OEH - Bilaketa
111 emaitza parkatu bilaketarentzat
Sarrera buruan (0)
Emaitzarik ez
Sarrera osoan (111)
- -a-
- aiko-maiko
- amets
- arima
- 1 arraki
- arras
- 1 artez
- asketsi
- aurre
- ausardikeria
- auzo
- 1 azartu
- 1 ba-
- baina
- bake
- 2 barka
- barkamen
- barkatu
- barkazio
- 1 barren
- begiluzetxo
- behar
- behar izan
- 1 behazun
- behin
- bekatu
- bele
- bengatu
- beraz
- berori
- 1 berriketa
- bertatik
- beste
- bitarteo
- bizitza
- broma
- burugabekokeria
- damu
- denbora
- edo
- egia
- era
- 1 errakuntza
- erratu
- erregutu
- erretiratu
- 1 erru
- esan
- eskaintzaile
- estali
- 1 ezin
- falta
- 1 frankotar
- gabon
- gain
- gangeri
- goien
- gordinkeria
- gorrotatu
- gustu
- gutxi
- guzti
- hanka
- hirugarren
- hoben
- horrenbeste
- hutsegin
- iltze
- indar
- irabazi
- itxaropen
- jaungoiko
- jesus
- kakaztu
- kristauarte
- lan
- miserikordioso
- nahas-mahas
- 1 nahi
- nahi izan
- nekepetu
- ni
- noble
- nolanahi
- nortzuk
- ofentsa
- oker
- opaetsi
- ordez
- osotasun
- perberso
- poz
- 1 saio
- 1 sakatu
- samur
- satisfazio
- serbitu
- 1 sor
- tranpatxo
- txakur
- txar
- txarto
- txatxar
- usain
- zazpigarren
- zelan
- zer
- zeuen
- 1 zin
- zirikatu
- zital
goiburua
txatxar.
sense-1
1.
(V, G-azp; Dv (<chachar> V), H (V, tras xatarra), Zam Voc)
Ref.:
A;
Iz ArOñ;
Elexp Berg
.
Insignificante, simple, de poco valor, de mala calidad. "Baladí, insignificante" A. "Diminuto, pequeño. Meloi txatxar bateaittik ogei duro kobrau jostan" Elexp Berg. "Salda txatxarra beti bero" (G-azp). v. 1 tatar, 1 txatar. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Iraizoz y Ugarte.
Utsagaiti, berba txatxar batzuk gaiti. Mg PAb 193. Gaba alperrik igarota, ardi ta imitxa txatxar batzuk gora bera. Ib. 69. Obia da [...] salda urdai ta zezin galantakaz egina, geeli argaltxa ta txatxarrakaz egiña baño. Ib. 112. Entzun deutsubeez: berba galdu, ta errazoe txatxar asko zeure gurasuen kontra. fB Ic I app., 23. Zer lotsari andijagua, gizon bat, edo emakume bat gurari txatxar baten aginduban egotia baino! fB Ic II 272. Ez dago pekatu txatxarragorik, ez zoruagorik gurari utsezko pekatuba baino. Ib. 248. Bildotsik [...] argalena. Sagarrian barriz, txatxar edo txikinena. Astar II 245. Biotz zital, ta ernegaubak dirala egokijak burruka ta okasinoe txatxarretarako, baña ez balore egiijazkua biar danerako. JJMg BasEsc 175. [Begira] amarrenari txatxarrena edo adinona, zuretzat onena gorde-ta emon badeutsazu. Añ EL2 139. Iminten bada beti lur batian, bakotxian txatxarrago etorriko da. Ur Dial 49 (It txatarragoa, Ip txarrago). Biotz txatxarra da, gizonak, ezgauzakaitik taup egiten daben biotza. A BeinB 81. Bazkari txatxarra izango dok iru eskribaurentzat. A Ezale 1899, 14a.
( s. XX) Txalupa txatxarra. Echta Jos 254. Banator ni bere landu-bako arri txatxar onegaz euskerearen alde eregiten dagoan jauregira. Ib. 5. Arabako urixko tutu txatxar exerex baterako Parroku izendatu zuen Apezpiku jaunak. A Ardi 89. Gaztaña txikolen batzuk, sagar txatxarren bat. Kk Ab I 61. Ludi au txatxar / ziztriña dozu, / txatxar ta eskar / bagia. Enb 113. Txatxarrenak diruditen soin-atalak, obekienik apaintzen ditugu. "Ignobiliora membra" . Ol 1 Cor 12, 23. Idazti txatxar au baño obarik ez-ete-neunkianentz idoro [...] zuri eskiñitteko? Otx 5. Urdalla andia dau; baña biotza, txatxarra. Eguzk GizAuz 123. Zaldi eroak ere aoko txatxar batez ezi oi dirala badakit. 'Con un pequeño freno' . Zait Sof 174. Esateko txatxar irudi arren, arrigarri zait noski. 'Breve de decir pero digna de admirar' . Ib. 139. Ez nuke ludi txatxar ontatik aldendu nai iñorenganako gorrotoz. Etxde AlosT 88. [Giza-bizitzak] iñoiz badaki lore txuri txatxarrak ematen. Vill ( in Gand Elorri 10 ). [Aitzakiak] olako xehetasun txatxarretatik artuak izan oi dira beti. [...] Baiña bistan da, gauza oiek eztute ainbesteraiñoko ajolarik. Vill Jaink 51. Aukera ta eretirik txatxarrena ere ondu ta gonduten dakie emazteki [zuurrak] . Erkiag Arran 70. Lantegirik txatxarrenean. Ugarte Obaria 48.
Insignificante, simple, de poco valor, de mala calidad. "Baladí, insignificante" A. "Diminuto, pequeño. Meloi txatxar bateaittik ogei duro kobrau jostan" Elexp Berg. "Salda txatxarra beti bero" (G-azp). v. 1 tatar, 1 txatar. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Iraizoz y Ugarte.
Utsagaiti, berba txatxar batzuk gaiti. Mg PAb 193. Gaba alperrik igarota, ardi ta imitxa txatxar batzuk gora bera. Ib. 69. Obia da [...] salda urdai ta zezin galantakaz egina, geeli argaltxa ta txatxarrakaz egiña baño. Ib. 112. Entzun deutsubeez: berba galdu, ta errazoe txatxar asko zeure gurasuen kontra. fB Ic I app., 23. Zer lotsari andijagua, gizon bat, edo emakume bat gurari txatxar baten aginduban egotia baino! fB Ic II 272. Ez dago pekatu txatxarragorik, ez zoruagorik gurari utsezko pekatuba baino. Ib. 248. Bildotsik [...] argalena. Sagarrian barriz, txatxar edo txikinena. Astar II 245. Biotz zital, ta ernegaubak dirala egokijak burruka ta okasinoe txatxarretarako, baña ez balore egiijazkua biar danerako. JJMg BasEsc 175. [Begira] amarrenari txatxarrena edo adinona, zuretzat onena gorde-ta emon badeutsazu. Añ EL2 139. Iminten bada beti lur batian, bakotxian txatxarrago etorriko da. Ur Dial 49 (It txatarragoa, Ip txarrago). Biotz txatxarra da, gizonak, ezgauzakaitik taup egiten daben biotza. A BeinB 81. Bazkari txatxarra izango dok iru eskribaurentzat. A Ezale 1899, 14a.
( s. XX) Txalupa txatxarra. Echta Jos 254. Banator ni bere landu-bako arri txatxar onegaz euskerearen alde eregiten dagoan jauregira. Ib. 5. Arabako urixko tutu txatxar exerex baterako Parroku izendatu zuen Apezpiku jaunak. A Ardi 89. Gaztaña txikolen batzuk, sagar txatxarren bat. Kk Ab I 61. Ludi au txatxar / ziztriña dozu, / txatxar ta eskar / bagia. Enb 113. Txatxarrenak diruditen soin-atalak, obekienik apaintzen ditugu. "Ignobiliora membra" . Ol 1 Cor 12, 23. Idazti txatxar au baño obarik ez-ete-neunkianentz idoro [...] zuri eskiñitteko? Otx 5. Urdalla andia dau; baña biotza, txatxarra. Eguzk GizAuz 123. Zaldi eroak ere aoko txatxar batez ezi oi dirala badakit. 'Con un pequeño freno' . Zait Sof 174. Esateko txatxar irudi arren, arrigarri zait noski. 'Breve de decir pero digna de admirar' . Ib. 139. Ez nuke ludi txatxar ontatik aldendu nai iñorenganako gorrotoz. Etxde AlosT 88. [Giza-bizitzak] iñoiz badaki lore txuri txatxarrak ematen. Vill ( in Gand Elorri 10 ). [Aitzakiak] olako xehetasun txatxarretatik artuak izan oi dira beti. [...] Baiña bistan da, gauza oiek eztute ainbesteraiñoko ajolarik. Vill Jaink 51. Aukera ta eretirik txatxarrena ere ondu ta gonduten dakie emazteki [zuurrak] . Erkiag Arran 70. Lantegirik txatxarrenean. Ugarte Obaria 48.
azpiadiera-1.1
(Aplicado a personas).
"Diminuto, pequeño. Txatxarra dago dittuan urtietarako, está pequeño para los años que tiene"
Etxba Eib.
.
Euron txatxarrak eta kirtentzarrak! "Menguados y miserables!" . Arriaga Lekob 30. Etxera ixil-ixillik, eta laster juan be gero, aizto ori emen itzita, katu txatxar ori! Kk Ab I 39. Ardoz bete ezkero / ezta ez txatxarrik, / ez bera bildurtzeko / zenso eta zorrik. JanEd II 20. Onen txiki ta enaz geiago, / ez, eskolara bigurtuko. [...] Ene amatxu il dalako. / Onen txatxar ta geratzen naz [...]. Ez eskolarik, ez amarik be. Enb 165. A, dollor, txatxar ori! '¡Ah, maligno villano!' . Otx 55. Gixon txatxarra ta itxusija. 'Villano y feo' . Ib. 74. Nik, besteen mendean nagon gizon txatxar onek. Ir YKBiz 146. Euren egitekoetan sakela ta askea baño beste ziorik erakutsi eztabenak, gizonik txatxarrenak izan dira. Gizona dan gizonarentzat askea baño gauza [...] goragokorik ba dagoala-ta. Eguzk GizAuz 49. Araoztarrak beltxak ei zian ta txatxarrak. (V-gip). Gand Eusk 1956, 229. Gizasemeak eskua gogorrago dauka, Egille altsuak baiño. Eta izaki txatxarren setakeria [...]. Erkiag BatB 201s.
Euron txatxarrak eta kirtentzarrak! "Menguados y miserables!" . Arriaga Lekob 30. Etxera ixil-ixillik, eta laster juan be gero, aizto ori emen itzita, katu txatxar ori! Kk Ab I 39. Ardoz bete ezkero / ezta ez txatxarrik, / ez bera bildurtzeko / zenso eta zorrik. JanEd II 20. Onen txiki ta enaz geiago, / ez, eskolara bigurtuko. [...] Ene amatxu il dalako. / Onen txatxar ta geratzen naz [...]. Ez eskolarik, ez amarik be. Enb 165. A, dollor, txatxar ori! '¡Ah, maligno villano!' . Otx 55. Gixon txatxarra ta itxusija. 'Villano y feo' . Ib. 74. Nik, besteen mendean nagon gizon txatxar onek. Ir YKBiz 146. Euren egitekoetan sakela ta askea baño beste ziorik erakutsi eztabenak, gizonik txatxarrenak izan dira. Gizona dan gizonarentzat askea baño gauza [...] goragokorik ba dagoala-ta. Eguzk GizAuz 49. Araoztarrak beltxak ei zian ta txatxarrak. (V-gip). Gand Eusk 1956, 229. Gizasemeak eskua gogorrago dauka, Egille altsuak baiño. Eta izaki txatxarren setakeria [...]. Erkiag BatB 201s.
azpiadiera-1.1.1
I eskegi, txakur txatxar, i eskegi!
Emagaldukume [...] lotsabako ori! Larrak EG 1959 (3-6), 178.
sense-2
2.
Malo, perverso.
Begira bada zelan ekijan projimuaren injurijaak parkatu ta okasinoe txatxarrei alde egiten. JJMg BasEsc 179. Egin deutsu kalte edo egikera txatxarren bat. Astar II 25.
Begira bada zelan ekijan projimuaren injurijaak parkatu ta okasinoe txatxarrei alde egiten. JJMg BasEsc 179. Egin deutsu kalte edo egikera txatxarren bat. Astar II 25.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
