Harremana

    OEH - Bilaketa

    40 emaitza plaga bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zergatik.
    tradizioa
    Tr. En la tradición oriental zergatik es casi la única forma documentada, aunque hay zegatik en el único ej. de Dechepare, en CatLan (23), Harizmendi (en los dos últimos junto al frec. zergatik ) y en Aleson, zergati en un ej de. Oihenart y zergatikan en Argaignarats; zergaitik en la ed. de 1983 de Belapeyre es errata por zergatik del orig. (I 117). En textos guipuzcoanos se documenta sobre todo zergatik y, a partir de principios del s. XIX, tbn. zergaitik , seguido de los menos frecs. zergatikan, zergaitikan, zergati y zergaiti. En la tradición vizcaína hay principalmente zegaitik (zegattik en Altuna y Otxolua), alternando desde principios del s. XIX (antes en un ej. de Capanaga) con zergaitik (zergattik en Otxolua). Tbn. se documentan, en menor medida, zegaiti, zergaiti y zegatik: la primera se atestigua ya en textos vizcaínos antiguos (BBizk, Micoleta y Capanaga --en éste último junto a zegati y zegaitik , y algunos pocos ejs. de zergaitik y zergaiti --), zergaiti se encuentra en sendos ejs. de Cardaberaz (CatV 15), fray Bartolomé (Ic III 284) y Moguel (CO 261), en todos ellos junto a zegaiti, y zegatik se documenta en sendos ejs. de Añibarro (junto a ze(r)gaitik ) y en CatBus (9, junto a zegaitik ). Lazarraga emplea zegaiti y (menos frecuentemente) zegati. Hay además las siguientes formas: zeatik en Soroa (Gabon 27) y Alzaga (Bern 73), zeaitik en un ej. de Noe , zei(t)ik en Ezale (1898, 228b) y Ortuzar, y zeregatik y zeregatikan en Gamiz y Txirrita (in Imaz Auspoa 24, 156) respectivamente. En DFrec hay 319 ejs. de zergatik, 27 de zergaitik, 18 de zegatik y 1 de zergatikan.
    sense-1
    1. (G, AN, L, BN; Volt 6, SP, Urt I 197, Ht VocGr, VP 13r, Lar, Añ (G), Dv H), zergaitik (V-gip), zegaitik (V-gip; Dv (V)), zergaiti (Lar, Añ (V)), zegaiti (Mic 8v (s-), Lar, H (V)), zegati , zegatik (V-gip), zergaitikan , zergatikan (Urt V 175, Lar), zergatika , zeatik (G-azp-bet), zeaitik (V-gip), zeitik, zeitxik. Ref.: Bon-Ond 171; A; Etxba Eib (zergaitik); Elexp Berg (zegaittik).
    ¿Por qué? "Zergatik heldu zare hunen berant? pourquoi venez-vous si tard?" Dv. v. zertako (3), zeren (2).     Tr. De empleo gral. en la tradición occidental. Se documenta al Norte (donde es menos frec. que al Sur) en la mayoría de los textos labortanos y bajo-navarros ya desde Leiçarraga, si bien falta en autores como Mihura, Duhalde, Jauretche, Hiribarren, Zalduby y Elizanburu, y sólo hay un ej. en Dechepare (en inter. indirecta) y en Hiriart-Urruty (Aurp 82). En la tradición suletina es de uso frec. en Belapeyre, y se documenta tbn. en algunos ejs. de Tartas (Onsa 29), Eguiateguy (178), Etchahun (480) y CatS (19); tbn. en un ej. de Oihenart. Ya en el s. XX sólo se encuentra en Oxobi (71), Lafitte, Iratzeder (135) y Xalbador (Odol 26). Entre autores alto-navarros lo emplean Mendiburu, Lizarraga de Elcano (Ong 50r), Añibarro (CatAN 11), Legaz (8), CatUlz (16), F. Irigaray (186), Inza, Iraizoz e Izeta (DirG 45).
    Zergatik bada hura eztuzue sinhetsi? Lç Mt 21, 25 (He, Ur, Dv, Ol zergatik, Ker zegaitik; TB, Echn, Samper, Ip, SalabBN zertako, Hual zeren ). Etsaitasun parebagea / nigaz zegaiti daukazu? Lazarraga A, 1146r. Donzellea, zegati zaoz / enegaz enojadurik. Ib. A, 1142v. Zegaiti deutsazu egin / ain pasaje geistoa? BBizk 32. Etzuen hala ibeni nahi izatu. Eta zergatik ez? Ax 25 (V 14). --Segaiti. --Serren esan dabe [...]. Mic 14. Zergatik gira mündü hontan? Bp I 151. Zergatikan Kristo gizon egin zan? OA 33. Zergatik? Zeren ezbaitute [...]. Ch I 1, 2. Zergatik ote? Mb IArg I 233. Ene Jainkoa, ene Jainkoa, zergatik nauzu utzi? He Mt 27, 46 (Lç zeren ). Ta ori zergatik? Ub 44. Zegaiti ainbeste negar? Mg CO 37. --Zegaitik ez ba?--Zegaitik, zegaitik, aretxegaitik. Ag Kr 22 ( AL 11 zergatik, AL 22 zergaitik ). Zergatik eztiozue bada siñetsi? Ir YKBiz 383. Ta zergatik ez didazu lenago esan ori? NEtx LBB 25. Zergaitik esku onez ez artu / bakean datorrenari? FEtxeb 201. Zergatik ote irakurleak hain urri izatea? MEIG VIII 52.
    v. tbn. Volt 269. Mat 164. EZ Man I 55. Harb 128. O Po 17. Hm 206. SP Phil 40. Arg DevB 236. Gç 212. CatBurg 10. Cb Eg II 40 (CatV 14 zegaiti). ES 102. CatLav 19 (V 17). Lg I 289. CatLan 18. Monho 122. Mg CC 222. VMg 46. CatLuz 7. Gy 239. Lard 191. Dv Lab 152. Urruz Urz 25 (Zer 25 zergaitik). Arr May 46. Arb Igand 91. Jnn SBi 141. Iraola 16. Ill Pill 10. A Ardi 102. ArgiDL 92. KIkG 41 (12 zergati). Muj PAm 21. Jaukol Biozk 10. Ldi BB 74. Alz Ram 36. Lek EunD 16. TAg Uzt 141. EA OlBe 80. Zait Sof 84 (197 zegaitik). Mde HaurB 39 (Po 93 zergatikan). Munita 76. Txill Let 35. JAIraz Bizia 111 (76 zergati). Etxde JJ 235. Gand Elorri 189. Anab Aprika 102. Ugalde Iltz 60 (59 zergaitik, 22 zergaitikan). Vill Jaink 180. MAtx Gazt 97. And AUzta 100. Ibiñ Virgil 45. Lab SuEm 199. Berron Kijote 159. Ataño TxanKan 201.
    Zergaitik: Cap 21 (25 zegaitik, 31 y 37 zegati). Añ LoraS 82 (33 zegaitik). Astar II 140 (236 zegaitik). Ur MarIl 19. AB AmaE 112 (170 zegaitik). Itz Azald 7. KIkV 18 (53 zegaitik). Laux BBa 132 (128 zegaitik). Otx 134 (zergattik; 56 zegattik). Kk Ab II 53 (I 12 zegaitik). ABar Goi 29. Eguzk GizAuz 54 (30 zegaitik). Bilbao IpuiB 70 (188 zegaitik). Erkiag Arran 62 (BatB 32 zegaitik). SM Zirik 84. BEnb NereA 212. Etxba Ibilt 488. Alzola Atalak 80. Onaind in Gazt MusIx 204. Insausti 309.
    Zegaitik: VJ 9. JJMg BasEsc 177. Zav Fab RIEV 1909, 30. CatLlo 11 (13 zegaiti). CatBus 9 (27 zegaiti). Azc PB 57 (100 zegaiti). Echta Jos 171. GMant Goi 24. Altuna 9 (zegattik). Or Tormes 25 (Mi 78 zergati). Enb 175. Osk Kurl 52. Balad 98. FEtxeb 175.
    Zegaiti: Oe 154. Zuzaeta 87. fB Olg 114. FEtxeb 25.
    Zergatikan: Apaol 51. Tx B 72.
    Zergati: Izt C 132.
    Zergatika: It Fab 136.
    Zeitxik: Ort Oroig 20.
    azpiadiera-1.1
    (En interrogativas indirectas). "Ez dakit zergatik etzaitudan jotzen, je ne sais pourquoi je ne vous frappe pas" Dv. "Ez duzu zergatik izitu (B), ez daukazu zeatik bildurtu (G-azp), [...] eztuzu zergatik beldurka egon (AN-5vill)" Gte Erd 309.
    Lotsaturik iarri nuzu, ezpaitakit zegatik. E 179. Ea zergatik, zer kausaz edo arrazoiñez behar dugun onhetsi. Ax 321 (V 213). Orra bada zergatik: [...]. Lar Carta a Gandara 161. Huna zergatik eziñ bertutean perfet izan gaitezken. He Gudu 86. Zeuk dakizu zergaitik. Ag AL 95. Berak ekian, nora, zelan, zergaittik eta zetarako joaten zan. Echta Jos 38. Zergatik gertatu ziran azaltzea luze izango lizake. Zait Plat 150. Au zergaitik egiten genduen be, ezkiñen konturatzen. Gerrika 98. Zuk erakutsi behar duzu zertan eta zergatik dauden kontra. MIH 216.
    v. tbn. (no se han incluido referencias de aquellos autores para los que se documenta ya en oraciones interrogativas directas): Brtc 167. AA I 440. It Fab 218. Bil 158. Laph 231. Aran SIgn 24 (57 zergatikan). Sor Gabon 44. Alz STFer 135. Bv AsL 34. Noe 40. Goñi 43. PE 135. Inza Azalp 46. Or SCruz 63. Zub 59. Mde Pr 74. Lek SClar 132. SMitx Aranz 127. Lf Murtuts 1. Basarri 182. MAtx Gazt 16. Arti MaldanB 210. Gazt MusIx 169. Azurm HitzB 57. Uzt Sas 20. Albeniz 17. Zergaitik: Izt C 142. Enb 177 (40 zegaiti). Etxde JJ 210. Gand Elorri 85. Azurm in Gand Elorri 189. Etxabu Kontu 222. Zergaiti: Mg CO 30. BEnb NereA 107. Zegaitik: Ur MarIl 68. Etxabu Kontu 203. Zegaiti: Akes Ipiñ 28. Zegatik: Hm 198. Añ LoraS 4.
    sense-2
    2. (AN-egüés-olza; H, A), zergaiti (Lar, Añ (V)), zergaitik (V-ger), zergatikan (Lar, Añ), zegaiti (Lar, H (V)), zeregatik(an). Ref.: Bon-Ond 172; Holmer ApuntV. Porque. "Ca, porque, y es que" Lar y Añ. "(Por) ser vos quien sois, [...] zergatik zeraden zeradena [...] zegaiti zaran zareana" Lar. "Usuellement en G et V, en quelques localités de L et chez quelques auteurs, zergatik syn. de zeren, parce que" H. Tr. Documentado al Sur (donde coexiste con el mucho más frec. y gral. zer(r)en (q.v.)) desde Lazarraga (cf. tbn. infra ZERGATIK ZE y ZERGATIK EZE en Capanaga y VJ). Se encuentra con cierta frecuencia en Guerrico, CatB, CatBus, Bilintx, Arrese Beitia, Iturzaeta y en bersolaris guipuzcoanos de finales del s. XIX y principios del XX; parece que emplean sólo zergatik y no zer(r)en autores como Iztueta, Apaolaza, Soroa, Echeita, Iraola y CatUlz. Al Norte se documenta en Etcheberri de Ziburu, INav, CatLuz y, aisladamente, en Oihenart (Po 22 zergati, con pref. bait-), Harizmendi, Argaignarats, Pouvreau y Haraneder, en todos ellos junto al más frec. zeren. En autores occidentales el vb. de la oración subordinada va provisto por lo gral. de suf. -(e)n, y se encuentran tbn. ejs., aunque en proporción algo menor, sin ninguna marca de subordinación (bastante frec. por ej. en Lazarraga, Iturriaga, Apaolaza e Iturzaeta). Hay además unos pocos ejs. con -(e)la o -(e)lako. En textos septentrionales se documenta mayoritariamente con pref. bait-, y menos frecmte. con suf. -(e)n, aunque ambos usos se encuentran en autores como Etcheberri de Ziburu, que tbn. lo usa en alguna ocasión sin marca de subordinación (como tbn. INav). En textos navarros hay tanto bait- como -(e)n; sin marca de subordinación lo hallamos en CartVera, en en un bando de la guerra napoleónica, en CatB y en Goñi (que tbn. emplea bait-).
    Il merezi leuke orrek, zergatika <çer guitica> gure pribilejioren ausen dabilen. (Alsasua, 1568). ReinEusk2 107. Nik ezteretxut on zuri bapere baño geiago, zegaiti ene biotza Doridogan dago. Lazarraga A, 1152r. Eztozu zeren berba oriek esan, Sirena, zegati dabe utra probetxu gitxi egiten. Ib. A, 1151v. Zegaiti Jaunak egin ez naben / zure kontentamentuko. Ib. A2, 1164r. Zergatik artu baizituen Nahamenganik donak eta presentak, erran zigon. MRos 15a.1r. Imajinari egiok errespetuz agurra zergatik imajina den sainduen itxura. EZ Man I 29. Eta Plaga hauk guztiak behar zaizkin gerthatu, / zergatik eztun ene bisita ezagutu. EZ Noel 88. Mundu guztia duzu zorionez bethatzen / zergatik baitiozu salbatzaillea ekhartzen. Ib. 54. Segaiti enetzat oneik dira egunak bear doguzanak etsean sartu. Mic 13r. Merezi onez hala gertatzen zaie [...] zergatik desordenatuki dabiltzan hekin bilha. SP Imit III 12, 3. Etzareten golotsegi, / Beraz iate horretan, / Zergatikan soberegi / Baita zuen kaltetan. Ag DevB 131 (v. tbn. 237). Ilunbetan dago emen / orai mundu gustia, / zegatik ilundu den, / haren iguzki andia. Aleson 21ss. Otoi egiten dizut despatxa detzatzun arren laster zergatik biar zazpi orenetako ediren bear dute Beran. CartVera 265. Ez hurbil sobere uesteko leihorrari zergatik baita baxa bat. INav 10. Zergatik baxamarean entrada gustia]k[ ensekatzen da. Ib. 51. Jauna, zu aditzean beldur izan det nik, zergatik arkitzen naiz jantzi gabetanik. Iraz 220. Osasunakin bazaude / ni miñbaga egongo naiz, / zeregatik, zure gauzak / guziak eneak dira. Gamiz 205. Ken begi oriek, ez niri begira, zergatik biotz-bagetu nazun. Lar SAgust 14. Skandala zaitut nik zu, zergatik ez baiduzu gusturik Jainkoaren gauzentzat. He Mt 16, 23 (TB ezen, Dv, Echn, SalabBN zeren ). --Zegaiti sinistuten dozuz fedeak irakasten deutsuzan egiak? --Zegaiti Jangoikoak [...] eta errebelau dituzan. Oe 32s. Zergátik bada alá? Zergatik dén óna ta onestengaituen gú sobra. LE Ong 50r. Eta zergatik pekatu larri edo pisuari deitzen zaio mortala [...]? Zergatik iltzen duen egiten duanaren anima. Gco I 8 (v. tbn. 405 (ej. ambiguo de pasado), 35 (sin marca de subordinación); 432 zergatik ezta orobat ). Zergatik ark Jaunaren kontra bekatu egin duan, zuk ere egin bear dezu? AA II 36 (v. tbn. 67 en contexto similar (ante pregunta) zergatik egia dan ). Jesus ona prestaturik zegoan ez zergatik berak prestatzearen premia zuen etsaia garaitzeko, baizikan zeren [...]. AA III 546 (v. tbn. 286 ez zergatik... baizik zeren ). Zergatik Bandidoen Komendanteak eztuten itzuli nai. FrantzesB I 91 (91 zergatik... dago ). --Zergatik? --Zergatik Yaungoikoak ala erakutsi dio. CatB 24. --Zergatik? --Zergatik baita Kristo guruzifikatuaren figura. Ib. 19 ( CatLuz 7 zergatik baita, CatUlz 10 zergatik baite ). Eta ganaduak gogo obearekin jaten du, zergatik du gusto obea. It Dial 56 (Ur daukalako, Dv duelakotz, Ip dialakoz ). Marti ez da naspillatu bear Martinen izenarekin zergaitik biak banaitak diraden. Izt C 20. Zer egin dizut? zertako jotzen nazu? [...] erantzun zion: zergatik merezi dekan. Lard 102. Gaitza da, zergatik arrazoia ez dago zure aldetikan. Sor Kaik 123. Zergatik gizon onraduba dan / jendiak asko nai diyo. EusJok II 90. Euren musikea da gitxiren lakoa / Zergaitik dirudian Paradisukoa. AB AmaE 262 (65 zergatik,108 zergaitikan, 388 zergati, 250 zergaitik (sin marca de subordinación)). --Zergaitik sinistuten dozuz zuk egia orrek? --Zergaitik alan irakasten dituzan arimazainak. Itz Azald 49. Zergatik alan egiten dabena, biurtuten da demonioaren lagun. Ib. 101. Dauden penaturik, zergatik gelditu diran probatu gaberik. JanEd II 100. Baña artu bear dozu, zegaittik laster ezkonduko iatzu etxean daukazun arrebea. Echta Jos 330. [Badakit ondo] alkarregaz ezin ezkondu gintzakezana, zegaittik, zure aittamak, eztabe nai entzun-be nire izena. Ib. 151. Zergatik, jaun oien ustez, jakintzak ateismua zabaldu bear omen du bazterretan. Vill Jaink 16.
    v. tbn. (Con vb. de la subordinada provisto de pref. bait-): Hm 65. (Con vb. de la subordinada provisto de suf. -(e)n): CatBurg 17. Añ LoraS 233 (234, sin marca de subordinación). Echag 163. It Dial 97. Izt C 217s. Bil 127 (97 zergatikan). Aran SIgn 107 (ej. ambiguo de pasado). Zab Gabon 82. Xe 167 (184 zergatikan). Sor Bar 47. Urruz Urz 38. JanEd I 31 (II 147 zergatikan; I 98 zergatik (sin marca de subordinación)). EusJok II 62. CatUlz 17. Iraola 118 (17 zergatikan). EusJok 93. Tx B I 199 (60, sin marca de subordinación). Zergaitik: Noe 47 (ej. ambiguo de pasado). EusJok II 117.
    Zergatikan: PE 135. Apaol 81 (77 zergaitikan, ej. ambiguo de pasado; 35 zergatik y 65 zergaitik, ambos sin marca de subordinación). Arrantz 93. AzpPr 46. Ill Testim 30 (13, sin marca de subordinación). EusJok 15. Tx B I 185 (ej. ambiguo de pasado). Zergaiti: Izt C 189. EusJok II 118. Zegaitik: CatBus 38 (27 zegaiti; 35 zegaitik, sin marca de subordinación). Zegaiti: CatLlo 13. Zegaitikan: Balad 196.
    (Sin ninguna marca de subordinación): CartNav 139. Lar Gram 384. Cb Eg III 221. Bv AsL 48 (38 zergatikan). AzpPr 28. Ag AL 6. Goñi 97 (47, con pref. bait-). Iraola 55. Uzt Noiz 123. JAzpiroz 97. Zergaitik: DurPl 80 (98 zergaitikan). It Fab 49. Etxba Ibilt 469. Zegatik: And AUzta 37. Zegaitik: Astar II 14. Ag Ioan 90. Zegaiti: Azc PB 256. Zeaitik: Noe 75.
    azpiadiera-2.1
    (Con vb. provisto de suf. -(e)lako ).
    Zergaitik goian bizi dalako / Jabea guztionena. AB AmaE 426. Ereabagi eben joan eitteala gura beban, zegaitik zalako gizon ona ontzi atako agintaria. Echta Jos 103. Gaur iñok eztau nai gizona izaterik, zergaitik bere kidekorik ez leukialako billauko. SM Zirik 67.
    azpiadiera-2.2
    (Con vb. provisto de suf. -(e)la ).
    Alan gorde zedilla ill ezedin ada, / zergaitik bestela, galduko oso zala. AB AmaE 351. Eta esan zien etzitezela gudan sartu zergatik bazekiela ondo galduko zuela. Bv AsL 214. Esan zaitza, eudiya astian ez Jaungoikuagatik guardasolik zabaltzeko, zergatik dala engaño bat. Iraola 117.
    azpiadiera-2.3
    (No encabezando la oración causal).
    Nere esanak eta aginduak zergatik gorde ez dituzun, zure erreinua erdiratuko det. Lard 215. Gure defensorea zergatik zeran zu, padezitu zenduen ainbeste tormentu. Xe 328. Gaztetatik zergaitik au daben ikasten, / Alako andrak ontzat ditugu eukiten. AB AmaE 211. Urten zaiteze zuen beroak zegaitik naukan, Topin bat legez gar-gar-gar. Ib. 167.
    azpiadiera-2.4
    Esan dezagun zale naizela aurkari baino areago. Bada zergatik. Iraultza bortitza landatu du hizkuntzalaritzan. MEIG VI 110 (v. tbn. II 55).
    sense-3
    3. Para que.
    Erregutan gagozu esan deiguzula zure izena, zegaiti obato alkar aditu daigun. Lazarraga A, 1147v. Eta, zegaiti zuek et aek atseginik artu ez zegian, eroan dau Konfusioko Etsera. Ib. A, 1153v.
    sense-4
    4. (Pron. relativo). Por qué.
    Beelzebub idola izen bat da eta bere fundamenta ulietaerik du, razoina zergatik, ezta orain zegai luzakiago hemen erran dadin. Lç Decl ã 1v. Arrazona zergati, berze gutunetan erraten dizut. MRos 14.1r. Arrazoina zergatik hobeago den da, zeren eta nola [...]. Harb 157. Gizon prestuak bethiere kausitzen du aski zergatik damu har eta nigar egin. SP Imit I 21, 4. Gogo deliberatu hura bera da bekhatu handi bat, gauza zergatik atsegin hartzen baitugu seinalatuki gaixtoa bada. SP Phil 448 (He 453 baldiñ atsegiñekiñ gogoan darabillagun gauza handizki bada gaxtoa). Hori da arrazoiña, zergatik, bost zuhurrak baitziren salbatu, eta bost erhoak damnatu. Tt Onsa 75. Izan seiñkeria bat igaroten dodana; euki ainbeste, zegaitik padezidu; ta izatea ain bildurtia! Añ LoraS 168. Ez kristinaubak, ezta au zegaitik ain sarri prediketan dan ekandu onen kontra. Astar II 131. Egiten dau zure semeak okerkerija bat zegaitik merezi daben zuk kastigetia. Egiten dozu [...]. Ib. 64. Esaterako: daki ostatari [...] edo tabernarijak, urlijak [...] eztaukela gatxik, edo beste gauzarik zegaitik jan leijen aragija, eragotzirik daguan egunetan. Ib. 243.
    azpiadiera-4.1
    Ez eta debozionezko eserzizak gatik, zein baita zergatik erran baitut komunione sainduko kapituluan hartarakotz ezarri dudan hitza. SP Phil 407 (He 412 zeiñei naronsatela erran izan baitut aitzin hortan komunione sainduaren kapituluan erran dudana ). Eta hori da zergatik gure salbatzailleak erraiten dioen etzuela ongi egiten. Ib. 242 (He 244 eta horrengatik erraten zioen salbatzailleak ez zuela ongi egiten ).
    sense-5
    5. (Pron. relativo). (Tener, haber, etc.) por qué.
    Eta guztiak zuten Jauna zergatik alabatu. Cb Just 48. Badezu, bear bada, zergatik isillik egon: etxeko pakeak ori eskatzen du. Cb Eg III 370. Ez daukazu zer gaitik zoratu. Ur Dial 13 (It ez dezu zerzaz txoratu, Dv ez da hor burtzoratzekorik, Ip eztuzu zertzaz zorobila). Kanpora atera eta erakustera noakizute, ezagutu dezazuten, nik onengan arkitzen ez dedala zergatik il. Lard 455. Jaungoikoarei eskerrak, ez zegon zergatik beldur izan. Apaol 52. Eta eztaukazue zergaitik aserratu. Ag AL 27. Ezta zegaitik esan zeinbat poztuko ziran alkar ikusita. Kk Ab I 13. Badugu guk zergatik gurutzeari agur egin eta zergatik maittatu. Inza Azalp 14. Ikulluko zekorrik ez da zergatik il. Or Eus 145. Bazuen noski zergatik arritu. TAg Uzt 233. Etzan zegaitik arritu ez izutu. Eguzk GizAuz 106. --Barkatu baña, kuttuntxo, zure itza aski det eta. Ez dago zergatik. Etxde AlosT 33. Eta nik nere burua talde ospetsu ortan zergatik sarturik ez dut. Berron Kijote 194. Ez dago gustora lantegian, bereak eta bost maiz aski, eta bada zergatik, esaten dizkiotelako. MIH 336.
    v. tbn. Arti MaldanB 211.
    azpiadiera-5.1
    Artu eta zerok il ezazute, bana nik zergatik iltzekorik topatzen ez diot. Lard 455.
    azpiadiera-5.2
    (Con behar ). " Etzu zer(ga)tik beldurtu bearrikan (AN-gip)" Gte Erd 309.
    azpisarrera-1
    ZERGATIK ARREN.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) Porque.
    Oninbatenaz egon gura dot / aldionetan exilik, / zegaitiarren eztit emaiten / igitaiak lekurik. Lazarraga A23, 1195v. Onai man diela zeruko glorie, zergatik arren mandamentu sanduek guardatu zituten. CatUlz 9.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) (zegaitiarren Lar, Añ (V)). "¿Por qué?" Lar y Añ.
    Eta zuk aldiz utzi nauzu... Zergatik arren? / Zergatik arren, on hotsezko Jainko Josu? Mde Po 93. Zergatik arren, jakin nahi izan zuen Helenak [...], zergatik dio [...]? Mde Pr 80.
    azpisarrera-2
    ZERGATIK EDO HARGATIK. Por una cosa o por otra, por lo que sea.
    Ibili ta ibili, sostorren baten uts eginda edo zegaitik-edo-agaitik iausi zan zamari azurtsua. A Ezale 1898, 139a. Zegaitik edo agaitik etorri dira: zek edo zek bidea zabaldu dautse. Eguzk GizAuz 18. Zergaitik edo agaitik, nekeetan dagozan gizonak alkartasunetik kanpo ikusten doguzanean. Agur 24-3-1973 (ap. DRA ).
    azpisarrera-3
    ZERGATIK ETA HARGATIK. Por una cosa o por otra, por lo que sea. v. ZERGATIK EDO HARGATIK.
    Azken finean, zergatik eta hargatik, geuregandikako legeekin batera ibili da euskara beheraka. MEIG VI 51.
    azpisarrera-4
    ZERGATIK ETA POR KE.
    " Zeitxik eta porqué? ¿Por qué razón?" (V-ger). Ort Voc.
    azpisarrera-5
    ZERGATIK EZE (zegaittik eze V-gip, zeatik eze G-azp), ZERGATIK EZEN. Porque. "Semejante, en su significación, a este defectuoso bada es la locución zegaiti ze o zergatik eze que se oye mucho al pueblo en V y G)" A Morf 491. "Etzaittez biar etorri, zegaittik eze biar illan azkena da ta jente asko egongo da" Elexp Berg. "Eztet uste despedida juntzanik, zeatik eze atzo launak esantzian etzula jundaneko denboatan ikusi" ZestErret.
    Zegaiti esaten ia.... kardinalak birtute onei? --Zegaiti eze dira prinzipalenak. Cap 77. Zegaiti sinisetan dozu ain ziertu? --Zegaitieze Iaungoikoak diñoan eta elexa santeak erakusten daben. Ib. 76. Beuke Aiterik? [...] --Ez Iaune, zegaitik eze izen zan konzebidue milegrosamente. VJ 6. (5 zegaitik eze [...] daukee podere bat) Zergatik eze, aren gaba, egun bat adiña argituko dan. Lar SAgust 8 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Zergatik eze, ez da erraz pekatuan jaustia [...] une atan beratan. Ur MarIl 29 (v. tbn. 67; BulaAl 12 zegatik eze). Gure emakume batzuek aztoratu edo airean ipiñi gaituzte, zergatik ezen, gaur-goizean [...] gorputz-illa arkitu ez dutenean, etorri zazkigu esanaz: [...]. Lard 472. Zergatik eze, [auzoko gazteek] bazeukakioten bere ikusi eziñ puskatxua. Urruz Zer 90 (95 zergatik eze [...] da). Alare geunden serio, zergatik eze panparreriak iñun eztuben balio. PE 43. Ezaitxut akonsejaten, alabatxu... zeitxik eze... akaso etxako gusteko zure gisonari. Ort Oroig 90.
    v. tbn. Zegaitik eze: CatLlo 81.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Ante oración interrogativa).
    Zergatik eze, baldin arbola ezean au egiten badu, igartuan zer egingo du? Lard 458 (382 zergatik ezen).
    azpisarrera-6
    ZERGATIK ZE. "Porque, respondiendo, si se dice otra cosa antes de la que corresponde a la respuesta, se hace también con zergatik tze, zergatikan tze" Lar. "Semejante, en su significación, a este defectuoso bada es la locución zegaiti ze o zergatik eze que se oye mucho al pueblo en V y G)" A Morf 491.
    --Sinistu bear da Jangoikoak esan daben guztia? --Bai Jauna, zegaiti ze artikuluen baten sinistuten eztabenak edo dudetan dabenak galdu dau fedea. Oe 32. Eta kontuz bizi, zergaitik ze, esetsiko deuskue tentaziño andiak. Añ LoraS 141. Eztaijuela itxi arerijuai gu tentetan; zegaitize on eta probetxu andijak datorkiguz tentazinoietatik. Astar II 264. Zegaiti ze sor-gor, yakin-ez bat nas ni. Añ EL2 131.
    azpisarrerakoSense-6.1
    (Ante oración interrogativa).
    Zergatik, ze, baldin ain sendo eta irme Jainkoaren kontra eraso badezu, nola gizonak garaituko ezdituzu? Lard 42 (177 zergaitik).

    zergatik

    zergatik
    << zauri 0 / 0 zertako >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper