Harremana

    OEH - Bilaketa

    491 emaitza re bilaketarentzat

    Sarrera buruan (4)


    Sarrera osoan (487)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    taxu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII, y en Lizarraga de Elcano. La forma mejor documentada en la tradición vizcaína es taiu, y en la guipuzcoana taju; emplean ambas formas Arrese Beitia, D. Aguirre y Orixe; taxu se encuentra en Lizarraga de Elcano, taxo en Inza, taiju en Astarloa y J.J. Moguel, y taiyu en Iturzaeta.
    sense-1
    1. taju (V-gip, G; Lar, Añ, H), taiu (V; Añ, Izt 51r, Zam Voc), taixu (Aq 475 (G)), taiju (Dgs-Lar 3, Mg PAbVoc 238), tairu (AN-larr), taixo (V-gip), taxo Ref.: A ( taiu, taju ); Iz ArOñ; Inza Eusk 1972, 96; Elexp Berg ( taju ) .
     Traza, apariencia, aspecto, pinta. "Traza, modo, forma" Lar, Añ. "Traza, facha, taixua (G). Mutil au taixu gaixtokoa da, onekoa, moduzkoa " Aq 475. "Talle" Añ. " Taijuba, figura, traza. Taiju onekua, de buena traza, parecer" Mg PAbVoc 238. "Traza, porte, estado" A. " Ongi egiten dioen tairue ba-du (AN-larr)" Inza Eusk 1972, 96. " Gure taillerrai kuartelan tajua artzen dotsat " Elexp Berg. En AxN se explica arau (67) por taxu.
    [Josef santua] zarrago pintatzen badute ere, gauza ziertoa da taju ta ardore onekoa bear zuela izan. Cb JMJ 67. (Ez egon elizan begira) zer trajea dakarran ark, nolako taxua bertzeak, nor sartzen den, nor atratzen den . (83). LE-Ir. Bada da gizon taiu txar txiki argal irritu ernegatu zitel bat. Añ MisE 137. Galdetu zien: Zer tajukoa zan edo zer janzkera zuen, topatu dezuten gizon orrek? Lard 235. Ez egoan ibilli zetan itanduten, / bere taiuan eban zer zan azalduten. AB AmaE 277. Damutuak burpil baten bira biraka milla arpegi balebilz langoxe taiua erakusten eutsan Txiliri. A BeinB 91. Emakuma gaztea / eder ta prestua, / anditasunezkoa / zan bere taiua. Azc PB 304. Ai zein ezbardiña urtebetean Eladitxoren taiua (aspecto)! Echta Jos 161. Izeko Eustakik ikusi ebanean taiu aregaz, arriturik negarrez jarri zan. Ib. 161. Euren taiu ta ixakeretan be ezin ziran ixan bardingeaguak. Kk Ab I 30. Kepa jostunak ein daust dodan soñekua, / zuk diñozunez beintzat, taiu onekua. Enb 176. Pagua eder mendijan, / baña ire taiu lerdenoi / ederrago dok ontzijan. "Figura esbelta" . Laux AB 57. Aitaren aita, berriz, dizut nik aitona, / bere aitaren taiu bereko gizona. "Retrato exacto" . Or Eus 104. Bidea zabalagotuko balitz, uriko zabaldiari taju berriak eman omen ditzaizkiote. EAEg 1-3-1937, 1181. Urrutiko mendi ta muñoak lau-lauak, koska ta konkorren arrastorik gabe taiuan. Txill Let 27. [Arrateko Ama] amargarrengo gizaldikoa / omen da bere tajuaz, / jakintsu asko ibili dira / iritzi au azalduaz. Basarri 12. Andra loditoneari "Mautsa" deritxa Nikanor-ek, bere taiuari dagokiola! Ib. 131. [Teresa] makiña bat bider ikusi izan dabe kaleetan barrena, apain apain jantzita [...], eta eztau egundo erakutsi barriztaile taiurik. Onaind STeresa 61. Amaika ziri egin ondoren amaitu eban, baña bera [itxasontzia] zan legez, iguala taju guztian. Gerrika 96. EGAN-i halako aldizkari-taxu apurren bat aurkitzen diogu. MIH 136.
    v. tbn. Taiu: Eguzk LEItz 123. Erkiag Arran 27. Zait Plat 8.
    azpiadiera-1.1
    Deba onduan Motriku, tajuak tajua arkitu. ' Bakoitzak bere antzekotara jotzen du' . (G-bet) Inza Eusk 1928, 264. Tajun tajua, beñere ezta falta. (AN-gip). Ib. 264.
    azpiadiera-1.2
    taju, taiu, taiju.
    Estado, guisa, situación.
    Sartu jakon aita, ta ikusirik taiju atan, ezin euki izan zituban malkuak. JJMg BasEsc 224. Nire pekatuak ekarri zaitue taiu orretara. Ur Bisit 240 (ap. A ). Alan ikustean, / añ taju tristean, / bakartasunean. AB AmaE 341. Gaztaiñariak geixoa dabillela, [...] ez il, ez bizi, taiu txarrean dagozala. Ezale 1899, 191b. Masima, alabearen taiua ikusi ebanik arrezkero, ebillen guztizko gogo-illunaz. Echta Jos 162. Taiu onetan iraun eta etorri banaiatzu, zuri emoniko itza jabotiarren baño ezta ixan. Otx 18. Taiu onetan, nora jo ezekijala, batera ta bestera ibilli zan kalerik-kale zati baten. Ib. 84. Orain ze taiu ete debillen / neukala gogamenian, / orra nun uso zuri polit bat / dakustan mendi ganian. Enb 121. Au be etzan taiu ona auzotegientzako; etzan ori auzoko guztien artean alkartasune yagoteko era ederra. Akes Ipiñ 10. Ostera be, txoria, leengo senera ta taiura itzuliaz, aintziña bezin pozkiro, iñoiz ez aiñako doiñu pozkorrak joten asia zan. Erkiag Arran 147.
    azpiadiera-1.3
    taiu.
    Etzin zan oera, ustelduten asi jakon gorputza, arrak eriozan inok begiratu ezieutsan taiuraño. CrIc 32 (tbn. en CatElg 35v).
    azpiadiera-1.4
    +taiu.
    Modo, manera.
    Zelan entzungo dogu itzalagaz? Egonik taiyu eta ganora onean eleizan. Itz Azald 91. Asaba zarren ele kutun au / ara ze taiuz daukagun. Enb 46. Batzarkide guziak beltzez ta taiu berdinean yantziak agertzen ziran. A Y 1934, 6. Akademi-tajuzko idazlearen zai bagaude. Egan 1961 (4-6), 210. Bere eran eta taxuan [...] nekez ager daiteke Gandiagaren neurrikorik. MEIG III 80.
    azpiadiera-1.5
    taju, taiu.
    Tipo, clase. En AxN se explica taillu (141) por taxu. v. tailu (2). taju, taiu. Tipo, clase. "v. tailu (2).
    Nik eztakit zer gizon taxu dan ori . (AN). A EY IV 344. Gerko-latiñek ba zuten taiu ontako itz neurkera. Or Poem 519. Arritzen eta asaldatzen gaituana da taju onetako izaki bat miñaren azpian egon bear izatea. Vill Jaink 120. Taju orretako pesimistak ez uste gutxi direnik. Ib. 137. Noan lehen-bait-lehen, gatozen harira eta taxu horretakoen antzera. MEIG V 84.
    azpiadiera-1.6
    Españako errege / Juan Priñen taijua, / galdareru arteko / titiriterua. KarlBB 288.
    sense-2
    2. taiu (Añ, Izt 60v; taisu).
    Escultura. "Figura", "estatua" Añ. v. tailu (3).
    Bere estanpez ta beraren zurezko edo beste gaiezko aintzurez, ta oriek ere Santuen itzalak eta taisuak dira. Mb IArg II 309. Guzurrezko Jaungoikuen taiju, idolo edo irudijak Jaungoiko benetakotzat daukazanak. Astar II 35. Zer da bada zurezko taiju edo bulto ori? Ib. 48. Euskal-erriaz landarako toki guztietan adoratuak izandu dira gezurrezko Taiu ustelkor modu askotakoak. Izt C 209. Batxiri entzun eutsan bein, Lebrefuelen edonok erabilten dabela esku-ganean zer edo zer, taiu edo irudiren bat, narruan bertan ezarrita. A BGuzur 118. Tolosak orduban taiu (idolo) asko zitubalako Paladiaren izena artu ote zuban bada? BPrad EEs 1913, 215. Adituen iritziz, Echena-ren taiua eta ekantzaen (figuras) ziamarta (dibujo) askoz obeto eginda dare. Ayerb EEs 1915, 279. Edonok artu eikian arrizko edo zulezko edo argixarizko gixon-taiutzat. Kk Ab I 51.
    sense-3
    3. (B ap. A ), taiu (V-m-gip ap. A ).
    "Tanteo, cálculo. Ene taxuaren arabera, lau orduz inen dugun lan au, según mis cálculos, [...]" A. " Taiu, tanteo de precio" Ib. Cf. taxuka.
    sense-4
    4. " Taiu (V-m), precio" A.
    sense-5
    5. taju (V-ger-gip, G-goi-bet; Izt 74r), taiu, taixo (V-ger) Ref.: Ort Voc ( taidxo ); Zt; Elexp Berg; Gte Erd 2 .
     Habilidad, maña. " Argintzarako batere tajurik eztu " Zt (comunicación personal). " Eztauka bape tajuik aixkoran " Elexp Berg.
    Abeslari askoren antzekua ixango dok: taiu ona abestuteko, baña bijotzetiko sentimenturik ez. "Style" . Altuna 36. Etxe barria iragiteko taiu ta ganora gitxi. Eguzk GizAuz 76. Bere senarraren trebetasuna argi zabalera atara barik egon? Joxepak bere Patxoren tajua illunpean euki? Ez orixe. Bilbao IpuiB 226. Nik ez dit tajurik eduki etxe-lanetarako. Ataño TxanKan 149. Arraioa! Beti idiekin da taju geiago ez izatea gezurra zirudik. JAzpiroz 18. Koziñan ere badauka nik ainbesteko tajua. Insausti 273.
    sense-6
    6. " Taiu, parecido. Bi anaiek taiu aundia dute, los dos hermanos se parecen mucho, tienen mucho parecido" Asp Leiz. v. taxura.
    sense-7
    7. taiu (Añ).
    "Talle" Añ. v. tailu.
    sense-8
    8. taiu.
    Modelo.
    Kristok berak moldatu nai izan eban Teresa, emazteki askoren taiu ta eredu izan zedin. Onaind STeresa 59.
    azpisarrera-1
    TAXUA HARTU.
    Tomar la medida. " Eztotsat lan barrixai tajuik artzen " Elexp Berg.
    Allandek, eguraldiari tajua artzen oituta baitzegon, laister igarri zion goi aldeko garbitasunari. Etxde JJ 12.
    azpisarrera-2
    TAXUAN.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) (Precedido de gen.). Como, del mismo modo que.
    Orrexegaitik irauten dabe / Matusalenen taiuan, / askok sendaro gizaldietan / jaio zirean lekuan. AB AmaE 466. Jantzita erregiña / on baten taiuan. Ib. 356. Euskaldun basetxetarra ezkondu zan Gaztelerrian ta gaztelarren taiuan. Zer egingo zaio! Ag G 126s. Bizialdian, nekea ta gorrotoa ta ondore urri ta murritzeko ezagupideak besterik izan ez ditualako kaiolan dagoan txoriak; Beronike berberaren taiuan. Erkiag BatB 198.
    azpiadiera-1.1
    (Precedido de frase relativa).
    Sañez beteriko krusallu baltz koipetsuaren egunetako ekanduak, joan ziran betiko, beste oitura gomutagarri asko joan diran taiuan. Ag Kr 132. Ibildeuna're azalduko det / ibilli oi dan tajuan. Insausti 108.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) (Precedido de -tzeko ). Hasta el punto de.
    Zelan aurten sartu dan diputau tratuan, / bere izen ederra galtzeko taiuan. AB AmaE 224.
    azpisarrera-3
    TAXU-ANTZEAN.
    Con fundamento, como es debido.
    Gosiak zeon txurreru ori / jarri da taju-antzian, / orañ Parisen bizi omen da / trapero baten etxian. Tx B II 132.
    azpisarrera-4
    TAXU EMAN, TAXUA EMAN.
    Adivinar, acertar.
    Asmaketa ori somatzeko Santa Ritari deitu bearko diogu; nik beintzat ez diot tajurik ematen. Alz Ram 66. Taxo eman dio. (AN-ulz) 'Norbait edo zerbait nola den igarri dio, zailla bazen ere' . Inza NaEsZarr 1932.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Arrazoiari eman / dizkiot tajuak / ezaguturik zure / su eta ujuak. Lasarte Auspoa 100, 46.
    azpisarrera-5
    TAXUKO .
    (Precedido de gen.). Semejante (a), igual (que), como.
    Katakumien tajuko ume jolas garbi errugabekoetan. Ag G 139. Juanito ta bere tajuko alper batzuek. Ib. 368. Nere tajukoa aiz, i, mutil. Beti zuti ta erne. TAg GaGo 54. Aspaldian, zenbat ekiñaldi ta aproba, aren taiuko idatz-aztarren berregiña zertu arte! Erkiag BatB 162. Aspaldiko predikarien taxuko exenplua aterako dizuet. MEIG VII 185.
    azpisarrera-6
    TAXURA .
    (Tras gen. o frase relativa). Al modo de.
    Geiago izendatu bear balira, arau onen tajura egin bedi. EAEg 30-10-1936, 172. Bidali bezaiote oñean ezartzen diranen tajura idatzitako adierazpena. Ib. 7-11-1936, 241. Teillatu ganeko egaletan zear, antzez ta egokitasunez ibilli oi diran katu azkarren taiura. Erkiag BatB 126.
    azpisarrera-7
    TAXUTAN.
    Bien, adecuadamente (con sdo. irónico).
    Bai, tajutan gauaz Euskalerria salbatzeko. SM Zirik 41.
    azpisarrera-8
    TAXU-TAXUZ.
    Correctamente, adecuadamente. v. TAXUZ.
    Ez bait-dira beiñ-ere jatorriz duten goiko mailla artaraiño igoko, naiz-ta arreta osoa jarri eta taju-tajuz ari. Berron Kijote 80.
    azpisarrera-9
    TAXUZ, TAJUZ (V-gip, G-azp-bet) Ref.: Zt (comunicación personal); Elexp Berg; ZestErret .
     Debidamente, correctamente. " Etxia tajuz ipiñi arte ezkoiaz ezkontzera " Elexp Berg.
    Gudaketa, beraz, tajuz antolatua zeukaten. Anab Usauri 71. Lana asko ta tajuz egin. Lab EEguna 111. Egin dek arrituarena, baña ez taiuz. Ldi IL 42. Taiuz itzegitea korapilloak askatzeko aski balitz! Ib. 24. Indazu nere ipuia / taiuz yalkitzea. Ldi UO 48. Iru puntuko dantza tajuz daramate. "En regla" . Or Eus 67. Baso-aberastasunaz tajuz baliatzea. EAEg 21-3-1937, 1333. Lur ontan gauzak tajuz egiten / beti izan degu sena. Basarri 69. Ezin ezarri dezaioke tajuz, bakoitzari, zor zaion ordaiña. Vill Jaink 105. Irikitzen ba daki / tajuz matilla. JKort ( in NEtx LBB 313 ). Ardo bereziak eman zizkigun, zuri eta beltz, tajuz kantatzeko. Insausti 239. Antolamena, Michael Anderson eta gainerakoak direla bide, taxuz egina dago. MEIG I 181. Mintzatu da [...] Aita Villasante Arantzazu aldizkarian, ohi duen bezain buruz eta taxuz. MEIG III 93. Surtan soldiatzea, zatien giltzaketa, tajuz egina, miru-buztanen elkar-josketa. "Con rigor" . MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-10
    TAXUZ ETA BEGIZ
    Taiuz ta begiz asmatu baiño / zaku geigo da beterik. "A ojo de buen cubero" . Or Eus 348.
    azpisarrera-11
    TAXUZKO, TAJUZKO (V-gip, G-bet) Ref.: Zt; Elexp Berg .
     Correcto, adecuado. "Razonable, adecuado" Zt (comunicación personal). " Aspaldixan eztabe botatzen tajuzko pelikulaik " Elexp Berg.
    Inpernuko etsaiak berberak asmatu al-dezazke burubide egokiagoak, taiuzkoagoak, bere elburura irixteko? Ldi IL 167. Tajuzko mutilla balitz, ez ukene zuzendu-eziña arlo au. TAg Uzt 126. Gazte denporan pelotari tajuzkoak izan ziran batzuek, ostatu batean zurrut eta zurrut zeuden. EgutAr 22-5-1959 (ap. DRA ). Abarkak tajuzkoak ez zituala ta zapatak erostia pentsau eban. SM Zirik 81. Eginbide oiek eztute oiñarri tajuzkorik. Vill Jaink 154. Ez al dek inguruan aldarera eramateko neskazar tajuzkorik? NEtx LBB 120. Orregatikan maixuak ordaiñ / tajuzko bat bear luke. Olea 141. Artantxe ere badira lanak / gizon tajuzko batenak. Uzt Sas 121. Gure artian esaten zitun / makiña bat itz tajuzko, / nere ustetan ura zeguan / bertsolaien maiorazko. Uzt LEG II 226. Eta danean billatu gendun / naiko jende tajuzkua. Insausti 114.

    taxu

    taxu
    << tarte 0 / 0 telebista >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper