Harremana

    OEH - Bilaketa

    231 emaitza ozta bilaketarentzat

    Sarrera buruan (9)


    Sarrera osoan (222)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 zerratu.
    tradizioa
    Tr. La forma mejor documentada en la tradición septentrional, ya desde Dechepare, es zerratu (serratu en Pouvreau y en algún ej. de Voltoire (207)). Hasta principios del s. XIX hay tbn. zarratu (sarratu en Voltoire (170)) en textos labortanos, además de en alguna ocasión en Eguiateguy (junto a zerratu ). La forma propia de la tradición vizcaína es zarratu (sarratu en la mayoría de los autores del s. XX y, junto a zarratu, en Iturzaeta). En textos guipuzcoanos se documenta zerratu. Hay part. zerra en un ej. de Constantin. En DFrec hay 4 ejs. de zerratu , 2 de zarratu y 1 de sarratu.
    sense-1
    I . (Vb).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-gip (-au), AN, L, BN, S, R; Ht VocGr 360, Lar, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), zarratu (V; Urt I 179, Lar, Añ (V), H (V)), serratu (SP), sarratu (Volt 78, VocS 142) Ref.: A (zerratu, zarratu); Lh; Lrq; Elexp Berg (zerrau) .
     Cerrar. "Fermer ce qui est ouvert. Athea, gela, aixturrak, begiak, eskua zarratzea " H. " Athea zerratu, fermer la porte" Lh. " Atiak ondo zerrau urten aurretik " Elexp Berg. . v. itxi. Tr. Documentado al Norte desde los primeros textos, aunque su empleo disminuye a partir de mediados del s. XIX. Al Sur lo hallamos en Ros, en el s. XVIII en FamInst y en Zuzaeta, en el XIX en Hualde, Xenpelar y autores vizcaínos, y en el XX en Lauaxeta (BBa 4 sarratu ), Erkiaga y F. Etxebarria (53).
    Ordu hartan ixil dauke triste bekhatoria; / orotarik zerraturik daude pausu guziak. E 55 (ref. al juicio final). Gutun aor skribatu eta zerratu baño len. MRos 10.2r. Begiak zerraturik. Mat 214. Azkenak borthak zerra. Saug 119. Eta berzela zarratu behar zaizu begia. EZ Man II 154. [Behar du] zaphorearen portalearen ahal bezanbat zerraturik edukitzera enseiatu. Ax 405 (V 264). Zauri berriak errazkiago serratzen dira eta sendatzen. SP Phil 235. Portalia giltzaz zerratu. Tt Onsa 72. Dohatsü dira begiak, kanpoko gaizer zerratürik eta barnekuer untsa idekirik daudianak. Mst III 1, 1 (SP serraturik). Orduan nor nahi izan dadin, sokorri galdetuko darotzuna, ezdiozu atzaparra zarratuko. Mih 53 (v. tbn. 84). Ez zaitezela izan aberats gogor eta abarizioz heien par, zeñek bere erraiak zarratuak baitituzte bere anaien beharren gañean. Ib. 83. [...] zerürat, zoiñen entrada zerratia baitzen gizonendako, Jesü-Kristok idek arthio. CatLan 46. Leihoak zarratzen baditugu. Dh 215. Eta zarratu eutsen kandadu bategaz. Zuzaeta 62. Esiak istia edo zarratutia. CrIc 63. Itxi ta zarratuten dan legez kontxea. Añ LoraS 61 (25 zarratu edo itxi). Zetarako zarratu ez atiak ondo alako gabetan. JJMg BasEsc 125. Borta barnetik zerratu. LuzKant 30. Bortha lehoak zerratuak baitzauzkaten. Jaur 168. Bihotza zerra dezagun barriamenduari. Ib. 168. Bortha zerratu zien klisketian. Arch Fab 149. Zerratzen dütie bukalak. Ip Dial 113 (Dv hersten dituzte sarbideak, It, Ur itxit(z)en). Ahua zerratü. CatS 79. Borta zerratruk orazione egin zazu sekretuan. Hual Mt 6, 6 (Samper ertsrik). Ganbaran daukat kuarto txiki bat olarekiñ zerratua. Xe 266. Nere besoak ditik intzak zerratzen / Ondikotz eguzkiak goizean urratzen. Elzb Po 188 (en boca de una flor). Haritchabaletek, lübüria zerra-eta [...]. Const 29. Mandoa yoan ta borta zerra. (S) "Se va el macho y se cierra la puerta" . A EY III 66. Elizako ateak zerratu zituen. Lf Murtuts 25. Lestar-en lankhia eta tresnategia zerratüz geroz etzen haboro deüsere Atharratzen. Herr 26-4-1956, 3. Ez dago sabaian surik erabilterik, farol egoki sarratua izan ezik. Erkiag BatB 114. Hunek zerratzen hasi tu finki zeruetako gakoak. Mattin 68. Zaldia juan unduan establia zera. Igela 185. Ene ganik entzun dezala / notari mila debruak, oraiko aldian oraino / zerra ditzan liburuak. Xa EzinB 29. Zerra ezan bortha hori. Casve SGrazi 108. Gure etxeak ere halaber: ilunduz geroz oro zerratu behar. Larre ArtzainE 136.
    v. tbn. Harb 311. CatLav 391 (V 188). FamInst 908. Egiat 159 (223 zarratu). Etch 244. UskLiB 83. Gy 26. ChantP 230 y 292. Elsb Fram 138. Balad 95. Zerb Ipuinak 158. Mde Pr 323. Zarratu: Arg DevB 43. Gç 171. Ch III 1, 1. He Gudu 114. Astar II 272. Ur MarIl 113. A BeinB 91.
    azpiadiera-1.1.1
    Cerrar (un camino, paso, etc.).
    Bai eta porturañoko bideak zarraturik. EZ Man II 146. Zarra dietzakidetzu / oiher diren bideak. EZ Eliç 211. Bide guztiak zarratu. AB AmaE 170. Bidiak zerra diatzogün [etsaiari] . Mst XVI. Bidiak elur anitxez daude zerratruk. Mdg 132. Gexo orrei bidia sarratuteko biar diran bakunak. ForuAB 123. Hanbertzenarekin bidea zerratua nuen alde guzietarik nere gibeleko lagunetara buruz. StPierre 12. Gudu hortan turkoak garaitua izan ziren, Europako bidea zerratzen zaielarik. Lf ( in Casve SGrazi 10 ). Indartsu oiek zarratu eutsen / aurrerantzako bidia. Ayesta 88.
    v. tbn. Zarratu: Arti MaldanB 207.
    azpiadiera-1.1.1.1
    Lañuak itxasua diyote zerratzen. Arantz 101.
    azpiadiera-1.1.2
    Cerrar (un lugar, un establecimiento, etc.).
    Zamariak joan direnian / establia zerra. Saug 65. Ideki zarokunean / Zeru guk zarratua. Gç 123. Xarlemaiña puisant dela / Franziako resuman / portiak zerratü dütiela / Garonako üngürian. Xarlem 231. Itxasuak agortutia, zerubak zarratutia, subak oztutia. fB Ic III 292. Zarraturik dagozala denda guztijak. Astar II 74. Idekiko diotela heientzat zerratua zen Zerua. Jaur 358. Geroztik deskansuan bakea kantatu; / Gerla luzen tenploa lorian zerratu. Hb Esk 34. Apez-geien eskolak dituzte zerratu. Etcham 85. Egon bedi kaiola ongi zerratuan. Elzb Po 217. Konbentuak zarratu zirean artean. Azc PB 342. Lantegia sarratu. Eguzk GizAuz 141. Eliza eta herri etxea zarratuko dira, hala nola eskola ere. Arti Tobera 276. Joanden abendoan zerratu zen Pariseko Euskal-Etxe xaharra. Herr 2-10-2003, 1.
    azpiadiera-1.1.3
    Cerrar, cercar; sitiar. "Fermer, entourer d'une clôture. Landa bat alde orotarik zarratua " H.
    Jaunak üngüru hiria / behar dügü zerratü / eta huren sursak oro [...] muztu. Xarlem 591. Jaunak Uruñian barnen / zerratürik beitira, / gosez eta egarriz han / sarri hillen dira. / Sarri badu hirur urthe / dügüla asiegatü. Ib. 589. Haien atendak oro phezuez zerratzen. Etch 550. Jauregi eder bat, inguru guzia dena burdinez zerratua. Barb Leg 130. Ezker-eskuma, beste oru batzuk zituan, sarratuak oneek bere; arresiak, ormak inguruetan. Erkiag BatB 43. Arrizko orma ederrakin sarratuta ortua. Alzola Atalak 75. Antzokia taulaz eraikitzen dute gune xabal batean, [...] zola oihalez zerratua da, hiru ate dauzkala. Casve SGrazi 11.
    azpiadiera-1.1.3.1
    (Fig.).
    Miseriak alde orotarik inguru inguru zahatzen du, zerratzen eta urixkiten [gizona] . Tt Onsa 158. Zure loria ezin daiteke ez munduaren eremuez, ez denboraren mugarriez zarratua. Mih 55.
    azpiadiera-1.1.4
    Barneko motx bat badut anhitz ederra, / Urratuiaren hutsez ez dirot zerra. ' Je ne puis le boutonner' . ChantP 94.
    azpiadiera-1.1.5
    " Istarrixa zerrau. [...] Volverse afónico. Ainbeste orruagaz, istarrixa zerrau jata " Etxba Eib. .
    Zergatik eztarria dedan zerraturik. AB AmaE 399. Larri garrasi baten / Eztarri danau jarri artean zarratua. Ib. 170 (10 sarratu).
    azpiadiera-1.1.6
    zarratu (V-m ap. A ).
    Cerrar, tapar (un agujero, rendija, etc.). "En Ondarroa es 'cegar', por ej. los ojos con el polvo, atacar o llenar un hoyo; y 'cerrar' únicamente en el sentido de tapar, por ej. un escape de agua, o también cubrir una salida sea de fluido, sea de un animal" A.
    Zulatu zan ormia eta ezin iñoz zarratu izan ebeen kare ta arri guztijakaz bere. Ur MarIl 14. Danok asi arren [irrizkitu guztiak] bedar ta orbelez zarratu gurarik arrapataka. AB AmaE 364. Hobia zerratü. Ip Hil 177. Sepultura au izan zan arriloza bategaz zarratua. Itz Azald 35.
    azpiadiera-1.1.7
    Erreka osoan mundu guztia isildu zan. Iturriak bere, ertsi edo sarratu egin zituela esan zeintekean. Erkiag Arran 134.
    azpiadiera-1.2
    2. + zarratu (H), serratu, sarratu. Encerrar(se), contener(se), englobar(se). "Enfermer, contenir [...] (EgunO)" H. Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVII hasta finales del XIX. Al Sur lo emplean los vizcaínos Capanaga, Zuzaeta, Astarloa e Iturzaeta.
    Zeren on guztiak diren zure baithan zarratzen. EZ Man II 203. Obratzekek beraz manu / bi saindu hauk gogotik, / berzeak hautan zarratzen / diradenaz geroztik. EZ Eliç 92. Akabetan da mezea Iandoneanez Ebanjelisten Ebanjelioagaz zeinetan dagozan zarraturik Trinidadeko eta Enkarnaziñoko misterioak. Cap 149. Egin dut [...] bertze piezato bat, zoiñen handitarzuna oro zerraturik baitagao eskü bat paperen boluman. Tt Arima 8. Hirur pundu zerratzen du kanpotik barura oro, kualitatian, kuantitatian eta orenian. Ib. 61. Hitz labur hunetan serratzen da giristinoaren perfekzione guzia. SP Imit III 32, 3 (Ch zarratzen <çarretcen>). Unibersu guziaren hedadurak eziñ zarra dezaken Jauna. Gç 118. Solas labur horrek perfekzione handi bat zarratzen du. Ch III 23, 4. Ez dire arrazoin gabe erraten eta maiz zarratzen dute zenbait egia handi. Ch I 5, 2. Hitz gutitan eziñ zarra daitezke bizio higuiñ huntarik sortzen diren kalte eta gaitz guziak. He Gudu 146. Kualitate xoil horrek bertze guziak zarratzen ditu. Mih 28. --Zer zerratzen dü oraino Laurgarren Manamendiak? --Zerratzein tü süperiorren bere pekuen, eta partikülarzki Ait-Amen bere haurren alderako eginbidiak. CatLan 90. Giristino doktrinaren lehen partia. Zoinek zerratzen baititü sinhetsi behar direnak. Ib. 21. Dudarik gabe regla hori net huna duzu eta gauza handiak bezala tipi iduri dutenak zerratzen tizi. AR 439. Seint Bernaten explikazioniak ber, bi gauza horiek zerratzen tizi. Ib. 277. Difikultade espezial edo andi bat zarratuten dabena: [...] specialem continens difficultatem . Zuzaeta 75. Amar mandamentu santu oneek [...] zarratuten diriala edo aurkietan diriala mandamentu bitan. Ib. 149. Bertute hortan zerratzen / Da Relisionea. 'C'est la vertu qui englobe la Religion' . Monho 98. Bada bertan [orazinoean] zarraturik dagozan eskabide guztijak argitan ifintia ezta gizonentzat. Astar II 267. Sinhesten ditutzula sinbolan zarratuak diren gauza eta egia guziak. EgunO 14. Hamar Manamendu hok zerratzen dira bietan. CatLuz 5. (CatS 38 zertan zerratzen dira Maniak oro?) Bihotz sakratuak zerratzen dituen benedikzionezko eta graziazko tresorak. JesBih 397. Lengoaja batean ortografak ez du behar zerratu lengoaja hartako hitzetan aurkhitzen ez den soinua. MarIl IX. Hartako orthografak zerratu behar ditu segidako erregelak. Ib. IX. Birjina sainduaren bihotza da, Jesusenaren ondotik, bihotzik maitagarriena [...] bere baithan zerratzen dituen maitagarritasun ezin konparatuzkoak gatik. Jaur 370. [Eskritura Sainduak] zerratzen dituen figurak [...] emaiten dituen istorioak. Ib. 360. Kondaira labur batzu [...] morala edo irakatspen zenbait bere baithan zerratua dakhartenak. Gy VII. Badira hirur [berthüte], zuñek bestiak oro zerratzen beitütie. CatS 59. Bi hitzetan zerratzen dut azken froga hau. Balio eta indar handikoa da. Lap 67 (V 34). Agindu bi onetan dago zarraturik lege guztia. Itz Azald 77. Bat eta iru batera izateak ez dau sarratuten kontrakizuna? Ib. 24. --Zein da sakramentu guztietatik eregiena? [...] --Komuninoa, beragan zarratuten dabelako Kristo gure Jauna. Ib. 124. Oraintxe asia niz / Kantuen moldatzen [...] Oro zerratzen ditut / Itz baten barnian / Oraiko sujeta da / Frantzesen gainian. LuzKant 40.
    v. tbn. Tt Arima VIII. UskLiB 88. LuzKant 117 (1929). Zarratu: Brtc 68.
    azpiadiera-1.2.1
    Parabisua fiñean hunetan da zarratzen / On guztiak dire eta gaitzik ezta balsatzen. EZ Man I 132.
    azpiadiera-1.2.2
    [Maria] ama billakatu zen, Birjina izatetik gelditu gabe. Zen baño garbiago egin zuen bere semea mundurat emateak. Ezin beraz hura begira zezaken purifikazionearen legeak. Bizkitartean legean zarratua etzen arren, nahi izatu zuen hura begiratu: eta hanbat hertsitasunekin, non ezbaitzuen huts egin pontu xoil bat ere. Mih 89. [Maria] ama billakatu zen, Birjina izatetik gelditu gabe. Zen baño garbiago egin zuen bere semea mundurat emateak. Ezin beraz hura begira zezaken purifikazionearen legeak. Bizkitartean legean zarratua etzen arren, nahi izatu zuen hura begiratu: eta hanbat hertsitasunekin, non ezbaitzuen huts egin pontu xoil bat ere. Mih 89.
    azpiadiera-1.3
    3. + zarratu (Dgs-Lar, Izt 43r), serratu, sarratu (Mic 6v). Encerrar (en un lugar); guardar (en una caja, estuche...). "Encerrar, sar[r]atu" Mic. Tr. Documentado en autores septentrionales hasta finales del s. XIX y en autores vizcaínos de dicho siglo; en el XX hallamos algún ej. de Mirande.
    Zuen gatik gu gaudezen lezean zarratuak. EZ Man I 130. Karzelean zarratzeko. Ib. 53. Itsaso zabala unzi hersi batean zerratzea lizateke ordena hunetako perdunanzak ponturen pontu orai hemen tratatzea. Harb 454. Nola egiten dute hain bertze Fraidek, zeinak baitaude hersiki serraturik kalaustretako gobernuaren azpian? (Interpr?). SP Imit I 25, 8 (Ch zeiñek bere erregela haiñ hersiki beiratzen dutela bizi baitire komentutan?). Hura bihotzean serratu eta gorde behar dugu. SP Phil 219 (He 220 atxiki behar dugu gorderik eta maiterik gure bihotzean). Hunen bidez serratzen dugu gure espiritua meditatu nahi dugun misterioan, hara huna laster egin eztezan gatik. Ib. 103 (He 105 zarratzen). Paper hurak oro zaudialarik zerraturik kofretan gilzaren pian. Tt Arima 111. Ene Salbatzaillea: posible da memento huntan zu zaren gustia zarratu zaren ene estomakaren barnean? Gç 118. Jesu-Kristo bere amaren sabelean oraino zerratua zegoelarik. CatLav 424. (V 201) Zer egiñen othe dut, ezen ez dut non zarra bildu ditudanak? He Lc 12, 17 (Lç, TB, HeH, Dv bildu, IBe jaso ). Has zaite beraz ungi eta arthoski, zure bihotzaren barnean zarraturik, etsaminatzen, nolakoak diren [...] zure pensamenduak. He Gudu 104. Ezen behar duzu hurren bethi zure baitan zarratua eta Jainkoarekin yosia egon. Ib. 145. Zeren demoniuak ezpaitira hain zerratiak ifernian nun eztiren hantik jalgitzen zenbait aldiz. CatLan 29. Presuan / behar zütiet zerratü / Eta hara unduan / untsa bürdüñaz kargatü. Xarlem 1384. Zunbait egünez presuan / othoi zerra ezazü. Ib. 651. Luphean zarratzeko ta zizarien bazka izateko. Dh 131. Hobian zarratua. Ib. 121. Karzela baten bezela zarraturik. Mg CC 208. Bada komuniño santuan [Jesus] zarratuten dozue or zeuroen biotzetan. Añ LoraS 66. Bere erraijetan zarraturik eukitia bederatzi ila betian. Astar II 274. Kuarto baten zarratuta euki. JJMg BasEsc 27. Jesus guziz amultsua! Zerra gaitzazu zure bihotz sakratuaren barnean kongregazione huntako menbro guziak. JesBih 433. Zerratua presundegian. Jaur 188. [Belea] kaiolan zerratzen du. Gy 236. Eta badioa alegera / Diruaren zerratzera, / Bere kutxa zaharrean. Ib. 81. Illunpez upaturik zeru alderdi biak, / Lurra euren barruan zarratu egiñik. AB AmaE 431. Egia da ikusi begiz ez ebezan / Zergaitik zarraturik kortetan egozan. Ib. 246. Aska haren zurak zerratürik dira zilharrezko [...] untzi eder batian. Ip Hil 100. Izan da kondenatua bost urthez zerratua izaiterat. Elsb Fram 164. Erregeren manuz gizon ogen gabiak saldoka zerratürik. Mde Pr 49.
    azpiadiera-1.3.1
    Ematen da bera, ogi eta arno idurian zarratua. Gç 124. Zarratuten dau bere gorputz eta bere odola ogi, eta ardauen azpian. Astar II 209.
    azpiadiera-1.3.2
    " Gure opinioneak eztira erraz erraz zerratzea [sic], il n'est pas facile de mettre un frein à nos opinions" Arch UFH (s.v. erraz ).
    azpiadiera-1.4
    4. (H), zarratu (H), serratu. Cerrar, dar por terminado, concluir (cierto trabajo, acción, acto, etc.). "Clôturer un compte, un débat. Kontuak zarra detzagun, clôturons nos comptes" H. " Egitekoa zerratzea, conclure l'affaire" Ib. Tr. Documentado al Norte en Axular, Pouvreau, Haraneder y Goyhetche, y al Sur en Añibarrro, Astarloa y en bersolaris y textos populares guipuzcoanos y vizcaínos (tbn. en una balada recogida en Arizcun) de finales del s. XIX y primer tercio del XX, siendo muy frec. en estos últimos en el sentido de 'cerrar, ultimar un trato'. Posteriormente se documenta tbn. en autores modernos.
    Bethi ere behar dugula izan beldur [...] bekhatu egitera, zeren ezpaitakigu zeiñez zerratzen den kontua, lehenbiziko egiten dugunaz ala bigarrenaz. Ax 117 (V 77). Zure orazinonea sinpleki serratu behar duzu Iainkoari eskerrak emaiten diotzatzula. SP Phil 508 (He 515 zarratu). Solhasa ezpaitut serratu nahi, oraino hitz hau zuri erran gabe. Ib. 498. Bearbada ezteuztazu luzeroago itxadongo; eta urrengo bekatuan zarratuko da nire kontrako sentenzia gogor adu gaistokoa! Añ EL1 146. Zarratuko dot irakurtzau irudintza eder bategaz. Añ LoraS 102. Berba onexegaz zarratu eban Jesu Kristok mirarizko orazinoe au. Astar II XI.
    azpiadiera-1.4.1
    [Ehüliak] oihal'üzten zerratzeko, / Fornizaliari erraiteko hariak zütila gaxto. ' Il laisse l'étoffe sans l'arrêter' . Etch 304 (tbn. en ChantP 180 y Or Eus 281).
    azpiadiera-1.4.2
    Cerrar (un trato, un acuerdo, etc.). " Tratua zerrau, cerrar el trato. Ia tratua zerrauan zeukela atzeraka ein juan " Elexp Berg. .
    Eskontza bat osoki zarratzekotzat, hirur gauza dire nesesario; lehenbizikorik [...]; bigarrenekorik onhetsi behar du galdea; eta azkenean eman behar du bere konsentimendua. He Phil 151s (SP 149 egitekotzat ). Dn. Tomas Iturralde da partiduba zerratu zuana Zubeldiarekin. [...] Atzo jokatu zan partiduba. CartAnd 377. Zerratu zuen patua / Formal eta konplitua. Gy 39. Zarratu oi zituzan bertatik tratuak. AB AmaE 235. Illaren amarrian zan apustu ori zerratu. PE 40. Orrela zerratua gendukan ezkontza. Ib. 66. Tratuba zerratu da / zikiruben truke. Noe 41. Konforme bazan lengo itzetan [...], biamonian biltzeko berriz / joku dana zerratzeko. EusJok II 64. Posture zarratu. Ib. 94. Proba zarratu dabe / Gerniken eiteko. Ib. 117. Zerratu degu geren sega-apustua. Ib. 58. Partira zerratu zan / San Tomas gaubean, / jokatzeko ilbeltzan / ogei ta laubean. Ib. 28. Apustua zerratu. EusJok 126. Zerratutako apostu ori. Ib. 92. Partida firme zerratu zuten / iskribiturik papera. Tx B I 24. Horrengatikan ez daiteke / ezkontzarik zerra. (B). Balad 181. Tratua zarratu. Arti Ipuin 57. Neska mutilen arteko ezkontza zerratzea, zerri tratua zerratzea bezalatsu da. PPer Harrip 48. Tratua zerratu eta segituan asi nintzan lanean. Albeniz 46.
    v. tbn. MendaroTx 227. FEtxeb 175.
    azpiadiera-1.5
    5. zarratu.
    Arrimar(se).
    Zarra zaite ahalik gehiena leihorat harik eta deskubritu artean Santa Mariako Elizako theillak. "Serre-toi à la terre" . INav 15. Nahi baduzu muillatu Caldeien zarra zaite Caldeko Irlan eta [...]. "Serre-toi à l'île" . Ib. 79. Nahi baduzu ioan Larredorat guardia emazu nordesteko puntari eta muillazazu 5 brasetan zarratzen duzula punta Zeintoinarekin. "En serrant la pointe avec Santoua" . Ib. 12 (v. tbn. 14).
    azpiadiera-1.6
    6. (BN, S ap. A ; VocBN ), zarratu, serratu (SP).
    "Étreindre. Eztugu hura hainitz serratzen, nous ne lui faisons pas grande presse" SP. "Serrer" VocBN . "Ajustar, apretar" A. Cf. zerragarri.
    [Armendola] berriz ezartzen badu bere azalean edo hezurrean eta landatzen badu ongi plegaturik eta serraturik, hartarik sortuko den arbolaren fruitu guziak [...]. "Le pliant et serrant" . SP Phil 314 (He 316 arthoski hersturik edo zarraturik). Bere besoetan hartu eta tinktinka bere bihotzaren kontra zarratu <carra-> baininduen. Mih 58.
    azpiadiera-1.7
    7. " Zarra, mover el timón de la embarcación a un lado" Etxabu Ond 117.
    azpiadiera-1.8
    8. zarratu.
    Ponerse (el sol); apagarse (la luz).
    Ikusi ebenian / borrauta markie, / orduan zarratu jakuen / piska bat argie. EusJok II 47. Eguzkia zarratu orduko asi gara [...] sikutarantz. [...] Gaueko bederatzietan eldu gara karnada lekura. Berriat Bermeo 391.
    sense-2
    II . (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. Sólido (ref. a un alimento).
    Eta halako egin zarete non ezne behar baituzue, eta ez bianda zerraturik. " Viande ferme" . Lç He 5, 12 (He eta ez jaki solidorik, TB ez yanhari solido; v. tbn. Lç He 5, 14 bianda zerratua ).
    azpiadiera-2.2
    2. + zarratu, sarratu. Cerrado.
    Ate sarratuari, burua gardatua. "Puerta cerrada, cabeza guardada" . Volt 171. Mortu zarraturik ezta, non eztezan idoki. EZ Man I 43. Zelhai loratua. Baratze zarratua. Salbatzaillearen alhorra. EZ Man II 197. Aho zerratietan ezta / sartzen batere üllürik. Xarlem 1075. Iluntasunik itxubenian, gelarik zarratubenian. Astar II 288. [Koneju-umiak] sartu leku zarratu baten. Ur Dial 98 (Ip lekhu zerratü; Dv lekhu hertsi, It leku itxi). Zerura bazuaz ibilliko zara zeure aukeran izarretatik, illargitik. [...] Sartuko zara gura dozunian lekurik zarratu eta ezkutuenetan eragozpen guztijak beriala goiturik. Ur MarIl 60. Antxe eukan Nikanor-ek beretzat zerturik gordelekutxu bat, erdi arpe, erdi aterpe. Berezi sarratu baten egal batean [...]. Erkiag BatB 19.
    azpiadiera-2.3
    3. (V-gip), zarratu (V; Zam Voc), sarratu. Ref.; A (zarratu); Elexp Berg. Tupido, espeso. "Espeso. Oraiñ ulea meatz-meatz eukiarren, txikitan ondo zarratu zeukan ba zuk, alabatxu (V-ger)" A.
    Eralgi biar da bae zarratuban. Mg PAb 151. Leher zaitzu eta emaitzu untzi batian, agordientakin, ilhabete batez eta higi egun guziez. Pasa zazu gero hori oihal zerratu batian. ECocin 50. (53 oihal zerratu) Mantilla zerratuba, mangitu luzia, abrigu aundiya. Sor Gabon 34. Burutzar ikusgarrija ekan, ule zapa baltz sarratu bategaz estalduta. Kk Ab I 31. Bixerra be sarratuba, buruko ulia lez. Ib. 31. Bide zidor onetatik artu dau, baso sarratu erditik gorantz. Ib. 8. Bixarra okozpian eta sarratuba. Otx 11. Euli guztijok egitten eben edoiaz, barriz, ozta-ozta zan agiri barruban gure gixona, ain zan sarratuba eulittedija. Ib. 17. Itsasoan laiño edo gurma sarratua dagon egunetan. Erkiag Arran 109. Guztiz txara zarratu bat. Etxba Ibilt 455. Piñudi zarratuak. Gerrika 216.
    azpiadiera-2.3.1
    (Usos pred. y adv.). "Abigarrado. Dícese que lo están las plantas, la barba, etc, cuando surgen muy juntas, apretujadas. Batzuk patatia oso zerratu sartzen dabe, guk ez. [...] Irudizko zentzuetan ere entzun daiteke. Orrek gizurra zerratu esaten dau " Elexp Berg.
    Ur tantak arriari ekiñ eta ekiñ, / Zuloa oi badeutse denporeaz egin! / Akuloak kiñadak emonik zarratu, / Idirik astunenak oi badauz bizkortu. AB AmaE 266.
    azpiadiera-2.4
    4. zarratu. (Grito) fuerte, ruidoso.
    Uberok itz onek esanaz batera alderdi guztietatik deadarte gogor zarratu bat iagi zan. Ag AL 26.
    azpiadiera-2.4.1
    Ta arako ota-suskurrak sutan txinpartak ataraten dabezan baiño bere zarratuago, asi zirean biak alkarri esaten: --Arro putza. --Gangarra. A BGuzur 110.
    azpiadiera-2.5
    5. (Vocal) cerrada.
    Badira franzesean hirur e suerte: [...]. Lehena, e mutua deitzen da; bigarrena, e zerratua; hirurgarrena e zabala. Arch Gram 3 (v. tbn. más ejs. en la misma pág.).
    azpiadiera-2.6
    6. (Habla) cerrada. " Erdera zerraua eitten juan " Elexp Berg.
    Zure frantses zerratu hoi ezin dezaket urrunago segi. Barb Sup VIII. Hautarik batek frantses zerratu ederrez oihu egiten dauku. Zerb Gerlan 21. Polliki mintzatzen da, mintzaire zerratu batean, bertsu hutsa! Lf ELit 319. Emazte luzetto bat, euskalduna bere euskara zerratu eta ongi juntatuarekin. Larre ArtzainE 220.
    azpiadiera-2.6.1
    (Uso adv.). " Zerrau berba eiñ, [...] hablar cerrado. Estremeñuak oso zerrau eitten dabe erderaz " Elexp Berg. .
    azpiadiera-2.7
    7. (V-gip, S) Ref.: Lh; Elexp Berg (zerrau) .
     "(Foix), adj., silencieux, renfermé" Lh. " Oso persona zerraua izan dok beti " Elexp Berg. .
    azpiadiera-2.8
    8. "Completo, cerrado. Ogiduna zestuakin eta albuan joaten zien beste alako mantilla batekin beste lau, luto zerrauakin. / Lelengo urtian luto zerraua eruaten zuan " Elexp Berg. .
    azpiadiera-2.9
    9. (Color) intenso, fuerte.
    Bi ardi gorri zerratuak [...]. Soin buruan batek tindu gorri puska bat. Herr 3-5-1962, 3.
    sense-3
    III. (Sust.).
    azpiadiera-3.1
    1. zarratu (Añ (V)), sarratu. "Cerca, cerco" Añ.
    [Etzagun batzuk] iñon lurre euren sarratu-barruen artu deude. Akes Ipiñ 27.
    azpiadiera-3.2
    2. "Espesura de monte, [...] (V) zarratua " Añ.
    azpiadiera-3.3
    3. (En la expr. gauaren zerratuenean 'en lo más cerrado, oscuro de la noche').
    Onek gabaren zerratuenean aitu zuen boz bat. Aran SIgn 36.
    azpisarrera-1
    ZERRA-IREKI.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (zerrairiki R ap. A; zarra-ideki H). Abrir y cerrar. "Zarra-idekitzeko gakhoak, les clefs qui ferment et ouvrent (EZ)" H.
    Aita Saindu deitzen duk Zeruaren gakhoak / zeñak eskuan baititu zarra-idikitzekoak. EZ Man I 33.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) "(R). Begi-zerrairiki batean, en un abrir y cerrar de ojos" A. v. BEGI ITXI-IREKI.
    azpisarrera-2
    ZERRATU ERAGIN. "Cicatricare facere, kolpea, pikoa [...] zarreragitea" Urt V 19.

    zerratu

    zerratu
    << zentzun 0 / 0 zintzilika >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper