OEH - Bilaketa

170 emaitza sagu bilaketarentzat

Sarrera buruan (36)


Sarrera osoan (134)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
piztia.
sense-1
(V, G; (det.).Lar, ), pistia (V, G, AN-gip; (det.). (G), H (V, G), -ija Dgs-Lar 3, VocCB .(V)Dv), pizti (V-m-gip, G-bet), pisti (V-ger-m, G, AN-gip; VocCB .(V, G)Dv, Zam Voc), pixti (AN-ulz), peste, pristia (V-och), frizti(a) (V-gip), fristia (V-gip), prizti(a) (V-gip), fisti (Hb), ipixtia (V-gip) Ref.: A (pisti, piztia, pristia); Iz ArOñ (ipixtixa); Zt (comunicación personal; pizti); EAEL 90; Etxba Eib (animalixak); Elexp Berg (friztixa); Gte Erd 285 .
Alimaña, animal perjudicial; animal salvaje en gral. "Garduña, animal" Lar. "Fiera, [...] pistia" Añ. "Insecto, nombre general de sabandijas, arbiska, pistia", "sabandija, [...] piztia" Ib. "Vermine, insecte" Hb. "Desígnanse con esta voz genérica todos los reptiles y bichos malignos, sin distinción" VocCB. "Bête sauvage; poisson (REusk II 251)" Dv (v. infra). "Bicho, alimaña" A. "Ipíxtixa (txaárrak), ipíxtixia, alimaña" Iz ArOñ. "Friztixarik bildurgarrixena dala, esaten dabe, gizona gosiak" Etxba Eib. "Patata-landara pillia dago sustarra janda. Eztakitt nik ze friztixa dabillen" Elexp Berg. Cf. LzG: "Pistias, plaga de animales dañinos', '...daños de ganado... o desgracia de malas pistias' (LC Gauna, 1666), y '...vista la epidemia y el atalo que hacen las pistias y ratones en el campo'". Tr. Usado por vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII (aunque se documenta ya en el dicc. de Landucci con el sdo. de 'ave'). Se encuentra tbn. en un proverbio alto-navarro recogido por Inza, en Yanzi (en la var. peste ) y en Izeta. En DFrec hay 25 ejs. de pizti(a) y 3 de pisti(a).
Suge, zirau, zapo, armiarma, dragoi ta pistia mota guziak. Cb Eg II 205 (159 piztia). Basa arteko pistiaak. GavS 34. Nola arrapatzen diran piztia kaltegarri oek. Mg PAb 164 (se ref. al zorro). Zapua bere esaten deutsagu piztija atsitu zapalari. Ib. 94 (Mg in VMg 110 pizti). [Mandoak euliari] eranzun zion bada: o piztia zital, kiratstu ta gogaitgarria! VMg 33. Ur atsituzko pozu, antz andikua, ta pistija deungaz betia. JJMg BasEsc 91. Basoko suga ta pristija benenotsubak. fB Olg 160. Pistija batenak baño erpe luziago ta zorrotzaguak zituzala. Ur MarIl 65. Gipuzkoan ezagutzen diran egazti eta pistia guztien errazoia. Izt C 195 (6 pizti; Izt Po 62 pisti). Lokatzetan dabiltzein pistiyak. IrunSerm 242. Larrapote edo langosta deritzan pizti txezko samalda. Lard 70 (10 pisti). Pizti gaizto batek nere semetxoa jan dit! Ib. 49. Ikusi nuen pisti bat itsasotik igotzen, zazpi buru zeuzkana eta amar adar. Ur Apoc (G) 13, 1 (Ur (V) pistija, IBk, BiblE piztia; He bestia, TB abre, Ip sai, Dv basabere, Echn animale, Ol bidutzi, Ker abere ). Otso eta piztia gaiztoen ots eta orroa izugarriak. Arr GB 41. Aize, euriyak, itxaso zabal, / egasti eta pistiya. REusk II 251 (de aquí parece extraer Duvoisin el sdo. de "poisson"). Aizeria bestera, dana da tranpia / gizona engañatzen dakian pistia. AB AmaE 410 (350 pistia okerra). Kanpoko pixtiren baten elduarekiñ. Aran-Bago ManMed 270.
( s. XX) Lenago auntzak eta pixtiak besterik ibiltzen etziran lekuan. Goñi 107. Muskerrak gizonari eltzen dionean, piztiak gizonari utzitzeko zazpi erritako kanpaiak jo bear dirala! Ag G 126 (3 pizti). [Landararen] gexo au ar edo pizti batek egindda ba-da. ForuAB 121. Abere ta pistien artean muxarra dala lotiena. A Ardi 30. [Prakerre] pizti basati bat ixan balitz lez lotuta espetxera eruan biar ixan eben. Kk Ab I 39 (II 113 pizti). Pizti gaixtuen igesi juana. Tx B I 268. Zori gaiztuan gaur arkitzen da / pristiya txarrez josiya. MendaroTx 141. Zangurruba pizti barrija zalako. Otx 59. Basurde, muxar, satagin, sagu / lur ta lurpe diran pizti. Or Eus 74 (298 pixti; Mi 98 pisti). Pizti lerregiñaren antzera, arnaska bizian sartu da Zarautzen [bultzia]. TAg Uzt 5. Peste orren izena leoia. Yanzi 228. Pistia ere, ones onean eskura (AN-larr). Inza NaEsZarr 266. [Euskaldunak] aron bizi ituan, leku jakiñik gabe, piztien atzetik beti. Piztiak ezi, ta artzai biurtu ituan gero. Eston Iz 160. Lurreko piztieri ta narraztieri. Or Aitork 410. Pizti uzu (fiera indómita) bat bailitzan. Etxde JJ 198. [Mantangorria] euskaldunen pizti sagaratua izan zalako. Txill Let 65. Ibai-xangurruaren antzeko pizti ura. Anab Aprika 49. Mota guztietako pizti ttipien bilha. [...] Matxinoak, kirkirrak, kotxorroak, karrakaldoak, eta abar. Osk Kurl 204. Ortxe dagoz lurrean pisti ta zomorroak. Ortxe ditugu gatxaren koko guztiak. Erkiag BatB 197 (39 pizti). Pizti baten antzeko gazte mee bat, begi bixi batzuekin. Izeta DirG 19. Basuetan otsuak, basurdak eta bestelango priztiok urritu ziranian. SM Zirik 86. Gizadia abere-eremuko pizti-mota bat balitz bezala azaldu Gizakumea. Vill Jaink 64. Gugan bizi dela piztia, bere txakurkeri ta piztikeri guziekin. Ib. 120. Pistia bera, ones-onean eskura (AN-larr). 'Gaiztoena ere ones-onean irabazten da'. Inza EsZarr 162. Beste munduko mamu ta pixtiak. "A fantasmas y a vestigios". Berron Kijote 213. Ona azeriaren / atarramenduak [...]. / Gizonen andinai ta / aginte kontuak, / pizti txiki bategaz / dira zapalduak. Ayesta 114. Pizti guzietan bai ote da txantxangorriak aiña meritu duanik? BBarand 42. Pixti itxurako arkaitz-zurrunbiloak, lamiak, Tartalo gizon-jalea. MIH 323. Itsasoko piztiarik larriena. MEIG III 56. Pixtiaren oinaze-garraxia. MEIG I 110.

v. tbn. CrIc 14. AA II 124. Zav Fab RIEV 1907, 93 (537 pizti). Noe 74. Piztia (det.): It Fab 168. Altuna 80. Jaukol Biozk 66. Laux AB 66. Munita 146. Mde Pr 101. Alzola Atalak 64. Pizti: Zab Gabon 85. Sor Bar 43 (45 pixti). Apaol 28. Azc PB 54 (66 piztia). GMant Goi 21. Anab Usauri 75. Ol Apoc 11, 7. Zait Sof 168. Arti MaldanB 207. Lab SuEm 170. Ibiñ Virgil 99. NEtx LBB 189. Uzt Sas 332. Onaind STeresa 21. Pistia: msOñ 237v. Añ EL2 147. Gco II 438. Pisti: Ub 13. Ag Serm 127. JMB ELG 45. Ker Apoc 11, 7. Pixti: Ostolaiz 29. Pixtiya (det.): Zuzaeta 49. AzpPr 74.
azpiadiera-1.1
"Caça de aves, pistian kazea " Lcc. "Cresta de ave, pistian krestea " Ib. "Pico de ave, pistian pikoa " Ib. "Ave, piztia " Lar Sup (tomado sin duda de Lcc).
azpiadiera-1.2
(Ref. a animales domésticos).
Auntz-kumak baño pizti barregarriagorik ez dot uste ezagutu dodanik. Bilbao IpuiB 261. [Katua] pizti gaizto bat dala. Ib. 193.
azpiadiera-1.3
(Como segundo miembro de comp. o adj.). "Espantoso, pistija " Dgs-Lar 10.
Onetarako, suge pistirik sotillenaz baliatu zan. Lard 3. Bere gorputza anabasa zikiñezko kostal bat bezela kanpora botatzea zakur pisti eta egaztiyak zokoren batean jan zezaten. "En algun muladar de perros y aves de presa" . Aran SIgn 112s. Gazte nintzala, nere alboan / griña piztiak, / orruka nituenetan. Jaukol Biozk 56. Atzetik morroi batzuk zetozkien jabetutako eize piztien erakarle. Etxde AlosT 14.
azpiadiera-1.4
(Como primer miembro de comp.).
Azkonarrak etxian azteko asmotan ebillana, gero Diputaziñuan bakotxagaitik iru ogerleko artzeko pizti-saritzat. Kk Ab II 149. Orduantxe ekingo dio, zugandik itzuri naiez, itxura ezberdin eta pizti antzak artzen: bat-batean urde latz, karamotz beltz, erensuge ezkatatsu ta leoi-eme lepo oridun biurtuko da. Ibiñ Virgil 115. Desegiñak eztakit / zenbat pixti-kabi. Olea 162. Txori-kantu, pixti-otsak eta bildotx-marrakak entzunez. Ostolaiz 17. Sarraskirik aski bazegoen gerra ondoan pizti-hegazti harrapariek bere gose ase-ezina pixkaren bat berdin zezaten. MEIG IX 28.
azpiadiera-1.5
Kosta yatan baña, azkenian oratu neutxian belarrietatik txarrikume loditxuenari. Baña mutilla jarri yatean piztia! Etxatek ba txilioka asten? Bilbao IpuiB 253.
azpiadiera-1.6
(Ref. a personas). Fiera, bestia.
Ixilik egon ari, ixilik, lotsagarri eta pizti gaizto ori! Apaol 53. Lur onakaz ta askogaz / dira Iaun andiak, / eta beste gaisoak / laneko pistiak. Azc PB 332. Auñemendi! Esna egon zaite! / piztiak dabilz auzoan, / da kanpokoak gitxi dirala / piztiak zeure kolkoan! Ag AL 102. Narrubiko arpegia daukazue zuek, ijito, motxalle, pizti, zantar, zikiñok. Ag Kr 170. Ze pizti dira Jainko-Semia / orrelan josten dabenak? Enb 103. Alargunak pizti gaiztoak bai-dira. Lab EEguna 112 (SuEm 202 pizti). Inpernuko piztija dirudijan oneri, aberatsa dalako, [...]. Otx 76. Marx-en eretxiz, pizti gaizto orreik [domudunak, ola-jaun, lantegi-jabe ta salerosleak], [...] aberats okitu egiten dira. Eguzk GizAuz 57. Gizona gizonarekiko dan baño pizti gaiztoagorik ba al-dek iñun? TAg Uzt 88. Ez uste euskal-jendea / dala ain basatia. / Ez, nondik kalte egingo / bizi dan piztia... SMitx Aranz 151. Zer egin duk horrek, zutik den abereak, / nire anaia maite arranoarekin? / [...] Anai sugearekin, / pisti basati horrek, zer duk horrek egin? Arti MaldanB 195. San Pedrok ezin barruratuten itxi Martin lako pizti bateri. Bilbao IpuiB 89. Pixti ta erensuge desaidanak, gauza txar ta kaltegarritzat utzi nazala. "Fiera y basilisco" . Berron Kijote 161. Mola pizti amorratua bere txapel gorriakin. Gerrika 68.
azpiadiera-1.7
(Ref. a objetos).
Doistarren itxaspeko / pizti ondagarri. Enb 128. Badirela argitara gabe dauden euskal obretan zenbait ale bakan eta bitxi [...], eta ez litzatekeela hain ustekabeko, euskal-idazleen familia mehar baina nabar xamarrean, beste ohi ez bezalako pixtiren bat oraindik agertzea. MEIG I 234.
azpisarrera-1
BASA-PIZTIA, GAU-PIZTIA, ITSAS-PIZTIA, ITXES-PIZTIA. v. basapiztia, gau, itsaso, itxes.
azpisarrera-2
PIZTIA TXAR (pizti txar G-bet ap. Zt; pisti txaar V-ger ap. EAEL 91). Alimaña. v. piztiatzar.
Gu mantenitzen gera bada Infernuan piztia txaarren aragiarekin. Mg CC 140. Olango piztia txarrak munduan egon bear dabela. Ag AL 65 (se ref. a las lamias). Zori gaiztuan gaur arkitzen da [baratza] / piztiya txarrez josiya. MendaroTx 113. Pizti-txarrak bezela iltze ori, gaizkilleren bat edo, baliteke. Alt LB 79. Katua pizti txarra ete dan gero! Bilbao IpuiB 193. Eskurik ez dut nik gehiago / ezarriko eskopetan, / ta pizti txarrek janen zaituzte. Xa EzinB 127. Orain pizti txarrak ugaldu omen dira: azariak eta azkonarrak. BasoM 14.
v. tbn. Pizti: Sor Bar 42.
azpisarrerakoSense-2.1
[Piñuak] pixti txar guztiak beraganatzen omen zituan. Munita 69.
azpisarrerakoSense-2.2
(Ref. a las personas).
Pizti txar ori emen utzi? Ez, ez! Egun asko baiño len xixparekin edo labainka josita ilko nau. Etxde JJ 197. Bi piztitxar oriek salatzen baditut, [...]. Lab SuEm 193. Norberak nai ez duna / besteri egitea, / juzgatutzen det pizti / txarren langitea. Insausti 271.
piztia
<< 1 pikor 0 / 0 sabel >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper