OEH - Bilaketa

170 emaitza sagu bilaketarentzat

Sarrera buruan (36)


Sarrera osoan (134)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
laño.
etimologikoa
Etim. De cast. llano, con metátesis de la palatalización. Cf. top. Lañerri, nombre de la parte baja del valle de Ezcabarte (Navarra), contrapuesta a la alta o Baserri .
sense-1
1. (L-ain, BN-arb, S; VocBN , H, Foix; laiño L, B, BN; Ht VocGr 424, Dv), lano (SP), llano (Urt, Chaho) Ref.: A (laiño, laño); Lh; Gte Erd 218 .
Sencillo, simple; (ref. a personas) sencillo, cándido, ingenuo; afable; sincero, franco, leal. "Rond" SP. "Apertum pectus, [...] zintziñezko presuna, bihotz llanóa " Urt II 162. "Simple, laiñoa, arrontera, bakhuna " Ht VocGr. "Franc, sincère, loyal" VocBN . "Simple, naïf, candide, affable" Dv. "Affable, de facile abord. Iaun laño bat da, c'est un monsieur simple, affable, qui reçoit et entretient avec bienveillance les plus petites gens. Simple, sans détours, ingénue" H. "Expansif" Foix. AxN explica arronteraz (417: errege bezti bedi oihalik hoberenaz [...], ta nekhazalea arronteraz) por illanoez. Tr. Documentado en la tradición septentrional y navarra desde principios del s. XVII; entre los occidentales se encuentra en Arrue, Arana, EusJok, AzpPr y algunos autores modernos. Emplean llano Lizarraga de Elcano y Duhalde (aunque lañoki en éste último; cf. tbn. llanoki en Etcheberri de Ziburu). Al Norte, a partir de mediados del s. XIX, sólo se documenta laño .
Iaunagana altxa gogoeta lanoak. EZ Man I 50. Iongoikoa, entzunzatzu ene othoitz lanoak. EZ Man II 9 (cf. infra (2)). Eztuzu nahi lano eta idekia izan haur bat bezala. SP Phil 486. Bizitze komuna eta lanoa. Ib. 25. Bihotz lano batekin zerbitzatzen baitu Jainkoa. 43. [Eskuarak] perpaus lanoan eztu uzten jeusere [...] erregelek manatzen duten eredura konplitu [gabe] . ES 191. Gauza lanoak eta guti baliosak. Ch III 54, 8. Lanoak [...] eta edergaillu gabeak. Ch I 5, 1. Manera lano <-nn-> eta arrunt batez haurrik mendrenak endelga ahal ditzakeen bezala. (In CatLan 3 ). Zerén baita ofizio bát llánoa ta humila. LE Prog 96. Nere kofesioak behar zen bezain sentserrak, llanoak, egiazkoak [...] izan othe dire? Dh 129 (cf. 69 lañoki). Kanpainako bizi laiño eta inozenta. Gy 204. Etzarê izan behar sobra lausengari, / ez erasle laiñoegi. Ib. 177. Gaitz hori heltzen bada, erremedioa laño da. "Bien simple" . Arch Gram 121. [Yesus] lainhoa zen, eztia, grazia eta ungi zariona. Hb Egia 54. Izan zaitezte [...] laino nola usoa. Dv Mt 10, 16 (Leon laño; He, TB sinple, Ur tolesgabe, SalabBN xinple, Ip gogo-xahü, Samper, Echn, Hual, senzillo, Ol, Or, IBk, IBe xalo, Ker lau). Gizon laño bat zen, fede oneko gizon bat. Laph 235. Amak eranzuera lano, gozatsu eta zegozkion erakoak eman oi ziozkan. Arr GB 6. Aiñ maitetsua, biguñ, malso, lano ta eramanduna zanak. Aran SIgn 109 (v. tbn. 99). Ororen alderat maithagarri eta amulsu da, bethi zuhur, laño, langile. Prop 1876-77, 74. Aditurik, ezkila, hire boz lañoa. Elzb Po 183. Izketa legun, afana franko / eta jolasdun lañua. EusJok II 59. Kofesio on eta laño batean. Lap 385 (V 175). Itzegiten laño / Pello ta Otaño / asiera obia / despeida baño. AzpPr 50. Haize laño eta gozo. Arb Igand 146. [Legearen hitza] har ezazu bere jite zuzen eta lañoan. Ib. 122. Igande goiza laborariak dukeien arterik lañoena da kofesatzeko. Ib. 111.
( s. XX) Ez badu beti bardin osoki laño eta ezti erakutsi bere burua [...]. HU Aurp 157. Atxizkik halere hire eskuak garbi, laño hire bihotza. JE Bur 126. Lañoa zelakotz eta xehea ezin gehiago maite zuten orok. Ib. 158. Zer mintzaldi lañoak! Ib. 92. Aurraren esku lañoaren pean gizon mardula makurtu zan. Lh Yol 45. Lañoa eta langilea, aitzurrari lotzeko lotsatzen etzena. Zub 87. Haren etxe lañorat yuan zen. Ib. 46. Bainan izendatze [...] horietarako urhatsak ez ziren orain bezain laño ta erretx. GH 1932, 410. [Apostoluak] xaloak, lañoak, tolesgabeak izan bear dute. Ir YKBiz 197. Haurren zorion lañoa. Iratz 107. Fraile lañoa. Ib. 67. Fray Luisen idazlana itxuraz laiño baña oi ez bezela orapillatsua da. Gazt MusIx 61. Kondaira luze laño batean [kondatu] . "Dans un long et franc récit" . Ardoy SFran 181. Mutil gazte laño goxo bat. "Simple et agréable" . Ib. 149. Jende agrados, laño eta maitagarria. Larre ArtzainE 64. Idazleak, sarrera laino eta ukigarrian dioenez [...]. MEIG II 98. Ez hitz lauz edo perpaus lanoz. MEIG IV 88.

v. tbn. Lg II 180 (-nh-). Zerb Herr 14-6-1956 (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
Mingain libre eta lañoak, maldizioa, murmurazioa eta itz lizuñak Jesusen izena baño maizago agotan artzen dituzten ek. ZugSerm 309.
azpiadiera-1.2
(Con reduplicación intensiva).
Obedienziak ez daki arrozoñamendu egiten: lano lanoa da. Mih 73.
azpiadiera-1.3
(Uso pred.).
Horla sagu gazte zorigaitzekoa / gathuari mintzo zitzaion laiñoa. Gy 98. Zintzo ta laiño lan egin. Gazt MusIx 5.
azpiadiera-1.4
(Como segundo miembro de comp. adjetivos y adverbiales).
Ilobaño maiteñoa [...] / ilobaño so lañoa. Iratz 186. Eta Jainkoan galdua ni utzirik gain huntan / behakoa lano zoazi urruntzen zarenetan. Ib. 153.
sense-2
2. (H (+ -in-)), lano (SP, Urt I 180, H), llano (Chaho).
"Planier, [...] llano. Bide lanoa, chemin planier" SP. "Plain, égal, uni. Bide lañoa, chemin sans inégalités" H.
Ederra da itsasoa, zeruz bete ta laño / [...] ederra da itsasoa hasarretzen delarik. Iratz 111.
sense-3
3. (H), lano (SP).
" Hitz lanoak, prose" SP. " Othoitz lanoa, prière en prose" Ib. " Kantu lanoa, plain chant" Ib.
Mintzatzera goaz prosan edo hitz lanoetan. EZ Man II 161. Obra mordoska, hitz lañoz nahiz neurtuz ondua. MEIG IV 125.
sense-4
4. lano (Lar H). "Familiar, perteneciente a la casa, etxekoa, [...] mainadakoa, [...] lanoa" Lar.
sense-5
5. "Familiaridad, diapegoa, lanoa " Lar.
azpiadiera-5.1
Sencillez, llaneza, naturalidad.
Haurrak badu bere lañoa, Jainkoak emana. Haurrak beraz maite ditu laño diren guziak eta hetarik dira loreak. Larre Herr 7-4-1966, 3.
azpisarrera-1
LAÑO-LAÑOA. Con sencillez, con simpleza, con llaneza.
Hitarik urrun haiza zak [...] hi baithan den herabea. / Amen Amari, laño-lañoa, egizok hire galdea. Ox 44. Laño lañoa, eta neholako aiherkunderik gabe behar dut hau erakutsi. Larre ArtzainE 117.
laño
<< 1 lau 0 / 0 lur >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper