(gral. (-rh- S); H; -rh- SP, Lecl, Gèze, Hb, H; -alle Lar, Añ, H; -aille Dv (V)), eraila (V), ehaile (S), ehoile (S), erale (A), edalle Ref.: A (eraila, ehaile, ehoile); Lrq (ehaile); EI 261, 325 .
Matador; homicida, asesino. v. gizeraile, hiltzaile. Tr. Documentado en textos meridionales ya desde Refranes y Sentencias; al Norte lo encontramos en Leiçarraga, Axular, Duvoisin, J. Etchepare y autores suletinos (incluyendo en éstos a Oihenart y Tartas). En cuanto a la distribución de variantes, aparte de las más generales erhaile, era(i)lle, hay ehaile en CatS y J. Etchepare, erhale en StJul, ehoile en Inchauspe y erale en Moguel. No está claro si edalle , que aparece una vez en Iztueta, se trata de una variante real o de una errata. En DFrec hay 7 ejs., meridionales, de eraile .
Zeinen tradizale eta erhaile orain zuek izan baitzarete. Lç Act 7, 52 (TB gizehaile, He hilltzaille, Dv hiltzaile). Il eikek ta il aie, ta ire erallea il daie. "Y a tu matador matarán" . RS 227. Bakezko zirenak ere egiten baititu [...] kruel eta erhaile. Ax 352 (V 234). Edo zerik ikaratzen / Eta latzen / Bait' erhaile gaxtoa. O Po 61. Bere buriaren erhaile date. Tt Arima 9. Haren etsai eta erhailek bezala ozpin emaiten deriogü. Bp II 49. Au da zure eralle traidore, miñez, dolorez ta damuz betetzen zaituena. Lar SermAzc 50. Erallea bera Enperadore egiten zan, edo zuten. Cb Eg III 332. Jinkoak dü barkhatü bere erhailer. Egiat 224. Varo eta iru soldau pilloren eraliak billatuko zitubana. Mg PAb 210 (VersBasc 15 eraleak). Ote da emen aurren onelako erallerik? AA II 118. Bela kaltegin txikina, otso eraillea ta gizona. Zav Fab, RIEV 1907, 540. Bien erhaile krüdela. Etch 624. Zeñean eralleak izandu ziran zemaituak. Izt C 461. Otso edalle gaiztoak. Ib. 226. Gizon donga, eralla ta pekatari andi bat. Ur MarIl 108. Eralle edo gizon-iltzalle batzuek. Lard 519. O bekhatu nere biziaren erhaileak! Dv LEd 83. Ezpataz erhailiak behar dü ezpataz hil. Ip Apoc 13, 10. Nere bekatua da / eralle fortitza, / zu para zaituena / orrela josita. Xe 329. Gizon bat gitxiago ta eraile bat geiago. A BeinB 86. Arthazaleen xifrigarri, eriaren ehaile [ohea] . JE Bur 188. Oialaren alderdi batean daukazute gizon eralle emakume kupidagarriari eriotza ematen. Ag G 186. Zeure eraile ori / pelotan da asi. (V-m). A Apend. Motrolloren erallia. Kk Ab I 45. Eralle, zittal, madari orrek. Otx 140. Elorrio zan bat [...] Muñagorriren erailletzat dauka. Inzag RIEV 1933, 412. Aitaren emaztekide ta eraille. Zait Sof 70. Erailea gazte izan zitekeen. Mde Pr 155. Eraille gaizto ta zentzugabe bat. Etxde JJ 197. Biotzaren eralle da oitura. Txill Let 119. Bere gizonaren erailea. Arti Tobera 289. Lapur eraile oiek. Izeta DirG 83. Eraillia ill deiran. Etxba Ibilt 489.
v. tbn. GMant Goi 86. Goen Y 1934, 177. Enb 173. Ugalde Iltz 27. Gand Elorri 97.