etxde JJ 51. Neketsu egiten zitzaion gramatikaren ikastea. Ib. 17. Lehen urratsa da neketsuenik. Zait Plat 2. Bazekiten noski erri guztiek badutela [...] gizontasun neketsu eta emankorra eta gero zaartzaro bat. Vill Jaink 173. Ondo dakit zeinen neketsua dan alako gaia itzekin menderatzea. Ibiñ Virgil 100. Orain ezikan orduan ere / neketsu zan basarria. Uzt Sas 74. Laiak oraindik ganbaran daude ta proba egizue [...], zeiñen neketsu dan ikusteko. JAzpiroz 79. Ikastaldi neketsu batek bakarrik eraman gaitzakeela geure buruaren jabe, ez irudipenen eskuko, izatera. MEIG IX 100. Ez dut lanari buruz kexakizunik, ez da ez neketsua ez aspergarriegia. Ib. 91.
v. tbn. Kk Ab I 98. Anab Usauri 102. A Y 1934, 11. Arruti in Onaind MEOE 817. ABar Goi 19. TAg Uzt 242. NEtx Antz 159. Erkiag BatB 191. Izeta DirG 105. BEnb NereA 147. Berron Kijote 146.
Cansino, fatigoso; costoso, trabajoso; difícil, complicado. "Disetteux" SP. "Menesteroso" Añ. " Neketsu y nekezu se usan tanto para expresar lo fatigoso como lo dificultoso" A Morf 193. " A dan aitz zorrotzan gañera igotzia, benetan nekatsua " Etxba Eib. " Ezta lan neketsua baiña bai gogaikarrixa " Elexp Berg.
Gizonak, ikusten dut itsasoan ibiltzea nekhetsu izaterat dohakula eta perill handitako. He Act 27, 10. Jinkoak zerbaitetara deitzen gütianian baizik ez agertzia, gañelan bizitze nekezü, estali eta behera bati jarraikitia. "Cachée, laborieuse & pauvre" . Bp II 35. Igaro erraza egiten jakee, daruen biar gogor ta nekatsuba. Mg PAb 125. Amaitu dagijanian eunliak bere zeregin gogaitkarri ta nekatsuba, sartuten da josla edo jostuna lan barrijetan. Ib. 140. Agindu bekijo, ordituteko ekanduba daukanari, ezteila tabernara juan; ze gatx, ze neketsu egiten ez jaka? Astar I 195. Baldin guztiak balira aberatsak mundu onetan, ez leuke iñok bearrik egin gurako langintza neketsu eta gogorretan. Itz Azald 21. Oso neketsua dala guk egiten ditugun gauzak irakurtea. Ag Kr 9. Len gauetan loa neketsu-samarra izaten da. A Ardi 3. Gurutze aztuna sorbalda gañean arturik, ainbeste bide neketsuetan ibilli zerana! ArgiDL 86. Gora-bide neketsu zail aren biurgune batean. Markiegi ( in Ldi IL 10 (tbn. gora-bide neketsu en Onaind in Gazt MusIx 149) ). Orregatik da neketsua zerurako bidea. Ir YKBiz 138. Lan batzuk besteak baño askozaz gogor eta neketsuagoak dira. Eguzk GizAuz 32. Nora nai duzute ioan eta ioan, bide gaitz eta neketsuetan? "Laboriosas" . Or Aitork 90. Ibillaldi luze ta neketsua egin bearrean gera. Etxde JJ 51. Neketsu egiten zitzaion gramatikaren ikastea. Ib. 17. Lehen urratsa da neketsuenik. Zait Plat 2. Bazekiten noski erri guztiek badutela [...] gizontasun neketsu eta emankorra eta gero zaartzaro bat. Vill Jaink 173. Ondo dakit zeinen neketsua dan alako gaia itzekin menderatzea. Ibiñ Virgil 100. Orain ezikan orduan ere / neketsu zan basarria. Uzt Sas 74. Laiak oraindik ganbaran daude ta proba egizue [...], zeiñen neketsu dan ikusteko. JAzpiroz 79. Ikastaldi neketsu batek bakarrik eraman gaitzakeela geure buruaren jabe, ez irudipenen eskuko, izatera. MEIG IX 100. Ez dut lanari buruz kexakizunik, ez da ez neketsua ez aspergarriegia. Ib. 91.
v. tbn. Kk Ab I 98. Anab Usauri 102. A Y 1934, 11. Arruti in Onaind MEOE 817. ABar Goi 19. TAg Uzt 242. NEtx Antz 159. Erkiag BatB 191. Izeta DirG 105. BEnb NereA 147. Berron Kijote 146.
azpiadiera-1.1
(Añ, H (+ -kh-)),
nekatsu
(Lar, H (+ -kh-)),
nekotsu.
Doloroso, penoso.
"Penoso"
Lar.
Bizitza neketsubau amaitu ezkero. Zuzaeta 118. Ze lotsagarri, ze neketsu, ze minberia izan zan irago eban erijotzia. Astar II 46. Aurkitzen zara egun batzuetan / biziera barri ta neketsu latzetan. AB AmaE 26. Itxasalde onetan, [...], jazoera neketsu edo atsegintsuetan agertuten zirean koplak. Echta Jos 98. Artzaiak ordu onak eta ordu neketsuak oi ditu. Ag G 150. Il-zori neketsuan dagon N. mirabe onen anima zure ardurapean gogoz jartzen det. ArgiDL 121. Lur elkor gogorrean, udako eultzian antzo, aztaka neketsu bat. 'Pénible' . Or Mi 105. Naiz neurri abek neketsuak izan bein baño geiagotan. EAEg 6-11-1936, 227. Bizibide neketsu ontan bizi bai-naiz, berein gaitzetan murgildurik. Zait Sof 26s. Zorionaren atetaraño eldu ustetan, ukaldi batez, erio luze ta neketsu baten atzaparretan erori zan. Etxde AlosT 39. Kemena bizitza-itsaso gogor ta nekatsua igaroteko. Ib. 197. Eraberritze au latz bezin neketsu izan, antza, gau itsuan barne-min, atsekabe, oiñaze ta eiagoraz egiten dana. Onaind ( in Gazt MusIx 148 ).
v. tbn. Itz Azald 190. Kk Ab II 116. Aitzol in Laux BBa VIII. Munita 142. Erkiag Arran 166.
Bizitza neketsubau amaitu ezkero. Zuzaeta 118. Ze lotsagarri, ze neketsu, ze minberia izan zan irago eban erijotzia. Astar II 46. Aurkitzen zara egun batzuetan / biziera barri ta neketsu latzetan. AB AmaE 26. Itxasalde onetan, [...], jazoera neketsu edo atsegintsuetan agertuten zirean koplak. Echta Jos 98. Artzaiak ordu onak eta ordu neketsuak oi ditu. Ag G 150. Il-zori neketsuan dagon N. mirabe onen anima zure ardurapean gogoz jartzen det. ArgiDL 121. Lur elkor gogorrean, udako eultzian antzo, aztaka neketsu bat. 'Pénible' . Or Mi 105. Naiz neurri abek neketsuak izan bein baño geiagotan. EAEg 6-11-1936, 227. Bizibide neketsu ontan bizi bai-naiz, berein gaitzetan murgildurik. Zait Sof 26s. Zorionaren atetaraño eldu ustetan, ukaldi batez, erio luze ta neketsu baten atzaparretan erori zan. Etxde AlosT 39. Kemena bizitza-itsaso gogor ta nekatsua igaroteko. Ib. 197. Eraberritze au latz bezin neketsu izan, antza, gau itsuan barne-min, atsekabe, oiñaze ta eiagoraz egiten dana. Onaind ( in Gazt MusIx 148 ).
v. tbn. Itz Azald 190. Kk Ab II 116. Aitzol in Laux BBa VIII. Munita 142. Erkiag Arran 166.
sense-2
2.
(Ref. a personas).Trabajador, que se esfuerza.
Jesüs Krist sorthü deia behardün eta nekezü? "Pauvre & souffrant" . Bp II 19. Lurra landuaz neketsu bizi / diran gizonei begira. Olea 205.
Jesüs Krist sorthü deia behardün eta nekezü? "Pauvre & souffrant" . Bp II 19. Lurra landuaz neketsu bizi / diran gizonei begira. Olea 205.
azpiadiera-2.1
Doliente.
Josu maiteoi zakuskuz / orren neketsu / naigabeturik / kurutzepian. Enb 102. Ezin sendatu ziozkaten bere zangoetan gerlako zauriak eta, ondorioz, begitartez eder bezain gorputzez pisu eta neketsu gelditua zen. Larre ArtzainE 132.
Josu maiteoi zakuskuz / orren neketsu / naigabeturik / kurutzepian. Enb 102. Ezin sendatu ziozkaten bere zangoetan gerlako zauriak eta, ondorioz, begitartez eder bezain gorputzez pisu eta neketsu gelditua zen. Larre ArtzainE 132.
azpiadiera-2.1.1
+
nekatsu
(Bera).
Dolorosa (ref. a la Virgen).
Ama-birkin nekatsuba. AG 993. Ama-neskutz nekatsuba. Ib. 1468. Errukian Ama zeu zarealako / Ama Nekatsuoi; Erruki nitzaz! GMant Goi 62. Itxaropena argitaldarian jorraillaren VIII-an, Ama Nekatsuaren egunean. SMitx Aranz 256. Ama Neketsuaren irudi antzeko ebala bere burua, oiñazez ta armiñez ubel ta kolorga egoan Zuriñe. Erkiag Arran 170. Ama Doloretako edo Neketsuaz gaiñera. Etxabu Kontu 84.
Ama-birkin nekatsuba. AG 993. Ama-neskutz nekatsuba. Ib. 1468. Errukian Ama zeu zarealako / Ama Nekatsuoi; Erruki nitzaz! GMant Goi 62. Itxaropena argitaldarian jorraillaren VIII-an, Ama Nekatsuaren egunean. SMitx Aranz 256. Ama Neketsuaren irudi antzeko ebala bere burua, oiñazez ta armiñez ubel ta kolorga egoan Zuriñe. Erkiag Arran 170. Ama Doloretako edo Neketsuaz gaiñera. Etxabu Kontu 84.
neketsu
-
neketsu. Tr. Documentado en Belapeyre (n...
-
1. (V-gip, G-goi; Añ, H (+ -kh-), A Mor...
-
(Añ, H (+ -kh-)), nekatsu (Lar, H (+ -k...
-
2. (Ref. a personas).Trabajador, que se ...
-
Doliente. Josu maiteoi zakuskuz / orren ...
<< matela 0 / 0 odoltsu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
