Harremana

    OEH - Bilaketa

    374 emaitza q bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (374)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hilabete.
    tradizioa
    Tr. Hilabete es la forma más empleada tanto al Norte como al Sur, con distintos tipos de aspiración en los textos septentrionales, y con frecuencia, alternando distintas formas en un mismo autor. Emplean hil(l)ebet(h)e Leiçarraga y Belapeyre (II 130, junto con hilabete (I 25)) e illebete algunos autores meridionales a partir de mediados del s. XIX, alternando en muchos de ellos con illabete . Hay illaute en algún texto alto-navarro septentrional (Auspoa 77-78, 20). En DFrec hay 306 ejs. de hilabete, 2 de ilebete, 18 de illabete y 1 de illebete .
    etimologikoa
    Etim. de *(h)ile 'mes' + bete; v. FHV 411s.
    sense-1
    1. (L, BN, Ae, Sal, S, R; Lcc, Volt 131, H; -th- Ht VocGr 386, Arch VocGr, Gèze, Dv; ill- V, G, AN, L, R-uzt; SP (-the), Urt Gram 30 (illhabethe), Lar, Añ, H (+ -th-); ilhiabete Volt 2, iliabethe Deen I 207), illebete (V, G, AN-larr-ulz-erro, B), hilaite (BN-arb; i- BN-ciz), hilaete (BN-ciz-mix), illaute (AN-5vill, BN-arb), hilate (BN-arb), illeete (AN-ulz) Ref.: VocPir 17; Bon-Ond 136; A (illabete, illebete); Lh; EAEL 230; Asp Leiz2 (yoandeneko); Iz Ulz (t'ori), R 300; Holmer ApuntV; Gte Erd 153; Elexp Berg (illabete).
    Mes (periodo de tiempo). "Semestre, de seis meses, seilkoa, sei illabetekoa" Lar. "Hilabetheko, qui est du mois" Dv. "Se usa también [...] con los numerales: zeinbat illebete, lau illebete, amar illebete, en vez de zeinbat ill, lau ill, amar ill. [...] Con otros artículos se usa ill: datorren illean, el mes que viene; ill onetan, (en) este mes; illerik illera, de mes en mes; illean illean (Vc), (en) todos los meses" A (cf. infra (2)). "Illebete bat egin zuen gaixo (G-azp-goi), [...] ilaute bat (AN-5vill, BN-arb), hilabete batetarako joan zen mendialat (S)" Gte Erd 153. "Ilaute batoko etor da (AN-5vill), [...] hilabethe batentzat joan da Angleterrarat (BN-arb-lab), [...] illebete batendako (B), illabete baterako (G)" Ib. 153. Tr. De uso gral., se documenta desde Lazarraga (cf. infra ya en Dechepare, con el sdo. de 'un mes'). Seguido de bat es frecuente sobre todo al Norte (al Sur es más usual en este sdo. hilabete sin numeral, q.v.).
    Ezkondu eta lenaengoa / ona dau ilabetea. Lazarraga A24, 1196r. Erabilten gaitu ilabetean / bere tripearenzat errastruan. Ib. B15, 1182v. Ilabete baten barnean, edo len. MRos 10.1v. Hillhabethe bat egotu bazare konfesatu gabe. EZ Eliç 138 (v. tbn. hilabethe bat en Dh 91, Dv Lab 174, Ox 192, Barb Sup 66; ilhabete bat en ECocin 52, Laph 118; ilabete bat en Mdg 142, Zub 98, Izeta DirG 95, Ardoy SFran 174; illabete bat en It Fab 136, Berron Kijote 175; hilabete bat en JEtchep 99). Bederatzi hillabetheak bethez gero. Ax 119 (V 78). Konexu emea ilhabethe bat egoten da ernari. Dv Dial 98 (Ip hilabetez, It illabetean, Ur illabetian). --Nahi zare orai pagatua izan? --Ez, andre, nahiago dut dirua altxatu hirur hilabetetarik. Darthayet Manuel 388. Jarduntza santuak illebete osoan egiteko. 'Por un mes entero' . Aran SIgn 97 (v. tbn. (h)illabete osoan en It Fab 109, Arti Ipuin 68, Berron Kijote 121; illebete osoan en Bilbao IpuiB 258; illabete osoa en Or QA 48; Hb Egia 119 ilhabethe guzian). Egotu zen itsu hemezortzi hilabethez. Jnn SBi 70. Iru illabete osoetan eztegu apaizaren berririk. Or SCruz 125. Illebetetako legorteak. Munita 147. Illabete aretan etzuan [...] maiz ikusi. NEtx Antz 157. Lenengo illabetetan <-batetan> bularra eman... lo arrazi... jantzi. MAtx Gazt 19. Igortzen nute etxera ilabete batendako. Etchebarne 133. Bi illabete baiño geiagoan an egon zala. BBarand 173. Gogor ekin zien Orixek, duela zenbait hilabete, euskaldun berrizaleei. MIH 361.
    azpiadiera-1.1
    Illabethe bethe batez / erregek nahi zuela / iduki gorthe pleniera.Gy 175.
    azpiadiera-1.2
    Un mes. Cf. bete (III). "Se usa esta palabra en vez de ill para significar 'un mes'." A. "Illebeterako dator (V-arr, G-azp-goi)" Gte Erd 53. Tr. De uso gral. al Sur; al Norte es relativamente escaso.
    Hilabete konpliturik hura luza baledi. E 155. Ilabete ez egian / ama berearen ugatzetan. Lazarraga A25, 1197r. Erabilten gaitu ilabetean / bere tripearenzat errastruan. Ib. (B), 1182vb. ll bete ta geiago da ni emen nagola. Mb IArg I 257. Egizkitzu egun oro, haste guziko, ill beteko ta urteko zere gauzak, kongregant edo kofrade onak egiten dituzten gisan. Ib. 353. Andik ilabéte sartúze triunfánte. LE JMSB 457. Prestau dagijozala lau bat anega gari illa bete barru pageetako epiaz. Mg CO 90. Bidaltzen da au illabete Seminarioan igarotzera. AA I 551. Illabete baño len / suge ura bera, / otzak ikaraturik, / dator sukaldera. It Fab 80. Labanen etxean illabete bazeraman. Lard 36. Koneju emia egoten da umedun illabetian. Ur Dial 98 (It illabetean, Ip hilabetez; Dv ilhabete bat). Ia egingo diyon mesere, / illabetian geienaz ere, / itxogotia. Bil 78. Beste illabete pasata ere / utsegin zuan plazuan. PE 148. Untzirat igan eta ilhabetea gabe. Arb Igand 156. Semenarioaren zaintzeko eskaintzen dituzte ilabeteko ehun libera. HU Zez 172. Gaixorik egon nintzan gero ia illabetean. Ag Kr 92. Eta illabeteko uelga egin dezutenian, nork eman digu? Urruz Zer 32. Lauetan hogoi libera ilhabethean izanen baititut. Barb Sup 155. Illebete barru. Tx B I 224. Gaur illabete [...], batzar bat egin gendun. Ldi IL 143. Illabeteko legortearen ondoren. TAg Uzt 258. United Statesera joan bear zuala illabeterako. JAIraz Bizia 111. Illabete baño len sukar gaizto bat nausitu zitzaion. Etxde AlosT 89. Illabete baiño lentxuago. Bilbao IpuiB 144. Onela iraun dute gutxi gora bera illabete. MAtx Gazt 46. Bañan pasa illabete, bi, iru eta lau ere, eta dirurik ez. Salav 35. Ixe illabetera edo geiagora etorri zan karneta. Gerrika 164.
    v. tbn. (para autores septentrionales): Ilhabete: Hb Egia 62. Arb Igand 156. Ilabete: LuzKant 128.
    sense-2
    2. Mes del año. "Chaque mois, ilhia bete oroz " Volt 2. " Gaur zenbat ditu illautik? Illautik amabortz du gaur (AN-5vill). [...] Gaur illebetek ogetalau du (B), [...] Gaur ze egunetan goazi? Illautin ogetalaba (AN-5vill)" Gte Erd 153. v. 2 hil. Tr. Propio de la tradición septentrional; en el s. XX tbn. lo emplean algunos pocos occidentales.
    Urtheko hillebetheak dira hamabi. Lç Cal a, 2v. Ilhabetheko egunetarik batean ilhabete guziaz guziak meza enzutera bilduko dira. Harb 435. Menturaz urthe hunen, hilabete hunen, aste hunen buruko hobian zarratua izanen naiz. Dh 121. Andre-dena Mariaren ilhabethea edo maihatza. MarIl V. Ilhabetearen 20an, biltzarreak eman zuen dekretu berri bat. Elsb Fram 108. Maiatzeko hilabete huntan. Ip Hil 2. Daigun ilabeteko kartan. Mdg 147. Martxo ilabeteko / gauaren minean. Etcham 81. [...]. Tankera / ar diokezu zer illabete; ez / Abuztuaren sarrera. "En qué mes estamos" . Or Eus 325. Ordukotz larrazkena hozten hasia, hilen ilabete hitsa abiatua hura ere. Lf Murtuts 47. Horren antzekoa da, sardoz, hilabete baten izena. MEIG VII 112.
    v. tbn. Mercy 15. Brtc 8. UskLiB 79. HU Aurp 49. Il(h)abet(h)e: EZ Eliç XLIV. INav 162. Iraultza 102. JesBih 410. Zub 29. Mde Pr 61. Izeta DirG 109. Ibiñ Virgil 81. Balad 243. EZBB II 52.
    sense-3
    3. (Pl.). " Hilabethe, mois; au plur., menstrues" Dv (→) A.
    sense-4
    4. Mensualidad.
    Okhinari bi egunen buruan ilabetea ordaindu behar. Zerb Ipuinak 86. Lehen hilabethea pagatu dautazu. Larz Iru 98.
    azpisarrera-1
    HILABETEAN HILABETEKO. Mensual, de cada mes.
    Geroxago xehatuko darozkitzut hilabethean hilabetheko lanak. Dv Lab 23s.
    azpisarrera-2
    HILABETE AZKEN. Fin de mes.
    Hilabete azkenera arteo Zuberoan egonen naiz. Mde Pr 64. Doi-doi heldu hilabete azkeneraino. Ib. 147.
    azpisarrera-3
    HILABETE ETA HILABETETAN. Durante meses y meses.
    Illabete ta illabetetan zibilizaziotik urrutiratuak bizi ta gero. Lab SuEm 204.
    azpisarrera-4
    HILABETEGARRENEAN. Al cabo de (...) mes(es).
    Illebetegarrenean sendo samar aurkittuten zan. Echta Jos 325 (v. tbn. 108, 163, 366). Iru illebetegarrenean joan zan Demikura. Ib. 53 (v. tbn. 159, 167).
    azpisarrera-5
    HILABETE GUZIZ, HILABETE OROZ. "Ilabete guziz (L) [...], hilabeteoroz (BN, Sc), mensualmente" A. v. hilabetero.
    [Konexuak] bi ilhabete guziz umeak ekhar detzazke. Dv Dial 98.
    azpisarrera-6
    HILABETE-JARIO. "Ilhabete iarioa, flux menstruel" H (s.v. iario).
    azpisarrera-7
    HILABETE-SARI (Dv A). "Hilabethe-sari (EskLAlm 1882, 2), rétribution mensuelle" Dv.
    Herrietan behar dela eskola gobernamenduarena [...], kitorik, hilabethe saririk pagatu gabe. EskLAlm 1883, 1.
    azpisarrera-8
    HILABETETIK HILABETERA, HILABETETIK (...) HILABETERA. Cada (...) mes(es). "Illabethetik illabethera, d'un mois à l'autre" SP.
    Illabethetik illabethera edo bi illabethetarik bi illabethetara errozu [...] nola zaudezin [zure konfesorari] . SP Phil 160 (He 162 ilhabetetik ilhabetera). Ordinariozki atakatuak dire bi hilabetetarik bi hilabetetara. Mong 588. Konfesadu zaitezala ilabeterik ilabetera. Astar II 115 (v. tbn. 78). Hilabetetik hilabetiala aments behar zünüke komüniatü. UskLiB 97. Bi illabetetik bi illabetera umeak egin ditzake. It Dial 98 (Dv bi ilhabethe guziz, Ip bi hilabetetarik, Ur ill birik ill bira). Iru illabetetik iru illabetera interesak eta kapitalaren puska bat ordainduz. TxGarm BordaB 166s.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Con -ko, adnom.).Mensual.
    Luzenazko errezebitzea dela illabethetik illabetherakoa, Iainkoa debozionerekin serbitzatu nahi dutenen artean. SP Phil 165.
    azpisarrera-9
    HILABETETSU (Forma con suf. -tsu, de valor aprox.).
    Lau ilabetetsu egon nintzan boskarren nagosi onegaz. Or Tormes 117. Orrela ba, amar illabetetsu igaro ziranean [...]. Etxde JJ 200.
    azpisarrera-10
    HILABETEZ HILABETE. "Illabethez illabethe, de mois en mois" SP.

    hilabete

    hilabete
    << 1 hi 0 / 0 hiri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper