OEH - Bilaketa

170 emaitza sagu bilaketarentzat

Sarrera buruan (36)


Sarrera osoan (134)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
uzi.
tradizioa
Tr. Documentado en Mendiburu, Cardaberaz, J.A. Moguel, fray Bartolomé, Arrue, Urruzuno, Azkue y autores meridionales modernos. Uzi(a) y usi son las formas mayoritarias en los textos. Hay además uxi en Arrue, uxia det. en Orixe, uxixa en Urruzuno y uisi en Onaindia. Hallamos ejs. seguros con -a constitutiva en Cardaberaz, fray Bartolome y Urruzuno.
sense-1
1. (V ap. A ), usi, uzia, uxi, uxia (V-arr-oroz-och-m ap. A), uisi (V-arr-arrig-och-gip ap. A), uixu (V ap. A ), uzu (R ap. A ).
"Afán, anhelo" A. " Uxia, deseo, pretensión" Ib. "Pretensión, aspiración. Ume bi badagoz, batari emoten jako sagar bat, besteak sagarraren uisia edo autestia dauko (V-och)" Ib. " Aspaldion orrek darabillelako uixurik! Nunbait entzun dau nebea aberastuta jatorkala: kaleak betean dabil (V-m)" Ib.
Ezkonz-usi ta asmo guziak utzi. Mb IArg I 205. Egin ta eragin akzio txaarrak, tenta ta tenta bidean arkitzen dan edozein neskatx. [...] Ezkontza usietan sartutzen dira; pasio gaiztoari geiago begiratzen die ezkongeian birtute, ta bizitza onari baño. Mg CC 164. Etxerako ta gurasoentzako gozo gaistua daukeenak ta plazeetara ta kanpora agertuteko uzija ixiua daukeenak. fB Olg 201s. Leia edo uzia erakutsi eban. A Ezale 1898, 373a. Gizon au zuritu baino errazago litzake [...] katu bati sagu-uzia kentzea. A Ardi 117s. Geure gutarra ta usia bere bakarra da; euskera zarra zarrago ta zalago egitea. A Eusk 1920-21 (I), 51. Uzi batekin dago. "Está con una pretensión". Zink Crit 225. Uzi jakintzaritsu gutxigoz. "Con menos pretensiones filosóficas". Ib. 5. Ordun ezagutu zun provenza-eraz bertsuak egiteko mutiko gaztearen uxia. Or Mi II. Bere uzi, joran ta gurariak loratu ostean. Erkiag Arran 147. Bere uzia jadetsi arteraiño ez eban nagikeririk erakutsiko. Ib. 128. Nikanor bere uzia ta apeta zitala bete-urren dago. Erkiag BatB 155. Bi maitaleen arteko gurari, uisi ta naiezko bategite zoragarria. Onaind in Gazt MusIx 150. Amaika targo (secta) elkarren aurka iardunak ziran orduko; leikide bakoitzak bere uzia zizuen. Zait Plat 26. Aren gutarra ta uzia auxe zan. Ib. 37.
v. tbn. Otx 120.
sense-2
2. (Precedido de tema nominal nudo). Pretensión de, simple aspiración o intención que no se cumple; aparente falso. Cf. afariusi.
Al-ere erromatarren ezkonza ezkonz-usia zen kristau-ezkonzen aldean [...]; erromatarren ta beste guzien ezkonzak lurreko tratuak ziran, sakramentuak ez. Mb IArg I 178. Damuturik gelditu ziran aren gisako gizon bat galerazi beharrez ta esan zioten gorde zedilla ta billatze usi bat egin ta joanen zirala etzela ageri enperadoreari esatera. "Ez ori", eranzun zien Obispo santuak, "mundu guziagatik ere ezin esan diteke den gezurrik txikiena ere". Ib. 264. Al-ere uste zuten egyptarrak bai zirala berrogei mill jangoiko ta beren jainko-usi orien artean sarzen zituzten zenbait txori ta sierpe. Ib. 358. Eskola usia duten ta erdaraz ondo ez dakiten euskaldun garbiak. Cb Eg I 9 (Harriet traduce: "apparence, teinture d'instruction"). Zure propositu ta naiak eragilleak eztirala, ezpada engañagarri, nai erdi edo nai usiak. Cb Eg I 73 (Harriet traduce: "apparence de volonté"). Engañatzeko eskeñtzen dizkidan ezerezkeria edo ondasun usien bazka edo zeboagatik betiko eriotzaren amuari elduko diot? Cb Eg II 62. Latin usia puska bat duen gizon juiziozkorik nor da, Erdaraz, edo Euskeraz Sermoi bat irakurri, ta beste gabe, Latiñez Pulpituan predikatuko duenik? Cb EBO 59. Badira bai sakrilejio andiak egiten dituzten anima batzuetan birtute usiak, ta usaiak, obra onak diruditenak. Mg CC 161. On izango da atsegiñ-kontentu uxi au gozatzea, gero ainbeste tormentu eramateko? Arr May 30. Toscanako Markes Hugo zabaltasun osoan bizi zan, bere galgarri eta oitura galduen damuz ere Maria txit santari debozio uxi bat ziolako, Ama onegantik artu zituen ainbeste isill mandatu eta gastiguaz iñolako konturik egiñ gabe. Ib. 52. Urtian aitortze edo konpesio uxixa bat egin, garizuman sermoiren bat entzun, eta gañerakoan utsa animarentzat. Urruz JBDei 1919, 374.
sense-3
3. uxia (V-m ap. A). "La excusa" A. Cf. infra UZIAN (b).
sense-4
4. (V ap. A ), usi (FSeg ap. A.).
"Barrunto" A. " Ezta berekoia, baiña alako usi batzuk badauko, no es egoísta, pero tiene ciertos indicios de ello (FSeg.)" Ib. Cf. infra UZIAN (c).
azpisarrera-1
AMES UZITAN.
Ames uzitan zakusdan, Andre, / soin ori baiña garbia: / Arzurizkoa zure gorputza. 'Señora de mi arrebatado ensueño, / Tú eres la blancura toda limpia' . Gand Elorri 136.
azpisarrera-2
FARRE-UZIAN. Sonriendo.
Jenobebak farra-uxian aurrari laztan gozo bat emanaz, esan zion. Arr GB 63.
azpisarrera-3
UZIAN. (V-oroz-och-m, G-to ap. A; usian Lar H). a) "(Andar con la) esperanza de algo, zerbaiten usian, ustean ibilli" Lar. "Orren uzian dabil, anda pretendiendo eso; litm., en pretensión de eso" A. Cf. Lar: "Tagarote, hidalgo pobre, que va a comer donde puede, sin costarle nada, maintusian dabillena" Lar.
Bai pozgarria izan oi dala erriko neska-mutillak esnedunenera [...] joatea, ango gauza gozoak aoratuteko uzian: intxaurra dala, sagar eldua dala. Erkiag Arran 119. Ta birlora baten uzian ba yoian. Erkiag BatB 106. [Alaba zaarrenaren] uzian ebillena, aspaldi batean kanpoan egona zan. Ib. 83.
b) "Uxian (V-m), con excusa de" A.
c) "Uzian (V-m), husmeando" A Morf 361.
uzi
<< utzi 0 / 0 xagu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper