OEH - Bilaketa

112 emaitza putz bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 iraungi.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición bajo-navarra y labortana ya desde Dechepare. Su uso disminuye progresivamente a partir del s. XVIII. En el s. XX sólo recogemos un ej. al Norte en J. Etchepare, que explica su significado. Emplean también iraungi algunos autores meridionales cultos del s. XX. La forma iraungitu no parece muy extendida (v. infra ). En DFrec hay 2 ejs. de iraungi .
sense-1
1. (AN, L; Lar, Ht VocGr, (AN), H), iraungitu (Dv).
Apagar(se), extinguir(se). v. itzali.
[Amorioak] suiak bano gaizkiago erra diro gizona; / itxasoak ez iraungi eratxeki dadina. E 141. Gehennara ioan adin, behin-ere iraungiten ezten sura. Mc 9, 43 (He iraungituko). Iraungazu ene baithan pizten den su gaixtoa. Mat 185. Eman diazazu ene bihotzari sekulan iraungiko ezten Iankozko xinta bat. Harb 382. Su ttipia, kandela-argia, haize gutik iraungitzen du. Ax 463 (V 301). Hurbil bazite, / Iraungi daite [sua]. / Bana ezpazite / Hauts bilha naite. O Po (ap. Vin 103 ). Zu zeroni zarenaz geroztik su bat bethi bixtua eta nihoiz iraungitzen etzarena. Ch IV 16, 3. Konbersazione ezti eta husu horietan pixten den amodio lohiaren sua, hartaranokoan kharretan emanen da, non ez baita deus gai izanen su hunen iraungitzeko. He Gudu 111. Iraungituaz doa gorphutzen sua, eta azkenean gelditzen da. Hb Egia 62. Burdin gorrituaren iraungitzeko. JE Bur 58. Putz egin eta iraungi dau kandela-argia. Erkiag BatB 109. Hautsek sua iraungitzen, jelosiak amodioa hiltzen. EZBB I 52.
v. tbn. EZ Man I 88. SP Imit IV 16, 3. Arg DevB 43. Gç 30. Brtc 156. JesBih 474. Monho 122. Dh 148. Iraungitu: He Lc 3, 17. TB Mt 12, 20.
azpiadiera-1.1
" Iraungi du alkabuz utzaldia, aurthiki " Saug Voc (J. Urquijo, editor del texto, reconocía desconocer el sentido de la frase).
sense-2
2. (H).
Quitar, eliminar, borrar, abolir.
Ezdeus bilhatu da fedea, eta iraungi da promesa. "La promesse abolie" . Rom 4, 14. Eta eztiát haren izena iraungiren bizitzeko liburutik. "N'effacerai point" . Apoc 3, 5. Egizu gogoeta ea zorrik edo bertzeren onik, gaizki eramanik, baduzunz: eta hek obligazinozkoak baitira, [...] paga itzatzu, iraungitzatzu. Ax 249 (V 167). Iraungi itzatzu ene bekhatuak. Harb 332. Jauna, zato nere gaitz guzien iraungitzera. Dv LEd 17.
azpiadiera-2.1
"Vencer" Lar, Añ. Cf. iraungitzaile (3).
sense-3
3. (L, BN ap. A ; H), iraungitu ( VocBN ).
(Uso trans. e intrans.).Apaciguar, calmar, sofocar, extinguir; consumir, gastar, expirar (un plazo); debilitar, marchitar, morir. " Olioa akhitzen zaion argi bat bezala, iraungi da " H.
Gaitzerizkoak eta etsaitasunak iraungirik. Mat 160. Gerla bat iraungi ustean, bertze handiago bat piztuko zutela. Ax 30 (V 18). Nahikunde hek neguko loreak dira, [...] ihartzen eta iraungitzen direnak. Ib. 211 (V 141). Haserreduraren iraungitzeko. SP Phil 234. Galdu eta iraungi izan zen lehenagoko hitzkuntza. ES 401. Lege sainduaren hedarazteko eta heresien iraungitzeko. Ib. 122. Eta horiek gure fedea iraungitzen, ezperen hagitz flakatzen dute. Dh 125. Hilen naiz; [...]. Nere begiak iraungiak; nere aurpegia guzia desegina, horitua. Ib. 119. Egarriaren iraungitzea. Jaur 143. Azkeneko hatsa emanez geroz, iraungi da ja azken ephea. Dv LEd 179 (Cb Eg II 99 ia denborarik ezta). Hala iraungi baita / orduko bizia. Balad 233. Aita Paulin iraungituz zohakoten, eta azkenekotz lokharriaren lazatzea galdatu zuen. Prop 1911, 249. (ap. DRA) [Aldiak] gauza guztiak iretsi ta iraungitzen dituala-ta. (Quijote IX) "Devorador y consumidor de todas las cosas" . Anab RIEV 1928, 608. Azkenengo laukoak iraungi orduko, erabagiren bat gogartu dau Nikanor-ek. Erkiag BatB 171.
v. tbn. EZ Man I 55. Harb 240. CatLav 414 (V 198). He Gudu 155. Mih 23. AR 194. CatLan 30. MarIl 7. Monho 144. Lap 47 (V 26). Arti Ipuin 47. Vill Jaink 144. Lasa Poem 96. Iraungitu: Ch III 58, 5. Lg I 230. Zait Sof 184. Txill Let 41.
sense-4
4. (L-côte ap. A; Dv), iraungitu, irungi. (Part. en función de adj.). "Faible, épuisé, débile" Dv, que cita el ej. de JesBih. "Débil, agotado de fuerzas. Iraungia (L-côte), demacrada (cara)" A.
Ala gure zure alderako amodioa iraungia beita. JesBih 190. Ospetsu da bizturen, iraungi da ehorzten, indartsu da bizturen. Dv 1 Cor 15, 43. Arthaldeak bazka gabez iraungituak dabiltza. Prop 1906, 166. Gau eskerge bat baizik ez, ez beltz ez izarniatua, baina irungia eta uger-kolore. Mde HaurB 82.
azpisarrera-1
EZIN IRAUNGI (H). Inextinguible.
[Deabruek] berekin ekharri zuten su ezin iraungia. EZ Man I 92. Sufre, bikhe iratxaki bolbora soñutiak / Eta artifiziozko khar ezin iraungiak. Ib. 103.
azpisarrera-2
EZIN IRAUNGIZKO (Dv). Inextinguible.
Ezin iraungizko karitatearen suaz erretzen dire. SP Imit III 58, 5. Goatea ifernura, ezin iraungizko sura. "In ignem inextingibilem" . Dv Mc 9, 42 (Lç iraungiten ezten sura).
iraungi
<< iradu 0 / 0 irrizkitu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper