Harremana

    OEH - Bilaketa

    515 emaitza pixka bilaketarentzat

    Sarrera buruan (8)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 mugitu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todos los dialectos, salvo en suletino (sí en Tartas), sobre todo en la tradición guipuzcoana y alto-navarra, ya desde Lazarraga. La forma mejor documentada es mugitu . Al Norte mobitu es la forma más usada desde Leiçarraga hasta principios del s. XIX, con la excepción del único ej. de mugitu de Harizmendi, y de Etcheberri de Ziburu, que emplea ambas formas. Desde el s. XIX es más frec. la forma mugitu, aunque se encuentran tbn. mogitu en Barbier y Lafitte (Murtuts 25), y muitu en Mattin (in Xa EzinB 95), en los tres casos junto a mugitu . Al Sur, la forma mejor documentada en la tradición guipuzcoana y moderna es mugitu; hay mobitu en Cardaberaz (junto a mogitu ), Guerrico (junto al frec. mugitu ), Oteiza (Lc 6, 38; ib. 24, 2 mubitu ), y mogitu en Soroa (AKaik 128), en el único ej. de Noe (17), en Beovide, Txillardegi (en ambos junto al más frec. mugitu ), Uztapide, B. Ayerbe (78) y F. Etxebarria (40). Mobi(d)u aparece en Lazarraga y algunos autores vizcaínos como Capanaga, Zuzaeta (105), J.J. Moguel, Uriarte o Gerrikagoitia; mugidu y mugitu en Añibarro. Entre los navarros, se encuentra mobitu en un texto de Pamplona de 1564, en Beriayn y en el roncalés Hualde, mogitu en Lizarraga de Elcano, en ErroSerm (270) y en tres testimonios salacencos, y mugitu en Echenique (Cant 2, 10), LesakSerm, LakSerm e Izeta (DirG 115). En DFrec hay 87 ejs. de mugitu, 5 de mogitu , 3 de mobitu y 1 de mobidu .
    sense-1
    1. (G, AN-ulz, L, B, BN-baig; O-SP 220, SP, Lar, Añ, H; -idu Izt 75v), mubitu (S; H), mobitu (V-arr-gip, S; Urt I 441, VP 61r, VocBN , H, Foix; -idu Lcc), mogitu (V-arr-gip, G-nav, AN-olza; H), muitu (AN-ulz) Ref.: Bon-Ond 156; Lh ( mobitu ); Lrq ( mubit ); Totor Arr ( mobidu, mogidu ); Iz Ulz ( mugittu ); Iz IzG 202; Iz ArOñ ( mobíu ); Etxba Eib ( mogidu ); EAEL 32; Elexp Berg ( mobidu ) .
     (Aux. trans. e intrans.). Mover(se); poner(se) en marcha, en acción; cambiar(se) de sitio o de situación. "Menear" Lar, Añ. "Bullir, menearse", "rebullir, menearse" Lar. "1. [...] Arina da haizeak den ttipienak mugitzen duen hostoa bezala, [...]. Eztezazula hori mugi bere lekhutik, [...]. 3. bouger, se mouvoir, se remuer, s'ébranler, se déplacer. Ez diteke mugi ere, [...]. Mugi hadi eta egin laster, remue-toi et fais vite" H. "Bouger" Foix. " Bere gise muitzen da, se mueve por sí" Iz IzG 202. " Ointxe mobidu biako dau norabaitt lan eske " Elexp Berg. En AxN se explica higi (41, 49, 87, etc.), kexa (298) por mugi. v. higitu.
    Begietati laster ekion / itogintxo bi mobidu. Lazarraga B12, 1179v. Eztezala okherreko bidera oina mugi. EZ Man I 16. Gauza bat mobitzen denian, eta lekhutik lekhura igitzen eta igaraiten. Tt Onsa 98. Deskansu galantean, baña iñora mogitu gabe. Cb Eg III 392. Etxidéten, noiz mogituko zén ura. LE Io 5, 3 (Or, BiblE (nota) mugitu; He, Dv, Ol, Leon (h)igitu)). Ango arraiak daude igitzen edo mugitzen ez dirala. AA III 501. Monarka gaizoak oro yasaiten tu; / sosegutik deusek ez duke mugitu. "Se tient toujours coi" . Gy 111. Beren beatzarekin ordea ez dituzte nai mugitu. Ur (G)Mt 23, 4 (Samper mogitu, BiblE mugitu; He, TB, SalabBN, Echn (h)igitu, Ip hunki, Ur (V), Ker zirkinik eragin, Hual mobiarazi ). Flakiarekin ezin / mugitu du anka. Bil 42. Bere aldemenetik etzuten mugitu nai izandu. Bv AsL 182. Arria baño geiago eziñ mugitu zan. Arr May 82. Ez direla soldaduak batere ohartu eta ez nihorat mugitu. Lap 287 (V 130). Tira, tira, mugitu Andres, ez orrela egon arropak aldatu gabe! Moc Damu 16. Axariak buxtana mogitu zuenian altziniala, erori zen. Garral EEs 1920, 164. Mugi zaitia, korri, salto... Alz Bern 49. Mugitzen ahal zare, nahi baduzu nik bezalako arthaldea izan! Barb Leg 134 (141 y 147 mogitzen ). Piska bat muitzian artzen nuala miñ. MendaroTx 50. Lo egin eta mugi nai luke / argia baiño leenago. Or Eus 238. [Lan-toki zitzaien uritik] mugitu gabe. EAEg 26-11-1937, 393. Ez gaizken mogi emendik. (Sal). AEF 1955, 22. Aldatzeak eta mugitzeak egiten dituzte zoriona ta atsekabea. Txill Let 119. Bepururik ere eztute mugituko. Arti Tobera 266. Neska, nun hiz? Mugi-adi! Phesta hasten dun! Larz Iru 46. Len biyotz bero dunai odolak / aguro zaizka mugitzen. Imaz Auspoa 24, 73. Ez dute ezpañik mugitzen, ez dute otoitzik egiten. MAtx Gazt 96. Laster mogituko zan / etxeko mutilla, / [...] / sagarduen billa. Uzt Sas 97. Garoa sartzen zaie zintzarrian, mia mugitu ez dedin. JAzpiroz 24. Asi giñan ara-ona mobiduten. Gerrika 287. Tiraka ere ez baitzuen nehork mugituko bere alkiarekin baizik. Larre ArtzainE 22. Denbora ez dela mugitzen leku hauetan. MEIG IX 93. Gure hizkuntza ez doa aurrera; inora mugitzekotan, atzeraka dabil. Ib. 58. Besteren laguntza izan dugunean gu ere laguntza horren arabera mugitu gara. MEIG VII 80.
    v. tbn. It Fab 58. Izt C 252. Lard 481. Hb Esk 213. Xe 254. Apaol 64. AzpPr 89. Etxeg in Ag AL 7. Goñi 61. Iraola 20. Arrantz 32. JanEd I 54. Inza Azalp 110. Muj PAm 68. Tx B I 90. Zerb Ipuinak 332. Mde Pr 151. Etxde JJ 203. Anab Aprika 60. Ugalde Iltz 31s. Vill Jaink 161. Osk Kurl 199. Lab SuEm 185. Mattin 51. Lf in Casve SGrazi 13. Berron Kijote 67. Ataño TxanKan 270. IBk Io 5, 7. Mobitu: Oteiza Lc 6, 38 (ib. 24, 2 mubitu). Insausti 34.
    azpiadiera-1.1
    (Formas imperativas con el radical mugi y sin aux.).
    Zoaz, zatho, zaude, herritik ez mugi. Gy 202. Tira, mugi, gizona, mugi! Iraola 96. Ez mugi bizi nadin artean. Etxde JJ 262.
    azpiadiera-1.2
    (Sentidos abstractos o traslaticios).
    Jaiñko handia! Munduan gauza guziak mobitzen ditutzuna, zeroni bethi mobitu-gabe eta berbera zaudezen denboran. He Gudu 130. [Jaungoikoarengan] bizi gera, beragan mugitzen gera, ta beragan gaude. (Act 17, 28). AA III 311 (BiblE harengan mugitzen; Lç, Dv higitzen ). D'Abbadie yauna, / Laphurdiko yendea mugitu duena. Hb Esk 126. Geiago-bear orretan mugitzen naiz alai eta triste. Txill Let 64. Lillura baten atzetik mugitzen asten geranean, pozik gabiltza. Ib. 122. Mendi-oinetako zabaldegi lauetan mugitzen garenoi. MEIG IV 75. Azentuaren barrutian mugitzen nintzelakoan. MEIG VI 142. Fonologi mailan mugitu nahi bagenu. Ib. 132.
    v. tbn. Mobitu: Cb SIgn 121. Mogitu: Txill in MEIG I 260.
    azpiadiera-1.3
    " Azpiko ipar aizea mubitu du (AN-5vill), aize otza mubitu du berriz (AN-5vill)" Gte Erd 148 (junto a haizia jeiki, aizea gallendu, aizea aunditu, etc. de otras zonas). " Edurra mugitu da (V-arr), elurra asi du " Ib. 181.
    azpiadiera-1.4
    (Part. en función de adj.). "Revoltoso, que no para quieto. Mutiko txarra ezta baiña oso mobidua " Elexp Berg.
    sense-2
    2. (Aux. trans.). " Mobitu besterik zerbait egitera, incitar" VP 61r. Mover, incitar, inducir, promover, empujar. " Zitatu edo mobitu, incitar" VP 16r. Tr. Documentado en todos los dialectos (excepto en suletino), ya desde el último tercio del s. XVI.
    Ene arima duzuen gomendatu, garitates mobiturik. Amendux 12. Patriarkék inbidiaz mobiturik, sal zezaten Iosef, Ejipterát eraman ledinzat. Lç Act 7, 9. Hura bada ethor zedin Spirituaz mobiturik tenplera. Lç Lc 2, 27 (Or, Ker, IBk, BiblE eragin ). Ez mobidurik beste gauzagati ezpada arimeen probetxuagati. Cap (ed. 1893) pról. Kofesioan egiten duzu anhitz Akta bertutezko. [...] 3. Karitateaz: Iainkoaganako amorioz urrikitura mugitzean. Hm 203 (Interpr?). [Jaungoikoak] mugitu bage eta indartu bage. Gco I 427. Guganako onginai ta amorioak mugitzen [zuan Salbatzallea] . AA III 521. Askok biztu ta mobietan ditubeela fiesta zorigaistokuak. JJMg BasEsc 153. Mobitruk Jesus konpasionez, tokatu ztion beren begiak eta [...] ekusi zein. Hual Mt 20, 34 (Samper mogitrik Jesus konpasioala; He, TB, SalabBN, Dv, Echn urrikaldu ). Amorioz suturik eta onen indarrak mugiturik, nai du Franziskok ixuri zañetako odola. Bv AsL 113. Berak mugitu dualako erria obra on au egitera. Ag Serm 309. Ardoak mugituko ez dunik ez dek. EZBB I 39. Errian orrelako gauzak pixka bat mugitu egin bear izaten dira, afizioa sortzeko ere. Albeniz 40. Gogoak eta beharrak mugiturik doa jende gazteagoa euskal azterketara. MEIG VIII 119.
    v. tbn. Hb Esk 142. LesakSerm 255. Otag EE 1882c, 579. Arr May 151s. Mobitu: He Gudu 60.
    azpiadiera-2.1
    (Con sintagma en alativo).
    Zerk mobitzen du Iaungoikoa ematera guri bere grazia? Ber Doc 103v. Onera mobi dezaten gañerako mundua. EZ Man II 106 ( Man I 123 mugi ). [Jainkoaren Ministroak eria] Testamentua egitera mobitu bear du. Cb Eg III 223. Mugitzen duanak lagun urkoa ezkontzeko itza ez kunplitzera. AA III 557. Ezintzein mobitu gero penitenzia egitra artan xinetsteko. Hual Mt 21, 32 (Samper etzintzaien mogitu gero penitenziala ). Ona zerk mogitu zuan lenbiziko, itz-aldi au izkiribuz ipintzera. Bv AsL 111.
    v. tbn. Añ LoraS 53. Echve Dev 521. LakSerm 319. Arr May 195. Mobitu: Gco II 88 (tbn. 88 mugitu). JJMg BasEsc 128. Mogitu: LE Urt ms. 153r.
    azpiadiera-2.2
    (Con -t(z)en ).
    Zek mobietan dau grazia guri emaiten. Cap 28.
    v. tbn. Añ EL1 19.
    azpiadiera-2.3
    (Con -t(z)eko ).
    Mobidu eban pekatu egiteko. Cap 105. Mugi zezan Lagundiko bitezardea [...] ontzat emateko. Aran SIgn 97.
    azpiadiera-2.4
    (Con -rako ).
    Jaungoikoak berak iñoiz gaitzerako edo pekaturako tentatzen edo mugitzen ote gaitu? Gco I 443. Ez du eskurik, oñik ta gorputzik mugitzen gaitzerako. AA III 265. Onerako mugitzen [...] gaituan, ez dakit zer bat. Arr CDoc 169 (ap. Zait EG 1958, 391 ).
    azpiadiera-2.5
    (Aux. intrans.). Moverse (a), inclinarse (a).
    azpiadiera-2.5.1
    (Con sintagma en alativo).
    Mugitu zaitezen humiltasunera. Añ LoraS 57. [Edan geiegiarekin] mugitzen dira zentzurik ez duen animalien zikinkerietara. AA III 381. Berriz ez degu mugitu biar / lengo oitura txarrera. Ud 147. Seme biartsuai lagundutzera mugitu ditezen. Bv AsL 133. Penitenziara mugitu [zan] . Arr May 104.
    azpiadiera-2.5.2
    (Con -t(z)eko ).
    [Zer esango degu] egindako kalteak zuzentzeko mugitzen ez diranaz? AA III 517.
    sense-3
    3. (Lar→H), mobitu (Urt V 470, VP ).
    Conmover(se); turbar(se), agitar(se). " Biotzak mobitu, mover afectos" VP 92r. "(Estar) agitado, ibilleraz, mugieraz artua, betea egotea, mugitua " Lar. "Remuer, causer du trouble. Tzar bat maiz asko da herri osoaren mugitzeko, [...]. 4. éprouver une impression morale. Barne guzia mugitzen zaut eta berotzen, tout mon intérieur s'émeut [...]; 5. s'agiter, se remuer, se mutiner. Herri guzia mugitzen denean, gaitz da ematzeko, quand tout le pays s'est soulevé [...]" H. " Soldadoak mugitzen hasi zitzaizkon, les soldats avaient commencé à se réveiller" Lh. Tr. Documentado en autores de todos los dialectos, ya desde Leiçarraga. Es particularmente frecuente su empleo con bihotz .
    Sarthu zenean hura Ierusalemen, zibitate guzia mobi zedin. Lç Mt 21, 10 (TB mugitu zen; He altaratu, SalabBN hunkitu, Ip zotukatu, Ur arazotu, Dv kantitu, Echn mobimentuan yarri, Leon harrotu, Ker artegatu, IBk harritu, BiblE asaldatu ). Iesus bada berriz bere baithan mobitzen zela, ethorten da monumentera. Lç Io 11, 38 (He, Dv, Leon laztu, BiblE hunkitu ). Eliza oro harriak bere azanz handiaz ikharatu eta mobitu. Tt Arima 32. Kanpoan ikhusten ditutzun gauzek guti mobituko zaituzte. Ch II 5, 2. Zure ontasun onek artzen ta mobitzen nau, Jauna. Cb Eg II 38 (Dv LEd 78 eritzen du nere bihotza ). Gelditu ziran bestiak mobiuta, zurtuta legez. JJMg BasEsc 165. Orren sermoiak mugituko du / sentidurikan duena. PE 20. Bear bada oñaze onek geiago mugituko zaitue. Ag Serm 248.
    v. tbn. Aran SIgn 108. Anab Poli 126. Mobitu: Arg DevB 206. Gç 71.
    azpiadiera-3.1
    ( Bihotza mugitu ). "Inspirar Dios, gogargitu, biotza mugitu " Lar.
    Mobi zazu ene bihotz barrena. EZ Man II 61. Bihotza, ikhusten duzun gauzez mobitua. He Gudu 144. Motibo oriekin zure barrua edo biotza argitu eta mugitu bage. Gco I 387. Graziak mugitu zioen hondoraino bihotza. MarIl 98. Biyotza mugitzen zait / modu txit eztiyan, / nere pensamentura / datorren guztiyan. Bil 46. Bihotza eztiki mugitzen eta unkitzen diolarik, ungirat deitzen du. Lap 319 (V 145).
    v. tbn. Aran SIgn 69. ZugSerm 305. Xe 364. Otag EE 1882c, 583. Bv AsL 27. Berron Kijote 217. Mobitu: Dh 55. Mobiu: JJMg BasEsc 71.
    azpiadiera-3.1.1
    (Con sintagma en alativo).
    Ene bihotza ezazu / mugi zeure legera. EZ Eliç 218. Biotzak mugitzea Jaungoikoaren amoriora. Gco I 394. Biotzak penitenziara mugitu. Bv AsL 116.
    v. tbn. Luzuriaga 155. AA III 316. Mobitu: Ur MarIl 7.
    azpiadiera-3.1.2
    (Con -t(z)eko ).
    [Jangoikoak] mugiduko dau aberatsen baten biotza, zu sokorrietako. Añ MisE 82.
    v. tbn. AA III 429. Bv AsL 85.
    azpiadiera-3.1.3
    Asi zan predikatzen ain egoki, [...] ze, aditzalle jakintsu ta beneragarri aiek guztiak gelditu ziran biotz-mugituak. Bv AsL 178.
    sense-4
    4. Abortar. "Mover la mujer, andrea mobidu " Lcc.
    azpisarrera-1
    EZIN MUGITU.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (Añ) .
    (Adj.). "Immoble, ezin mugitua, arritua " Añ. v. mugiezin.
    Madarikatzen tuela bihotz osoz aldizka, / zilho guziak lehenik, / bere abereak ondotik, / gero orga eziñ mugitua, / azkenik bere burua. Gy 132.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) (Sust.).
    Zere bizitza gaistoa osotoro utzitzera eziñ mugitu bat? AA III 518.
    azpisarrera-2
    EZIN MUGITUZKO.
    Inmóvil, inconmovible.
    Arima bat hanbat gauza xarmant zillatu duena, izan othe diteke ezin mugituzkoa hanbat amodiotara? JesBih 5 (ap. DRA ; la ref. es incorrecta).
    azpisarrera-3
    MUGITU EZINEKO.
    Inmóvil. v. mugiezin.
    Mugitu ezineko itxura hartu zuten / herio geldiaren mustur zimeldua. Arti MaldanB 191.
    azpisarrera-4
    MUGITUXE .
    (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
    Zure burua mobituxea sentitzen duzun pontutik. He Gudu 106.
    azpisarrera-5
    MUGITZEKE.
    Sin moverse.
    Kadira batean eserita, mugitzeke begiratzen zion haurrari. Mde HaurB 54 (v. tbn. 27).

    mugitu

    mugitu
    << muga 0 / 0 2 muin >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper