Harremana

    OEH - Bilaketa

    409 emaitza talde bilaketarentzat

    Sarrera buruan (61)


    Sarrera osoan (348)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    halabehar.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Norte desde Chourio (halabeharrez ) y Haraneder, que lo usa como adj. Al Sur se encuentra desde Cardaberaz (alabearrez ) y, como sust. pleno, desde un sermón del s. XVIII de Fuenterrabía. En DFrec hay 30 ejs.
    sense-1
    I . (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Dv, H, VocB ) Ref.: A (ala-bearra); A Apend (alabearrari); Asp Leiz2 (olabearra); Etxba Eib (alabiarra); Izeta BHizt2 (alabearra) .
     Destino, fatalidad. "Fatalité" Dv. " Alabearrari ezin alde egin (G-to), no poder escapar al destino, no poder evitarlo" A Apend. . "La fatalité, le hasard" H. "Destino, fatalidad [...]. Alabearra, cuando [se trata] de acontecimiento pasado" Asp Leiz2 (s.v. olabearra). "Destino" Izeta BHizt2. Cf. Chaho Voyage (2. a ed. ) 47: "La religion catholique n'a rien fait perdre à l'Ibère de son fatalisme primitif: hala behar beitzen! cela devait être; telle est la seule plainte qu'arrache au Cantabre le sentiment profond du malheur" Cf. tbn. A Morf 26n: "Conozco, es verdad, fantasías de algún chiflado puestas por nombre a algunas casas, como Ala bear en Azpeitia" (el nombre suena hoy Alabier, trisílabo).
    Jaungoikuak eman zidan niri bere ordena eta obligazioa, eliza onetako Bikario nere hala biarrak eregiñ [= eragiñ] niñubenian. "Mi fortuna o desgracia me constituyó por vicario de esta Iglesia" . PlFuent 289. Artzain oni ez nondik eta andik alabearrak ekarri zion burura, azalandare erdi igartu oek txabola inguruan landatzea. Izt C 156. Alabearrak nai debanean uste bageko gauza asko agertu oi dituen bezala, au ere argitaratu izan zan utskeria batetik. Ib. 156. Bakharrik errekontru uros bat, edo haren orduko zorthe dohatsu bat, finean, bertze hitzez, hala beharra. Elsb LehE 67. --Nork egina da bada zure ustez mundu hau? --Bera bere baitarik, hala-beharrak. EskLAlm 1898, 11. (ap. DRA)
    ( s. XX) Ba dakit bai, zeruak eta alabearrak eta zorionak lagundu ezpalidate, munduak etzuela izanen au irakurtzeko (ordu bitsuko) atseginaldirik. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 7 (Ldi ib. 208 Goikoa, zoria ta abagunea ). Gazte, zerk erakarri ote au nere txabolaraño? Ala-bearrak edo maitasun-min zorrotzen batek, seguru aski. Jaukol Ipui 22. Alabearrak erabakitako zoria ezin baitezake itzuri gizaseme ilkorrak. ' Cuando la desgracia está marcada por el destino' . Zait Sof 198. ire alabearraren alkekizunak ikutu ez niñuken alderantz. ' Las atrocidades de mis funestos oráculos'' . Ib. 79. Handik urte zenbaitetara, beltzaranduko zen urrezkotasun hori guztia, endaren hala-beharraz eta sexuaren hala-beharraz haragi arin eta malgu hori mardulegi, beteegi eginen zen. Mde HaurB 19. Gizona bere zoriari amore emanik zegoen. Hala-beharrak eskatzen zuen ezkero... Ib. 32. Gure Iainkoa ez du ustelak ioko, ez naimenak, ez alabearrak, ez ustekabeak, Iainko baita Bera. Or Aitork 158. Atsoaren alabear gogor galdua! Txill Let 64. Suerte edo halabeharra. Herr 24-1-1959 (ap. DRA ). Eziña da gizona atzerantz joatea; ez adiñean, ez barruko beste izakai askotan. Astiaren alabearra, ankerra ta errukibagea izan. Erkiag BatB 148. Alabear itsu ori, zer dela ta onartu bear dut nik? Vill Jaink 91. Asmatu zuten ba-dela "fatalismua", alabearra deritzan iratxo beltz ori. Ib. 178. Gizonaren borondateak eta izadiaren alabearrak, denak daude gogamen baten eskuetan jarriak. Ib. 175. Alabearrak nunbait, txarrera eta atzeraka daramazki gauzak oro! Ibiñ Virgil 73. Orixe naiz, ala bearraren aizeak arrotutako orbel galdua! NEtx LBB 16. Zu gabe utzi bagaitu ere / alabear derriorrak. Olea 215. Halabeharra, pagoak duen / fedearen argudio. Azurm HitzB 28. Ba dakit bai, ala-ere, zeruak eta alabearrak eta aldarte onak lagundu ez balidate, munduak ura-gabe bearko zuala. Berron Kijote 108. Jainkoak naiko du-ta alabear au era-aldatzea. " Que la suerte se mude" . Ib. 85. Ala bearrak bertara eraman izandu naualako. AZink 169. Gutxien uste duenean, beste bere gisako arima bakar bat aurkezten dio halabeharrak. MIH 325. Gaizkile gogortua zirudiena ez dela halabeharraren jostailu errugabea baizik izan. MEIG I 180.
    azpiadiera-1.1.1
    (Usado en la expr. halabeharra, 'es el destino', 'fue cosa del destino', 'así lo quiso la suerte'). " Zer inen dugu, alabearra " Izeta BHizt2. .
    Egun batez, hala beharra! Isaik egortzen du Dabit bere haurridetarat yateko zerbaitekin. Lg I 277. Hala beharra: gerthatu zen buruzkak biltzen zituen landa baitzen Boozena. Ib. 245. Ibai ertzean kañabera artean utzi zuen, aurra noratzen zuten edo zer patu zuen ikusteko [...]. Ala bearra! Faraon-en alaba jatxi zan, ibaiean mainatzera. Lard 64. Zoaz, ene alaba, Noemik esan zion. Ala bearra: Booz-en sorora joan zan. Ib. 160. Hala beharra ere, orduan / Ondikozko ibaso haren hegietan, / Yende bazabillan gerthuz pasaietan, / Gerthatu zenaren berri yakiñ gabe. Gy 191. Hainbertzenarekin --hala beharra, dudarik gabe-- bigarren erbi batek jauzi egiten du bidearen gainera. Barb Sup 30.
    azpiadiera-1.2
    2. Necesidad, obligación (de actuar de un determinado modo, etc.). v. behar.
    Mendi tartean jaio eta barrenak kalera bultzatzen ez, landa zabalerako bidea aukeratzen zuten geienak, bizimodua ateratzeko. Eta alabearrarekin batera jatorrizko senak ere elkar billa-arazirik, bereartantxe gelditzen ziran. "La necesidad" . Mok 6. Ene semea, zure osabiderako ortzitik yetxi nintzan: ez alabearrak, maitasarreak, ostera, bai-nenkarrela. "Non necessitate" . Ol Imit III 18, 1 (Ch hala beharrez, Pi bear izanak eraginda). Alabearrak erasota zenbait gintza gelditu bearrean izango ote diran somatzea. "Por causas de fuerza mayor" . EAEg 22-3-1937, 1340.
    azpiadiera-1.3
    3. Suceso, acontecimiento fatal.
    Honela entzun genitzake bertsolariaren ahotik, hau inguruko giroaren oihartzun dela nolabait ere, hogeiren bat urteko halabeharrak eta ezbeharrak. MEIG III 110.
    sense-2
    II . (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    Necesario; inevitable, ineludible. "Fatal" Dv.
    Noiz ere, bada, adituko baiduzue mintzatzen gerlez eta gerla hotsez, ez zaiteztela izi; ezen horiek hala beharrak dire. He Mc 13, 7. Halabeharra da Gizonaren Semeak sofri dezan hainitz [...] eta hirurgarren egunean bitz dadin. He Lc 9, 22 (Lç behar da, HeH behar dena da, Dv premia da, IBk beharrezkoa da).
    azpisarrera-1
    HALABEHARREAN.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (V-gip ap. Etxba Eib). Casualmente, por casualidad; fatalmente. "Urkusura noiala, ala biarrian topau neban nere emaztia izango zana" Etxba Eib.
    Oberik etzekutsatenean abiatu ziran ill edo bizi aldatsgora bidea irikitzeko asmoan Gipuzkoatarrak zeuden tokira. Ala bearrean ez leku txarrera bizkarrak berotzeko! Izt C 314. Tratu bat ere egin det / ala bearrian. Auspoa 106, 52. Saara ondoan jaio zan / Sanson ala biarrian. Auspoa 62, 114. Trabukoa disparatu / halabeharrean / gainera bi soldadu / heritu nituan. (V-ger). Balad 226s.
    azpiadiera-1.1
    Afortunadamente.
    Baña, uste baño len, / Ala biarrian, / Makulu biak utzi / Zitun baztarrian. Enb 197. Jakintsu azkar, purrukatua / ziñan, ala bearrean, / Euskalerrian alde trebeki / nekezko lan gogorrean. Basarri 52.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) En caso de necesidad.
    Berak ziona zan eze, ala bearrean, anima baten salbatzeagatik pozik ibilliko zala kalez-kale ta plazaz-plaza oiñutsean. ' Siendo menester' . Aran SIgn 108.
    azpisarrerakoSense-1.3
    c) Debidamente.
    Mozorro arpegia kenduta, zana bezela azaldurik, ez ala bearrean zeraman habitu-janziya utzi zuen. ' Dejado el hábito que indignamente vestía' . Aran SIgn 103.
    azpisarrera-2
    HALABEHARREKO.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) Fatal.
    Gure familian onelako ezegokia gertatu-bearra, eta gure arraza onela aitu bear izatea, ondo ala-bearreko patu gaiztoa degu. Arr GB 129. Alabearreko egun goibelez argitua! Erriko bat ikusi dau, ta amaren ilbarria damotsa. Erkiag BatB 133.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) Necesario, de rigor.
    Ama, bere geisoaren bederatzi egun alabearrekoak iragan arte, ez egoan ez aurrera, ez atzera. Erkiag BatB 102.
    azpisarrera-3
    HALABEHARREZ (AN-ulz ap. A EY III 259; Izt 52v). Casualmente; fatalmente. "Por fortuna, alabearrez, ala izan bear ta alan bearrez" Izt 52v. "Por casualidad" A EY III 259.
    Alabearrez, gutxien uste zuenean, kanpo edo soloan, lurpean gorderikako diru andi edo tesoro bat arkitu zuen. Cb Eg III 349. Erri batean, ala bearrez, Galai gazte batekin topatu zan. Cb EBO 41. Alabearrez Lazkaun omen zegoen egun aetan Bikario gizon lodi andiren bat. Izt C 248. Noiz eta ere egun batez, / Ondikoz hala beharrez, / Hauzo hurbilleko garraiotarik bat / Yin baitzitzaioten bisita egiterat. Gy 311. David bere soldaduakin, ala bearrez! onen [ar-zuloaren] barruan zegoan. Lard 173. Ala bearrez, aitak bialdu zuen, bere iru anaia Saul-ekin soldadu zebiltzanetara zerbait jan-gauzarekin. Ib. 164. Urte oro egiten zuten beren erriko elizan Jenobebaren elizkizun andi bat. Ala bearrez egun hura orduan zetorren. Arr GB 128. Lagun gutxi bertan [Iruñan] gordelari utzitzen zituela, zeñetatik bata, ala-bearrez, gure Ignazio zan. Aran SIgn 7. Gertaera au izandu zan 1521-garren urteko Maiatzaren ogeiyan, eta alabearrez Espiritu Santu-ko Pazkoa-bigarrenean. 'Aquel año cayó el segundo de Pentecostés' . Ib. 9. Sorlekua utziz geroz / Ondikotz, hala bearrez... Elzb Po 181.
    ( s. XX) Ala bearrez, emakumezko bat kale-ixkiña batetik bestera. Mok 16. Alabearrez, etsaien eta gure tartean sakan bat zegoan eta bearrik! Or Cruz 65. Santa Kruzek jakin izan zun alabearrez, Lizarraga Zarautza zetorrela. Ib. 62. Doble vía bat egiten ari / dira Legazpi aldian, / ala biarrez ni ere antxen / asi nintzaden lanian. Tx B I 67. Ixo, gazteok: oraintxe zetorrek-eta, sukaldetik igesean, danetan biurriena, nexkaa, alabearrez... Ldi IL 17. Ala bearrez, desagun Yainkoak ala naita, gora-bide neketsu zail aren biurgune batean [...] sortu zitzaion lagun: "Orixe". Markiegi ( in Ldi IL 10 ). Ez dakit buruz ala burugabe jokatu nitzan ildako mutil ua senargaitzat onartu nuanean. Alabearrez bideratu zitzaidan. TAg Uzt 297. Ats batean eldu zen apeza etxe artara. Ala bearrez emaztea isatsaz eskallera xautzen ari zen. (AN-ulz). A EY II 461. Agian, bere semearekiko zerbait entzunda edo ala-bearrez yauregitik atera da. Zait Sof 194. Ark eta biok sortuko genun seme batek alabearrez ilko omen zun. Ib. 77. Izar-mordoetatik esaten zana etzala egi gertatzen iakiñez, alabearrez baiño. " Non arte dici, sed sorte" . Or Aitork 163. Alabearrez, gure aintzineko iosta-mai batean liburu bat auteman zun. Ib. 195. Gauzak eztira alabearrez eta itsu-itsuan gertatzen. Vill Jaink 172. Eztira alabearrez edo xede gabe egiñikako marrazkiak edo zirriborroak. Ib. 174. Ala bearrez nintzan / jaio nekazari. And Egun 21. Nik ez nuen balio irri egin arazteko. Hala beharrez entseatu banaiz ere, maiz gaizki heldu izan naiz. Xa Odol 49ss. Oraintxe gaia etorri baitzait hemen neri bat batera, / hala beharrez, nere semea, hi juan haiz Parisera. Ib. 165. Baiña alabearrez edo-ta beti lotan egon oi ez dan deabruaren eragiñez, ibar artan bertan belar-jaten ari zan Galizi-kastako beor-talde bat. Berron Kijote 163. Ala bearrez, gizon aren ibillerak zirala bide, egundoko ondorioak etorri ziran. AZink 43. Ixilpekoa ezkutatzen baduzue, aitortu beharko dizuet ez dudala hala beharrez, nahiz bitan argitaratua izan den, ikusteko aukerarik izan. MEIG IV 133. Sorterri zabalagorik hauta zezakeen, baina, deusi ere uko egin gabe, bazter hauetan gelditu zaigu: hemengo delako halabeharrez. MEIG VIII 59.
    v. tbn. Gand Elorri 206. Gazt MusIx 115. Uzt Sas 39.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Baina ez da berez, besterik gabe, hala-behar hutsez, ikas-leku nagusi bihurtuko. MEIG VIII 70.
    azpisarrerakoSense-3.2
    Necesariamente, obligatoriamente.
    Ene semea, zure salbamenduagatik zerutik iautsi naiz, eta kargatu naiz zure miseriez, ez baitezpada hala beharrez; baiñan zure ganako amudio phuruz. "Non necessitate" . Ch III 18, 1 (SP ez beharturik, Mst ez bortxaz, Leon ez ezinbertzez). Eta hala-beharrez, bera ere errukirik gabe oldartuko zitzaion bere zorionaren edozein etsaiari. Mde HaurB 47. Gizakiak ezin ditezke bat; bakoitza bera egoiten da, beti, halabeharrez. Mde Pr 148. Alabearrez orixe egiten zuan antziñako emaztekiak gizonaren martiri izanez. Vill Jaink 164. Alabearrez juan / nintzan ni emendik. Olea 21.
    azpisarrerakoSense-3.3
    " Ala bearrez (B), afortunadamente" A.
    Alabearrez aldameneko arkaitz batek ematen zuen ur garbizko iturri bat. Arr GB 43. Irugarren bizitzatik kalera erori da. Alabearrez, malazkatu-samurtu bai, baña ez du zauri aundirik. EgutTo 25-5-1919 (ap. DRA ). Alabearrez Jaunak euzkia sortu zun. J . Alustiza in Onaind MEOE 1071.
    azpisarrera-4
    HALABEHARREZKO.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Que casualmente viene a cuento, que casualmente es apropiado.
    Egun batez [...], ikasleak aintzin neduzkala, etorrita oles egin zidan [...]. Ikaskizuna alabearrezko zan. Ua argitaratzean, alderakizun egoki bat zitzaidan burura, zirku-iokutik artua [...]. Ark [...] arengatik esan nula uste. " Et forte lectio in manibus erat" . Or Aitork 137.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Inevitable.
    Azkeneko aapaldiak (16gna), Oratiren azkenarekin bat datorrela, alabearrezko biotz-ikara sartzen digu "ai" ta "ene aberri kutun" oietaz bakarrik apur bat biguntzen dalarik. Gazt MusIx 67. Ñabarduren mugarriak, desiragarri bezain halabeharrezkoak, arau batzuen barnean hesitu beharko dira. (In MEIG VI 41 ).
    azpisarrera-5
    HALABEHARRIK. Fatalmente; casualmente.
    Deba izan zan, alabearrik, Beltran Alostarrarentzat bere zorigaitzen iturburu ta osiña. Etxde AlosT 83. Atenairatu zan Parmenide, ta ango iaiburuetan, ala bearrik. Zait Plat 39. Ala bearrik, besterik etzegoan an eta neri esan zidaten agintariak traste ura bizkarrean artu ta eramateko. AZink 77. Lehenago ere aritua naiz lan horretan, hala beharrik eta ez neure burua besterik baino neurtzaile hobetzat neukalako. MIH 56s.
    azpisarrerakoSense-5.1
    Necesariamente, obligatoriamente.
    Batasun-bideetan ere, morfologia izan dugu nagusi, hala beharrik. Formari lotu baikintzaizkion lehenik, zentzu-muinean sartu aurretik, eta ez zen burugabeko jokabidea. MEIG VIII 109.
    azpisarrerakoSense-5.2
    Afortunadamente.
    Prantziaren zorigaiztoko egunak igaroak baitziran alabearrik. Etxde JJ 215. Dirudinez, zenbaiten iritzian, euskera zaitzeko biderik ederrena erderaz idaztea bide da. Nik, beintzat, eztut aien begietatik argia ikusten, ala bearrik. EG 1956 (1-2), 115. Aren adimen argi ta dirdaitsua itxungi egin zitekean ioputzar baten bizibide gorrian. Etzan ordea orrelakorik gertatu, alabearrik. Zait Plat 19. Alabearrik, Platoni zoritxar txikiena egokitu zitzaion. Ib. 19.

    halabehar

    halabehar
    << gurdidi 0 / 0 han >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper