OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bait-.
tradizioa
Tr. Bait- es fundamentalmente una marca de subordinación; puede ir prefijado "à toutes les formes qui servent à l'assertion, c'est-à-dire qui n'exprime pas une fin, un ordre ou un voeu, et qui ne sont pas allocutives" Lfn BSL 1966, 225. Puede ir como correlato de alguna partícula introductoria de oración subordinada o bien solo. El primero de los casos (v. infra (2) ) no ofrece especiales problemas: unido gralmte. a los interrogativos, forma oraciones subordinadas causales y modales (con zeren, nola, zergatik) o relativas (con zein, non, noiz, etc.), función que en el resto de los dialectos corresponde a -n (que, por otra parte, es empleada tbn. a veces por los autores septentrionales antiguos (Leiçarraga, Axular); tbn. hemos visto -n en Goyhetche por lo menos, y en autores navarros (Lizarraga de Elcano, CatUlz, etc.)); del mismo modo, participa en locuciones bimembres del tipo halako... nolako, hanbatenaz... zenbatenaz, hain... non etc.
En el 2.º caso, forma oraciones de relativo no restrictivo, causales y otros tipos no bien definidos. Cf. Lfn Syst 481: "Le préfixe bait- indique que la forme verbale qui en est pourvue est en relation avec une autre forme verbale. Ses emplois, assez variés, ne se laissent pas facilement, dès l'abord, ramener à l'unité. Parfois, bait- à lui seul marque le lien entre deux membres de phrase; parfois, un mot de liaison figure en tête du membre de phrase qui contient la forme à préfixe bait-. De plus, l'ordre n'est pas toujours le même: tantôt le membre de phrase qui contient la forme verbale à préfixe bait- précède l'autre; tântot il le suit".
Lafon intentó establecer algún parámetro para distinguir los distintos usos de bait-; así: "Le préfixe bait- peut s'ajouter aux formes de présent, aux formes de prétérit et aux formes exprimant l'éventualité, que ces formes soient nues ou pourvues du suffixe -ke. Quand il s'ajoute à une forme de présent ou de prétérit, nue ou pourvue du suffixe -ke, il peut avoir l'un quelconque des sens indiqués plus haut. Toutefois, dans nos textes, on ne trouve aucune construction du type eta baitagit; en d'autres termes, le présent à préfixe bait- de certains verbes à valeur déterminée ne s'emploie jamais dans un membre de phrase joint à un autre par la conjonction de coordination eta. Liçarrague, par exemple, n'use pas plus de eta baitagit que de badagit affirmatif. Il emploie, et Dechepare également, les formes telles que baitagit dans des membres de phrase débutant par nor, zer ou nor-ere, zer-ere, pour exprimer non ce qui se fait présentement, mais, comme badagit suppositif, ce qui vient ou viendra à être fait: zerere baitagizue, gogotik egizue (Col 3, 23), 'quelque chose que vous fassiez, faites-le de bon coeur'" Lfn Syst 483; de la misma forma: "Rares sont les formes exprimant l'éventualité qui sont pourvues du préfixe bait- sans l'être du suffixe -ke. Elles paraissent ne s'employer qu'avec les pronoms signifiant 'n'importe qui' ou 'n'importe quoi' [...]: Nondik iuramendurekin prometa baitziezon, emanen zeraukala zer ere eska bailedi (Lç Mt 14, 7), 'dont lui promit avec serment, de lui donner tout ce qu'elle demanderait'; Eta bestan largatzen ohi zerauen presonerbat, zeinen ere eska bailitez (Ib. Mc 15, 6), 'or leur relaschoit il à la feste un prisonnier qui que ce fust qu'ils demandassent'" Ib. 483.
Sobre la extensión dialectal de bait-, cf. Lfn BSL 1966, 230ss; según los datos facilitados por las traducciones de Bonaparte, aparte de en todos los dialectos septentrionales (suletino beit-), se emplea bait- en baztanés, salacenco, aezcoano (beit-), y roncalés (bai-, confirmado tbn. por Hualde, CatR y Mendigacha), así como en alto-navarro septentrional y meridional, pero no en vizcaíno ni guipuzcoano. Se diría casi que es uno de los rasgos que marcan la divisoria entre guipuzcoano y alto-navarro, si bien según el Príncipe no se emplea en Oyarzun, Irún, ni Fuenterrabía (AN-gip) "du moins parmi les personnes qui ne mêlent pas les parlers propres à chaque localité" (Bon Observ 156). En cambio Azkue (Eusk 1935, 87) afirma que "Algo se oye en alguna zona del G", sin precisar más.
No es esto lo que ocurría, sin embargo, en el s. XVI, al menos en fórmulas fijadas en su literalidad (cf. A Morf 529): los 3 ejs. de zelan... bai(st)- en RS (hay tbn. un ej. dudoso en Capanaga), y non... bait- en el Cantar de Bretaña, hacen pensar que hubo de ser alguna vez general, habiéndose perdido casi por completo en vizcaíno y guipuzcoano, mientras que sus funciones se han desarrollado enormemente en los dialectos septentrionales.
Con todo, se ha introducido en los dialectos literarios guipuzcoano y, modernamente, vizcaíno (q.v.).
Este prefijo bait- hay que relacionarlo con -bait (en zerbait, norbait...), que tbn. tiene -baist como variante en algunas zonas vizcaínas (cf. A Morf 529). Para la teoría de Schuchardt sobre su origen a partir de bai (teoría que mantiene Lafitte en Gram 769) y las precisiones y refutaciones de Lafon, cf. Lfn Syst 484-491. En cuanto a su carácter de calco románico (defendido por Schuchardt y Azkue), Lafon, con Gavel, prefiere mostrar reservas y recordar que en ciertas lenguas no indoeuropeas, y debido a la influencia de las indoeuropeas cercanas, el interrogativo se ha empleado como relativo, es decir, que los elementos materiales de la subordinación no son directamente préstamos, sino formas propias cuya función y sentido han sido modificados para calcar la construcción extranjera. Lafon opina que la influencia latina o románica ha podido tener que ver, pero que tbn. el vasco ofrecía terreno propicio para el desarrollo de este tipo de construcciones a partir de los interrogativos, cosa que por otra parte tbn. sucedió en latín. Opina que una frase como nor baitago (Lç Io 15, 5) podría venir de un antiguo nor bait dago, en el que, siempre con valor afirmativo, bait se podría aplicar indistintamente al pronombre o al verbo; prueba de ello serían los restos conservados en algunos dialectos de la antigua libertad de empleo de bait, bai: v. bai (II), baikoz, bait.
Los escritores septentrionales y navarros reflejan en general en la escritura los fenómenos de acomodación de bait- al verbo conjugado, los mismos que se producen al contacto con la negación (cf. Ith 361 y A GipOso 12). Las excepciones son escasas y casi siempre asistemáticas: encontramos baitg- y baitd- en Haraneder; baitg- y baitk- en Etcheberri de Sara; baig- en Argaignarats, Pouvreau y CatLan; baitn- sólo una vez en Baratciart que, por otra parte, usa normalmente bai- y no bait-, como tbn. Larreguy, Monho, Bordel y, a veces, Goyhetche. Hualde ofrece dos variantes en un mismo párrafo: nai izan bage konsolatruk zeren ez baidra [aurrak] bizi edo ezbaitra bizi 'et noluit consolari, quia non sunt' (Mt 2, 18). Bai- está tbn. muy extendido al Sur en el s. XX, sobre todo en la 1.a mitad: Alt Obs 30 lo da como variante de bait- (marcándola como G, AN), con varios ejs. de la época. Cuando emplean bait- los autores meridionales tienen tendencia desde antiguo a conservar -t (tendencia que se agudiza en la 2.a mitad del s. XX), si bien hay grandes diferencias y dudas: así, un autor como Lizardi escribe siempre, salvo error, bait- ( bait d-) y bain- ( bait n-), pero vacila entre baik- y baig-: cf. baikenduke (IL 72) y baigenduke (Ib. 107). Cf. A GipOso 12: "Así como el príncipe Bonaparte no llegó a conocer bien este elemento [cita Bon Verb: "La forme causative, propre au labourdin et au souletin, se compose de la forme capitale que l'on fait précéder du mot bai ou bei, selon le dialecte"] es también posible que los escritores, por lo menos en su mayoría, tampoco se hayan dado cuenta de estos fenómenos fonéticos; que de haberlos conocido hubieran hecho de ellos lo que con los del negativo; y tendríamos hoy ante los ojos lo que el pueblo no nos pone en los oídos: bait diozu como ez diozu, bait gara como ez gara, bait nabil como ez nabil, bait zinen y bait zinauden como ez zinen y ez zinauden, y ez bait zara por ezpaitzara", aunque anteriormente en su diccionario, s.v. había defendido lo contrario: "También para admitir este fenómeno de aglutinación, ha habido y hay escrupulosos que dejan en sus escritos intacto el prefijo bait-: Zeren aseguratu bait ditu (en vez de baititu) Jaungoikoak (LE Urt 202)".
Ante las formas verbales de 2.a p. sing. hi, se encuentra tanto bait- como bai-; Ithurry (loc. cit.) da como regla: "Si la personne qui vient après bait commence par l, n ou h, on supprime le t. Ex.: Zeren asko bailuke, pour bait luke (Ax 156); Erran ahal bailezakete, pour bait lezakete (Harb? 158); Norat ni ioaiten bainaiz, pour bait naiz (Lç); baihaiz, pour bait haiz, gizon gogorra (Lç 144vs, Gç 289)", pero tanto Leiçarraga como Gasteluçar (Gç 139 de la ed. moderna) emplean baitaiz que, según Lafon (Syst 484), sería la forma antigua, mientras que "une forme comme baihago doit être analogique de bainago (pour *bait-nago)"; hay baitinzan en Dechepare, pero baihezakegu en Lç ABC B 2r, baihinzen en Lç Io 21, 18, etc.
En Arambillaga encontramos siempre <baiquitu->, de interpretación fonética dudosa, de bait ditu-: <baiquituste> (6), <baiquitutçu> (17), <baiquitu> (27, 61, 90, etc.), pero baitu, baituzu, baitire, etc.; v. tbn. tras negación <esquitutçu> (5), <esquituste> (34; cf. unas líneas más arriba estire y estutela).
FPrS emplea bait-, forma que domina tbn. en Belapeire, en el que sólo encontramos unos pocos ejs. de beit- (I 18, II 54); en los siglos posteriores beit- se va generalizando en la literatura suletina, aunque aparece todavía junto a bait- en Eguiateguy e Inchauspe; está tbn. atestiguado en CatAe y, junto a bait-, en CatLan, JesBih, MarIl (99), Jauretche, ECocin (32) y Zerbitzari. La variante contextual be- (cf. Gèze 129: "La forme incidente place devant la forme capitale la syllabe bei, et n'altère en rien la terminaison. Par euphonie, bei supprime son i final quand l'auxiliaire commence par n ou l; il ajoute un t quand l'auxiliaire commence par un z; le d initial de l'auxiliaire se change en t, le g en k; ex.: beniz au lieu de beiniz, beitzira au lieu de beizira, beita au lieu de beida, beikira au lieu de beigira"), salvo un único ej. dudoso de Maister, comienza a aparecer en el s. XIX: hay bein- y/o beil- en Maister, Mercy, Xarlem, UskLiB, CatAe y CatS; ben- y/o bel- en Egiateguy, AstLas (57), UskLiB, Inchauspe, CatS, Xikito y Casenave.
Ba- aparece en un par de ejs. de Etchepare: ezpaniz (73) y ezpaneinde (153); cf. la nota del editor: "Inoiz -pay-ren ordez -pa- dago idatzia [...]; hala dio Lafonek: 'dans ezpaneinde (E 152), la diptongue ai s'est, de plus, réduite à a, sans doute par dissimilation, sous l'action de ey" ("La langue de Bernard Dechepare" 316. or.)".
sense-2
1. (AN, L, BN, R), ba- , bai- , baist- , beit- (S; Gèze 74). Ref.: A; Lh; Lrq (beit). Porque, puesto que, como. "Cette forme [beit] s'emploie quelquefois sans être précédée de pronoms ni d'adverbes, et elle ajoute au verbe le sens de 'parce que, comme'; ex.: cet homme, parce qu'il est puissant, se croit grand, photeretsü beita, handi dela uste dü gizun horrek" Gèze 74s. "La particule bait, préfixée au verbe à l'Indicatif, au Potentiel et au Conditionnel, traduit: 1.º 'parce que, comme, étant donné que'. Elle a ce même sens, quand elle est précédée, immédiatement ou non, du mot zeren" Ith 361. "Prefijo de la conjugación que forma el modo causativo" A. "Bait-, baist-, beit-. El prefijo conjuntivo bait con sus dos variantes es causal impulsivo, distinto por lo mismo del sufijo conjuntivo causal -lako. Goza de gran vitalidad, especialmente en los dialectos orientales" A Morf 529. "Bait- peut avoir aussi la valeur d'une conjonction introduisant une circonstancielle: --de cause. Ex.: huntaz harritua nintzen, bere ama ez baitzuen lagundu nahi, j'étais étonné du fait qu'il ne voulait pas accompagner sa propre mère; zangoa behartu baitut, ez naiz etxetik atheratzen ahal, comme je me suis foulé le pied, je ne puis sortir de chez moi. --de temps et de cause à la fois. Ex.: etsaiak hiria hartu baitzuen, etxe guziak miatu zituen, comme l'ennemi avait pris la ville, il en fouilla toutes les maisons [...]. --de point de vue. Ex.: huntarik ezagutu nuen, gerriko gorriarekin baitzen, je l'avais reconnu à ce qu'il avait une ceinture rouge" Lf Gram 771. "Préf. des formes causales du verbe" Lrq. En Gte Erd 208 tanto eta tras vb. conjugado como bait- se oponen a -lako, que se emplea sólo en respuestas, al menos en V-arr-gip, G-azp y AN-gip (seguramente bait- sólo en esta última variedad dialectal). Tr. Al Norte es frecuente en los autores de los ss. XVI y XVII; su uso disminuye en el XVIII y se va recuperando desde mediados del XIX. Al Sur, además de en textos navarros (donde se documenta ya en el s. XVI), lo hallamos en algún guipuzcoano en el XVIII; su uso en este dialecto crece en el s. XIX y de modo acusado en el XX, época en la que se extiende tbn. a algunos autores vizcaínos.
Andre gaixtoa bazinade, nik eznaidi kondurik; / ziren zirena baitzira, zuzaz pena dizit nik. ' Mais comme vous êtes celle que vous êtes' . E 171. Nik eztut erideiten haur baithan kausarik batre. Eta kostuma bat baituzue bat larga diezazuedan Bazkoz: nahi duzue bada larga diezazuedan Iuduen Regea? " Or" . Io 18, 38s (Dv nola aztura baita ). Erraiten zuten bada Iuduék, Berak hilen othe du bere burua? erraiten baitu, Norat ni ioaiten bainaiz, zuek ezin zatozkete. Ib. 8, 23. Erraiten zuten bada Iuduék, Berak hilen othe du bere burua? erraiten baitu, Norat ni ioaiten bainaiz, zuek ezin zatozkete. Ins F, 7v. Jainkoa laudatu dela gure errian ezpaitugu pendenziarik elizako gauzaetan. (Iráizoz, 1597). ConTAV 5.2.6. Ni zertako jaio ninzan? Salba nendin. / Il bear baituket nik? Bai, gertu date. " ¿Yo para qué nací? Para salvarme. / Que tengo de morir es infalible" . Suescun 1s. Mana zazu zure zerbitzari bizala, bainago zure zerbitzuko. MRos 13.1v. Zer falta egin darotzut, / O neure Haur maitea? / Bakharrik utzi bainauzu / tristeziaz bethea. EZ Noel 82. Nolatan eztuzue egiten? Ezin baitaidikezue. Ax 178 (V 119). Eta gero nik ere (hemengo aldia egin hurran baitut), Iainkoaren garaziaren eta zure arartekotasunarekin batean, zure zorthe ona erdietsiko dudala. Ib. 11 (V 5). Lurrean datzanak, herstura handian baitago, erraiten dio bere etsaiari: Ha, iauna, othoi barkha iazadazu. Ib. 205 (V 138). Gerthuz loria alferra da, izurri gaixtoa, xori burutasunik handiena, apartatzen baigaitu egiazko loriatik eta zeruko loriaz billusten. SP Imit III 40, 2. Prest naiz, dio, partitzera / bainan nora ioanen naiz, / denboratik sekulara, / zurekien ezpañaiz? Arg DevB 138. O Jainkoa, nigarrez nago / zu ofensatu baitzaitut, / ene dolore handia da / damu egiñ baitarotzut. 58. Bitartean hek galdu ditut / Ah, nik zer gloria galdu! / Eta galdu gehiago, / Zuganik bai naiz urrundu. Ib. 160. Zer naiz ni, Jauna, horla nitaz orhoitu baitzare? " Mais que suis-je, Seigneur, que vous ayez eu mémoire de moi?" . He Phil 41 (SP 41 orhoitu baitzara nitaz ). Zer miraria! / Ama izanik, donzella / bait da garbia. GavS 12. Ez da bada Jainko bat Israelen, egorri bai-duzu Accaronen Jainkoa konsultatzerat? Lg I 363.
(s. XIX) Jainkoa maite duenari / Hutsik xumenak min dio, / Aitetan den hoberenari / Damu egiten baitio. Monho 108. Gerlarik haboro ezpeitüzü ükhenen; / aukontrari zure etsaien kuntre / beitzütü faboritüren. Xarlem 105s. Zoin miragarria izan den zure ontasuna [...], ezpaitautazu jazarri, ezpainauzu orduan berean ifernuko zolan ehortzi! Dh 189. Bestek egin bekhatiek ezpeikitzakie gü dauna, / ditzagün hen faltak ützi, eta gurik examina. Etch 628. Dugun kuraia har; baitugu guk ere graziaren laguntza berak. Jaur 376. Ama Birjina maitea, / zato gure laguntzera, / bai dugu behar-ordia. Bordel 35. Kainek ez bait-zuen / garia autatu, / Jainkoak begi gaiztoz / zion begiratu. It Fab 223. Ikusi dira ondo beren egiñ-alak, / ditxa andia bait du emen bizi danak. Izt C 242. Itsaso hartan inhurria / igerika zabilan, / galzera zoan bizia, / bazterra atzaman ezpeitzioan. Arch Fab 107. Herioak eztu nihoiz zuhur dena atzematen [...] / bethi hark bere burua / bai daduka abertitua. Gy 168. Xoroak baitire, eta izanen ere bai, mamuek behar dute bizi. Hb Egia 58. Kalte ere egin dezake; hainitz emanez toki berean, belharrak erreko baititu. Dv Lab 167. Gure lanak ez dira / izango aztuak, / azalduko bait ditu / Jaungoiko justuak. Ud 94. Ez omen baita ere denborarik galtzeko, horra zertako ethorri naizen. Elzb PAd 61. Baratzen naiz, ordu baitu! Elsb Fram 171. Harek igorri nizü zure desinganatzera, ezpeitütüzü behinere zihaurek Jinkoaren egitatiak ontsa ezagütüren. Ip Hil 158. Jeiki zen kolera handitan, eta beitzen jokülarien gelan Ama Birjinaren üdüri bat, hasi zen haren joiten. Ib. 86. Eta orai, adiskidea, bederatziak baitire hurbil, uzten zaitut. Arb Igand 120. Ez dakigu zer laguntzaren behartuko giren; ez baitakigu oraino xuxen nor, non, noren kontra den agertuko. HU Zez 140. Eta bertsolaria baizan edan ezkero, bota zion erdaldunari bertso au. Urruz Urz 49.

(s. XX) Baitakid orren ejeto prinzipala zerengatik den [...], isartan dazkad gaizak kasoak emon bage. Mdg 132. Nahi beniz ezkontü lehen beno lehen, / hik behar naik lagüntü zerbaiten txerkatzen. Xikito 10. Hoztuak baiginintuen ordukotz zangoak. JE Bur 77. Ala ere Nevadako Whitney mendia aundiago, bost bat milla zerren (metro) baititu. A Ardi 2. Soinekoez bertzerik ez bainuen, laguneri esku emaitea nuen lan bakarra. StPierre 38. Artu egizuz [...] etxe ta lurrak eta enparau geratu yatan diruba. Nik ustia bai-neban iñoz ordaintzeko ostu dodana. Kk Ab I 78. Oro beharko zituztet / utzi nausi berri bati, / ezpainiz igan ahalko / mendi hoitarat engoiti. Etcham 163. Gure gizona bustia baizagon eta gañera otzak, otz-ikaran jarri zen. FIr 150. Ai, ze guzur andija! / España jaio baño / millak urte lenago, / Euzkadi emen zala / Edestijan bai dago. Enb 93. Ez dugu galdegitearen beharrik non giren, afixa zozo batzuek erakutsia baitaukute. JE Ber 74. Eta, bizkitartean, bere ziloan egonez ere, barurik bethi egoitea heldu baitzitzaion, hil edo bizi, gauaz, herrestaka egiten zituen atheraldi batzu. " Malgré cela, comme c'était se condamner à un jeûne perpétuel" . Barb Leg 137. Ondo dagon ala ez esan bear didazu. Guk ez bai degu euskera liburutan ikasi. Lab EEguna 102. Eneutsen adietan emon nora nentorren bixi ixaten, tentel antzekuak bait-dira. Otx 98. Agurea baita, dar-dar eskua, / logura, berriz, begiak... " Viejo como es" . Ldi BB 36. Euskaldunok ain baigera alkar-zurikatzeari ez-emanak. Ldi IL 87. Nere epai ori egiazkoa, zuzena, da, ezpainago ni bakarrik, ni bidali nauen Aita nerekin dago ta. Ir YKBiz 321. Alegintzen gera, eztala arras galdu ziur bai gera. Aren eriotz larriko itz labur aiek, sinestun batenak bai ziran. ABar Goi 73. Erijo, samurño zakije / aberri-min baitabiltz eureik. Laux AB 100. Onaizkero, ordea, nola zuzendu nezazke arinkeriaren ondorenak? Ezpai'det mutilla uzteko adorerik. TAg Uzt 126. Jaunak ez dezake onar, / Minez leherra baitakar, / Anai arteko gudu gatz hori. Iratz 24. Nik ez dakit, ez bainintzen han. Lf Murtuts 20. Zuen Gurutze-Opariakin / gure auxe bat egiña, / alaxe soilki izango bai-da / Aitarenganako diña. SMitx Aranz 147. Ta adar gutxi ta motxekoa baitda, garoa ondo etorri oi da bere azpian. Munita 79. Allandek etxetik alde egin bearra izango luke, etxe batean ezpaiditezke bi buru alkarrekin ondo etorri. Etxde JJ 40. Ageri du zaharra dela [zubia], harriaren ondotik harria lurrerat edo hobeki urerat baitoa. Zerb Azk 26. Bakoitza bere hartan tinko dago eta argumendurik bikainenak ere ez dio aburua aldaraziko, buru gogor baikara zazpiok. Mde Pr 138. Ala oroi al dira numeroak? Ez: ezagun ditunak ez baititu ukan nai. Or Aitork 269. Akademismu utsa izango litzake euskeraren eriotza. Bizia bai da izkuntza guztien muña ta izate guztia. SM Zirik 7. Eskutan ontzi utsa artuta / jarriko diat bekosko, / ik dabilkian irabazia / ezpaidek oso legezko. Basarri 125. Gogoen soin-aldaketari buruz auxe dizut esateko. Etorri ere ezpaikatoz larru gorritan ludi ontara, aspaldikoen soinekoetan iantzita baizik. Zait Plat 72. Arrapaladan doa arima Maitearen billa [...]. Antsiz eta negarrez mendi ta muna zear; eta ez da arritzekoa, zauritua bai dabil. Onaind ( in Gazt MusIx 153 ). Biak maitemiñez etsita daude, maitariek utzi bait ditute. Ibiñ Virgil 54. Herriko Eliza ttipiaren ezkila, ardien kalaxka, artzain zonbeiten kantuak (ordu hetan ez baitzuten oraino eskualdun artzainek kantuz ahantzia...). Ardoy SFran 63. Ortan ezin lagunduko diot, jauna. Nik ezpaidet iñoiz konjurorik egiten ikasi. NEtx LBB 173. Aien andreak izan dute zoria! Arreba orren ondoan urrezkoak egin bai-tira. Ib. 90. Alabatxua, zugan nenguen / oso kariñoz betia; / zu bezelako andereñuak / gutxi izaten baitia. Uzt EBT 113. Hortik goitiko ene pertsutako ibilaldien eta gora beheren berri ez dakien euskaldun guti ditaike; alde guzietan ibilia bainaiz. Xa Odol 45. Orai haizela gazte ekar zak gogora; / landu gabe utzirik sobera denbora, / baratzerik onena ez bailaike lora. Ib. 202. Iñoiz bere ez ontasuna egi barik, ona egiaren atzea bait da. Onaind STeresa 15. Bainan ez baitzuen hunek haitzurrak baino gehiago mozten [...], ekartzen dut bizar egiteko lama bat. Etchebarne 60. Urte auetan laiño gaiñean / sarri baida eguzkia. Insausti 206. Idazlanak bestek hautatuak dira, neronek horrela nahiago nuelako, inoren begia zorrotzagoa izaten baita bereizketa horietan norberarena baino. MIH 365.

v. tbn. v. tbn. Laph 175. Oxald in AstLas 74. EusJok II 90. Zby RIEV 1908, 87. Jnn SBi 60. AzpPr 81. CatJauf 48. KIkG 79. Inza Azalp 57. Ox 21. Jaukol Biozk 84. Zub 98. TP Kattalin 197. EA OlBe102. Txill Let 145. Erkiag Arran 19. BEnb NereA 196. JEtchep 70. Arti Ipuin 59. Osk Kurl 117. Anab Aprika 96. Vill Jaink 84. MAtx Gazt 25. Salav 47. Lab SuEm 202. Mattin 89. Azurm HitzB 32. Berron Kijote 124.
Bai- (citamos los casos seguros, ante d-, g- o z-): Monho 94. PE 105. Ud 113. Mdg 152. Noe 69. KIkV 93. Inza Azalp 86. Muj PAm 56. ArgiDL 36. Jaukol Biozk 104. Or SCruz 16. Alz Ram 66. Ldi IL 38. Ir YKBiz 166. Laux AB 58. Zait Sof 32. Munita 15. JAIraz Bizia 99. Mde Po 21. Etxde JJ 244. Txill Let 80. BEnb NereA 259. Ugalde Iltz 32. Gand Elorri 179. Anab Aprika 60. Izeta DirG 122. Osk Kurl 126. MAtx Gazt 70. Salav 88. Ibiñ Virgil 117. Uzt Sas 130. Xa Odol 276. Larre ib. 17. Azurm HitzB 61. Ataño TxanKan 60.
Beit-: AstLas 20. Const 31. Casve SGrazi 92.
sense-3
2. (AN, L, BN, R ap. A), baist-, beit- (Gèze 74). (Correlato de distintas partículas de introducción a la oración subordinada). "De là quatre formes différentes pour exprimer le même temps du même auxiliaire: [...] 4.º La forme incidente à laquelle se place le verbe d'une proposition incidente. Comme dans la forme précédente [el relativo den, etc.], le verbe est habituellement précédée d'un pronom relatif ou bien de 'où, comme, de même que'; ex.: il ressemble à un homme qui est... üdüri dü gizon bat zouñ beita " Gèze 74. "La particule bait, préfixée au verbe à l'Indicatif, au Potentiel et au Conditionnel, traduit: [...] 2.º les locutions selon la personne, la chose, le temps, l'endroit, la qualité, la quantité, etc., 'qui' ou 'que', quand elle est précédée des interrogatifs nor ere, zer ere, noiz ere, non ere, nolakoa ere, zenbat ere " Ith 361. "Prefijo de conjugación, que indica cierta relación de dependencia de una oración que envuelve cualquiera de las palabras interrogativas, sean pronombres o adverbios. Oraciones de esta especie son nor da? '¿quién es?', nora doa? '¿a dónde va?', zeinbat daki? '¿cuánto sabe?'. Estas oraciones pueden ser objeto de otra oración, de dos maneras: o directamente, como 'no sé quién es', 'pregunta a dónde va', 'no se puede decir cuánto sabe', o por medio de la palabra interrogativa; y esta dependencia es completamente extraña a la lengua, por más que su uso remonta a los autores más antiguos. [...] La segunda relación de dependencia (la indirecta y alienígena) se expresa de dos maneras, según los dialectos. En V y G se expresa lo mismo que la relación anterior, añadiendo una -n al verbo conjugado; en los demás dialectos se expresa con el prefijo bait- aglutinado al mismo verbo conjugado [...]. Es sumamente recomendable no hacer uso ni de uno ni de otro procedimiento, ni de ningún otro, para expresar esta relación. Desterrarla de la lengua es lo único que se puede recomendar. La idea misma se indica con varias perífrasis no muy fáciles" A. "Le membre de phrase ou figure la forma verbale à préfixe bait- est souvent introduit par nor ou zer, signifiant alors 'celui qui', 'ce qui', nola 'comme', zeren 'parce que', non '(là) où', (hala) non 'de (telle) sorte que', nor-ere 'quiconque', zer-ere 'quelle que soit la chose que', nola-ere 'de quelque façon que', non-ere 'où que, quel que soit l'endroit où'" Lfn Syst 482. Tr. De uso gral. hasta el s. XX en septentrionales y navarros. Entre los vizcaínos sólo aparece en algunos textos antiguos, como RS (en las var. baist- y bai(t)- ) o Capanaga. En los guipuzcoanos lo hallamos en el Cantar de Bretaña, en Ubillos y en autores del s. XIX como Iturriaga, Iztueta, J. I. Arana, Soroa (Bar 47), Beovide o Arrue (cf. además, separado del vb., en Aguirre de Asteasu, y con -n en Mocoroa). En el s. XX su uso disminuye (al Sur de modo notable), coincidiendo con el intento de desterrar las partículas subordinantes antepuestas, consideradas impropias de una lengua pospositiva (v. 1 zeren, nola (II), non (II ), zein (II) ).
Kondu hersi behar dugu harzaz eman segurki / nori baitu bere odolaz karioki erosi. E 29. Maradikatzen dut neure fortuna, / zeren jin bainendin egun zugana. Ib. 209. Hirur gauza albaditu ehork ere egiaz, / nola ere hil baitadi, doha salbamenduian. 'Nolanahi ere hiltzen dela' . Ib. 41. Guti falta zedin non ezpainendin xoil gibelera, nakusanean hanbatez ene entrepresa handiago, zenbatez nik skribatu dudan lengoaje motá baita sterilenetarik eta dibersenetarik. Dedic * 6v. Nor baitago nitan, eta ni hartan, hark ekharten du fruktu anhitz. Io 15, 5. Zuek deitzen nauzue Majistrua eta Iauna, eta ungi diozue: zeren bainaiz. Ib. 13,13. Eta harri haren gainera eroriren dena, zathikaturen da: eta noren gainera eroriren baita, hura du xehaturen. Mt 21, 44. Skribatu drauzuet, gazteák, zeren borthitz baitzarete, eta Iainkoaren hitza zuetan egoiten baita, eta gaixtoari garaithu baitzaizkiote. 1 Io 2, 14. Eta iakiteko du batbederak, ezen zer neurriz nehork nehori neurturen baitrauka, hala rendaturen ere zaiola. Ins E 7r. Halako maneraz non bere adimenduz ez razoinez neholetan ere harengana ezin hurbil baitaite. Ib. G, 2v. Bretaña guztia benziturik datorren / konde galantori Gipuzkoa herrira / non izango baita beti bezela buru / nobleza guztiaren aniz estimatua. CantBret 19ss. Zelan baista oiala, alakoa mendela. "Cual es el paño tal es el orillo" . RS 20. Zelangoa baista amea alangoa oi da alabea. Ib. 35. Zelan bainabil janzirik, alan otza daukat nik. "Así como ando vestido" . Ib. 478. Zoinen deseoa baita bakearena. MRos 10.1r. Zeren hark kreatu eta munduan ezarri baikaitu. Mat 77. Aurkituren duzun bide krutze bat, zoñek gidaturen bait zaitu ribera xipi batera. Volt 144. Nola Kristo gure Iauna lotu zuten kuerdes pilare batean non azotatu baizute krueldade andiareki. Ber Trat 11r. Zeren baita denbora guzietatik oberena Iaungoikoarekin negoziatzeko. Ib. 77r (cf. 93v zeren da gauza ziertoa ). Guztiarekin seguren hik egikek promesa, / zeña gero deusek ere gibela ez baiteza. EZ Man I 27. Zeren batbederak sendo zeiño zertan baitzedukan gogoa, hartan ohi daduka, eta hartzaz mintzatzen ohi da eritasunean, eta hiltzerakoan ere. Ax 216 (V 144). Presentekoa hain da guti, labur eta ez deus, ezen orai ere, bigarren hitza hasi dudaneko, iragan baitateke lehenbizikoa. Ib. 155 (V 102). Zer dio suthundokoak? Zer baitio suthaitzinekoak. Saug 116. Ni bekatariau konfesetan natxako Iaungoiko guztiz poderosoari, [...] zerren bainegian pekatu. Cap 20. Zeinek ere baitu ogena, / berark dezen bak' izuna. O Po 43s. Arrazoina da, zeren tentazionea hari denean ezpaigara gu hari, bainan pairatzen baitugu. SP Phil 434. Hainitz arrazoinezko trabu gerta dakidikezu, ez hala ere zure aldetik, bainan, zeinekin bizi baitzara, hekin burutik. Ib. 164. Oro ahal dirot hareki baitan zoiñek konfortatzen bai nu. Tt Arima 38. Eta ioanen tzare leku baterat zeiñari baitaritza Cap de Untre. INav 61. Zerengatik marea handiak baitabilza. Ib. 112. Zeiñak sofritu baitu Ponzio Pilatusen azpian, gurutzefikatu baita, hil baita eta ehortzi baita. 38. --Neskenegün saintian zer egiten da Elizan? --Bazkoko xirioaren zeremonia saintia eta batheiuko huren benedikzionia, zoin zeremoniak oro misterioz bethe baitira. Bp II 52.
( s. XVIII) Kristo gure Jauna, zeinaren odol sakratutik baitu penitentziak bere ethorkia. ES 153. Zenbatenaz gure xedea, zeña baita gure arimako begia, garbiago eta xuxenago baita, hanbatenaz gabiltza seguratukiago. Ch III 33, 2. Heldu naiz zure ganat, zeren deithu bainauzu. Ib. 21,6. Itho etzatzu ttipienetarañokoak ere, zeren komunzki xumeek handietara baitgaramatzate. He Gudu 88. Tentazioneak hersten bazaitu huntarañokoan non [...] zure borondateak baitdiruri ez duela behar den indarra. Ib. 92. Nurk ere khen belitzake [por bei-??] arranküra banuak oro, eta salbamentüko eta zelüko gaizetan baizik gogua ezarten elianak [...], ala beiliro harek bake eta phausü handi bat goza! Mst I 4. Hañ bestetara drano horrez kontent eta konsolatü izan behar dü, nun hañ gogo hunez txipienik izan nahi beita, nula beste batek handienik izatia desira beiliro. Mst III 22, 5. Egin behar dugu beraz hain ungi non gure bihotza erreberrituren bai-da guzia. Lg I 200. Noiz egiten zako proximuari hoben bere Ariman? --Noiz eta ere eskandalizatzen baitügü proximua eta emaiten baitakogü exenplü gaixto. CatLan 92. Zeren Mezako sakrifizio seindiari zor düten respektia falta beitüte. Ib. 101. Konfesazennáiz zerén bérzeak ere konfesazenbaitire, ezperén ezpainezáke egin. LE Prog 106. Idokitzen deregü, Elizan üsatü forman, hiruretan hogei egün penitenzia, zoin ordenatürik edo manhaturik beilükie eta zoinez zordün beilirate Jinkuaren jüstiziari. Mercy 8. Hain nezesario duzu othoitza, non ez bai duzu deus ere ardietsiko haren bidez baizen. Brtc 183. Badira Liburuak eskribiturik utzi zituen Profetak ere, nola baitira Isaias, Jeremias ta beste onelako batzuek. Ub 47.

( s. XIX) Eskonzera deliberatü dizü / Lombardiako prinzesarekila, / zuintan desiratzen beilüke / zützaz espusatü izatia. Xarlem 141. Mundu huntan ez ahal da / hain gaizki beiraturik / nola bai dago denbora, / edozein aldetarik. Monho 102. Zorionekoak biotzetik pobre edo premiadunak, zeren aena baita Zeruko Erreinua. CatAN 65. Estatu batean, zeinetan segurki ezpainuke nahi herioak hatzeman banintza. Dh 122. --Yesu Kristok badu Aitarik? --Yaungoikotasunean bai Yauna, zein baita Aita Eternoa Trintateko lenbiziko persona. CatB 28. Jesu-Kristoren bihotz garbiaren debozionearen gainean, zein debozione baita aberastua benedikzionerik abondantenez. JesBih 395. Hala nula prinze bat zure etxen errezebitü behar bazünü, ezpeitzintake kontenta zure etxiaren xahatzez; bena zerbaitez orano eder beitziniro. UskLiB 95. Othoitzen zütüt, Jauna, nahi tüzün eman zure benedikzioniak [...] jeneralki nurgatik ere othoitze egitera obligatü beniz haier orori. Ib. 24s (tbn. en CatS 126). Arteak zeña bait-da asko bizi naia, / kupiturik ematen dio kirten-gaia. It Fab 262. Nola zerez bait-dezu / belarria fiña. Ib. 15. Gure Aitalenen Tubal doatsua nola baitzan [...] bere gurasoai Euskara beste itzkuntzarik entzun bagekoa. Izt C 14. Gathu bat, Rodilardo izenez, / hainbeste aratho zoan erhaitez / zoin ezpeitzen bat agertzen hoietarik. Arch Fab 95. Nola eztira itsutua bai naiz, ez nintzen orhoitzen ezkoaz. Dv Dial 10 (It naizen, Ur nazan, Ip beniz). Haina da lur-gizonik hoberena zeinak bihia eta bazka bazter berean altxatzen baititu. Ib. 46 (It ateratzen dituena, Ip eraikiten dütiana). Heldu ere dire herri batetik zeinetan azienda-beltzak berak bixkotxekin hazten baitire. Hb Egia 132. Gau da etsaik andiena, zerengatik aragia ezpeitzakegu bota gure ganik, baia bai mundua eta demonioa. CatAe 64 (CatR ez baidrokegu, CatSal ezpaitokegu). Nolaere bai ziran jainkokindelari argien ta adituenetakoak [...] ezagutu zuten arkume janzian ari zitzaien otsoa. Aran SIgn 99. Ez iltzekuan eta ez illetakuan nola ez baizen prailerik ikusten [...] marmarretako gaia zan jendiarentzat. Bv AsL 132. Zaharren erran ederrez nola bainaiz orhoitzen, / trebes heldu diren gauzak nik zuzen ditut hartzen. Elzb PAd 13. Baña nola berak eskatzen zuen mesedea txit banaketako eta oi ez bezelakoa baizan, berealakoan aditua izan etzan. Arr May 115. Nola hanitzek ezpeitzien nahi Karmesen ordre hori Europan jar ledin, Simonek sügar handirekin galthatzen zian Maria Birjinari hel lekien. Ip Hil 145. Non ere baitabila geroztik, ez bide zaio itsusi izanen Eskualdunahartaz mintzo ikustea. HU Aurp 192. Ihes egiozuete ostatueri zeinak baitire zuen arimen, gorphutzen, ontasunen eta bakhearen etsaik handienak. Arb Igand 188.

( s. XX) Purgatorioa da sofrikariozko lekhu bat, norat baitoazi bizi huntan bere bekhatuentzat osoki satifatu ez duten arima justuak. CatJauf 39. Zergatik baitu zazpi petizio. CatUlz 23. (cf. ib. 23 zergatik -n) Lentabiziko guratsotaik, zeiñ baitziren Adan eta Eba. Ib. 38. Urte zarreko egunak, urte berri eta errege egunetako xeiak igar ditzan kain alegre nola nik gogoan baidazkad. Mdg 131. Hain hurrun eta azkar heltzen baitu pilota non bortz kintzeak baiteramatza lerro lerro. JE Bur 32. Baduzu etxe hanitz zointan egiten baita olio, salboin, sedazko oihal. Ib. 81. Nola ez bainuen beñere iñorrekin ikusi pensatu det gizon gaien bat egin ote zuan. Ill Testim 28. Garda-seme naiz eta, barkamendu beraz, / menditar gaizo aurthen nola bainintzen jaz. Ox 20. Zeren bakotxak gure aldian / behar baitugu pasatu. Etcham 36. Giza-semeak, ordea, ain eder ziran, aiengana Maitagarriak maiteberotu baitziren. Or Mi 71. Aldez damu dut, non ta ezpaitakit esakera batzuen mamia garbitzen, eta aldez atsegin, non ta izan bai diteke norbait iratzartzea bide ortarik jarraitzeko. FIr 160. Holaxet hamazazpi jan ziozkaten, non artzaina harritu baitzen sekulakotz. "Au point que" . Barb Leg 130. Zúñek ere léhen ekhúsi béitü, háek díkek hürrüpatzéko phená, bestia egónen ziok soo! Lrq Larraja 239. Nola hegaztinak ikusten duen saretik ihes egiten baitu, orobat egizu. Zerb IxtS 58. Bidea trebeskatzera zoan, noiz-eta ere gainerat ethorri baitzaio Brunet hendaiarraren otoa. Herr 16-1-1958, 2. Ttipia nintzalarik erraiten omen nian amatu behar nuela handitu ta zeren ardura galdatzen baizautaten hea seroratuko nintzanez ttantta bezala. JEtchep 67. Bestela, ahanzgarria balitz, ahantzia legoke aspaldidanik, zeren askorentzat aspergarri ez-ezik iguingarria ere baita. Vill Jaink 24. Bero aundia nola baitzan, egarritu egin giñan. Salav 48. Etxea, noizbait utziko zaitut / aunitz pena bihotzean; / Jaunak, zure babesean, / nola bainintzan sortzean, / naukala heriotzean. Xa Odol 85. Ene biziaren tristeziazko sinoak zeinek bait du urtearen zehar biziaren hari guztia koloratzen. Lasa Poem 61. Gitian iratzarririk / egon bide bazterrian, / zeren beitira arruntaz / herrilat eraitsi nahian. Casve SGrazi 112. Zeren sobera aitzinatzen baitzen. Etchebarne 86. Lurrean hain dut aurkitzen fidatua, non inoiz edo behin beldur bainaiz ez ote dion lur horrek huts emango egun edo bihar. MEIG IX 96.

v. tbn. (para autores del s. XX): Goñi 23. StPierre 21. Mde Pr 225. Arti MaldanB 212. Ardoy SFran 140. Uzt Sas 295. Azurm HitzB 43. Bai: Inza Azalp 104. Beit: Const 32.
azpiadiera-2.1
(Con bait- y -n ). Cf. A Apend: "dan bere baisten, según parece (V-oroz)".
Zeren gizona arin ta errazki erortzen baitan artan ta errazki barkatzen baizaion. CatAN 52. Eta nola bait-daukan / odolak josia, / Ill oro gutxienaz / bear du sangria. It Fab 166. Nola ere gizonen naiera ta borondateak aiñ aldakorrak bai diraden. "Como las voluntades humanas son tan volubles" . Aran SIgn 100. Paradisoko Dominikak, norzaz len itzegiñ baitegun. Arr May 135. Nola buru aundiya baitetan, berialaxen ikasiko ditut. Moc Damu 9. Eliza egin bear den lekua nola aldapa aundikoa baiten, eliz au asko kostako da. Goñi 105. Zeruko Aita, zuzen gaitzazu / nola baikeran zuriak. Tx B II 54. Nola baitan astuntzen / gerora bizia. Ldi UO 47. Errian sartu ziran kalez-kale ta, asko nola ez bai-diran, andik pixka bateko berriz plazan ziran. Anab Poli 87. Erremediyoik nola ez baitan. Auspoa 39, 13. Lenengo agurra neretzako zan / nola bainaizen zarrena. Uzt LEG II 203.
azpiadiera-2.2
(Con hain, sin non como correlativo). " Hain dohatsu zen, denak barkatu baitiozkate, il était si heureux, qu'il leur a tout pardonné" Lf Gram 771.
Da gaiza bat kain ezelente eta amirable, ez baitaiteke erran eta ez pensa. CatR 23. (CatSal ezpaiteike, CatAe ezpeiteike) Adirazgaiari ain dagokie zeazki, uste baitet, ez bera ez gu oar gatzaiola norbaitek eskutik idazkortza ken eta erraztilla (brotxa) ipiñiko balio. Ldi IL 89.
azpiadiera-2.3
(Separado del verbo).
Nork sinistuko du onelakoak bear dan damu ta asmoarekin datozela? Zergatik bait agindu zuan Elizak ez dakiela Sakramenturik eman onelakoai. 'Por lo que' . AA I 532. Oek dira barkatzen ez diran bekatuak, zeren ezagutzeko alegiña egiten ez dan. Zergatik bait Trentoko Konzilioak agindu zien Obispo Jaunari kontuan ipiñi zitzeela beren ardiak. AA III 592. Zaldi ezi gabe, bere zoroak agintzen dion eran dabillen baten pare ipintzen du onelakoa S. Ambrosiok. [...]. Zergatik bait esan zuan Jesu-Kristok: etorri nai badu norbaitek nere ondoren, uka beza bere burua. Ib. 611. Koziñari onek, zeña baitari zeritzaion Drako, kart hura bere konfianzako persona baten bidez Kondeari bialtzea bere kontura artu zuen. Arr GB 17.
sense-4
3. (Con valor de relativo). "Liçarrague utilise concurremment, pour marquer le même genre de lien entre deux membres de phrase, le suffixe relatif et le préfixe bait- [...]. Les formes à préfixe bait- [...] ont la même valeur que la forme à suffixe relatif" Lfn Syst 481. " Bait- peut servir à former des propositions relatives très librement construites par rapport à l'antécédent. Ex.: gizon bat ikusi dut, ez baitzuen ilhe ondorik ere, j'ai vu un homme qui n'avait pas un seul cheveu; gizon bat ikusi baiginuen zubi-buruan, hura bera zen, vous vous rappelez un homme que nous avions vu au bout du pont, c'était lui-même; zikoitz batzu dira, harrigarriak, harmaren beldurrak ere sos bakhar bat ez bailezokete nehundik khen, ce sont des avares étonnants, à qui la peur du fusil elle-même n'arracherait pas un sou; muthiko hori, haren aita ez bainuen behin ere ikusi, ce garçon dont je n'avais jamais vu le père; andere bat zen, harekin orhoit bainintzen lehenago mintzaturik, c'était une dame, avec qui je me souvenais d'avoir conversé autrefois; zer da adimendua, hartaz baigaude guziz hantuak, qu'est ce que l'intelligence, dont nous sommes tellement fiers; hiri batean elgarrekin bazkaldu baiginen, han gerthatu niz berriz ere gerla denboran, pendant la guerre, je me suis retrouvé dans la ville nous avions déjeuné ensemble. Cette liberté de construction permet d'imprimer à la phrase un mouvement difficile à rendre en français" Lf Gram 772. Tr. Es empleado sólo por autores septentrionales y navarros. En Dechepare, Leizarraga, Beriain, Lizarraga, Hiribarren y Hualde encontramos ejs. con el verbo dotado de bait- colocado en cabeza de la oración subordinada.
Done Johane Garazikoek dute gr[azi]a Errege baitarik urtean irurogei et amabi florin urtean, baitator sei florin et t[er]zio bat ilean. ZalbaSM 76. Orhit adi Ieinkoaren iustizia handiaz, / nola orok behar dugun eman khondu hersia, / egin oroz rezebitu gure merexituia, / erioa dauginian, baita haren mezuia. 'Qui est sa messagère' . E 35. Nik baitzitut ofensatu bide eztudan bezala, / dolu dizit eta damu zure kontra eginaz. 'Moi qui vous ai offensé' . Ib. 41. Egun hartan iuie date mundu ororen iabia, / baitu ororen gainian potestate handia. 'Qui a sur toute chose souverain pouvoir' . Ib. 55. Lehenago hi baitinzan lengoajetan azkena, / orai, aldiz, izanen iz orotako lehena. 'Toi qui étais auparavant la dernière des langues' . Ib. 257 (PAlt EHizt, en cambio, da este ej. entre los de "en prótasis conformando la oración subordinada" y no entre los de "refiriéndose a un sustantivo precedente, con valor de relativo"). Iainkoak ezagutzen baititu bihotzak, testifikatu draue. "Dieu qui connaît les coeurs" . Act 15, 8. Zenbeit persona ere badituk hik Sarden bere abillamenduak satsutu eztituztenik, eta ebiliren baitirade enekin abillamendu xuritan. Apoc 3, 4. Nola hi Iudu aizelarik, edatera niri eskez aut, bainaiz emazte Samaritana? Io 4, 9. Orain bada ni hil nahiz zabiltzate, bainaiz Iainkoaganik enzun dudan egia erran drauzuedan gizona: hori Abrahamek eztu egin. Ib. 8,40. Unkzione spiritualez, erran nahi baita, Spiritu sainduaren graziaz. Decl ã 2v (v. tbn. erran nahi baita Elzb PAd 6, HU Zez 126, Zerb Azk 65; erran nahi beita Mst III 20, 3; cf. Lç Decl ã 2r: Byssos [...], zein erran nahi baita liho fin krespá irudi duenbat ). Dohain naturalak (baitira mundu hunetako gauzen kursura baizen beha eztaudenak) gizonean hagitz korrunpitu eta ezeztatu izan dira. ABC 3r. Hetarik lehena, baita Baptismoa. Ins G, 7r. Ezen eztu infideletan deus berzerik egiten, hek Iainkoaren aitzinean exkusa gabe egiten baititu baizen. Ib. E 1r. Bere ahotik egin drauzkigun promesak, baitirade ezen bere gorputzean eta odolean egiazki partizipant egin nahi gaituela konplituki hura posedi dezagunzát. Ib. B, 4r. Hau da ene kaliza, ene odolarena, ixuriko baita zuen gatik. Ber Trat 71v. Perladoei eta edozeini, baitu kargu eta kuidado arimen salbazioas, azerta dezaten nork bere aurkinzean. Ib. 75v. Eztut edireiten ezen Iudas [...] nehork kondenatu zuela, ez Pilatusek, ez herriak: eta ez bertzek; baiña, gaixtoago baita, edireiten dut, berak bere burua kondenatu zuela. Ax 435 (V 283). Haur beror egin behar dugu guk ere orai arratsaldeon, zahartzeon, geure egunon akhabatzeon. Orai baitakusagu ezen ia adinaren arauaz, heriotzeko portura hurbiltzen garela. 'Ahora que vemos' . Ib. 169 (V 114). Hek baitaude presenteko gauzen gainean iarririk daudezila sekulakoen miratzen eta miretsten. "Qui stant super præsentia" . SP Imit III 38, 1. Zenbat izan da Munduan / hill uste etzuenik, / Herioak Ifernuan / baitaduka emanik? Arg DevB 148. Ordea badira presuna batzuek asko-orduz jakin gabe zer irakurtzen duten [...], berehala arbujatzen edo onhesten baitute Autoraren alderat duketen gaitzerizkoaren edo onheritzkoaren eredura. ES 198. Ni orano, (hanitxez gorago den gaiza bat beita) bere büriak eta mereximentiak beno maitiago naie. "Quod multum altius est" . Mst III 58, 5. Erránik azken plátikan egunain óngi pasázeko módua, baita ofrezitzea goizean Jangoikoari bere obrak, [...]. LE Prog 104. Bestek etxekiten duielarik eskian bakhoitzak tortxa bat phiztürik, ezpeitütie hilen Benedikzione onduala drano. Mercy 21. Nik bazakit emazte bat / hartan zurrunpiturik beita / senarra hilik eta / libertitzen beita mitilarekila. AstLas 23.
( s. XIX) Ez dut aditzen kondenatuak dauden leku hura, baizik iustuak zauden Linboa, deitzen baita Abrahamen Senoa. CatLuz 13. Amodiuak nizü aphal egotxi, / ezpeitüt esperantxa seküla erremeti. 'Moi qui n'ai pas d'espoir' . Etch 678. Mutilla da yautsten, agudea igaiten; / hirur neskatila pasatzen baitziren, / nola, ohi bezala, mokoluze ziren: / Zer ahalkeria! batek derra oihuka. Gy 200. Kaperan ondoko du Aita Deyheralde, / baitaki beharrentzat sosa nola galde. Hb Esk 108. Zointan zegon gizon bat baizakan esku bat exartruk. Hual Mt 12, 10 (Dv gizon esku-ihardun bat, Echn esku bat iñartua zuena, SalabBN zoinek baitzien esku bat eihartia). Beraz azkenean deliberatu nian, biharamunean, ortzeguna baitzen, behiak landan utzirik norbaiten gomendioko, guanen nintzela. Elzb PAd 37. Dotzena bat edo hamaborts antzara, Piarresek ez baitzituen ikhusi ere, burua goregi altxatzen zuelakotz. Ib. 31s. Bada asko jende iduritzen baitzaiote, gutarik bat-bederak behar duela bizi eta hil, sortzeak eman darozkigun jaidura gaixtoekin. Jnn SBi 171. Zenbat bi zangotako / axeri holako! / Guri esker baitire / jarriak goraxko! Zby RIEV 1908, 761.
Badago ele franko erraiten baidra letra berberetaz bi eta irur gisatako. Mdg 134. Zuhamu eder bat da hau [...], azalaren barneko aldean mami gozo bat daukana [...], abereer itsuski laket baitzeie. JE Bur 85. Apetitua joantxea ere baitzuen aspaldixkoan berriz jin zitzaion. Barb Sup 65. Huna gerthakari bat, askiko baitugu ikusteko zer xoria ahal zen. Ox 197. Badator ordua, bertan da, guziok zein bere aldera banatuko baitzerate, ta ni bakarrik utziko. Ir YKBiz 461. Badakizu bezperetan kantatzen baitugu: "Egypto populo barbaro"? Hetarik da [Maria Pipa] . Lf Murtuts 18. Baina hona nun zen irri luto bat zulotik kanpo etorri, ene buruan ileak laztu egin baitzituen. Mde Pr 115. Beste egun bat etorriko da, ez baitut ahantzia ukanen. JEtchep 96. Ba, bada, norbeit oro baitazki... Bada norbait, norentzat barneak kanpo, eta ilhuna egun argi baitira. Larz Senper 108. Horgo misionestak berak azkartuz zohatzin, bereziki "tamoul" mintzairan frango trebatuak, ez baitzen guti. Ardoy SFran 252.
sense-5
4. (Marca de subordinación). Tiene funciones similares, al menos en parte, a las del sufijo -la. Aparece con verbos como gertatu, heldu, izan, egin, o tras la partícula salbu 'salvo (que)', aunque tbn. en otras construcciones peor difinidas).Cf. Lfn Syst 482: "Le préfixe bait- joue le rôle d'un indice de subordination dans Lç Lc 2, 49: zergatik da ene bilha baitzinabiltzaten? 'porquoi est-ce que vous me cherchiez?'". Cf. tbn. Lf Gram 770: "Il semble que le premier sens de bait- soit complétif. Un verbe principal quelconque peut avoir pour sujet ou pour complément d'objet une proposition dont le verbe commence par bait- signifiant: 'ce fait que'; en général cette proposition est annoncée dans la principale par un démostratif: Ex. : hau da haren abantailik handiena, ez baitu hainitz xahutzen, son principal avantage c'est qu'il ne dépense pas beaucoup (on pourrait dire ez duela); hunek ninduen errabiarazten, den gauzarik argiena ukatuko baitzauzun, ce qui me faisait enrager, c'est qu'il vous aurait nié la chose la plus évidente; handia da eroriko hortan ez baitu burua hautsi, il est surprenant que dans cette chute il ne se soit pas cassé la tête".
Iesus Krist [...] beztitu izan dela gure haragiz, persona batetan lizenzát Iainko eta gizon, gure irudiko, gorputzetan eta arimatan sufri ahal lezakeen bezalako, salbu makula guzitarik xahu eta pur izan baita. Ins G, 3v. Zer dugu berze gauzarik Sakramenduan, eta zer berze probetxurik ethorten zaiku? Haur bai behinzát: erran den komunione haur konfirmatzen eta augmentatzen baitzaiku. Ib. F, 4v. Bada elejitu guziei prometatu izan zaien Kristen Spiritu hunetarik heldu da, ezpaikara gu gehiagorik bizi, baina Krist bizi baita gutan, eta spirituz ia oraindanik iarriak baikara zeruetan diradenén artean. Adv ** 8v. Ihardets ziezón Iesusek, Eure arimá enegatik ezarriren baituk? Io 13, 38 (Dv emanen duzu). Eta izanen da azken egunetan (dio Iainkoak) erautsiren baitut neure Spiritutik haragi guziren gainera. Act 2, 17 (Dv Ixuriko dut azken egunetan). Eta halatan egin zedin guziak salburik enpara baitzitezen lurrera. Ib. 27,44 (Dv itzuri zirela). Zer da iunktatu izan baitzarete zuen artean Iaunaren spirituaren tentatzera? Ib. 5,9 (Dv zertaz hitzartu zarete bada). Zer ari zarete, laxatzen baituzue asto-umea? Mc 11, 5 (Dv laxatuz). Eta ezin egin zuen han berthuterik batre, zenbeit eri bakhoitz, eskuak haién gainean ezarririk, senda baitzitzan baizen. Ib. 6,5 (Dv non-ez eri bakhar batzu sendatu zituela). Eta gertha zedin, hura aphart othoitz egiten zegoela, diszipuluak harekin baitziraden eta interroga baitzitzan hek. Lc 9, 18 (Dv harekin zirela; eta galdegin zaroeten). Eta egiten zuen guziék, xipiék eta handiék, abratsék eta paubrék, librék eta sklaboék, hartzen baitzuten merka bat bere esku eskuinean edo bere belarretan. Apoc 13, 16 (Dv eginen du guziek [...] izan dezaten). Falta da ezpaitzara etorzen denboran. " La faute est que ne venez à temps" . Volt 221. --Dohatsien besten begiratzetik zer hontarzün jiten zaikü? --Bi gozo handi. --Errazü lehena. --Saintiez orhitzian, pizten gira hen egiter jarraikitera. --Eta bigarrena? --Hen othoitzek ürgazten baikütie. Bp II 126. Handik heldu da bethi arrazoiñaz gobernatzen baita eta naturaleza biziosaren nahikarak <nahio-> ez baititu egiten. Ch I 3, 3. --Ene semea nahi darozkitzut irakatsi hañitz gauza [...]. --Zer bada ene Jainkoa? --Zure borondatea eman behar baituzu enearen azpian. "Ut [...] ponas" . Ch III 11, 1. Hortik heldu da, haiñ gutiak baitdire perfekzioneko gradu gorara igaten direnak. He Gudu 79. Hantik heltzen düzü orano [...] nihauren gaxtotarzünaren pheziak kargatürik, ezpeitüt ene büria goiti erazitzen gaizarik hoben direnen egitera. Mst III 55, 3. Gerthatu zen buruzkak biltzen zituen landa baitzen Boozena. Lg I 245. Hortik heldu da apostoluen printzeak hartu baitzuen san Mark laguntzat. Lg II 86. Nondik heldu da hain bakharrak bai dire salbatzen direnak? Brtc 142. Nondik heldu da Poetak, zure haur onetsiak, / baitire sasoin guziez hain zirtzilki jauntziak? Monho 68. Askotan gertatuko da / egiten baitugu gaizki. Ib. 50. Bainan fagore guzietan handiena izan zen Jainkoaren eskua haren baithan izaiten abiatu baitzen, sekulan gehiago haren ganik ez atheratzeko. Jaur 399. Nondik heldu da beraz hain guti baliatu baikare? Ib. 355. Eta hortarik heldu da landare hainitz hiltzen baita. Hori guzia nagikeria baten ondorio ederra da. Dv Lab 343. Nundik heldu da, lehenago ostatu bat edo biga baizik ez ziren tokian, baitira orai bortz, hamar eta askotan hogoi ostatu? HU Zez 27. Bere harat-hunat guzietan, solas ala urrats, [bazuen] gibel-gogorik ez eta gibel-xederik gabeko leialtasun bat [...]. Hortarik dator, oro erraten baitzituen zabal-zabala. HU Aurp 108. Pena da egiazko hobendunek ez baitute hain laster aithortzen. Larz Senper 74.
sense-6
5. (En oraciones introducidas por eta ). "Le membre de phrase qui contient la forme à préfixe bait- est parfois introduit par la conjonction eta, dont le sens propre est 'et'" Lfn Syst 482. "Elle semble donc à la fois coordonnée et subordonnée à celle qui précède. Il ne semble pas que cette construction ait subsisté aujourd'hui; P. Lafitte ne la signale pas" Lfn BSL 1966, 223. "L'addition du préfixe bait- à la forme verbale introduite par eta indique que ce qu'on va dire ne suit pas seulement ce qui a été dit, mais que le sujet parlant établit un rapport entre les deux" Ib. 224.
Emazte eta gizon orok, har amore Maria / eta orori baitekegu berak konplimenduia. 'Et a chacun de nous elle donnera elle-même pleine satisfaction' . E 93. Zu eta ni elgarreki unsa ezin ginate; / zaude ixilik, zoaz horrat eta hobe baitate. 'Taisez-vous, allez-vous-en; cela vaudra mieux' . Ib. 219. Perileki baiezila ezin noake hargana / eta agian hark orduian ezpaituke aizina; / badu ere, beldur date; bertan doha harzara. 'Et peut-être qu'alors elle ne sera pas libre' . Ib. 135. Iauna, ez nauk digne ene atharbean sar adin: baina errak solament hitza, eta sendaturen baita ene muthilla. "& mon garçon sera guéri" . Mt 8, 8. Uste duk ezin othoitz daidiodala orain neure Aitari, eta baitinguzket bertan hamabi lejione baino gehiago Aingeru? Ib. 26,53. Egotzak amua: eta lehen iganen den arraina har ezak, eta haren ahoa irekirik eridenen baituk statera bat. Ib. 17,27 (Dv estater bat atzemanen diozu). Zenbat alokazer diraden ene aitaren etxean ogia frango dutenik, eta ni gosez hiltzen bainaiz. "& je meurs de faim" . Lc 15, 17. Enseia zaitezte sartzen bortha hersitik: ezen anhitz, erraiten drauzuet, sarthu nahiz ebiliren diradela, eta ezin sarthuren baitirade. Ib. 13,24 (Dv eta ezin sarthuko direla). Etzaituztet nik hamabi elejitu, eta zuetarik bat deabru baita? Io 6, 70 (Dv bizkitartean debru bat da zuetarik bat). Bazeakizkiat hire obrák, ezen izena duk bizi aizela, eta hila baitaiz. Apoc 3, 1 (Dv baduzula bizi zarelako izena, eta hila zarela). Badakusak zenbat milla diraden Iudu sinhetsi dutenak: eta guziei baitaxeté Iainkoaren zeloa. Act 21, 20 (Dv eta guziak legearen aldera khartsu dire). Zehaturen au hi Iainkoak, paret xurituá: eta hi baihago Legearen arauez ene iujeatzeko, eta Legearen kontra manatzen duk ni zeha nadin? "& que contre la loi tu commandes" . Ib. 23,3. Ezen gorputza bat den bezala, eta baitu anhitz menbro, baina gorputz batetako menbro guziak, anhitz direlarik, gorputz bat dirade: hala da Krist ere. 1 Cor 12, 12. Senharrák, zuen emaztei on eriztezue, Kristek ere Elizari on eritzi draukan bezala, eta bere burua eman ukhan baitu harengatik. Eph 5, 25. Edo nork lehenik eman drauka hari, eta rendaturen baitzaio? Rom 11, 35 (Dv Edo nor haritu zaio lehenik ematen, gero izan dezan sari?). Eztuzue diferenzia egin ukhan zeurok baithan, eta egin izan baitzarete pensamendu gaixtoezko iuje? Iac 2, 4 (Dv Ez othe duzue zuen baithan juiatzen, eta ez othe zarete gogoeta tzarretako juieak egin?).
azpiadiera-5.1
(Sin eta, con un valor similar de relacionante entre frases).
Lotsaturik iarri nuzu ezpaitakit zegatik. 'Me voilà prise de peur, sans savoir pourquoi' . E 179 (el ed. PAlt, en cambio, lo interpreta como relativo, con dudas). [Jinkoak] erran erazi derio Jeremia Profetari: "Haurrek ogi galthatü die, bena eztie ediren hura eman derienik" [...]; piztü baitü Trentako Konzilio Jenerala manatzera [...] besta handienez kristiak Jinkoaren hitzaz haz ditzen. Bp I 18. Berri triste hanix dit / Errumarik ekarten, / zure kortian borxa beiniz / egiaren erraitera ausartzen. 'Je suis obligé de m'enhardir à dire la vérité' . Xarlem 1268. Erregek proküradore izentatürik zirade / ezpeitzeikegün izentatü dignigorik ihur ere. 'Il ne pouvait nous nommer personne de plus digne' . Etch 542. Frutu konek du izena mura; balio baitu azienda guzien alimentu ona. Mdg 130. Santa Grazi herri botxezia, / nun nahi gal belio gizunak bizia. "Et l'homme n'importe où peut y perdre sa vie" . Casve SGrazi 122.
sense-7
6. (Como refuerzo de la afirmación en oración no subordinada). "Ahora sí que viene hermoso, orai eldu baita ederki (AN)" Aq 927. "Baiago (Sc), dicen las madres al ver a sus hijuelos por primera vez sosteniéndose sobre sus pies" A (cf. ib.: "Baiagoan (Sc), está en extremo trance, apunto de caer, morir, etc."). "Dans des propositions indépendantes, généralement exclamatives, on trouve des verbes affectés de bait-. Nous croyons qu'il y a dans ces cas-là ellipse d'une proposition principale" Lf Gram 774. "Damurik ez baitu atxeman!, dommage qu'il ne l'ait pas trouvé!" Ib. 774. "Halere hitz bat utzi baitio, heureusement il lui a laissé un mot!" Ib. 774. "A veces sirve simplemente para subrayar el matiz afirmativo o positivo de la proposición" Vill Eleiz4 215.
Zuiegatik ezarri dut gero neure bizia; / hoiegatik orogatik zer da zuien paguia? // Ikhusirik anhitzetan beharrian pobria, / [...] / zuiek ukhen baituzuie hezaz guti ansia. 'Vous vous êtes, malgré cela, peu souciés d'eux' . E 67. Erradazu behin, egiteko hunetan sarthu baiño lehen. Zuk baitiozu ezen, gero onduko zarela, gero behar diren deskarguak eta eginbideak eginen ditutzula. Non duzu gero horren segurantza? Ax 55 (V 36). Ongi ona baita ene anaia! Laph 148. Bazuen hiru hogoi urthe igortzen zarotala, egun guziz, ogi baten erdia; eta orai, bia garelakotz, bidaltzen daroku osoa. Nonbeit egia baita, Jainkoak badakiela zenbat soldadu duen bere zerbitzuan. Jnn SBi 117. Ez zuen bere izena emaiten, bainan alegiazko izen bat, beti bera: Zalduby. Ez baitago izen hori behin eta behin ahantzirik Eskual-herrian. HU Aurp 185. Herriko semerik zerenak oro alde zituelarik notari horrek... halere-halere oraino mahain-petik edo nolazpeit nausitu baitzen Tissier! Ib. 129. Berenak entzun behar ahal baitzituzten zenbeitek! Ib. 138. Zonbait pontu gero, sista sista, eta horra galtzak antolatuak, eta horra andre Joana ohean, biharamun arte lo egin baitzuen, halako goxoño bat bihotzean. Barb Sup 43. Eta orhe mikoa egiten da berehala... ogi bat, aintzinekoa baino ere ederragoa; doi-doia labetik atheratu ahal izan baitzuen, eta are gutiago eman baitzion hura eskaleari. "C'est à peine si elle put le retirer du four. Elle le donna encore moins à la pauvresse" . Barb Leg 140. Bazterreri beha eman zen Jon Doni Petri, eta harri handi bat zangoarekin koskatu zuen, ontsa min hartu baitzuen, gaizoak! "Et le pauvre en prit bien mal" . Ib. 65. Auzo herri guzietarik jinak ziren multzoka: sekulan ez omen baitzen halako jendeketa ikusi Itsasuko elizan. Lf Murtuts 26. Erori zen tanpalakoan eta han erre. Egia baita ohoin bat bezala etorriko dela orori heriotzea. Zerb Azk 70. Kontensko bainiz ukhan ditudan xehetasun onez! Larz Iru 130. Bainan baitzakien haatik zer ari zen! "Mais il savait bien ce qu'il faisait!" . Ardoy SFran 102. Hortarik ere ageri baita, menturaz, ez dela "ogitik bakarrik bizi gizona"... Ib. 189.
azpiadiera-6.1
(L, BN ap. Lh ; Urt, Dv), beit- (S ap. Lh ) .
(En exclamaciones, como correlato de ala; cf. 3 ala (4) ). "O quam bonus est hic aer, ala aire hau ona izan vel baita " Urt I 343. " Alaa ona baita Jainkoa! " Dv. " Alabaita (L, BN), alabeita (S), ah... que!... Alabaita doluegingarri! (L), ah! qu'il est douloureux!" Lh. " Ala baita dohatsua Jainkoa baithan bizi dena! " Lf Gram 396.
O Iainkoaren sapienziaren eta ezagutzearen abrastasunen barná! ala haren iujemenduak baitirade konprehendi ezin daitezkeen bezalakoak, eta haren bideak erideiteko inposibleak! Rom 11, 33 (Dv zeinen diren). Ala ni dohakabe handia bai naiz! zeren utzi zaitut zu neure Iabea. Mat 225. Ala gu baikare ama / zoria gaitzekoak. EZ Noel 76. Ala ni bainitz gizon miserablia. Tt Onsa 159. Ala aphezen ofizioa handi eta ohorezkoa baita. Arbill IV 11, 6. Ala zuek, instrumentak, / baitzarete kruelak! 82. Ala on baita, graziai segurean beiratzeko, ihes egitea gizonen begietan distiatzen duten gauza guziei. Ch III 45, 5. O! Ala ene arima alegeratzen baita, edertasun bethiereko haren baitan pensatzen dudanean. He Gudu 131. Ala beitüt, Jauna, ezinago zure graziaren mengua handia. Mst III 55, 4. Gerthatzen dire heien artean bere gaixkiak [...] aithortzen dituztenak, erraten ere dutenak urrikitan direla, ordean, ala guti bai da fidatzeko heien hitzetan! Lg I 272s. Eritasun zaharkitu batetarik sendatzea ala guziz gaitz bai da! Brtc 180. Zer ohore! / Ala baitzare altxatua! Monho 142. Ordean, oi! ala bertzela baitoazi gauzak, hil ondoan! Dh 155. Ala gozoa izanen baita zuen loa, obra onez gisa hortan bethea izan den egun baten ondoan! EgunO ( in Arb Igand 187 ). Jainkoaren justizia, ala ikharagarria baitzare! Jaur 155. Nere begietan ala, baitzare eder. "Que vous êtes joli!" . Gy 1. Ala baitzare adimendugabea! Dv LEd 231. Ala baikare bortxatuak aithortzera, handiak bide direla bizitze ilhun eta obedientziazko batean, zerukotz egiten ahal diren irabaziak. Jnn SBi 21.
v. tbn. Arg DevB 48. Mih 97. MarIl 110. Beit-: UNLilia 12.
sense-8
7. (Con valor condicional). v. 1 ba-. Cf. BAIT-... ERE.
Maiteák, baldin hunela Iainkoak onhetsi baikaitu, guk ere behar dugu elkhar onhetsi. "Si Dieu nous a ainsi aimés" . 1 Io 4, 11. Ha, zillhegi bailitzaiku mundura itzultzea! EZ Man I 114. Lehen neur' egitekoen haxe / Bakoitza baitzautan sortaxe, / Orai baititut baten biga, / Haren', enea, nol' ez higa? O Po 49. Baiñan nola prezeptuak lekzione fruitu gabekoak baitire baldiñ graziak lehenik instruitzen ezpaigaitu, obteni diezadazu grazia hura. Arg DevB 134. Dotrina üskaraz erakats eta enthelega erazi diezen [...] besperetan, salbü üdüri beitzaikü hobeki datiala haren erraitia pronotik landan. Bp I 19s. Bainan egin ginezake bekatü ezpaigineza adora, zeren adoratü behar baita Jesu-Kristo idereiten den lekü orotan. CatLan 132.
sense-9
8. " Bait- peut avoir aussi la valeur d'une conjonction introduisant une circonstancielle [...] de concession. Ex.: hain aspaldi eria baitzen, halere jin hura gure ikusterat, alors qu'il était depuis si longtemps malade, tout de même il est venu, lui, pour nous rendre visite!" Lf Gram 771. v. BAIT- ... ERE.
Gure arimetako eritasunén eta atxakia handién sendatzeko eta remediatzeko moien bakhoitza [...] Ebanjelioan presentatzen baitzaiku, hain behar handian eta ondikozkoan notxalent eta ansikabe izanen gara? Adv ** 6v. Nolatan eztira fitetzago sendatzen? Urthe guztian [...] eritasunean ustelduak, eta khirastuak baitaude? Ax 529 (V 340). Baina hitzkuntza guztien jakitea gaitz baita, hargatik eztela hain lazorik sort-herrian sortherriko hitzkuntza eztakienik. ES 168.
azpisarrera-1
BAI BAIT-. v. bai.
azpisarrera-2
BAIT-... BEZALA, BAIT-... BEZANBAT, BAIT-... BAINO. "Quand le si conditionnet est accompagné de bezala, comme, de bezenbat, autant que, Ax remplace ba par bai et bait. Ex.: Erran bailio bezala (Ax 213), comme s'il le lui avait dit; Emaiten baitzinio bezanbat, autant que si vous (sing.) le lui donniez" Ith 360n. "El prefijo modal simulativo [bai-nintzan (V), como si fuera (yo); v. bai-] se ha usado también en los dialectos orientales como nos lo demuestran los siguientes ejemplos de Axular y de Mendiburu" Alt Erd 53n. "La construction employée par Axular s'explique aisément. Les formes à préfixe bait- équivalent parfois à des formes relatives ou à des formes à suffixe -la indiquant la manière ou les circonstances. Les formes d'eventuel à préfixe bait- employées par Axular ont une valeur analogue. Combinées à bezala [...] elles signifient littéralement 'comme quelque chose que vous auriez à vous, fait par vous' [trad. de zeurea, zeure egina baitzendu bezala], 'comme qui aurait parlé au cordonnier [trad. de zapataginarekin berarekin mintzo izan bailliz bezala]'" Lfn BSL 1966, 227.
Goberna gaitezin igurikiko ezpaileraku bezala, eta halatan ez benturan, baiña segurean izanen gara. Ax 74s (V 49). Halakorik iragan ezpailliz bezala, anaiatasun on bat eduki eta erakutsi. Ib. 329 (V 218). Eta Iainkoak ere berari emaiten baitzinio bezanbat estimatzen du. Ib. 227 (V 151). Gaitz da eta penos da munduan garelarik munduan ezpaikina bezala munduaz konturik egin gabe, Iainkoaren borondateari errendaturik egoitea. Ib. 481 (V 311). Egin behar du bat bederak bere aldetik ahal dagiena, merezi ahal baillezake bezala. Ib. 459 (V 298). Halarikan ere nahi dut Oihenartok dioena egia bailiz bezala besarkatu. ES 158. Nihortaz ere etzuela erakutsi hanbat sentimendu nola Marko Brutoz, zeina bere seme propiala izan bailu bezala hagitz maitaroki hazi baitzuen. Ib. 164. Beste hanitx gaiza ere, entzüten ezpeitzüntü bezala, eitzi behar dütüzü igaraitera. Mst III 44, 1. Miserable nüzü, eta presuntegi batetan beininz bezala bürdüñaz kargatürik. Ib. 21,4. Judas, deus-ez bat bailiz bezala, beraren oraindañoko ibillera madarikatua, ni gana naiez, ni apaz ta palakuz, ero bat bai-nintz bezala ni, preso artzera? Mb OtGai II 283. Hau egin ez eta egin zuena zen artu ta eraman bere ezpañetara ta aoa zabaldu ta goititu ardoz beterikako taz bat bailiz bezala. Mb IArg I 294. Hilen dira egiazki, baina piztuko dira bereala, holetan izanen da bethiere bizirik bailaude bezala. CatLan 49. Egiten duzularik zure kontzientziaren examina xehe bat [...], gau hartan hil behar baizine bezala. Brtc 15. Buruzariya bailitz bezela / oiartzuarren tartian, / guri bengantzan asi zerate / oso gorroto fuertian. Tx B I 110. Arrebatxoak izan bai'litu bezelaxe, maite izan zituan mutillak ordurarte. TAg Uzt 27. Holako berriak hedatzen dira neskato gazteen artean, elizako zeinuez barreituak bailire baino fiteago. Larz Iru 20.
azpisarrera-3
BAIT-... ERE (Concesiva). v. BA-... ERE (s.v. 1 ba-); cf. supra (7).
Gizonak ixilik utziten baizituen-ere zein bere desirén eta guthiziazko afekzionén ondoan ioaitera, deus bere hitzazko legerik ez gaztigurik [...] batre gabe, guziagatik-ere [...]. Adv * 8v. Zer nahi gosta behar izana gatik ere, bai eta zure bizia eman ta zure odola isuri behar baizinu ere. Dh 206.
bait-
0 / 0

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper