OEH - Bilaketa

752 emaitza pare bilaketarentzat

Sarrera buruan (20)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bihi.
tradizioa
Tr. Propio de la tradición septentrional, se encuentra desde Dechepare y Leiçarraga; su uso disminuye desde principios del s. XX. Al Sur, además de en un refrán de Isasti y en Mendiburu, aparecen algunos pocos ejs. en el s. XX. En DFrec hay 5 ejs., 3 de ellos septentrionales.
sense-1
1. (L, BN, S; SP, Urt, Ht VocGr, Lar, VocS , (AN), Lecl, Arch VocGr, VocBN , Lcq 27, Dv, H), bi (AN-gip-5vill), bigi (B) Ref.: A (bia, bigi , bihi); Lrq; EAEL 76 .
Grano de cereal; baya o pequeño fruto. "Bacca, bihia, fruitua" Urt III 236. "Grain" VocBN. "Zuhaindurraren bihiak, les baies du cornouiller" Dv. "Ogi [...] bihia, grain de blé" H. "1.º (L, BN, S), grano. 2.º (BN, S), fruto" A. v. ale, garau.
Konparatu da zeruetako resumá, mustarda bihi gizon batek harturik bere landán erein duenarekin. Mt 13, 31 (Dv, Ip bihi; TB, Echn, SalabBN, Ol azi, Ur ale ). Haurrak bihi larri dira. Saug 160. Gatz bihia. EZ Man II 58. Ereiten bihi bakhotxak, eta biltzen buru betheak. Ax 232 (V 156). Zeren lurrak, ehun milla millaren ere, eduki ahal dezakeien artho bihi kontu baino, urthe gehiago egonen baitira, eta egon beharko baitute pena hetan. Ib. 640s (V 388). Aziti bihia. " Le grain vient tel qu'était la semence" . O Pr 44 (tbn. (h)azitik bihia en Bela 184, Zby RIEV 1909, 108). Ahur bat erramu bihi, eta ahur bat jeniebra bihi. Mong 587. Ekharri izan zuen bihi batek ehunka, bertzeak hirur hogoika, bertzeak hogoi eta hamarka. He Mt 13, 8. Guztiz gazia da mostaz-bihia ta alea. Mb IArg I 209. Bihi ta azi hau izanagatik berez bihirik eta azirik txikiena. Ib. 209. Baiña diduritzait laitela neretzat / Hagitz hobeago bihi xeheren bat. Gy 134. Ogi bihi bat bakharrik / Aski da nere asetzeko. Ib. 98. Sartzen dira ogi bihian frütian bezala. Ip Dial 33 (It ale, Ur garau ). On da ematea noizean behin zahi bustia bihi liphar batekin nahastekaturik. " Quelques grains" . Dv Dial 99. Kafe bihien khentzeko. ECocin 32. Ixur zazu agordienta eta mahats bihiak terrina batetara. Ib. 53. Eta orduan ere janharitzat garagarrezko ogi pixka bat zuen eta zenbeit baba bihi. Jnn SBi 71. Lurrean eraindako aleak (pikor edo biiak) usteltzean landare berria sortzen dute. Inza Azalp 110. Harri tartean ogi bihia, lako tinkoan mahatsa / Ez da lehertzen nola eginen baita Jesusen bihotza! Ox 75. Erhien artean kausitzen ditu hiruzpalu ogi bihi. Barb Leg 126. Ogi eta artho bihiaren ehotzeko eihera ederrak badituzte. Zerb Metsiko 325. Badire bi zuhaindor mota. Baten bihiak beldurrik gabe jan ditazke. Bertzearenak, ez. Zerb GH 1932, 521. Lehenik behar dira berex "Trieur" (hazi) delakoak; olho, ilharka, bihi zumur eta hautsi guziak baztertuak izan diten. GAlm 1937, 88 (ap. DRA ). Hor zagon zut-zuta, bizpahiru ogi-bihi ezpainen artean, zotz eta mutu! Lf Murtuts 7. Iduri du mustarda bihia. Leon Mc 4, 31. Lilitan polittena elorri xuria; / lilia joan ondoan, zein bihi gorria! (L, canc. pop.). Onaind MEOE 77. Guri dago ordea bihi horren oziaraztea eta gero landare hortaz arta hartzea. Xa Odol 34. Botatzen zaizkon bi ogi-bihitarik, batto hartzen du eta bertzetik Jainkoak buruxka bat egiten. EZBB I 74. Eta ez nuke hari laburregi gelditu zitzaion Piarres Adame, hazi ez zen landare galantaren bihia, ahaztuko. MEIG VI 62.
azpiadiera-1.1
"Ce mot s'applique à tout sorte de grain" VocBN . " Gatz [...] bihia, grain de [...] sel" H.
Aithortzen dut itsasoan harea baiño, eta legar bihi baiño, ene baithan bekhatu gehiago dela. Mat 223s. Azukre bihiak. SP Phil 481. Emozue bere yatekotan zenbait gatz bihi. Mong 589. Zenbat oraiño herrauts bihi / Bide idor gustietan. 173. Bost inxensü bihiek zeñharatzen dütie Jesüs-Kristen bost zauriak. Bp I 144. Itxasuan hur kotera / lürrian belhar pünta / hurian hariña bihi / urteren bürian ene phenak hasiren dira. Xarlem 941. Itsasoaren bazterrean diren hare bihi guziak. Dh 166. Itxaso eta ühaitz basterretan hariña bihi den bezanbat. UskLiB 99. Itsas bazterrean, hare edo sable bihi bezenbat. Jnn SBi 3. Deus, erran baditake. Ur ttintta bat, hare bihi bat. Lap 3 (V 4).
azpiadiera-1.2
Cuenta (de rosario). " Arrosorio bihia, grain de [...] chapelet" H.
Arrosarioa da oraño edo bihi guztietan misterioa aldatzen dela edo solament larrietan. EZ Man II 164. Hirur ondoko bihi xehetan artaretko emanen duzu Birjina sakratua. Harb 43. Xapeletaren buruan den bihi larrian. SP Phil 548. Gero bihi larrietan Paterra edo Gure Aita; eta xehetan Abe Maria. Bp I 121. --Nola erran behar da Arrosariua? --Jinkuaren presenzian jarri onduan, erraiten da Kredua Kürütziaren gaiñian, Paterra bihi larrien gaiñian, eta Abe Maria ttipien gaiñian. CatLan 77. Amodio Sakratuaren Arrosarioa [...]. Bihi handietan: [...]. Bihi xumetan: [...]. JesBih 439. Kunder bihi gehienetan, errazü Paterra edo gure Aita; aldiz bihi txipi orotan, hulako Saintia edo Saintia, egizü gügatik. UskLiB 144.
azpiadiera-1.3
(L ap. A; SP, Ht VocGr, VocS, Lecl, Gèze, Dv, H) .
(Como nombre colectivo). (El) grano, (el) trigo, (el) cereal, (la) simiente. "Blé, grain" Ht VocGr. "Froment" Lecl. "Céréale" Gèze. "Bihia khario da, le grain est cher" Dv. "2.º graine, semence [...]. 3.º grain, céréale [...]. Bihia eramatea eiherarat ehotzekotzat, porter le grain au moulin pour le moudre" H. "Cosecha" A.
Bihi hunak gorde gabe behar dizi xahutu. E 241. Lastoa eta bihia. Ib. 135s. Eta bilduren du bere ogi-bihia granerera. Mt 3, 12 (He bihia; Ip ogi-bihia; Echn ogia, Ur, Samper, Ol, Or, IBk e IBe garia). Bilduren du bihia bere granerera. Lc 3, 17. Errota onari bia. RIs 33. Lur belzak ekharzen du bihi eta berze onik asko. Volt 136. Hartarakotz, Iongoikoa, nola landa bihiko / Ene arima presta zazu zeure solas eztiko. EZ Man II 60. Norako dut hunenbat ogi, arno, bihi, fruitu eta onhasun? Ax 75 (V 50). Bihia peitu den etxeko gauza guziak dira saltzeko. O Pr 100. Bihia bahatuz da xahutzen eta gaixtoak gaztigatuz hobatzen. O PrASJU 348. Hark manatzen du leihorra, / Ekhar dezan bihia. Hm 158. Granerako bihiaz. Arg DevB 121. Jauna, etzenuen zuk gari bihi ona ereini alor oetan? Mb IArg I 201. Bekatu berrietarako bihia galerazten. Ib. 272. Hirur gaitzeru bihi. Lg I 247. Bihi ona kenduko du irakekin batean. Monho 48. Artho, bihiz eta kabalez, Ziberuan bürüzagi! Etch 332. Bihiz bethe soillaruak / Ardoz ere bai guphelak. Gy 141. Astearteak dire bertze gauzetako, / Oihal, bihi, yanari, eskuz aldatzeko. Hb Esk 128. Ematen diote mahatsek arnoa, aroek bihia, lorek usaina. Hb Egia 33. Ez diharütan, bena bai bihitan. Ip Dial 64. Bihi samurrak du lastoaren barnea hutsa eta bera guriagoa da. Hori Eskal-herrian biltzen dena da. Bihi gogorrak lasto barnea bethea du; bera gogorragoa da eta xehatzeko gaitzagoa. Dv Lab 39s. Borz zaku ogi, sei gaitzuru bii. HerVal 242. Hik, laboraria, / Eragin hazia / Eta bil bihia? / Abilarentzako huan ogi xuria. Elzb Po 213. Bihi, fruitu, zer nahi den. Zby RIEV 1909, 108. Josepek bildu eta bere selauruetan ezarri zuen erosi ahal izatu zuen bihi guzia. Jnn SBi 7. Bihia ondu deneko alhorraren erdian metatzen da. Prop 1897, 288. Lurrerat aurtikitzen dugun bihiak ekhar dezala fruitu, batentzat ehun. CatJauf VI. Orhoitzen baitzira zeure buruaz, zeure jendeez, zeure kabala, bihi, selauruko bazka, diruaz. JE Bur 76. Irin bezenbat bihi, / Bihi bezenbat irin. Ox 107. Urthe onetako bihiaren bortzetarik bat gerokotz begiratzeko. Zerb IxtS 27. Zonbaitek uste dute, sortuz geroz behin, / bihia segur dela hazi onarekin. Xa Odol 119. Aitzinetik, Basa Jaunak / ogi eta bihien üztatzen / Zeikün guri ikhasazi, / eta basabere hezten. Casve SGrazi 52.
sense-2
2. (AN-5vill, L, BN, S; SP, VocBN, Hb, H) Ref.: A (bihirik); Lh; EI 117 .
(Empleado en frases negativas, como refuerzo de la negación). " Ezta bihi bat ere, il n'y a pas un grain. Ezta bihirik " SP. " Bihibat, aucun, pas un, synonyme du mot batere " VocBN . " Bihibat, pas un, personne, nul" Hb. "Nada, nadie. Bihirik eztut (L), no tengo pizca" A. " Ez dute utzi bihirik (BN-mix), ils n'ont pas laissé miette" Lh. En EI 117 aparecen bihirik (BN-baig), biirik (AN-5vill) y birik (AN-5vill), sin datos sobre su significado o uso. v. ALE BAT, ALERIK ERE. Tr. Documentado en textos septentrionales desde mediados del s. XIX (cf., en oración afirmativa, ya en Pouvreau).
Hogoi, hamabortz, hamar, bia, bat, batere; / Bihi bat ez ageri, bilhaturik ere. Hb Esk 62. Leher, leher buruak, ez utzi bihirik. Ib. 59. Bere ethorkia, apostoluetarik heldu direla, erakuts ez dezaketen Elizak, ez ditezke zuzenbidekoak. Bainan ez da bihirik ethorki hori duenik, Eliza Katolikoaz kanpo. Hb Egia 108. Hargatik ez ginezoke gazte bihi bati kontseila pilotako jokoaren bere ofizio guzitzat hartzerik. Zby RIEV 1908, 87. Ez zen hura beizik bihirik / Agertze hortaz gozatu. Ib. 292. Oro behar dire begiratu; oro, bihirik utzi gabe. Isoard 7. (ap. DRA) Nere bizian herri eta eskualde hainitz ikhusi dut, eta bihirik ez gure Eskual-herria bezain ederrik eta aberatsik. Arb Igand 25s. Giristino eskola bihi bat nehon ez utz hoien eskuetan. HU Aurp 142. Bihi batek ez ninduen othoiztu, ahurrak graziaz betheak nauzkalarik bizkitartean heientzat! JE Bur 73. Aberats guti izana gatik, ez baita ikusten herritto hartan errumes bihirik. Ib. 199. --Zonbat ophil duk, Battitta? --Bihirik ez, hau jan-eta. Ox 47. Hiru urrats aitzinago etzen bihirik ageri. Zub 38. Badira itxura guzietakoak, biribilik ez haatik bihi bat. JE Ber 41. Bainan ez eskuin, ez ezker, ez aitzinatu-ta haratxago ere, bertze etxe bihirik ez! Ib. 41. Jainkoari euriaren galdatzerat jin zirezte, eta bihi-batek ez duzue parasola ekarri! Egunaria 23-2-1956 (ap. DRA ). Ez dute herrizaingoaz bertze lan bihirik hartzen ahalko. Lf ( in Zait Plat XVII ). Bizkitartean bide horietarik bihi batek ez gaitu bururaino eremaiten. Ib. XXIII. Batera ibiltzeko on diren guziak jin ditela ikhusgarri pare gabeko hortarat, bihi-bati etzaio dolutuko. Herr 6-7-1961 (ap. DRA ). Ezen jakin zuen hunek Frantsesen karietarat bigarren itsas-untzi bat gelditu zela Hiradoko portuan... eta bihirik ez Kagoshimako portuan! Ardoy SFran 220. Damu dut ez bainuen bihi bat paperetan ezarri. Xa Odol 41. Koplariak metaka ziren lehenago, / bihi bat ere ez da sortzen gehiago. Ib. 119. Ez dut uste orai bihi bat balaikela gaztetan han egon nahi lukenik. Etchebarne 59.
azpiadiera-2.1
(En oraciones interogativas). " Gelditu ote da bihirik, bihi bat? Ez bihirik, ez bihi bat, en est-il resté un seul (grain)? non, aucun; id. bihirik ere, bat ere. Baduzu sos bihirik sakelan? Ez bihirik ere, ez ardit bat ere, avez-vous quelque sous dans la poche? Non, pas même un, pas même un liard" H.
Barneak nola zituen, bazuenetz ere bihirik, ez nakike erraiteko. JE Bur 8.
azpiadiera-2.2
" Bihirik, quelqu'un (sans négation)" H. "(L, BN, S), poco. Bihi bat, un poco" A.
Eta zure amorioa sakrifiziatu diozunaz gero, sakrilejio lizatekeiela hari hartarik den bihirik edo izpirik edekiteaz. SP Phil 305 (He 306 ispi bat ere, Echve Dev 347 dan gutxiena ere).
sense-3
3. "Par ironie. Hauxe da gezur bihia, ezkur-khuia bihia, gizon-emazte bihia, voyez quel gros mensonge-gland, quelle grosse citrouille, quel gros homme, quelle grosse femme! (cette locution s'emploie tant pour exprimer une grosseur, grandeur, taille considérable, que pour dire tout le contraire par ironie)" H. v. ale (8).
Aztal biribil eta / zangar ertsia, / Eskuaren beteko zango bihia / Ttiki ttikia. Elzb Po 190.
azpisarrera-1
BIHIA JO. Trillar.
Badira hazi eraiteko tresnak, bihi jotzekoak, bihi garbitzekoak eta bertze hainitz. Dv Lab 65. Bihia ondu deneko alhorraren erdian metatzen da, eta muthil gazteak erakharriz, han berean joiten dute eta bihikatzen. Prop 1897, 288. Bihia jotzen ari den idiari ez diozu muturrekorik ezarriko. Bibl 1 Tim 5, 18 (Dv bihi jotzen; He bihikatzen ).
azpisarrera-2
BIHI-ALDE. Cosecha.
Egiten dute guk baino [ongarri] gehiago eta hobeagoa, eta biltzen dituzte guk ez-bezalako bihi-aldeak. Dv Lab 131.
azpisarrera-3
BIHIA LEHERTU. Trillar.
Ez diozu muthurrekoa ezarriko ogi bihia leherzen duen idiari. TB 1 Tim 5, 18 (He bihikatzen ). Ezen laboratzen duenak, esperanzarekin laboratu behar du; eta bihia lehertzen duenak, lehertzen du hartaz, partalier izaiteko esperantzarekin. TB 1 Cor 9, 10.
azpisarrera-4
BIHI-BATEKO. De ninguno.
--Zoin errelixionetakoa zare bada? --Bihibatekoa... Daukat Jainkorik ez dela. EskLAlm 1898, 11. (ap. DRA)
azpisarrera-5
BIHI-BELTZ. "Bucaille, artho-beltz, kixki, bihi-beltz" T-L. "Gros noir, bihi-beltz" Ib.
azpisarrera-6
BIHI-BILTZAILE. Cosechador.
Boozek oraino manatu zituen bihi biltzailleak utzteaz, berariaz, erortzerat zenbait ogi buru. Lg I 245.
azpisarrera-7
BIHI-BURU. Espiga.
Hortan Apostoluei zerraisten, zeinek mundu guziko ustaillean bihi buru seinalatuago batzu biltzen baitzituzten afekzione berezi eta partikular batez. "Certains épis" . SP Phil ã 3r (He XI bihi buru ).
azpisarrera-8
BIHI-BURUXKA. Espiga.
Arrazoin huntaz Ruthek othoiztu zuen Noemi arren utz zezan bihi buruzken biltzerat. Lg I 245.
azpisarrera-9
BIHI-EPAILE. Cosechador.
Uzta da munduaren akhabantza eta bihi ephailleak dire aingeruak. He Mt 13, 39 (Lç, IBk, IBe uzta-biltza(i)le, HeH uzta-ephaile, Dv ustatzaile, Ip ogi-ephaile, Echn, BiblE igitari).
azpisarrera-10
BIHI-GELA. "Bigela, desván, granero (I. Fagoaga)" DRA. v. bihitegi.
azpisarrera-11
BIHI-GORRI. "Fruit de l'arbousier" H. Cf. Urt II 183: "Appendices, elhorriondo bihigorridúna".
azpisarrera-12
BIHI-JALE (El) que se alimenta de grano.
Nexka ttipiek, zur zathi batzuen gainetik, ihize bihi jaleen ohiltzea egiten dute. Prop 1897, 288.
azpisarrera-13
BIHI-KOLORE. "(S-saug), blond, fauve" Lh.
azpisarrera-14
BIHI-LANDARE. Cereal.
Zorigaiztokoa bihi-landareentzat, landuz ezpaita gozatzen. "Frugibus infelix" . Ibiñ Virgil 87.
azpisarrera-15
BIHI-LASTO (bilasto Lar, Hb). "Caña del trigo, gari lastoa, bilastoa" Lar.
azpisarrera-16
BIHI-LUR. "Terre féconde en grains, terre consacrée aux semences" Hb.
azpisarrera-17
BIHI-META. "Pile de grains" Hb.
azpisarrera-18
BIHI-MOLTSA. "Endocarpe" T-L.
azpisarrera-19
BIHI TIPIL (T-L). Grano desprovisto de la cáscara. "Gruau" T-L.
bihi
<< bihar 0 / 0 bihitu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper