OEH - Bilaketa

491 emaitza re bilaketarentzat

Sarrera buruan (4)


Sarrera osoan (487)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
judu.
tradizioa
Tr. La forma judu, la más extendida, la emplean autores guipuzcoanos, labortanos y bajo-navarros. Judegu es propio de la tradición vizcaína, ya desde Capanaga y Micoleta; cf. infra iudego en la zona occidental de Navarra en el s. XIII. En Lazarraga aparece judu y judegu. Judio, empleado por los suletinos (aunque en Belapeyre alterna con jüdü ), aparece tbn. en textos navarros (Lizarraga de Elcano, Hualde y Samper, aunque no en el baztanés Echenique), y, ya en el s. XX, en D. Agirre (en un diálogo y escrito en cursiva) y en Oskillaso (Kurl 115). Hay jurio en unos versos alto-navarros, judeu en Añibarro (EL 1 87) y D. Agirre (Serm 178) y judeo en una canción aezcoana recogida por Azkue (Aezk 228). En DFrec hay 27 ejs. (10 septentrionales) de judu, 3 de judio y sendos de judeu y judegu .
etimologikoa
Etim. Para la relación de judu y judegu, y su origen (en último término, lat. iudaeus ), v. FHV 100.
Onom.: Çaldun iudego. (Zufía, 1283) GLarr SJ 510.
sense-1
(AN-5vill, BN; Lcc, SP, Urt II 159, Ht VocGr , Lar, Añ (G), Dv, H; y- Lecl, Arch VocGr, VocBN), judegu (Añ (V), Izt 24v), judio (V-gip, S; Arch VocGr 207, Gèze, Dv), judeo , judeu , jurio . Ref.: A; Lrq (jüdio); Etxba Eib (judixua); Gte Erd 188.
Judío. "Rabino, (V) judejuen [sic], (G, AN) juduen maisua" Añ. "Judeguak biziro ebiltzan bai Jesus ilteko" Izt 24v.
Tr. De uso general, se documenta ya desde el s. XVI.
Ago ixilik juduori! / Judu txakurrori! (Frase en una comedia castellana de 1550). ASJU 2001 (1), 274. Gizon iudu bat iunkta edo hurbil dakión estranjer bati. Lç Act 10, 28. Iuduén Regea. Lç Mt 27, 11 (Dv, Ur, SalabBN, Echn, Ol, Leon, Or, IBe judu, Ur (V) judegu, Ip, Hual, Samper judio; He, IBk judutar, Arriand, Ker judar). Juduak, barriz, / asko eukan negarrik. Lazarraga A29 1200v. Judeguakin / aurraz berba eginik. Ib. A29 1203v. Bizkaian izan ezteu / lekurik juduak. CancVizc 367. Giristino zahar eta iudu itzuliena. EZ Man I 73. Iudeguak burla egiteko. Cap 138. Enaz orren delikadua zein Judeguba barikuz. Mic 13r. Juduek arantze-elhorriz / zioten egiñ koroa. Gç 86. Jüdioak ere jin zirena haren adoratzera? Bp II 25. Jüdiek zer egin zien? Ib. 71. Eskuarak egundaino ez baitu izan gonbersarik ez hantazinorik Arabiarrekin ez Juduekin. ES 135. Nihori hitza predikatzen ez zaroela judu xoillei baizen. He Act 11, 19. Jüdiuer . zelütik jaits erazitzen zian. Mst I 1, 2n. Juduak Judas lagun arturik. Cb Bast 6. Bihurtu zen yudutarat. Lg II 270. Nola zégon Kristo judiogáien érdian. LE Prog 108. Judu ispiritukoiak ta aragikorrak. Ub 57. Hereje, judegu ta fede bageak. Añ EL1 91. Juduak ontzat ematen due usuren irabazia. AA II 187. Juduen legean. Dh 225. Alejandriar bat, jaiotzaz judua, eta gero kristau egiña. Lard 516. Judu konbertituen biziteiak. Laph 247. Ezta Baionako judubak ere! Sor Bar 61. Alfonsa Ratisbone deitzen zen jüdio bat. Ip Hil 10. Errepublika judu eta framazonez bete hau. HU Aurp 54. --Zeintzuk dira seta infernuko orren [Frankmasoneriaren] agintari nagusiak? --Izan oi dira judeguak. Itz Azald 213. Judioak baño okerragoak zerate zuek. Ag G 229. Juduen kale baztarrera, Gheto esaten zaiena. Ayerb EEs 1915, 276. Juduentzat gauza gorrotagarria da Gurutzea. Inza Azalp 13. Judu Herratuak jan beharra duela. Barb Leg 138 (v. judiferran). Halere Siriar gerlariak berritz eta berritz jazarri ziren Judueri. Zerb IxtS 77. Juduen auzoa ere ikusi nuan. Anab Aprika 53. Edozeinentzat, judu nahiz jentilentzat. MEIG VIII 59.
(Acompañando a un sust.).
Iudu legea. EZ Man I 71. Iudu-erregez / aipu enzuteareki. O Po 61. Judu kirats, beltz eta billau usai geiegi dabil erri horietan. Lar Cor 153. Yudu-apaizak. Ir YKBiz 267n. Populu judua da populu hura. Zerb IxtS 7. Diego Laynez, judu arrazatik omen. Ardoy SFran 111. Tanto bat edo beste judu odoletik. MEIG I 63.
v. tbn. Elsb Fram 169. Arb Igand 57.
(Como calificativo peyorativo). "(L-ain), animal empeñado en no trabajar" A. "(L, BN, S), avare" Lh.
Ernegatzen dot / oi konfesore juduaz, / zerren ninduan / oi absolbidu orduan, / oi egin baga / penitenzia munduan. Lazarraga A26 1199v. Asto judeguba. DurPl 63. Amerikanuakin / txakurra jurio, / orri're beratako / propina'man dio. Noe 115.
azpisarrera-1
JUDU-ARIMA. Alubia. "Judías, xuduarimak (R)" Aq 780 ( A).
azpisarrera-2
JUDU-HERRI (SP, sin trad.).
a) Pueblo judío.
Zeren gatik azotatu baitut Iudu herria. EZ Man I 29. Yudu erri osoa aurka (kontra) yarriko zaio. Ir YKBiz 391n. Alako paper oargarririk jokatu eztuen erri xume batetik: judu-erritik, Bibliatik, alegia. Vill Jaink 33. b) Población, localidad judía.
Bazter guzietan, eta oraino gehiago judu-herrietan. Jnn SBi 36. c) Israel, tierra de los judíos.
Yudu-errian zeuden gizonak. Ir YKBiz 385n.
azpisarrera-3
JUDU-KRISTAU. Judeocristiano.
Paganoen gizalegeak handiesten eta judu-kristauenak gaitzesten dituzten bertuteak. Mde Pr 229.
azpisarrera-4
JUDU-SEME. Judío (término despectivo). v. judukume.
Gaur, judu-seme, gutartera itzul bazinde, / gurutzifika zindezaket nik ostera! Mde Po 94.
judu
<< jostorratz 0 / 0 jungude, >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper