OEH - Bilaketa
491 emaitza re bilaketarentzat
Sarrera buruan (4)
Sarrera osoan (487)
- abekata
- aberats
- adareta
- adina
- aditu
- admirable
- 1 agian
- agiri
- ahal
- ahuspeztu
- aieka
- aierutu
- 1 aitatu
- aitaxo
- aitonki
- akulamendi
- 1 ala
- alabaina
- albiste
- 1 albo
- alderdi
- alderditu
- aldi
- algodoi
- alkantzatu
- alkate
- altu
- amakina
- amenaza
- amets
- amodio
- amorratu
- amugile
- anderauren
- andre
- anis
- anparo
- antzina
- antzutu
- apaldu
- apozain
- apuro
- apurtxo
- arantza
- arbi
- 1 are
- 2 are
- ariki
- arindu
- arkitekto
- arrangura
- 1 arrantza
- 2 arrantza
- arrastaka
- 1 arrasto
- arrazoi
- 2 arre
- arrondela
- arrotz
- artatza
- artio
- artzaintza
- asko
- 1 asti
- 1 astun
- ateera
- atera
- atota
- atsegin
- aukera
- aumentu
- aurre
- auzo
- azantz
- 1 azkar
- azkazal
- azken
- azpi
- azpigarri
- 1 ba-
- badaezpada
- badere
- bai
- bainande
- baino
- bainu
- 1 baita
- bakarde
- bakidaki
- balaku
- balent
- bapo
- baratari
- barau
- barkamen
- barkillero
- barna
- barne
- 1 barren
- 1 barrena
- barru
- barruti
- 1 basto
- bautismo
- baxatu
- baxu
- bazko
- begiratu
- behar
- behar izan
- 1 behazun
- behe
- behin
- bejon
- bekoki
- 1 belar
- beldur
- belus
- belztu
- benetan
- benga
- bentaja
- 1 beraztu
- berdintsu
- berri
- berritu
- berritze
- 1 bertara
- besoetako
- beste
- bestela
- bete
- betiere
- bezain
- birdazkin
- bitarte
- bizkar
- bizkor
- 1 bola
- 1 bolada
- bolari
- borondate
- bost
- 1 bota
- botila
- braban
- bueltaka
- bukaera
- buru-argi
- buru-galtze
- bururatu
- buruzagi
- danga
- dantza
- debalde
- dei
- demostrazio
- denbora
- desafioka
- deseo
- deskuidatu
- despeditu
- dilijentzia
- dina
- doble
- duda
- 1 ederki
- eduki
- egoskogor
- ekartzaile
- elbar
- elkarrarazi
- enemigo
- enfadarazi
- eramapen
- erantsi
- ere
- eredore
- errekaitatu
- erremolatxa
- erremusina
- errenditu
- errepente
- erretiro
- errukitasun
- eskailera
- eskas
- 1 eske
- 1 esku
- estu
- etorri
- etxe
- ezelan
- ezer
- ezertxo
- ezik
- ezleku
- ezta
- eztoki
- 2 fa
- fabore
- farmazia
- farreka
- 2 fin
- frogatu
- gabe
- gabetasun
- gaindika
- 1 galdatu
- galdu
- galtza
- garbi
- gatz
- gazte
- gero
- gobernatu
- gogo-berritu
- gogo-berritu
- gogo-berritu
- gogoratu
- gora-behera
- gorpuzgabe
- greka
- 1 gutar
- gutxi
- 1 hain
- haitz
- haize
- halere
- haltz
- hamabost
- han
- handitxo
- hanka
- 1 hara
- haragi
- harri
- harrika
- harritu
- harrokeriagabetasun
- hartara
- hartzeko
- haserre
- hats
- hatz
- hirutxo
- hobe
- holandes
- 1 hori
- horrela
- hortz
- hostatu
- hoztu
- 2 hur
- hurrengo
- hutsegite
- idordura
- ifrentzu
- igualatu
- igualtsu
- ihartu
- indartsu
- ingurdu
- inoiz
- inoizka
- inola
- inon
- inor
- inortxo
- inporta izan
- interes
- 1 irakin
- iritzi
- irribarre
- irudi izan
- 1 itxi
- izatiar
- izen
- izugarri
- jainko
- 1 jaio
- jaioberri
- 1 jakin
- jan
- jaunxkila
- 1 jin
- 1 jo
- jolasbide
- jostorratz
- judu
- jungude,
- kailu
- kainu
- kalte
- kapelagin
- karga
- kendu
- kiebra
- kikiriki
- kimera
- klinika
- 1 koko
- kolpe
- konbertsazio
- konpondu
- kontentu
- kontra
- 1 kontu
- 1 kopeta
- 1 korrika
- 1 korritu
- 1 kostatu
- kozina
- kraskatu
- kras-kras
- kristo
- kuarto
- kutsugabe
- 1 la
- lan
- lankerio
- laurden
- leba
- lehenago
- leku
- lepo
- libera
- libratu
- libre
- lohi
- lotsa
- 1 lotu
- luzatu
- luze
- maira
- makur
- mandaburu
- maneiatu
- mangera
- mantenu
- 1 marka
- marru
- matalote
- materia
- merkatari
- 1 mi
- mikatz
- 1 min
- 1 moko
- motz
- mudatu
- nahi izan
- 1 nahiko
- 1 nahiz
- narra
- nasai
- nekez
- nerau
- neure
- neurri
- ni
- nola
- nolanahi
- nonbait
- nor
- noranahi
- oker
- okertu
- 1 on
- 1 ondo
- ondonahi
- 1 ontza
- ordain
- ordaintza
- 1 ore
- 1 osatu
- oso
- osoki
- osorik
- 1 ostera
- 1 ostiko
- otasa
- ozta
- 1 pare
- parte
- patata
- peligro
- pentsatu
- pezeta
- pinaza
- pleitu
- poltsero
- portero
- postura
- potogile
- poz
- pozoi
- prenda
- prozesio
- pure
- puztu
- rekekeker
- rekontra
- sailera
- sakela
- salbu
- 1 salto
- saltsa
- sardina
- sargune
- 1 sarri
- sastada
- satandere
- sator
- segida
- seguraldu
- sentzillo
- sereno
- señorita
- 1 si
- sinesgaitz
- sinetsi
- sobera
- soin
- sol
- sopera
- sortze
- sotil
- sozietate
- sumindu
- superkoi
- sutsu
- sutu
- tarratada
- tarte
- taxu
- telebista
- tertulia
- tolesgabe
- tontorka
- topo
- trapu
- 1 tratatu
- tratu
- trebe
- turbiotu
- txamar
- txanpon
- txapeldun
- txar
- txartu
- txartxo
- txerri
- txiki
- txinparta
- txipaldi
- txuritu
- ukatu
- urdin
- urkatu
- 1 urre
- urruti
- urtu
- uste
- 2 ut
- utzi
- xahutu
- zabaldu
- zabar
- zabarkeria
- 1 zaputz
- zehar
- zein
- zelebre
- zer
- zeremonia
- zerori
- zeru
- 1 ziri
- zirt-zart
- zola
- 1 zor
- zorigaizto
- zulo
- 1 zutik
- zuzen
- zuzendu
goiburua
sutsu.
tradizioa
Tr. Documentado en textos vizcaínos desde finales del s. XVIII. En la tradición guipuzcoana se documenta desde Lardizabal. La mayoría de los ejs. son del s. XX. En DFrec hay 30 ejs., meridionales.
sense-1
1.
(Ht VocGr).
Irritable, colérico. "Chagrin" Ht VocGr 338.
Kristinau arro, sutsu ta aserrakor batek. Mg CO 219. Gizon gogor, sutsu, ordi, gaisto bat. fB Ic III 373. Gizon sutsua otzitu. Zav Fab, RIEV 1909, 34. Burlazko esan onekin gizon sutsu aiek palakatu zituen. Lard 127. Besteak katamotzaren begiak langoxe sutsuakaz albokera begiraturik. A BeinB 90. Sortzetik zetorkion izakera sutsu ta oldarkoia. Etxde JJ 39. Gaur asarrekoi sutsu, burrukalari, bigar koldar uts. Lab SuEm 182.
Irritable, colérico. "Chagrin" Ht VocGr 338.
Kristinau arro, sutsu ta aserrakor batek. Mg CO 219. Gizon gogor, sutsu, ordi, gaisto bat. fB Ic III 373. Gizon sutsua otzitu. Zav Fab, RIEV 1909, 34. Burlazko esan onekin gizon sutsu aiek palakatu zituen. Lard 127. Besteak katamotzaren begiak langoxe sutsuakaz albokera begiraturik. A BeinB 90. Sortzetik zetorkion izakera sutsu ta oldarkoia. Etxde JJ 39. Gaur asarrekoi sutsu, burrukalari, bigar koldar uts. Lab SuEm 182.
azpiadiera-1.1
(Uso predicativo).
(Gero ta sutsuago). Ez nazazula nagon baño geiago sutu-arazi, ez-egiteko bat egiteko zoriyan nago ta. Alz Burr 22. Zer gertatu yak orren sutsu ta amorruz yokatuteko? Bilbao IpuiB 45. Il dituztela jakingo banu, orduan eta sutsuago jarriko nindukek. Alkain 90.
v. tbn. Lab EEguna 104. ABar Goi 19.
(Gero ta sutsuago). Ez nazazula nagon baño geiago sutu-arazi, ez-egiteko bat egiteko zoriyan nago ta. Alz Burr 22. Zer gertatu yak orren sutsu ta amorruz yokatuteko? Bilbao IpuiB 45. Il dituztela jakingo banu, orduan eta sutsuago jarriko nindukek. Alkain 90.
v. tbn. Lab EEguna 104. ABar Goi 19.
sense-2
2.
(V, G ap. A
; Lar, Añ, Hb, H, Zam Voc).
Ferviente, fervoroso; fogoso. "Fogoso" Lar, Añ. " Biargille sutsua, ouvrier ardent au travail. Zaldi sutsua, cheval fougueux" H.
Euskaldun sutsubak zerbait esatea. (1783). RIEV 1925, 552. Eskatu beraganako amodio sutsu ta bero bat. CrIc 142. Luxurija sutsubago ta pekatu geijago daukeenak. fB Olg 119. Karidade sutsu bat. fB Ic I 38. Gudalaririk argi ta sutsuena. Ag AL 104. Euki bear dogula egarri sutsu bat, arimako ondasun egiazkoak diran parkamenak irabazteko. Itz Azald 151. Jesuseganako maitetasun sutsua. Ib. 6. Aita Batizen itzaldi sakon sutsu ederra. A Ardi 114. Kopla sutsu orik aditzearekiñ, zelai guzian gora ta gorak altxatzen asi ziran. Lh Yol 52. Santa Kruztarrik sutsuena. Or SCruz 76. Lengo naitasun sutsua esnatu-araziko bauke ere. Alz Ram 81. Jaimetar sutsu bat. Enb 200. Mosu sutsubenak. Laux BBa 42. Bretoizale sutsuak. Lab Y 1933, 254. Uritar gañekoenak, neskatx apañak barne, dira [pillota-yokaldiaren] ikusle sutsu. Ldi IL 46. Oldoztu zazu [sinismenak] baditutela, ta zuk bezain sutsuak. ABar Goi 53. [Irakastola Nagusiaren] laguntzalle sutsu izan ziran adiskideen odolez ezetuta. EAEg 18-11-1936, 326. Eskari sutsu aieri ateak zabaltzeko. Etxde JJ 230. Gixon zindo ta kristiñau sutsu zirean bi. Akes Ipiñ 14. Geruago ta joko sutsuagua ekarren [pelotariak] . SM Zirik 30. Monja oieiri esker sutsuak / zor die euskalerriak. And AUzta 153. Gaztezaro sutsua itxaropenez anpatua. Vill Jaink 173. Guraso zarren arnas / ta odol sutsua / zuk dituzu. NEtx LBB 288. Euskaldun sutsua izan zan. Berron Kijote 112. Bertsozale sutsuak. MMant 41. Teresak berak ondutako bertso-estrofa sutsuak. Onaind STeresa 79. Hain zen Telesforo bera gizon sutsua. Larre ArtzainE 249. [Teoria estetiko bat] hizkuntza ugari eta sutsuan azaldu. MEIG III 118. Euskaltzale sutsu eta euskal idazle trebeen eredu hau. MEIG VIII 82.
v. tbn. AB AmaE 27. Zink Crit 57. Belaus Andoni 18. ForuAB 159. ForuAG 337. GMant LEItz 59. ArgiDL 99. Inza Azalp 130. Altuna 10. Erkiag Arran 61. Txill Let 24. BEnb NereA 158. Basarri 80. Zait Plat 82. Onaind in Gazt MusIx 149. MAtx Gazt 37. Ataño TxanKan 257. AZink 120.
Ferviente, fervoroso; fogoso. "Fogoso" Lar, Añ. " Biargille sutsua, ouvrier ardent au travail. Zaldi sutsua, cheval fougueux" H.
Euskaldun sutsubak zerbait esatea. (1783). RIEV 1925, 552. Eskatu beraganako amodio sutsu ta bero bat. CrIc 142. Luxurija sutsubago ta pekatu geijago daukeenak. fB Olg 119. Karidade sutsu bat. fB Ic I 38. Gudalaririk argi ta sutsuena. Ag AL 104. Euki bear dogula egarri sutsu bat, arimako ondasun egiazkoak diran parkamenak irabazteko. Itz Azald 151. Jesuseganako maitetasun sutsua. Ib. 6. Aita Batizen itzaldi sakon sutsu ederra. A Ardi 114. Kopla sutsu orik aditzearekiñ, zelai guzian gora ta gorak altxatzen asi ziran. Lh Yol 52. Santa Kruztarrik sutsuena. Or SCruz 76. Lengo naitasun sutsua esnatu-araziko bauke ere. Alz Ram 81. Jaimetar sutsu bat. Enb 200. Mosu sutsubenak. Laux BBa 42. Bretoizale sutsuak. Lab Y 1933, 254. Uritar gañekoenak, neskatx apañak barne, dira [pillota-yokaldiaren] ikusle sutsu. Ldi IL 46. Oldoztu zazu [sinismenak] baditutela, ta zuk bezain sutsuak. ABar Goi 53. [Irakastola Nagusiaren] laguntzalle sutsu izan ziran adiskideen odolez ezetuta. EAEg 18-11-1936, 326. Eskari sutsu aieri ateak zabaltzeko. Etxde JJ 230. Gixon zindo ta kristiñau sutsu zirean bi. Akes Ipiñ 14. Geruago ta joko sutsuagua ekarren [pelotariak] . SM Zirik 30. Monja oieiri esker sutsuak / zor die euskalerriak. And AUzta 153. Gaztezaro sutsua itxaropenez anpatua. Vill Jaink 173. Guraso zarren arnas / ta odol sutsua / zuk dituzu. NEtx LBB 288. Euskaldun sutsua izan zan. Berron Kijote 112. Bertsozale sutsuak. MMant 41. Teresak berak ondutako bertso-estrofa sutsuak. Onaind STeresa 79. Hain zen Telesforo bera gizon sutsua. Larre ArtzainE 249. [Teoria estetiko bat] hizkuntza ugari eta sutsuan azaldu. MEIG III 118. Euskaltzale sutsu eta euskal idazle trebeen eredu hau. MEIG VIII 82.
v. tbn. AB AmaE 27. Zink Crit 57. Belaus Andoni 18. ForuAB 159. ForuAG 337. GMant LEItz 59. ArgiDL 99. Inza Azalp 130. Altuna 10. Erkiag Arran 61. Txill Let 24. BEnb NereA 158. Basarri 80. Zait Plat 82. Onaind in Gazt MusIx 149. MAtx Gazt 37. Ataño TxanKan 257. AZink 120.
azpiadiera-2.1
Lausotzen jakoz gerrariari begi sutsuak.AB AmaE 445. Arpegiz beltzarana, begi sutsu bizikoa. Etxde JJ 9.
azpiadiera-2.2
(Fig., ref. al vino).
Ardoa, Xabierko napar ardau sutsu artatikakoa. Lh Yol 10.
Ardoa, Xabierko napar ardau sutsu artatikakoa. Lh Yol 10.
azpiadiera-2.3
(Uso predicativo).
Gazteak, bero ta sutsu, jolasaren atzetik oi dabiltz. Ag Kr 50. Au esanez [...] eskua artu ziyon gogoz, sutsu. EEs 1921, 212. Zure Ama Mariak baño-re sutsugo maite nai zinduzket. ArgiDL 37. Elorza jaunak itzegin zigun gero, garbi ta sutsu. Muj PAm 9. Jonak, gogoz ta sutsu, erantzun eutson. Altuna 61. Zeintzuk ete dira / ain sutsu dabiltzanak euzko alderdira? Enb 147. Etxera orduko, sutsu ekingo zion lanari. TAg Uzt 260. Au sutsu nik aitortuz. Or Aitork 358. Gero ta sutsuago ekin eutsan emakume arek mutil gaztearen adore galdua indarbarritzen. Erkiag Arran 159. [Aita Santuak] irakatsiak guztientzat onurarik aundienerako izan daitezala sutsu opa izanik. Onaind STeresa 125. Ondorenean makiña batek / zoriondu gaitu sutsu. Insausti 242.
v. tbn. Alz Ram 129. Ldi IL 76. Basarri 129. Zait Plat 86.
Gazteak, bero ta sutsu, jolasaren atzetik oi dabiltz. Ag Kr 50. Au esanez [...] eskua artu ziyon gogoz, sutsu. EEs 1921, 212. Zure Ama Mariak baño-re sutsugo maite nai zinduzket. ArgiDL 37. Elorza jaunak itzegin zigun gero, garbi ta sutsu. Muj PAm 9. Jonak, gogoz ta sutsu, erantzun eutson. Altuna 61. Zeintzuk ete dira / ain sutsu dabiltzanak euzko alderdira? Enb 147. Etxera orduko, sutsu ekingo zion lanari. TAg Uzt 260. Au sutsu nik aitortuz. Or Aitork 358. Gero ta sutsuago ekin eutsan emakume arek mutil gaztearen adore galdua indarbarritzen. Erkiag Arran 159. [Aita Santuak] irakatsiak guztientzat onurarik aundienerako izan daitezala sutsu opa izanik. Onaind STeresa 125. Ondorenean makiña batek / zoriondu gaitu sutsu. Insausti 242.
v. tbn. Alz Ram 129. Ldi IL 76. Basarri 129. Zait Plat 86.
sense-3
3.
"Ígneo"
Lar, Añ.
Tximista sutsu bat. AB AmaE 74. Eguzkiaren errañu sutsuakaz. Ag Kr 61. Eguzki sutsu onetarik gerizatzeko. A Ardi 74n. Eguzki sutsuak udazken arratsez / dauzala bialtzen azken-izpiak. GMant Goi 101. Itxoizu Atlantaren alabak izkutatu eta Gnosiasen izarra koroi sutsutik aldendu arte aziak ildoetan ereiteko. Ibiñ Virgil 74.
Tximista sutsu bat. AB AmaE 74. Eguzkiaren errañu sutsuakaz. Ag Kr 61. Eguzki sutsu onetarik gerizatzeko. A Ardi 74n. Eguzki sutsuak udazken arratsez / dauzala bialtzen azken-izpiak. GMant Goi 101. Itxoizu Atlantaren alabak izkutatu eta Gnosiasen izarra koroi sutsutik aldendu arte aziak ildoetan ereiteko. Ibiñ Virgil 74.
sutsu
-
sutsu. Tr. Documentado en textos vizcaí...
-
1. (Ht VocGr ). Irritable, colérico. "C...
-
(Uso predicativo). (Gero ta sutsuago). E...
-
2. (V, G ap. A ; Lar, Añ, Hb, H, Zam Vo...
-
Lausotzen jakoz gerrariari begi sutsuak....
-
(Fig., ref. al vino). Ardoa, Xabierko na...
-
(Uso predicativo). Gazteak, bero ta suts...
-
3. "Ígneo" Lar, Añ. Tximista sutsu bat...
<< superkoi 0 / 0 sutu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
