OEH - Bilaketa

170 emaitza sagu bilaketarentzat

Sarrera buruan (36)


Sarrera osoan (134)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 ondo.
tradizioa
Tr. Propio de la tradición vizcaína y guipuzcoana, se documenta ya en los cantares de la quema de Mondragón, en fray Juan de Zumárraga (fJZ 99), en Lazarraga, y en los pasquines de Tolosa de 1619 (PasqTo). Al Norte se documenta en CartEsp (donde suelen aparecer rasgos meridionales), en Mattin (140, 151), Xalbador (EzinB 60) y Larzabal (Iru 104). En DFrec hay 391 ejs., 4 de ellos septentrionales.
sense-1
1. (V, G, AN-larr; Lcc, Mic 5v, Urt Gram 417, VP 71r, Lar, (V), Dv, H (V, G), Zam Voc) Ref.: A; Ort Voc; EI 242; Iz ArOñ, To; Echaide Nav 268; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 229; ZestErret .
Bien, buenamente. "Bien quisto, guztiakin ondo egona " Lcc. "(No estoy muy) católico, ez nago txit ondo " Lar. "(Con) razón" , "provechosamente" Ib. "Bien está, ondo dago " Ib. "Quadrar, agradar, (V) ondo eretxi " . "Les Basques d'Espagne disent ondo pour ongi, bien" Dv. " Ond-artzea, faire bon accueil. On dit mieux en ce sens ondo-artzea " H. "Ondo zauz! (usado irónicamente)" (V-ger) Ort Voc. " Ondo ez bazagoz, juan zaittez etxera " Etxba Eib. .
Alkar aditu ezpadagie, / ez dabil ondo etsea. Lazarraga A24, 1196r. Ondo tratadu nagizu. Ib. A3, 1164v. Oi orain ez letorket ondo / arereanik jastea. Ib. 1196v. Oñez doa, ondo dagoz. "Bien están" . IC II 39. Ire ideaz ezko adi ta axa ondo beti. RS 240. Gaxtoto edo ondo jan, iru bider edan. Ib. 342. Ondo pronunziadurik, sinisturik eta eginik. Bet 4. Adiskideak gastigatu zidan unzien gainean ondo informatu naiz. CartEsp 464s. Ondo dago ori. Mic 14r. Ondo da infernuko bildurra edugitea? Cap 62. Urtean bein gutxienaz ondo konfesatzea. OA 5. Zeiñ ondo erakutsi nai zigun nola itzegin bear genduen. Lar SAgust 12. Naiz ondo, naiz gaizki nigatik diotela: zer zat? Cb Eg II 83. Zeren aien esanak ondo artu bearrean, gaizki esaka [...] ofenditu dituzun. Ib. 186. Zeu ondo bazagoz, or konpon bestiak. Mg PAb 81. Zuk baisen ondo edo obeto iminiko litukee. Ib. 49. Dotriña onezaz ondo baliatzeko alegiñak egin itzatzue. Gco II 46. Ondo gura izan biar jako Jaungoikuari. fB Ic I 40. Eginkizun au ondo beteko zuen bat autu zezala. Lard 104. Joseren esana Faraoni ondo erori zitzaion. Ib. 54. Ez dabez ondo atera kontuak. AB AmaE 231. Ondo asi zan au, baña gaizki bukatu zuan. Bv AsL 63. Bakoitzak ondo datorkiona egin dezala. Apaol 65. Ondo izango da gauza batzuk oartutea. A BGuzur 121. Aita eztabill ondo, oian gelditu da gaur. Ag AL 75. Urre asko barik bizi leiteke ondo. Ag Kr 157. Etzait ondo iruditzen. Iraola 121. Ondo lo egin du? Ib. 81. Agur osaba, bijua ondo! Moc Damu 30. Autortza ondo egiteko zeinbat gauza bear dira? KIkV 94. Ondo artu eben danak aren esana. Or Tormes 55. Ondo deritxot bakaldunaren epaiari. Otx 20. Pantxikak ondo ez dagola ezagun du. Alz Ram 71. Jaia ondo irten dedilla ta gero gerokoak. Lab EEguna 107. Jan-gela ondo apaindutako bat. ABar Goi 14. Burutik ondo ete dagoz? Eguzk GizAuz 146. Piarresek eta Yan-Pier-ek alkarrekin ondo eramaten zuten. Etxde JJ 55. Joxe Mari, ume au eztago ondo! NEtx Antz 128. --Egun on, yauna. Zer diozu? --Ondo eta zuek? Izeta DirG 88. Nik ez nion ondo aditu zer esan zion. Anab Aprika 80. Zeuen etxetan ondo igaro / Gabon da Eguberriak! Basarri 65. Ez naiz artaz ondo oroitzen. Salav 46. Baraurik baño naiago dutela ondo bazkaldu. Uzt Sas 22. Liburu barri bat beti izango da ondo artua euskal irakurlien artean. Alzola Atalak 114. Orain ondo bizi gaitezen eta geroko uzten ditugula beste gauzak. BAyerbe 16. Eta "abadiak esan badau", dana ondo geienentzat. Gerrika 183. Ondo ausnartu behar litzateke puntu hau. MEIG I 111.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intensiva).
Ondo ondo sakatu. EL2 39. Egizuz ya, umia, esanak, ondo ondo. fB Ic I app., 18 (v. tbn. Olg 11). Ondo ondo bete bakotxaren [...] eginbiarrak. Ur MarIl 5. Norberan kontzientzia / ondo-ondo esamiñatu. (In Xe 350 ). Agur Iñaxio, ondo-ondo egon gu etorri arte. Moc Damu 7. Buruz ondo-ondo ikasia eduki. ArgiDL 127. Leio guztijak itxi zittuzan gero, ondo-ondo. Otx 42. Entzun ondo-ondo. Ldi IL 152. Tira ba Zuriñe, ondo ondo zaindu aita. Erkiag Arran 81. Etzitzaion lakhet dantzan egitea, ondo ondo ezpaitzekian. Osk Kurl 218. Ondo-ondo bizi! Uzt Sas 65. Beintzat, nik dakidan doiñuagaz ondo-ondo ez dau urteten [abestiak] . Etxabu Kontu 99.
sense-2
2. (G-azp; , H, A) .
(Acompañando a un adj., adv. o expr. adverbial). Bien, muy. "(De buena) voluntad, [...] ondo pozik " . " Ondo aserre dago, il est bien en colère" H. " Ondo galanta da zuen mutikoa, muy guapo (bien guapo) es vuestro muchachito" A. " Ondo maittia izan " ZestErret. " Ondo barruan izan, oso barruan izan" Ib. Tr. Bien documentado en textos occidentales (con algo mayor frecuencia en los vizcaínos).
Zabal arabaarrik, / giputz ondo ederrik, / bizkaitar urduri gogorrik. Mondr 12ss (<hondo>, con h escrita sobre s ). Orra bada nere sermoi-gaia. Ondo mea eta segalla. Lar SAgust 5. [...] eman, ta ondo ariñ Kolejiora joan zan. Cb Eg II 200. Ondo garesti kosta zitzatzun. Ib. 63. Abenduba amabi / artuak zuritzia, / mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71. Ondo umilderik errege etxera duaz. Ib. 114. Ondo mardua dauka bere gerrija. Mg PAb 192. Ondo erraz salbatu nindekean. EL1 57. Ondo gitxi esketan deust Jangoikoak. Ib. 65. Sarri ta ondo sarri enzuten da. LoraS 32. Ebanjelio Santuan ondo argiro [...] explikaturik dago. Gco II 2. Ondo buruzalea zera. Egizu nai dezuna. VMg 25. Pobria gura badau adiskidia, ondo pobre dauka Jesus kurutze santaan josita. fB Ic I 73. Izango natxatzu orainganik eta geiago, zurea eta ondo zurea. EL2 176. Gabon gau bat [...] ondo dontsu ta zorijonekua. Ur MarIl 98. Ondo erua edo naz, ez banaz balijetan grazija ain ugarijakaz. Ib. 85. O gizonak [...] ondo tresnak zerate! Arr GB 73. Ondo axaletik ari zera. Sor Bar 42. Ala dago bai, ondo polita. Ib. 43. An egon nintzan ondo / pozik ta bakean. Azc PB 342. Agertu zan errira / mutil gazte eder bat / ondo zori gaiztoan / neuretzat ta askontzat. Ib. 312s. Ondo goxua dago! Alz STFer 144 (v. tbn. Ram 124). Ondo penaz an utzi / zituzten itotzen. Arrantz 92.
( s. XX) Eztira bizi asko munduan ondo ederto, Jaungoiko barik? Ag Kr 122. Ondo alaitsu etorri gara. Ib. 144. Gau luzia zala esaeban Matxiñek. Bai ondo luzea! Ib. 91. Ondo garbi eukiko ebazan beti etxeko sokondoak. Echta Jos 11. Ondo ixillik euki dozu zeure maittetasunori. Ib. 133. Zu're kaballerua al zera? Ondo bastua dirurizu bada! Iraola 22. Ondo biotzetik Malentxo maitatzen zuana. Ag G 138. Ondo zurbil ta maixkarra dago Mikalla gajua. Ib. 235. Ara mutil, ondo arduraz arturiko oldozpenagaz etorri nok eugana. Kk Ab I 78. Beroi lakuak ondo urri ixango dira. Ib. 113. Ondo gogorrak dira / orren aragiak. EusJok II 165. Igande goiz artan ondo goiz. Inza Azalp 76. Ondo patxaran zeuden biak sukaldean. Muj PAm 77. Madriden daukat nik andregaia / ondo leiala ta fiña. Tx B 154. Misio santu ontako itzak / ondo goguan artzeko. Tx B I 92. [Zoro-ergelak] etxekuentzat ondo negargarri ixaten dira. Otx 162. Bai, zereko olgetan! Ondo seriyo esan dau. Kk Ab II 19. Ondo gutxitan etortzen aiz ba, orain. Lek EunD 15. --Isilpeko okerren bat? --Ez, ez. Ondo agerikoa du. ABar Goi 33. Nik, ordea, ez dut burutu, ondo yakiñean nago. Zait Sof 35. Zeru-laguntza ondo bearra itxas aserrean! SMitx Aranz 222. Badituzu beste amaikatxo esakun polit, ondo irakurgarriak euskaldunontzat. Ib. 159. Ura dena ondo ezaguna zuan. JAIraz Bizia 74. Ondo gogoz deadarka abestutzen. Ib. 71. Bai, ondo ustegabean batu dira gure biziak. NEtx Antz 32. Ondo egia da arrai aundiak txikia jaten duala. Anab Poli 128. Ondo mena ta jasoa degu Fray Luis elerti-doaiez. Gazt MusIx 59. An artu nuan ondo bearreko atsedena. Anab Aprika 83. Erria ta basoa ondo txiki ta beltz ikusten ziran. Ib. 87. Giroari bagagozkio, ondo korapillotsu dala esan bear. Gazt MusIx 68. Pobre bizi izanagaitik, ondo betargi, alaitsu ta pozjario aurkitzen yakuz. Onaind STeresa 79. Gure Iñaxio ori ondo bearrekoa etorriko da soldaduzkatik. TxGarm BordaB 99. Gauza ondo illuna eta ba1tza ipiñi euskun begien aurrean. Gerrika 58.

v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 37. Aran SIgn 100. Itz Azald 116. Noe 89. PE 107. Balad 240. Enb 195. TAg Uzt 97. Akes Ipiñ 27. MAtx Gazt 33. SM Zirik 83. Alzola Atalak 50. Ataño TxanKan 26.
azpiadiera-2.1
(Ante sust. más adj.).
Erderarik eztakienenzat artu dot, ta ondo gogo onaz, lan-neke labur au. EL1 4. Ondo falta aundiya egiten zuben bada! Sor Bar 36. Ondo ordu txarrean eurentzat. Ag AL 77. Ermite ingurua ondo leku polita da. Kk Ab II 38. Ondo senar ona dik ba. ABar Goi 24. Ondo kolore gorriz ipinten dautse arpegia urteoro. Erkiag Arran 34 (v. tbn. 106). Soñu ederra barren santu artan entzun genuana. Ondo biotz onarekin atera giñan. Anab Poli 80. Biziotxoren batzuek izanarren ondo gizon ona zonan. SM Zirik 27.
v. tbn. Moc Damu 16. Alz Txib 83.
azpiadiera-2.1.1
Gure artean askok ondo premia daukate. Cb EBO 30.
azpiadiera-2.2
(Lcc, Lar) .
(Acompañando a un vb.). Bien, mucho. "Apretadamente, ondo estua " Lcc. "Bebedor, ondo edaten deuena " Ib. "Relleno, ondo betea " Ib. "Me tienen bien abandonado, ondo utzia naukate " Lar (s.v. abandonado). Tr. Documentado en autores meridionales desde Lazarraga.
Ondo uste dot, Sirena, daukazula aditurik. Lazarraga A, 1151r. Neure biotza or daukazu, / ondo kateaz loturik. Ib. A16, 1184r. Erraz zaozk[e] / oi ondo gaztigaturik. Ib. A28, 1202r. Gauza ona dok buskanz ondo betea. Acto 208. Eta ondo aspertu ziranean, bereala pakeak egin zituzten. Cb EBO 32 (v. tbn. ondo aspertu en Uzt Sas 125). Kulpa bakoitzari zer pena dagokion orrek ondo daki. Cb Eg III 387. [Jesusek] bear du / ondo penatu / abe batean dolorez. Cb Bast 31. Gexorik daguana / ondo erruki dot. DurPl 79. Sutegiko ikatz ondo erriaz gar baga irakiten. Mg PAb 131. Belutu edo ondo gautu artian. Ib. 44. Gogorra eguana, ondo bigundurik. Ib. 144. [Juramentu egiten dozu] zeure arerioaz berbarik sekula egingo eztozula: [...] ez beragaz baketu; bengatu bai ondo. MisE 194. Baña alakua ondo eskarmentauta geldituko da. JJMg BasEsc 208. Ondo entzunak dira antxiña kristinaubak egin oi zitubeen penitenzija [gogorrak] . Ib. 271. Ondo izerditu eragiten eutsala. Ib. 34. Ondo damututa gagoz. fB Ic I 67. Baia doaz igesi / ondo lotsaturik. Zav Fab, RIEV 1907, 92. Abelgorriz dagoala ondo betea Gipuzkoako mugapea. Izt C 177 (v. tbn. ondo betea en Ag Kr 47, JanEd II 105, Alz Ram 123, Eguzk GizAuz 176, Erkiag BatB 48, BEnb NereA 48 y Azpillaga in Uzt Noiz 42, ondo beteta Otx 168). Badira arrobiak areatsu arri ederra ondo ematen dutenak. Izt C 58. Dabidek ondo nozierazo zien. Lard 193 (v. tbn. 155, 455). Niri lepoa moztea ondo merezia det. Arr GB 143 (v. tbn. ondo merezia en Cb Eg II 115, Echag 139, Urruz Zer 124, PE 36, Ud 93, Basarri 182, Uzt Sas 189). Alik eta gertakizun au ondo aztu zan arteraño. Zab Gabon 77. Ni beintzat ondo aspertua eta asea nator soldadutzatik. Ib. 55 (v. tbn. en contexto similar Urruz Zer 102 ondo asperturik). Aurten artua ondo bilduko da. Sor Bar 100. Esnetan ondo itorik. AB AmaE 369. Begiak ondo idigita. Azc PB 159.
( s. XX) Ondo damutu jaken ainbeste [...] zeatua euren alaba. Echta Jos 291. Ta gero, ondo zauriturik, jaurti eben itxasora ontzi-burua. Ib. 271. Ondo damu yuat ba euk alde egitia. Kk Ab I 75. Ondo esklabotu da / Juan Jose Udarregi. AzpPr 81. Baña urretxinddorrak ondo igarten eban mutillaren ittuna. Altuna 33. Promesa kunplitzera / gatoz borondatez, / ondo deseatuta / aspaldiko partez. PE 106. Ondo aztubak gaude / arren faboriak. Ud 91. An dago illaren gorputza, ondo ilda oraingoan. Or SCruz 136. Etxean nabe aitak eta amak / ni ondo estimaturik. Balad 135. Ondo nekatu arren, gau t'egun lanian. Enb 164. Indarrak ondo enpeñatuaz / pasa ditugu bi ordu. Tx B I 217. Besuak eta saietsak ondo mallatuta. Kk Ab II 63. Tiriki-tauki, / eztarrian kanta, / ardoz ondo bustita, / etzedin marranta. Or Eus 210. Ondo poztu ziñan. (Canc. pop. in Or Eus 116 ). Ondo irabazitako oe-atsedenaren billa joan zan. Etxde JJ 10. Egia esan diot, eta ondo etsita gelditu zan gizajoa. Txill Let 69. Neuk dakit ondo, nor gustauten yatan. Erkiag BatB 70. Ondo kostauta sartu eban idiskoa illetxera. Ib. 51. Jokoan ondo narrutu omen dute. NEtx LBB 66. Itxuraz, eztai aiek ondo bustiak izan ziran. Ib. 19. Orduan beleek, eztarria ondo ertsita, iruzpalau aldiz argi kuatzen dute. Ibiñ Virgil 78. Bierrixenien nauelako ez, seme alaba ta'llobat ondo irebazten daukuz da. (In Alzola Atalak 93 ). Ez diogu ukatu behar ondo merezi duen txaloa. PMuj ( in MEIG I 95 ). Ondo dakit nolako lan ederra ari zareten egiten. Ib. 101. Basarritako kontuak ondo / aztutzen dira karrikan. Uzt Sas 304 (v. tbn. en contexto similar Bv AsL 215 ondo aztu). Geure burua eta bizimodua ondo zapuztuteko bidia. Gerrika 175. Naiz bein baiño geiotan / kopeta ondo beztu. Insausti 213.
azpiadiera-2.2.1
Bear ei ditu ondo, zortzitxo bat ordu, / kontetako astiro (eta zelan modu). AB AmaE 313. Ondo, ondo, eun dukat Martiñ Illargiri / kosta jako begi bat galdutea niri. Ib. 237.
azpiadiera-2.2.2
En abundancia, en buena cantidad. " Nahiz ta lendike ardi larria ondo izate zan " ZestErret.
azpisarrera-1
BAI ONDO ERE.
azpisarrerakoSense-1.1
a) Ciertamente, sin duda. v. ONDO ERE.
"Kanpo eder, etxian gerra" esaten eban nire senarra zanak. Bai ondo be! Otx 162. --Irañik edo egin daue, ala? --Eurak jakingo dabe zer egin dausten; bai ondo be. Ib. 134. Makurtu biarko dozu urren nire aurrera agiri zattezanian; bai, ondo be. Ib. 55.
azpiadiera-1.1
"Analafabeto"a zala... ondo be bai izatia, orretariko gizonak eskola asko ikasiko balebe, nor eurekaz aturau? Kk Ab II 83.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (Usado como interj., con sdo. irónico). ¡Ya!, ¡seguro!
Toribi mutik geratu? Bai ondo be! Laster itxiko eban narru gorrian Lorentzo gizajoa. Bilbao IpuiB 146. Ain maite ebazan umeak azeriari emoteko? Bai ondo be! Orretarako egoan! Ib. 130 (v. tbn. 64).
azpisarrera-2
ONDOAGO. "Mieux" H. v. hobeto.
azpisarrera-3
ONDO ADITU ERE.
" Ondo aittu, norbaitek bestek esandakoa azken muturreraino eraman. Honako testuinguruan erabiltzen da: norbaitek une jakin batean norbaiti gonbitea pasa eta honek une jakin horretan ez ezik, gainerakoetan ere bere burua gonbidatutzat ematean. Mutillak ordainduko ziola taxia, ta hark bai ondo atture! " ZestErret. " Nahi zunian bazkaltzea etortzeko ta, bai ondo atture! " .
azpisarrera-4
ONDO HARTU.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (V-m ap. A). Favorecer, beneficiar. "Enau ondo artzen neguak (V-m), el invierno no me favorece" A (s.v. artu). (No se han incluido en este apartado ejs. de ondo hartu con el sentido de 'recibir bien', 'dar buena acogida', 'tomar bien', etc.).
Len legez jan edanak; len legez gorputzak palagau ta ondo artu. Mg CO 220. Osatu zan oso Josetxo. [...] Ondartzako ezneak eta bere aittamen ardurak, ondo artueben. Echta Jos 350. Etorri ta urtebetegarrenean oso beste gizaseme bat irudian, ain ondo artu eben bere erriko aizeak, urak [...]. Ib. 329. Ni beintzat ondo artzen nau lapikokoak. Zam Man 62. Urak ez gaitu ondo artutzen / matsaren zumua obia. Auspoa 39, 107.
azpisarrerakoSense-4.2
b) Llevarse bien.
Bainakien errañaikin ondo artzen etzuela. FIr 157.
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.). Bien avenido.
Matrimoniyo ondo artubak / alkarri asko zor diyo, / konfiantzarik ez baldin badu / personak ez du baliyo. PE 135.
azpisarrera-5
ONDO-HARTZAILE. "Agasajador, ondo artzallea" Lar.
azpisarrera-6
ONDO-HARTZE. "Agasajo, ondo artzea" Lar.
azpisarrera-7
ONDO ASKO. Muy bien.
Eta añ irme jo zuen, non inguruko mendi guzietan ere ondo asko aditu zan. Arr GB 111. Erkalari leial zaizkiola ondo asko azaldurik dute. EAEg 9-2-1937, 1021. Ondo asko dakizu, nere biotzak nor duan aukeratua. NEtx Antz 40. Ama Birjiñak ere ondo asko zekian Goiaingeruak zer adierazi nai zion. MAtx Gazt 20. Arbol, itxaso, mendi ta zelai, / Gipuzko bedeinkatua, / klase guztitik ikusten zaitut / ondo asko osatua. Basarri ( in Uzt Noiz 64 ). Lenago ere miñaren berri / ondo asko ikasita. Insausti 120.
azpisarrerakoSense-7.1
Ni ondo asko beintzat / aspertuta nago, / txalua asko baño / dirurik eztago. Uzt Noiz 38.
azpisarrera-8
ONDO HAZI (V-gip ap. Etxba Eib; VP, Añ). Bien educado, de buena educación. "Ondo azia, bien criado" VP 71v. "Urbano, (c.) kortesa, ondo azia" Añ. "Bien criado. Ume ondo-azixa, bizi guztirako irabazixa" Etxba Eib.
Ez nintzate ondo azija izango, nik bere eranzungo ezpaneutsa zure egitada prestubari. Mg PAb 112. Bederatzi urteko mutiltxo ondo-azi ta guraso onen semea. Mg CC 215. Persona ondo azi, errazoezko ta konfiantza osokuak. JJMg BasEsc 105s. Gizon au [...] ondo azia, fiñ-usaikoa eta [...] mundu guzia engañatzen zekiena zan. Arr GB 15. Zueri bere eskerrik asko, iende ondo azia. Ag Ioan 175. Eta zuri zer ardura dautsu ni ondo azija ala mendu txarreko ixatiak? Otx 54. Euskotar ona, zintzoa, sendoa, garbia, ondo aziya. ABar Goi 44.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 32.
azpisarrerakoSense-8.1
Jesus demonioa, ta onelako beste itzkuntza eta ezkontza infernuko itsusiak, euskaldun ondo azi diranen aoan zeñ gaizki diruditen. Cb EBO 37. Ondo azitako seme alabak. fB Ic III 346. Alimani bi juntatu ziran / alkarren gorrotokuak, / beren denporan ondo aziek, / ederki gobernatuak; / [...] piztia oiek ara zer ziran: / kamineruko katuak. Noe 74.
azpisarrera-9
ONDO BAINO HOBETO. Mejor que bien, muy bien.
Artuko dot ardura andi bat, baserritar [...] erdera bagakuetati euskeria ondo baño obeto ikasteko. Mg PAb 187. Ondo baino obeto apainduba juaten da. fB Olg 117. Alantxe esan daroe, baita ondo baño obeto, gure Bizkaitar baserritarrak. EL2 8. Ondo baño obeto bete eben biarra. Altuna 78. Ez dezu besterik bear ondo baño obeto izateko. Lab EEguna 63. Ondo baño obeto litzake alkar-artze ori. Eguzk GizAuz 166. Ondo baño obeto zekiat Gianetto ikusi dekala. NEtx Antz 140. Ondo baiño obeto badakidalako zer erreminta-klase dan aizkora. Insausti 211. Edozeini laguntzeko prest, ondo baino hobeto hartzen zituen beti [...] ezjakinagoak. MEIG VIII 80.
v. tbn. AB AmaE 316. Anab Usauri 27. Otx 81. Bilbao IpuiB 274. Erkiag Arran 136. Etxde JJ 89.
azpisarrerakoSense-9.1
--On deritxak? --Ondo baño obetoago, Krispin. Bilbao IpuiB 141. Ondo baiño obetoago kantatu bear da. Zendoia 55.
azpisarrera-10
ONDO BAI ONDO. Muy bien. v. ONDO ERE ONDO, ONDO ETA ONDO.
Ondo eginik, ondo bai ondo. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Ta orduan erakutsiko eutsan, ondo bai ondo, nor zan Praisku. Bilbao IpuiB 221. Ez ete letorkigu guztiori ondo bai ondo, noizik-beiñera ume biurtzea? Ib. 10. Bertako etzagunek lur orreri ondo bai ondo begiratute, alik goien emonazoten deutsie. Akes Ipiñ 21.
azpisarrera-11
ONDO BAI ONDOAGO. Mejor que bien, muy bien.
Onen ibillera ta leku kutunen barri ondo bai ondoago ekien batzuen batzuek. Erkiag Arran 26.
azpisarrera-12
ONDO BEHARREAN, ONDO BEHARREZ.
azpisarrerakoSense-12.1
a) (V), ONDO BEHARREZ (V-arr) "De buena fe" A. "Ondo-bearrean esaten dala erderazko 'de buena fe'" A Ezale 1899, 122n. "Ondo bearrez in noan (V-arr), ondo bearrean (V-arr)" Gte Erd 240.
Zuk ondo-bearrez egingo zenduan. Zam Man 62.
azpisarrerakoSense-12.2
b) "Ondo biarrez, normalmente, si todo transcurre con normalidad. Ondo biarrez oiñezkero gure semiak aillegauta egon bia zeban" Elexp Berg.
azpisarrera-13
ONDO-BIZI.
azpisarrerakoSense-13.1
a) Buena vida.
Bere ondo bizijaren enbidija eukeen batzuk. JJMg BasEsc 263.
azpisarrerakoSense-13.2
b) (G-azp). (El) que vive bien, acomodado.
azpisarrera-14
ONDO-BIZITZE. Buena vida.
Donga eta txarren ondobiziteak eta mundu onetako zorionak kastigurik andiena eurentzat izan leitekezan bitartean. Itz Azald 21.
azpisarrera-15
ONDO DA. Está bien, de acuerdo, conforme. v. ONDO DAGO.
--Ezkonduko dezue alaba bakar hori, tratalari aberats batekin? --Bai guk eta pozik. -- Ondo da, ez nagotzue zuei. Lar Cor 152. --Eranzun egidazu argiroago [...]. --Ondo da Jauna, pozik eranzungo dizut. Gco I 420. Ondo da, ondo da; naikua jakin degu. Ill Testim 29. Ondo da, esan eusteen. Esaik dakikan guztia. Or Tormes 99. Ondo da... Ori ere egingo det ba. ABar Goi 65. Ondo da, Milia. Kontu au gaurkoz onela utzi dezagun. NEtx Antz 36. Ondo da. Badakit nik, emen nor dabillen bazterrak nastauten. Erkiag BatB 63. --Nik bete det nere egitekoa. -- Ondo da, Maria, ondo da. Eskerrik asko. TxGarm BordaB 169. Onen erantzuna zan: / "Neretzat ondo da". FEtxeb 181.
v. tbn. Sor AKaik 134. Apaol 42. Azc PB 113. Bv AsL 181. Moc Damu 5. Ag AL 25. Echta Jos 188. Iraola 113. Urruz Zer 122. Alz Burr 18. Salav 54. Alzola Atalak 44.
azpisarrera-16
ONDO DAGO. Está bien, de acuerdo, conforme. Cf. ondodago. v. ONDO DA.
Gura leuke zure bijotzak norbait maitetu? Ondo dago, maitetu egizu; baña [...]. Ur MarIl 114. --Bazkal ordurako elduko gozak bertara. --Ondo dago, baña ezeiok iñori esan daroagun jira-birea . Echta Jos 199. Arraultza ollotik eldu da. Ondo dago, ta olloa nondik sortu da? Inza Azalp 35. Ondo dago, ondo dago, ene semiok: biok dozue arrazoirik naiko. Bilbao IpuiB 146. Ezetz, e? ondo dago, ondo. Mustur-musturretan joko zaituedaze ba danok. Ib. 274. Adarra sartu ziguten? Ondo dago. Jakingo degu, bai zer egin. Vill Jaink 80. --Negua aixago pasako genduke [...]. -- Bai; ondo dago. Baña nerekin geiegi ez kontatu. TxGarm BordaB 11. Abadiak gizon da andra guztien ardura bardiña dauka, eta niretzat ondo dago. Gerrika 232.
v. tbn. Mg PAb 160. Ill Testim 13. Enb 178. Lab EEguna 67. Eguzk GizAuz 104 (ondo yagok). Izeta DirG 118. Erkiag BatB 181. Osk Kurl 95.
azpisarrera-17
ONDO EDO GAIZKI (Lar H), ONDO EDO DEUNGARO (Lar H), ONDO EDO TXARTO. "Bien o mal, ondo edo gaizki, [...], ondo edo deungaro" Lar.
Eta zerbait errian paltatzen zanean, ondo edo gaizki, oni egotzi oi zioten. Zab Gabon 75. Ondo edo txarto, arrek berea. Ag G 317. Gaia gutxi gorabera, ondo edo gaizki, adierazi dizut. Vill ( in Gand Elorri 12 ). Ondo edo gaizki, datorren eran kantatu eta askoz lasaiago gelditzen naiz. Insausti 15.
azpisarrera-18
ONDOEGI.
azpisarrerakoSense-18.1
a) Demasiado bien.
Baña gure beldurra ori da: ondoegi erre bearrez, opil goxo ori ez ote diguten emango sekula. Ldi IL 60. Ondoegi be ba-dakigun / une bateko pozaren gozo une batekoa onartuz. Gand Elorri 148. Euskaraz ere arrigorrietar guztiek baño hobeki zekian. Balezake ondoegi, ezin baitzioten ulertu arrigorrietar arruntek. Osk Kurl 218. Emen ez nuan gai bat ondoegi ulertu. Insausti 25.
azpisarrerakoSense-18.2
b) (Uso sust.). Comodidad, bienestar excesivo.
Agiri da neke andirik ezdozuela, zeuen ondoegiak, alperkeriak, on lar geiegiak ta mizkeriak erexegiten zaituez. GGero 15 (Ax 26 (V 15) zuen ongiegiak ).
azpisarrera-19
ONDO EGIN.
azpisarrerakoSense-19.1
a) Hacer (el) bien; beneficiar, favorecer. "Bien hacer, ondo egin" Lcc. "Bienhechor, ondo egiten deuena" Ib. v. ON EGIN. Tr. Documentado en Lazarraga y RS y, desde principios del s. XIX, en autores occidentales, principalmente vizcaínos.
Ez zabilz ene gogoan, ez; / bestela ondo deizut [='os favoreceré'], baña / ezkondu baxinbatean ez. Lazarraga A4, 1165r. Ondo egiok landerrari, Iainkoak dikek donari. " Haz bien al pobre" . RS 265. Anziñako esana da, egin ondo edozeñi, begiratu gabe nori. VMg 11. Jakitean baño, ondo egitean ardura geiago ifini daizuela. [...] Santuak egitea geiago gura izan bear dozue. LoraS 85. [Jaungoikua bera da] gizon eta emakume guztiak ondo edo gaiski egiteko libertadiagaz [...] pormau ditubana. fB Ic I 22. Ondo egijozube gatx egin deutsubenai. Astar II 32. Gau ta egun beti lanian / ondo egin da esker gaiztua / gero azkenian. Xe 242. Ondo egitia ondo da, eta da karidade egiazkua. Bv AsL 166. Ondo egiñaz ontzen elefantea da, / makillaz eskuratu iñoz ezin dana. AB AmaE 320. Egin, [...] egiñ ondo, al dozuen giñoan zuen sorterriari. Ag AL 76. Ondo egin dabenak edo bide onetik jarraittu dabenak. Echta Jos 269. Josetxori ezeutsan ondo egin, soñeko bustiakaz etxeratuteak. Ib. 60. Emen jendia bizi liteke / elkarri ondo egiñez. Tx B II 33. Goi-maitasunez, ondo egiñaz, / zerua da irabazten. BEnb NereA 148. Beiratu zekena, / al dan okerrena. / Ondo egin ta gaizki / artzen duena. JKort ( in NEtx LBB 313 ). Zuk badakizu ondo egiten / zeñi begiratu gabe. Uzt Sas 295. Bizkaiarentzat nondik ondo egin / ori zan aren afana. FEtxeb 66. Danei ondo egiten saiatu giñan. BBarand 101.
v. tbn. JJMg BasEsc 181. Itz Azald 121. EusJok 149. And AUzta 58. Insausti 161.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intens.).
Izeba-osabari ondo-ondo egin da gero gerokoak. TxGarm BordaB 104.
azpiadiera-1.2
Sentar bien. v. ONDO HARTU.
Etxakan ondo egiten / geure zaldunari / inok ez esatea / aitatxu berari. Azc PB 82.
azpisarrerakoSense-19.2
b) (V; Lcc, Añ). Ref.: A; Etxba Eib. Buena obra, buena acción, favor. "Bien hecho, ondo egina" Lcc (no es seguro que se trate de esta acepción). "Tras cornudo apaleado, [...] ondo eginen pagua, ate ostean palua" Añ (s.v. apalear). "Ondo egiñen pagoa, atondoan paloa (Vc), el pago del beneficio, palo detrás de la puerta" A.
Ezagutu biar da ondo egiña edo mesede artuba, ta eskertsuba izan. Mg PAb 178. Onelaxen daki gure Jaungoikuak mundu onetan bertan ondo egina saritzen. Bv AsL 127s. Jesusen mesede eta ondoegiñak. Itz Berb I 102. Ondo egiñen saria / sarritan da mingarria. Echta Jos 268. Ondo egiñak geroko ere, / badu aprobetxamentuba. Ud 134. Egiten dozun ona gerokora dago, / ondo egiñak ezauz oker eruango. Laux BBa 130. Ta onenbeste ondoegin beronenganik artuta gero [...]. Otx 132. Ondo egiñaren ordez esker txarra agertu. Bilbao IpuiB 47. Ez neban iñoiz buruan erabilliko [...] garbatu biarrik izango nebana nere ondo-eiña. Etxba Ibilt 479. Ondo eiñen pague, at'onduen palue. JMB OC II 245. Kasorik egin barik / ondo egiñari, / egun on be ez dautsogu / esaten Jaunari. FEtxeb 178.
v. tbn. Vill Jaink 105. BEnb NereA 129. EZBB II 79.
azpiadiera-2.1
Buen comportamiento.
Ondo eginaren pagutzat ta saritzat aginduten deutsazu umiari [...]. fB Ic I app., 18.
azpiadiera-2.2
Ondo eiña, sutan badot miña, Ebanjelixoko aberats gaiztuak infarnuan bezela! Ondo eiña milla bidar, arranuak zatika jan biar banabe! Etxba Ibilt 488.
azpisarrerakoSense-19.3
c) (Aux. intrans. bipers.). Pasar bien, tener merecido.
Begira lagun urkoaren gaitzaz poztu ote zeran, zeregan esaten dezula: Jainkoak barka degidala, ondo egin zaio. AA II 113.
azpisarrera-20
ONDO-EGITE. Buena obra, buena acción, favor, beneficio. "Beneficencia, (c.) ongitea, ondoegitea" Añ.
Neure bidean al ditudan ondo egite guztiak egiñaz. Ag AL 112. Ezteutsa iñok nire sorterriari zuk beste ondo egiterik emon. Ib. 104.
azpisarrera-21
ONDO-EGON. Bienestar. v. ONDO-EGOTE.
Geijago begiratuten jakala irabazijari [...] eta gorputzaren ondo egonari, Jaungoikuaren legiari baño. Astar II 204.
azpisarrera-22
ONDO EGONAK ELKARRI EMAN. Saludarse (?).
Aurkitu zuen beste sagu bat inoiz errian sartu gabea ta basoan beti azia. Ondo egonak alkarri emanik, diotsa kanpokoak: nere lagun berria [...]. VMg 11.
azpisarrera-23
ONDO EGON EZ. "No estar en lo cierto. [...] Zuk esan dozun gauzan, ez zagoz ondo; egixa da beste modu batera" Etxba Eib.
azpisarrera-24
ONDO-EGOTE. Bienestar. v. ONDO-EGON.
Aaztuten gara Jaungoikuagaz. Bilatuten dogu geure ondo egotia, ez daguan lekuban. fB Ic I 58. Izatia jakitun eta ardura andikuak eurén mendekuen ondo-egotia gaitik. " Bienestar" . (1858) BBatzarN 179.
azpisarrera-25
ONDO HEL DAKIZULA. "Dios te guarde, Dios te salve, salutación, [...] ondo eldakizula" Lar.
azpisarrera-26
ONDOEN .
(Forma de superlativo).
azpisarrerakoSense-26.1
a) (Añ, Dv, H). (Adv.) Mejor. "(Lo más) acertado será, (c.) [...] ondoen izango da" Añ. "(Lo) mejor que se pueda, (c.) alik ondoen" Ib. "Zuk onduen dakizun bezela, comme vous le savez fort bien" H. v. ONDOENA. Tr. Documentado desde mediados del s. XVII, sobre todo en textos vizcaínos y guipuzcoanos del s. XX.
Apartadu ainbat ondoen. "Desviarse buenamente" . Cap 127. Niri ondoen dagokidan damu ta propositu amorezko bat arren indazu. Cb Eg III 278. Orañ edo ondoen deritzanean. Ib. 249. Prestatzen zirala anbat ondoen. Mg CC 157. Bateatu bear dau ondoen dakienak. CatBus 53. Bakotxari itxiten deutso, ondoen deritxonari jarraitutea. Itz Azald 211. Ta bere etxean ondoen artuak izango gara. Ag AL 39 (v. tbn. Kr 116). --Jaungoikoak eman digula ondoen dagokiona. --Ala izan dedilla. Ezale 1898, 282a. Ondoen izango da, Juana Marik berba egittea Mari Jesusi. Echta Jos 130. Zoritxarrai albait ondoen arpegi emon. Eguzk GizAuz 94. Ori ondoen dala, sozialisten artean ori baño txarragorik nai dabenak badira ta. Ib. 122 (v. tbn. 129). [Piñu au] ondar-lurretan etortzen da beintzat ondoen. Munita 79. Alik ondoen egiten saiatu. Etxde AlosT 7 (v. tbn. JJ 92). Ta ikasi gura badozu, emen egin daikezu ondoen. Vill ( in Bilbao IpuiB 8 ). Egun gitxi barru jarri zan guztizko ondoen. Bilbao IpuiB 203. Nork daki ostera, erri batentzat zer dan ondoen? Erkiag Arran 17. Nork arrapatu zitzakean ondoen? Anab Poli 30. Egin daiguzan gauzak / al danik onduen. BEnb NereA 28. Berba onegaz dukia nasaittu zan biziko onduen. Etxba Ibilt 483. [Begira egon oi diranak] berak pelotarik ukuitu bage, ondoen jokatzen dute ta. Zubk ( in EZBB II 91 ). Ondoen preparatzen danak [irabazten du] . Albeniz 247.
v. tbn. msOñ 68r. Añ EL2 87. fB Olg 193. JJMg BasEsc 160. Astar II 233. Ur MarIl 120. Arr May 186. AB AmaE 384. Azc PB 116. A BeinB 66. Kk Ab I 24. KIkV 66. KIkG 52. Altuna 92. Enb 40. Otx 169. Ldi IL 33. TAg Uzt 225. NEtx Antz 36. Vill in Gand Elorri 9. Osk Kurl 17. MAtx Gazt 11. Etxabu Kontu 47.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intens.).
Onduen onduen da egotia [...] kura jaunagaz. Astar II 71. Eskolan leziñoak ondoen-ondoen ikasten ebazan berak. Bilbao IpuiB 174. Ondon ondoen erorrek dakik / Tomax, zer egiten dekan. Basarri 28.
azpisarrerakoSense-26.2
b) (Uso adj.).
Eskolaz gaur Ipiñeburu ondoenen artean aurkituten dala. Akes Ipiñ 9.
azpisarrera-27
ONDOENA (Forma de superlativo). "Lo mejor que sea posible, albait ondoena" Lar (s.v. posible). "Le meilleur" Dv. "Ondoena, onduena, le mieux" H. v. ONDOEN. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos desde la primera mitad del s. XVII (tbn. en Iturzaeta).
Zeurk zeure aita ori ondoena beratuko dezu. CartAzp 124. Ta al duen ondoena esango dio: [...]. Cb Eg III 228. Eta noiz eta nola ori ondoena egingo duan ondo pensatu bear du. Gco II 48. Biak bizi ditean / albait ondoena. Echag 227. Al zan ondoena apainduta. Lard 398. Hebron Judako uri sendo eta ondoena ornitua zan. Ib. 184. Ikasi zuan buruz alik ondoena. Bv AsL 177. Pobriakin ondoena elkar artzen zuan. Ib. 126. Beti egiten dabeela eurakaz ondoena dala eretxiten jakena. Itz Azald 98. Arrek ondoena aditzera emango dizkit. Moc Damu 10s. Errian ondoena bizi dan gizona zera ta. Lab EEguna 92. Balantzakin ezin egon zutik. [...] Aparia utzi ta etzan, ondoena. Anab Aprika 12 (v. tbn. Poli 76). Nola ondona izango dan bat / asmatzen errez ez dala. Uzt Sas 209. Al ditudan ondoena egiten dizkit nik beti gauz oek. Ataño TxanKan 255. Zeok dakizute ondoena zein ona izandu zan. JAzpiroz 39.
v. tbn. Arrantz 154. ABar Goi 63. Alz Ram 102. JMB ELG 86. Munita 8. BBarand 99. Ondona: Insausti 310.
azpisarrerakoSense-27.1
(Con reduplicación intensiva).
Onduen onduena da ez ibiltia inoren bizitzak juzgetan. Astar II 178.
azpisarrera-28
ONDOEN DELA ERE. En el mejor de los casos.
Gizartekeriak, ondoen dala be, orraxe ekarriko leukez baserritarrak. Eguzk GizAuz 124. Etxagunik elitzake izango bat egiñik be: ondoen dala be, guztiak maizter edo errentadore. Ib. 122.
azpisarrera-29
ONDOENIK. De la mejor forma.
Alperrik da. Gaitza ori ondoenik sendatzen da odola garbituta. Lab EEguna 91.
azpisarrera-30
ONDO ERE. Ciertamente, sin duda. v. supra BAI ONDO ERE (a).
Badakit, ondo be, amabi gaxo bat baño enazana; baña onez ganera, gixona be banaz. Otx 73 (v. tbn. 79). Neuk erakutsiko dautsubet zubei, ondo be, milla baño geiago emon ez ete daustazanentz. Ib. 134. Etxe ortan ondo ere / jaio da amaika. Insausti 126.
azpisarrera-31
ONDO ERE ONDO. Muy bien. v. ONDO BAI ONDO.
Ala adiazi digu ondo ere ondo zenbateraño probetxugarri izan diran. Bv AsL 189. --Zeren nai diotan nik ere zure bizimoduari jarraitu. [...] --Ondo ere ondo da, Bernardo. Ib. 60. Berak ondo be ondo ezagututen eban bakanderearen jantzija. Otx 88. Ire abotik urteniko edozer ondo be ondo esanda egongo dok eta. Ib. 128. Aloger anditxuagoa ondo be ondo letorkio olako gurasoari. Eguzk GizAuz 182. Zuriñe ondo be ondo ezagutu ezpaneu ere! Erkiag Arran 74. Lelengo tantuetan ondo be ondo jokatu eban. SM Zirik 30. Ta ondo ere ondo dakit danen gogorik ez dedala beteko. Basarri XIX.
azpisarrera-32
ONDO-ESALE. Bendecidor, el que habla bien o con razón.
Profeta gezurti batzuek ematen ziezteen usteak Joseforen esanak baño indar geiago zuten eta Josefo ondo-esalea ezer egin gabe itzuli zan. Lard 542.
azpisarrera-33
ONDO ESAN, ONDO -IO-.
azpisarrerakoSense-33.1
A) (Compuesto vbal.).
azpiadiera-1.1
Hablar bien (de alguien, algo), elogiar, alabar, halagar. " Jende guziak zugatik ondo diote, todos tienen buena opinión de vos" VP 49v.
Santuei ondo esan, / ta leenaz beren adiskide izan. VMg 24. Jentiak bera gaiti ondo esan dagijan. fB Ic I 87. Aberats bati guztiak ondo esaten deutsee, guztiak obeiduten deutsee. Ib. 48. Izan dedilla bada bedeinkatuba ta ondo esana trinidade guztiz altuba. fB Ic III 280. Beste batzuk aurrean ondo esan arren, / atzea emotean laster saltzen eben. AB AmaE 223. Mundu guztiagaitik ondo esaten ekiana zan. Ag AL 78. Ondo esan ondo egokionagaitik. "Decirle bien" . Or Tormes 95. Txitak ondo azi ta / senarrai ondo esan. Enb 152.
v. tbn. JJMg BasEsc 183.
azpiadiera-1.1.1
(En las expresiones ondo esanda, ondo esanez, ondo esanagaz ). Con buenas palabras, con tacto, a buenas. v. ONDO ESANEAN.
Azten ditu umiak lotsa onian, mankau baga, ondo esanaz ta Jangoikuaren bildurra irakatsijaz. Mg Aab 92. Ondo esanda artu erazitzen dio [kollara bat salda aurrari], [...] ta ala geldika [...] artzen du. Mg CC 207. Ezi bazenduz, txikijak zirianian [...] karinuagaz, maitetasunagaz, ondo esanagaz. fB Ic I app., 28s. Ondo esanda edo zigorra erabillita [...] zuzendu [seme alabaak] . JJMg BasEsc 7. [Sorgiñak] jaten eskeñi zion [...] baña etzion artu. Gero Saulen bi lagunak [...] ondo esanaz jaikierazo eta oiean erazo zuten. Lard 181. Ondo esanaz saiatu zan santua onen biotza irebazi nairik. Bv AsL 63.
azpisarrerakoSense-33.2
B) (Uso sust.).
azpiadiera-2.1
a) Elogio, halago, alabanza.
Ondo esan, erregu ta palaguekin bezela ekarri nai gaitu. Mg CC 207. Santubeen ondo esanerako ta arimeen oitura onerako sermoiak. fB Ic I VII. Ondo esanaren bidez limurtu omen zuten. Izt C 248. Erantzun eutsan ao betean, gizonen alde ondo-esanik gozoena iñoalakoan. Bilbao IpuiB 119.
azpiadiera-2.2
b) Buenas palabras, buenas intenciones.
Buenas palabras, buenas intenciones. fB Ic I 90.
azpiadiera-2.3
c) (Izt 28v). Consejo, enseñanza.
Bañan bere lagunen ondo esanai [...] begiratu bage [...]. Izt C 448. Ondo-esan edo konseju onak eman. Lard 77. Gizon andi onen ondo-esanak aztu, idolo-zaletu [...] eta [...] ondore negargarriak ekarri zituzten. Ib. 132. Bere erakutsi on eta amoriozko ondo esanakin asko irabazten zituen. Ib. 375. Jenobebaren ontasuna, [...] bere eraman andia, bere ondoesanak eta guziaz gañ bere ejenplo ona. Arr GB 140. Azkenez zuri ondo-esan (consejo) bat / nai dautsut emon, iloba. Ezale 1898, 166a.
azpiadiera-2.3.1
(En las expresiones ondo esanak egin, ondo esan (asko...) egin 'dar (muchos...) consejos').
Oiek eta beste ondo-esan asko eginda, bere agintea utzi zuen. Lard 158. Ondo esan oiek semeari eta aldamenekoai eginda isildu zan. Ib. 206. Lenagoko aldian egindako ondo-esanak eta erakutsiak berritu ziozkan. Ib. 207.
azpisarrera-34
ONDO ESAN BEHARKO (V-gip, G-azp). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 229. (Expr. alternativa a ondo en respuesta a la pregunta zer moduz? ; litm. 'bien habrá que decir'). "Zer moduz-en erantzun ohizkoa" Elexp Berg. "Zer moduz? [...] Ondo esan bearko (V-gip, G-azp)" Gte Erd 229.
azpisarrera-35
ONDO ESANDA. A decir verdad.
Ondo esanda, besterik etzuten merezi. Albeniz 234.
azpisarrera-36
ONDO ESANEAN. "(A) buenas" Añ. "Al dana ondo esanean artuta ere, izango dira naiko lanak (G-azp)" Gte Erd 239s. v. supra ONDO ESAN (a).
azpisarrera-37
ONDO ESANEZKA. Con buenas palabras.
Amak orduan ondo esanezka / dirautsa bete betean: [...]. Zav Fab, RIEV 1907, 94.
azpisarrera-38
ONDO ESATE.
azpisarrerakoSense-38.1
a) Alabanza, elogio.
Zeure Jaungoiko onaren amodijuan ta ondo esatian ain lauba ta maitegarrija dalako. fB Ic I 53. Ama Santa Teresa Jesusenaren ondrarako ondo esatia. fB Ic II 283. Eztakienen ondo esatea / eztot nik inon bilatu / euren ustea da arrantza sorra. Azc PB 245.
azpisarrerakoSense-38.2
b) Consejo, recomendación.
Ondo esate asko egin izan zioten gelditu zedilla bere etxean, alik eta zuzpertu arteraño. Izt C 448.
azpisarrera-39
ONDO ESATEKO. A decir verdad.
Eta ondo esateko, ezta gaitzik guretzako, gure salbazioa eragozten diguna baizik. Gco I 448. Berak sega pikatu ta belarra ebakitzen zuten, aitak bezin ondo, esateko. BAyerbe 72. Ondo esateko ez dakit nola deitzen zaion. Albeniz 219.
azpisarrera-40
ONDO ETA HOBETO. Mejor que bien. v. ONDO BAINO HOBETO.
Sartutzen dira ezkontzako sakramentu andi ta santuan Asmodeo infernuko etsai andia ondo ta obeto serbituta. Mg CC 164.
azpisarrera-41
ONDO ETA ONDO. Muy bien. v. ONDO BAI ONDO.
Beraz egin biar dabee konfesinoe jenerala ondo ta ondo prestauta. Mg CO 262. Zeure etxian [...] zeure [...] zereginak itxi baga, ondo eta ondo emon zinaijo Jaunari eskatuten deutzun [...] sari au. Astar II 42 (v. tbn. en contexto similar 75 ondo eta ondo konpondu leijez). Ondo eta ondo ezagututen da gure Aita dana, izatia emotian; ondo eta ondo ezagututen da gure ardura eukitian. Ib. 251. Zeuk gaur, ondo ta ondo dakizu / Ze bakotasun andia / Geratu iatzun etxean amak / Utsitutean aulkia. AB Olerk 142.
azpisarrera-42
ONDO-ETORRI (Añ, s.v. venir ).
azpisarrerakoSense-42.1
a) Bienvenida. Cf. Otx 38: Arako Ondo-Etorriri lez jazo eztakixun zuri; narru billa juan eta narruturik etorri, "benvenuto".
Biotzeko ondo etorri ta bedeinkazinoe guztiak emon nai deutsudaz. CrIc 150. Egingo deuskubez agur ta ondo etorri gozuak. Mg PAb 205. Erregiñari ondo-etorria emoteko apañtzen dan uri baten irudira. Ag Kr 216. Gerizaketa dabilenari / ondo-etorri zor zaio. Mattin 43.
azpisarrerakoSense-42.2
b) ONDO ETORRI .
(Fórmula de cortesía). ¡Bienvenido(s)! v. ONDO ETORRIA.
Zatoz, Urtebarri! Ondo etorri. Enb 78. Ondo etorri, anai maiteak. / Neure besarka danori. Ib. 138.
azpiadiera-2.1
(Con aux. izan subj.).
Dala berori aen ondo etorri zein urte onak. Mic 13r.
azpisarrerakoSense-42.3
c) (Con sociativo) v. etorri (I, 5).
azpisarrera-43
ONDO ETORRIA (Fórmula de cortesía para recibir al que acaba de llegar). Bienvenido. "Bien venido, [...] ondo etorria" Lar.
Dabiden seme / Errege andia! / Ondo etorria / mundura. Azc PB 269.
azpisarrerakoSense-43.1
(Con aux. izan subj.). (Añ, H). "Bien venido sea usted, (c.) ondo etorria izan bedi, dedilla, dala" Añ (s.v. venir).
Ondo etorria zareala, neure Jaun ta Jabe bakarra. Cb CatV 94. Bizi zara? Ondo etorrija izan zaitiala. Mg PAb 153. Agur adiskidiak; ondo etorrijak izan zaitiala. Ib. 155. Ondo etorria izan bekigu ona [illargia] . AB AmaE 392. Badakust eriotzea... ta ondo etorria izan dedilla. Ag AL 87.
azpisarrera-44
ONDO IBILI (Expresión amistosa de despedida). Que te, os... vaya bien. "Pásalo bien, (c.) ondo ibilli" Añ.
Ondo ibilli osterako artian. Mg PAb 136. Adios, ondo ibilli, ikusi arte! Moc Damu 8. Bai, ondo ibilli! Kk Ab I 10. Amerikara doiaz / Itxirik lur oni. / Ondo ibilli ortik. Enb 129.
v. tbn. fB Olg 193. A BeinB 69. Zam Man 62. Alz Ram 38.
azpisarrera-45
ONDO-IBILTZE.
azpisarrerakoSense-45.1
a) Acción de pasarlo bien.
Emoten deutseela lizenzija jentiari [...] ondo ibili zaite esanda. [...] Ezin aitu dot nik, zelan dan ondo ibilte au. fB Olg 193 (v. tbn. 194).
azpisarrerakoSense-45.2
a) Bienestar. v. ONDO-IZATE.
Orra bada [...] familiaren ondo ibiltzea gizonarentzat gauzarik premiatsuena izan. Vill Jaink 162.
azpisarrera-46
ONDO-IKUSI.
azpisarrerakoSense-46.1
a) "Cauto, begiratua, oartua, ondo ikusia" Lar in Aq 1339.
azpisarrerakoSense-46.2
b) ONDO IKUSI.
Bien visto, apreciado.
Arranondon guztiz ondo ikusia ta eskubide andikoa zalako. Ag Kr 94. Len entzute andiko ta ondo ikusia bazan, orain ainbat ospetsuagoa [...] zan. Echta Jos 262. Ordutik aurrerantzian ama etzan izan ondo ikusiya etxe aretan. Kk Ab II 72. Etorri bada, zar ta gazte, / ondo ikusiak izango zate. Yanzi 72. Bere zura gauza askotarako da ondo ikusia aroztegietan. Munita 52.
azpiadiera-2.1
(Con sujeto).
Inbidia / eutsan zalako danak ondo ikusia. AB AmaE 320.
azpisarrera-47
ONDO-IRITZI. Aprobación.
Ez deutsegula begiratu biar [...] [mundubaren] ondo eretxi ta esamesanei. Mg CO 280.
azpisarrera-48
ONDO-IRIZTE. Aprobación, aceptación.
Ta burutazinoiaren ondo eristeti jagiten da goguan euren gurarija. fB Ic II 252.
azpisarrera-49
ONDO-IRUDI. "Decente, (c.) ondo irudia, onirudia" Añ.
azpisarrera-50
ONDO-HITZEGIN. Bienhablado. " Ondo hitzegiña zan hura. Etzendun harekin disputa haundirik izango " ZestErret.
Gizon au guziz ondo-hitzegiña, ondo azia, [...] mundu guzia engañatzen zekiena zan. Arr GB 15.
azpisarrera-51
ONDO IZAN.
azpisarrerakoSense-51.1
a) (Expresión amistosa de despedida). Que te, os... vaya bien. Cf. Urruz Zer 144: Bijuaz eta bitez ondo izan beti, baña ibilli bitez gugandik urruti y Basarri 138: Bazoazte ta, agur anaiak; / saiatu ondo izaten. v. ONDO IBILI.
Agur eta ondo ixan eta arexetara egingo ebala abinddurik [...] juan zan. ' Haciendo una graciosa reverencia [...] prometió hacerlo así' . Otx 148. Agur anaiak, agur arrebak, / ta guztiok ondo izan. Lasarte ( in Uzt Noiz 130 ). Ondo izan, ama; ondo izan, aita; berdin Iñaxio ta Periko. TxGarm BordaB 40.
azpiadiera-1.1
Ondo izan, ama; ondo izan, aita; berdin Iñaxio ta Periko. Uzt Noiz 59. Gu ere ez gaituk iñoiz aztuko, / i're ondo-ondo izan. TxGarm BordaB 133.
azpisarrerakoSense-51.2
b) ONDO-IZAN.
Bienestar, felicidad. v. ONDO-IZATE.
Ezkontza-eguna, ondo izanaren biaramuna. MAtx Gazt 33.
azpisarrera-52
ONDO-IZATE.
azpisarrerakoSense-52.1
a) Bienestar, felicidad.
Zuben ondo izate ta izen ederra [...] ipiniko nituke edozein arriskutan. Mg PAb 207. Ez degula damurik artu bear lagunaren ondo izateaz. VMg 53. Zeiñ engañaurik bizi diran argaltasunagaz alkanzau nai dabeenak eureen estaduko ondo izatia! JJMg BasEsc 123s. Bere jende maitea ondo nai zuen ikusi, eta onen ondo-izatea, baziekien, buru eta nagusiagan zegoala. Lard 104. Biarretik ta begiratuba izatetik dator aberastasuna ta ondo izatia. Ur Dial 27 (It, Dv ongi izatea, Ip untsa izatia ). Egiteko [...] neugan al dan guztija Bizkaiko errijén ondo izatiagaitik. (1862). BBatzarN 197. Iaungoikoa lenengo [...] lurbirako ondo izate ta maitetasun guztien aurretik. Ag AL 112. Zeru goietan itxaroten daukagun ondo-izatea gogoratuten. Ib. 48. Urte guztirako jana edo ondo-ixatia Jaunak emongo dausku. Kk Ab I 66.
azpisarrerakoSense-52.2
b) Requisito.
Iruñean. Joakin Domingo Nausijaren eta Gaztiaren Liburugillaan. Biar dan ondo izatiagaz. 1816 urtian. fB Olg 1 (v. tbn. Ic I 1I). Persona bat, mundutarren okasinoetati alde egiten dabena ta biar dan ondo izatiagaz eleisara sarrijago juaten dana. fB Ic II 185.
azpisarrera-53
ONDO-JAIO. De buena cuna.
Dama ondo jaijo batek egin eban bere burubagaz ta bakarrian [eskuka loi bat] . Mg CO 202 (CC 137 ondo jaio batek). Cela ez da bestelakoa. Ondo jaioa, leunkiro hazia, goiz hasi zen bizibide eroso baten bila. MIH 363.
azpisarrera-54
ONDO JAKIN EZ. No saber bien, no sentar bien.
Beinguan erasten badau ugazabak opizijo beeragokora, ez deutsa ondo jakiten serbitzarijari ta duako etxeti. Mg CO 275.
azpisarrera-55
ONDO-JANTZI. Bien vestido, elegante. "Ondo egina, ondo janzia [...] bien fait, bien vêtu" H.
Neskatotxo aberats, ondo jantzia ta obeto apainddua. Echta Jos 103. Azaldu zan Lesakara emakume ondo jantzi bat. Urruz Zer 53. Gizon ondo jantzi bat. Muj PAm 33. Teatru ortan ikusten dira / pareja ondo jantziyak. Tx B II 147.
azpisarrera-56
ONDO JOAN (Expresión amistosa de despedida). "Anda en buen hora, zoaz ondo, oa ordu onean" Lar. v. ONDO IBILI.
azpisarrera-57
ONDO NAGOKO EZ NAGOKO JOKO. "Malcontento, juego, ondonagoko, eznagoko jokoa" Lar.
azpisarrera-58
ONDO NAHI IZAN. Querer bien, amar, estimar.
Ez zeruan ta ez infernuan ondo nai dizunik ondo ikusi nai zaituenik eztago. Cb Eg II 123s. Artu bear dirala ondo nai digutenen ta jakitunen itz [...] zuzengarriak. VMg 71. Asko eta asko ziran Jesusi txit ondo nai ziotenak. Lard 436. Eta Absaloni zein ere ondo nai zion, ezagutzen zuen, kastigurik gogorrenaren diña egin zala. Ib. 195. Sinesterazo zioten Dabidek etzituela, ari ondo naiez, mandatariak bialdu. Ib. 190. Bakotxak bere lagun edo ondo nai jakoen ezagunai deitutea. Ag Kr 45.
azpisarrerakoSense-58.1
(Usado irónicamente).
Lagun batzuekin tabernan zegoala, ondo nai zionen bat bazeukan. Abisatu dio reketeen buru egiten zuan bati. An etorri zaio otsoa bezela dokumentazio eske. BBarand 153.
azpisarrera-59
ONDO USTETAN. De buena fe. "Ondo ustetan egin nion (G-azp)" Gte Erd 240. v. ON USTEAN.
azpisarrera-60
ON-ONDO .
(Con reduplicación intens.). Cf. supra ejs. de ondo-ondo
Gustiz egoki / antzetu dozuz gixonik asko, / baña eztozu antzetu iñor... / Errenteria baixen on-ondo. Enb 135.
ondo
<< 1 on 0 / 0 2 oraska >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper