OEH - Bilaketa

491 emaitza re bilaketarentzat

Sarrera buruan (4)


Sarrera osoan (487)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hamabost.
tradizioa
Tr. General en todas la épocas y dialectos. (H)amabost es la forma propia de la tradición vizcaína y guipuzcoana. La variante septentrional no suletina más frecuente es hamabortz; hay además amor(t)z en Leiçarraga (junto a hamaborz ), Axular y CatLan (102), hamabost en M. Elissamburu (Fram 105), amozt en la traducción de López (AR 144), y amost en Etchamendy (52) y en un ej. de GAlm . En la tradición suletina hay hamabost en Belapeyre (I 149), Etchahun (junto a hamust ), Inchauspe y UNLilia, amust en Mercy y amost en Archu. Los escritores alto-navarros y el roncalés Mendigacha emplean amaborz. Salvo errata, hay también amost en Añibarro (LoraS ). En DFrec hay 102 ejs. de (h)amabost y 3 de hamabortz.
etimologikoa
Etim. Para amorz, disimilado, v. amaitu.
sense-1
I . (Numeral).
azpiadiera-1.1
1. (V, G, AN, BN-baig, S, R; Lar, VocBN , Gèze, H), hamabortz (AN, B, L, BN, Ae, Sal, R; SP, Deen II 228c ( hamar bortz ), Urt II 385, Ht VocGr, Lar ( -rz- ), Lar DVC 155, Dv, H), amortz (BN), amost (H), amoost (BN; H), (h)amust (S) Ref.: Bon-Ond 154; A ( amabortz, amortz ); Lh ( hamabortz, amortz ); Lrq /hamabóśt/ ; ContR 515, 523; Iz Ulz ( amaborz ); Etxba Eib; Echaide Nav 360; Holmer ApuntV; Elexp Berg; ZestErret .
Quince. " Amabost, quince" TNum 296. " Amabost urtera ezkero, umia zana andra eitten da " Etxba Eib. En AxN se explica amotz [sic por amorz] (267) por amabortz. Tr. El verbo tiende claramente a concordar en pl., ya desde Leiçarraga (v. infra), aunque hallamos algunos ejs. en sing.; así en RS, ZBulda o Joannateguy.
Zen bada Bethania hurbil Ierusalemeren hamaborz stadioren ingurua. Io 11, 18. Egon nendin harekin amorz egun. Gal 1, 18. Tilista aroan amabost urte det. RS 50. Lenbiziko berria da Gramonteko jaunak egiten dio korte Lorrenako andre alhargun baten alabari, hamaborz urthetakoari. CartEsp 461. Ezen mundu guztian zen mendi gorena baño / Hamabortz besoz igantzen uholdea gorago. EZ Man I 95. Amaborz egunen barrenean. BLeiz 47. Bihur ditezilla handik amortz egunen buruan. Ax 267 (V 178). Birjineen Er[r]rosario osoak daukaz amabost misterio. Cap 133. Amabost kuarentenako parkazinua. ZBulda 17. Arzen dabenai konzedietan deutsa amabortz [sic] urte. Ib. 16. Amabost urteko bizia luzaten diodala. Cb Eg III 226. Dedikazionearen zeremonia ederrak iraun zuen hamabortz egun. Lg I 333. Abisatü behar düie zühürki amust egünez [...] lehenago. Mercy 21. Amabost urteko penitenzia. Mg CC 153. Ezi sanduak paratuzue [errosarioa] amaborz amarrekoa, berexis amar bakotxa gloria ta aitagurearéki. LE Bail 2. Birjiña amaren lenengo amabost urteak. Echag 241. Hamust egünez beitüt gaxura han hartü. Etch 616 (618 hamabost ). Amalau edo amabost erritatik alkargana biribillatuak. Izt C 228. Nire bizitzako amabost, ogei, ogeta amar, berrogei urte igaro dira onezkero. Ur MarIl 23. Amabost libra urre. Lard 214. Hamabost edo hogei egunen buruko gazna horitzen da. Ip Dial 89 (It, Ur amabost, Dv hamabortz ). Eta ehun kintalekin, bertze batek gizenarazten ditu hamabortz buru. Dv Lab 220. Hamabortz haur ukhan zituen. Laph 155. Oraindik izan arren amabost / Urteko gazte biguna. AB AmaE 188. Alhan zabiltzala dotzena bat edo hamabortz antzara. Elzb PAd 31s. Haurrak etzuelarik oraino hamabortz urthe baizik. Jnn SBi 113 (71 hamabortz urthe baizik etzituelarik ). Andik amabost egunera. Itz Azald 179. Amabost urte kunplitu ziran / ni juan nintzalarik ara. PE 147. Aldia behar aitzinetik hartu, hamabortz, hamasei lagun baizik ez baititazke betan koka. HU Zez 118. Badu amaborz egun nagola begi min gaxto bateki. Mdg 142. Jaio ziranetik amabost urterañokoan. Ag Kr 132. Han sal-erospenak, hamabortz hemezortzi urtetako mutiko gazteen gain doatzi. JE Bur 171. Etorriko dala amabost egun barru. Urruz Zer 34. Non dira orain amabost eguneko kontu eta umore eder aiek? Ill Testim 14. Hamabortz egunez ez zion Gaxinak Larrondori solasik eman... Barb Sup 8. Hamabortz urthe huntan. JE Ber 74. Langile guzien amabortz eguneko saria zekarren eta. FIr 143. Ez omen da amabost urteko neska itxusirik. TAg Uzt 53. Ibaitik amabost metrora. JAIraz Bizia 44. Zu ere aise goxoago zinen / duela hamabortz urte! Mattin 98. Batzuentzako hamazortzian zeuretzat hamabostian. Balad 60. Fabrikan hasi nintzen lanean, hamabost urte nituela. MIH 368.
azpiadiera-1.1.1
Baitziraden hirurogei eta hamaborz persona. Act 7, 14. Ogeie eta amabost mila gizon. CartEsp 458. Bitarte orretan joan ziran ogei ta amabost edo amasei hordu. Mb IArg I 278. Constantinoplako inperi zatiak izandu zituen bat bestearen ondotik ogei ta amabost nagusi edo enperadore. Ib. 342. Ta gero berrogei ta amabost urtean Monje izan zan. Cb Eg III 317. Salbatzaillea sorthu zenetik berrogoi eta hamabortz urtheen buruan. Lg II 90. Emon eutsezan bost milla eun ta berrogeta amabost azote erruki bageak. EL1 212. Sarritan ikusten dira emen larogei ta amabost libra pisatzen duten anega gariak. Izt C 27. Hoita hamabortz herrik Laphurdi egiten. Hb Esk 88. Patriarka santu au eunda irurogeita amabost urtekoa il zan. Lard 30. Diala ehün eta hamabost urthe inprimatü zütien, lehentze eta berhez, hamabi Noel. UNLilia 2. Hogei eta hamabost urtheren bürian. Ip Hil 195. Hogoi-ta hamabortz urthe segurik bazituen Leonek, lehenbiziko zigarreta egin zuelarik. Barb Sup 63. Berrogei eta amabost urte / gutxieneko baditu. Tx B II 34. Hogoita-amabost urte zituen Frantsesek... Ardoy SFran 151.
azpiadiera-1.2
2. (Tema nudo; gralmte. precedido de gaur, egun, bihar..., o el nombre del día de la semana). Dentro de quince días, en quince días. " Egun hamabortz -bost ethorriko da, il arrivera dans quinze jours à partir d'aujourd'hui" H. " Gaur amabost, dentro [...] [de] dos semanas" Elexp Berg (s.v. amabost ). " Astelenian hamabost etorrikoia " ZestErret (s.v. astelen ).
Eta auri nonbrearen heineko letrán date ilhargi berria; eta handik amorz ilhargi bethea. Cal a, 1v. Malentxo nere alabarik zarrena gaur amabost ezkontzen zaidak! Etxde AlosT 69.
azpiadiera-1.2.1
(Hoy, ayer, tal día) hace (hizo) quince días. " Egun hamabortz, -bost ethorri zen, il arriva il y a quinze jours" H. " Egün amust (S), il y a aujourd'hui quinze jours" Lh. " Gaur amabost, [...] hace dos semanas" Elexp Berg (s.v. amabost ). " Astelenian hamabost, astelehenetik kontatzen hasi eta hamabost egun lehenago" ZestErret (s.v. astelen ).
Ostegun joan danian / amabost Ernaniñ / betroiaren tratua / genduen egiñ. Xe 295. Egun hamabortz erraten ginuen, ez dagola behinere lo Gaineko hura. HU Aurp 62. Egun hamabortz jakin ginuen Montbrisoneko tribunalak lepoa mozterat kondenatu zuela. Ib. 45. Elurte luzez orain amabost / zapal-zapal zan belarra / zuti-zuti da. "Hace quince días" . Or Eus 220. Hegiaphalia sute ikaragarri batek irentsi du gaur amabost eta orren berri zerbait badakizulakoan eramaten zaitugu. Etxde JJ 192.
sense-2
II. (Uso sust.).
azpiadiera-2.1
1. +hamabortz, amost .
(Ref. al día del mes).
Oktobreren hamabortzean gaberdi izanen da guarda hegoan suduestean laurdenean denean. INav 161. Aphirilaren hamabortzean. JesBih 390. Aphirilaren hamabortzean. Laph 228. Zelebratu genduben / Ama Birjiñ eguna, / illaren amabostian / izaten deguna. Ud 75. Martxuaren amabostian / egin giñaden jokatu. EusJok 38. Buruil amosta xortatsu, zortzi egunez irrisku. GAlm 1956 (ap. DRA ). Dagonillak amabost. Anab Poli 109. Teresaren eriotz biaramona, beraz, urrillaren bosta barik, amabosta zenbatu zan. Onaind STeresa 110. Buruilaren hamabostean beteko ditut. Etchebarne 17.
v. tbn. Zerb Gerlan 104. EZBB I 75.
azpiadiera-2.2
2. hamabortz .
(Aplicado al número de un año).
Mila zortzi ehun eta hamabortzean. MarIl 5. Mila bortz ehun eta berrogoi eta hamabortza zuan; uda azkena. Elzb PAd 72. Mila zortzi ehun eta hamabortzean. Zerb Azk 11. Mila bederatzi ehun eta hirur hogoi ta hamabortzeko martxoan. Xa Odol 271.
azpiadiera-2.2.1
(Ref. al siglo).
Hama-zazpi urthetan mende hamabortza. Hb Esk 155.
azpiadiera-2.3
3. Quincena, período de quince días. "Decimos mucho en V amabosta daroat emen, llevo aquí el (período de) quince" A Morf 248. " Amust oroz (S), tous les quinze jours" Lh. v. infra HAMABOSTEAN BEHIN, HAMABOSTETIK.
Etzengiela luzetu konfesiñoa amostik aurrera. LoraS 38. Hamabortz guziez egitekoak. Dh 58. Kofesa hamabortz guziez. Ib. 58. Sarrantzeko aphez saintik / Dira zü bezañ jakintsik; / Haiek emanik amust oroz Jesüs errezebitzen dit. 'Chaque quinze jours' . Etch 498. Amosten burian behar duke berhezi beste holako lekhu bat. Arch Gram 121. Ezpeletan aspaldi merkatua bada; / [...] Biltzen du azienda hamabortz guzian, / Bertzerik ere saltzen hekin aitzakian. Hb Esk 115. Ezpeletako merkatuan zeraman bere saltzapen izigarria, hamabortz guziez. JE Bur 60. Aurtengo komerzioko hamabortza ere urbiltzen ari omen da. Herr 19-8-1957 (ap. DRA ).
azpisarrera-1
HAMABOST-HAMASEI.
Quince o dieciséis.
Anjelitok amabost-amasei urte izango zituan. Ugalde Iltz 15.
azpisarrera-2
HAMABOST-HAMASEI EHUN.
Mil quinientos o mil seiscientos.
Azkaine hamabortz-hamasei ehun arima duen herri tarro bat da. Zerb Azk 6. Neguan hamabortz-hamasei ehun, udan menturaz mila gehiago. Ib. 29.
azpisarrera-3
HAMABOST BAT (Dv; amust bat S ap. Lh ).
" Hamabortz bat egun, une quinzaine de jours" Dv. " Amust bat egun (S), une quinzaine de jours" Lh (s.v. amortz ). v. HAMABOSTEN BAT.
Amabost bat egunian pekaturik egin baga. Mg CO 109. Orhoit banaiz ontsa, bazituzken urthe / Hamabortz bat edo hamalaur bedere. Gy 198. Handik laster zituen, Re sokhorritzeko, / hamabortz bat piñaza egorri arinsko. Hb Esk 129. Mariak hamabortz-bat urthe zituzken Tenplotik atherarazi zutenean. Jnn SBi 37. Hamabortz bat egun lehenago. HU Aurp 187. Amabost bat metro. Goñi 46. Diala hamabost bat urte. Const 13. Hamabortz bat otomobil eder gelditurik badaude hemen. JE Ber 55. Semiak ba-eukotsazan amalau-amabost bat urte. Otx 106. Andik amabost bat egunera. SM Zirik 101. Orai dela amabortz bat urte, Lesakako Zalain auzoan pelota-leku berria egin zuten. Auspoa 77-78, 178. Hamabortz bat egunez. Mattin 36. Noiznai amabost bat egun edo illabete egingo ditu an elurrak. Uzt Sas 353. Ba ginituen hamabortz bat ahuntz. Etchebarne 49. Txerria il eta andik amabost bat egunetara. Zendoia 31. Hamabost bat edo hola ziren erakasleak. Larre ArtzainE 147.
v. tbn. Lab EEguna 63. Munita 41. And AUzta 92. MAtx Gazt 37. Ardoy SFran 145. Alzola Atalak 142. Ataño TxanKan 101. Hamabortz: Zerb Azk 80.
azpisarrerakoSense-3.1
Siglo berriyan oi ta / amabost bat urte. Tx B III 127.
azpisarrera-4
HAMABOSTEAN BEHIN (V-gip ap. Elep Berg ).
Cada quince días.
Zorzi oroko, amabostean beingo edo illetik illeko konfesatze-komulgatzeak. Mb IArg I 288. Amabostean bein edo illero konfesetea. MisE 225. Hamabortzean edo hogoian behin baizen ezpalitz ere. Dh 61. Aste oro edo beintzat amabostean beñ konfesatu eta komulgatzea. Arr May 9. Amabostean bein nerau bere iges-lekura, Amezketara, joaten izan natzaio. A Ardi 141. Amabostean bein igo oi zen janari eta jazki garbiakin. Etxde JJ 11. Edo-ta eztun aski amabostean beingo asegarria? Ib. 127. Hamabostean behin, bertsoak izaten ditugu, igande gabean eta bazkal ondoan. MEIG I 101. Donostian hamabostean behin agertzen zen Baserritarra aldizkaritik hartuak dira. MEIG III 109.
azpisarrera-5
HAMABOSTEAN BEHINTXO .
(Dim. de hamabostean behin ).
Neguan amabostean beintxo irtetzen naiz Leaburutik. A Ardi 31.
azpisarrera-6
HAMABOSTEN BAT.
Unos quince. v. HAMABOST BAT.
Betania Yerusalem-etik urbil samar zegon, amabosten bat eztatuko bidean. Ir YKBiz 357. Amabosten bat urtekoa. Berron Kijote 57. Orain dela hamabosten bat egun argitaratu da Mitxelenaren idazlan hautatuak liburua. (In MEIG IX 57 ).
azpisarrera-7
HAMABOSTETAN.
" Hamabortz-, hamabostetan, en quinze fois" H.
azpisarrera-8
HAMABOSTETIK.
Cada quince días. " Hamabortzetik ethortzen da aitaren ikhustera, il vient voir son père tous les quinze jours" Dv. "(L-ain), por quincenas" A (cuya fuente es probablemente Duvoisin).
Etxe ondoetako otheak maiz larrutuak daude. Zortzitik edo hamabortzetik larre urrunetara orgekin othe biltzera goan nahi laiteke. Dv Lab 100. Louis Etcheverryk euskaldunendako holaxet sortu zuen kaseta hori; lehenik hamabostetik, geroxago astekari. Larre ArtzainE 187.
azpisarrera-9
HAMABOSTETIK HAMABOSTERA.
Cada quince días. " Hamabortzetik hamabortzera, de quinze en quinze jours" Dv.
Ez errezebitzea hamabortzetik hamabortzera baizen. SP Phil 165 (He (ed. 1853), 140 hamabortzetik hamabortzera ). Amabostetik amabostera, jai arratsaldetan, urten oi eban [...]. Ag Kr 116. Amabostetik amabostera jeixten naun, larunbatetan, ire egarria ta bide-batez nerea asetzearren. Etxde JJ 127.
azpisarrera-10
HAMABOSTETIKO.
Quincenal.
Merkatu egunaren izena bazagoen oraino, hamabostetiko eguna. Larre ArtzainE 293.
azpisarrera-11
HAMABOST EHUN.
Mil quinientos. "Por 1500 mila eta bosteun o amabosteun " TNum 298.
Phixtako kabal-zaiñek badie bereki / Hamabost ehün arrez ehün behieki. Etch 616. Hamabortz ehun eta hamalau urthetan, / Urthubia Laphurdin Bailiren dretxotan. Hb Esk 125. Ulibarin gelditu Osma zehatua, / Hamabortz ehun hilez bihotza zaurthua. Ib. 163. Lau ehun? --Gehiago. --Zortzi ehun? --Gehiago. --Hamabortz ehun miliun! HU Zez 46. Noren eskuetan urtu ote dira hamabortz ehun miliun hek oro? Ib. 46. Eta hain xuxen, Kalzo, gure behirik ederrena! Hamabortz ehun libera eskainia zaukun hartaz, iragan merkatuan. Barb Sup 76. Behi ederra? Uste dut! Aguxtin tratulariak hamabost ehun libera ez zaukun eskaintzen! Ib. 86. Efesen berean egun bakhar batez hamabortz ehun fraile eta birjina itsutu zituzten gisa hortan. Zerb IxtS 102.
azpisarrerakoSense-11.1
Ageraldi hori gerthatu zen hamabortz ehun eta lauretan hogoi eta bian. Arb Igand 98. Hamabortz ehun eta hamabia izan zen haren hiltzeko urtea. Ardoy SFran 48.
azpiadiera-1.1
Mila hamabortz ehun eta lauetan hogoi eta lauan, abendoaren bortzean, eman zioen bulaz. JesBih 389. Mila hamabortz ehun eta lauetan hogoi eta zazpian. Ib. 389.
azpisarrera-12
HAMABOST MILA.
Quince mil.
Ibaia igaro zuten amabost milla ez, beste guzi-guziak ondatu eta il zituzten. Lard 130. Zenbat ziran? Lau milla, amar milla, amabost milla? Goñi 109. Hamabost milla españolek?... Bai eta hamarrek ere! Barb Sup 131. Nimiñoa da bizkitartean [Tolosa], bere hamabortz edo hogoi mila bizizaleekin. JE Ber 44s.
v. tbn. SMitx Aranz 212.
azpisarrerakoSense-12.1
Illak gelditu ziran ogei ta amabost milla ta orien artean Nicanor bera. Mb IArg I 385. Ogei ta amabost millatik berrogei milla dukatetaraño. Izt C 57. Seieunda irurogeita amabost milla ardi. Lard 105. Berrogeta amabost milla euzkeldun. Enb 32. Irurogei ta amabost milla pezetan. Munita 65.
azpisarrera-13
HAMABOST-HOGEI.
Quince o veinte.
Bestela, zertarako litzake atzeko amabost-ogei urteotan egindako lan etengabea? Ldi IL 69. Amabost-ogei metro luzatzen da. Munita 44.
azpisarrera-14
HAMABOST-HOGEI BAT.
Unos quince o veinte.
Bere ama, ixeko, osaba, aizkide ta enparauak diru-eske arakatu ebazan, amabost-ogei bat ogerleko alan baturik, eta bijaramonian Madridera etorri zan. Kk Ab I 111. Etzazula, gero, lan ori utzi bertan-beera; jarrai zatzakio astiro astiro; ori da benetako literatura, ta ori, egiazki, gure mintzo gaxo au gorentzea. Ta, amabost ogei bat bildutakoan atera liburutxo bat. Ldi ( in Or BM 10 ).
azpisarrera-15
HAMABOST-HOGEITSU .
(Forma con suf. -tsu, de valor aprox.). Unos quince o veinte. v. HAMABOST-HOGEI BAT.
Olerkirik gutxi: amabost-ogeitsu. Ldi IL 33.
hamabost
<< haltz 0 / 0 han >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper