OEH - Bilaketa

42 emaitza ozar bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
txakur.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición meridional ya desde Refranes y Sentencias . Al Norte lo emplean Archu (Fab 113), Inchauspe, Bordel (19), Casenave (SGrazi 96) y Mattin. Txakur es la única forma documentada. Hay además txakurra ori y txakurra orrek en Noe 36 y 37 respectivamente, sin que medien razones métricas (ambos sintagmas cuentan 4 sílabas). En DFrec hay 30 ejs., meridionales, de txakur. La mayoría de los lexicógrafos dan txakur como equivalente de 'perro' o 'chien' sin ningún valor expresivo. Hay, con todo, referencia al valor expr. en Harriet, Larrasquet, Izagirre (Ulz ) y LE-Ir (v. supra ). EI 88 recoge tbn. txakur como dim. en todos los dialectos (salvo en labortano y bajo-navarro para los que da xakur ), distinción que no parece reflejarse en los textos. Los únicos ejs. más o menos claros de txakur con valor expresivo corresponderían a Moguel y Mattin (q.v.).
sense-1
I. (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Lcc, Mic 8v, VP 13r, Lar, (V), Izt 15v, Arch VocGr (s.v. hora ), H (V, G, s.v. xakhurra ), Zam Voc; -kh- Gèze, Dv, H (S, s.v. xakhurra )), ttakur (V-gip), tsakur (S) Ref.: VocPir 381; Bon-Ond 143; A; Lh; Lrq; EI 88; AtSac 52; Iz ArOñ; Iz Ulz; Iz R 312, 396; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 86; Elexp Berg; ZestErret .
Perro. "Ladrar los perros, txakurrak edo orak aun egin " Lcc. "Perro de muestra, txakur ordakaria " Lar. "Emperrarse, txakurren gisa amorratu, txakurtu " Ib. " Hora, txakurra, le chien" Arch VocGr. "Dim. de zakur pero en V y G-goi no se usa ya como tal diminutivo" A. " Horaren ümea txakur (Sc), la cría del perro es perro" Ib. "Petit ou jeune chien" Lrq. " Txakúrre, el perro pequeño; tzakúrre, el perro grande" Iz Ulz. " Txakúrra eráantsi, echar el perro" Iz ArOñ (s.v. eráantsi ). " Txakur, perro (pequeño)" LE-Ir. En AxN se explica oraren (300) por txakurraren. v. tzakur, xakur, zakur, or.
Txakur andiak eusi andia. RS 397. Txakur zarra. "El perro viejo" . Ib. 482. Aker buru, txakur buru. (AN, 1670). ConTAV 5.2.4. Txakurrak eurak egiten dabe danza diruagaiti. Acto 81. Txinako txakur polit bat. Mb IArg I 231. Txakur andiakgatik esaten da zakurra, txikiak gatik txakurra. Mg PAb 175 (v. tbn. CO 208). Txakur ta katua adiskide, balira bezela senide? Mg ( in VMg 104 ). Txakur bat ibilli oi zan gosiak illik. Ur Dial 21 (It, Ip txakur; Dv zakhur ). Etzazei emon txakurrer gaiza saintiuak. Hual Mt 7, 6 (Ur, Ip, Samper, Arriand, Ker txakur; Lç or, He ozar, TB, Echn xak(h)ur, Dv, SalabBN, Ol, Or, IBk, IBe zak(h)ur ). Pozik utziko nuke / atia irikiya, / etxian ezpangenduke / txakur salatiya. Xe 184 (v. tbn. txakur salatiya en EA OlBe 53). Guztiak txakurrak legez / galdu eben bizia; / eriotzako orduan / konfesino barik / an ezeban gomuta / inok arimarik. Azc PB 315. Dirudie anaiak / katu ta txakurrak. Ib. 51. Ni nago osagarriz beterik [...] txakur inzlari aztan dagonaren bikain bat xateko ganureki. Mdg 126. Jaurti eban kalera, txakur bat izan balitz lez. Echta Jos 64. Nik nai dot autortu daidazun zein kalte edo okerkeri egin eutsun, gure Josetxok lengo egunean, zuk nekaltzeko txakur bat baillitzan lez. Ib. 68. Txiroen astoa bein lerdekatua, txakur gosea bezin maiskar ta igar. Ag G 255. Txakur bat igaro balitz baño jaramon geiago ezeutson egin. Kk Ab I 51. Etxeko txakurrari aitari baño jaramon geiago egiten eutsoela. Ib. 24. Prakerre, txakur jezarri bat baño andijagua etzan. Ib. 30. Txakur gazte zaungari ta jauzkaria bezelaxe zebilen pozaldia gainditu eziñik. TAg Uzt 222. Txakür handi bat jerraikitzen zitzaion. Mde Pr 122. Txakurra izatekotan akabatuko zuan. Txalupa madarikatua! Anab Poli 22. Egia zan txakur gaztea eukana, erbi-txakurra bera. Erkiag BatB 47. Ezta gizona txakurra balitz bezala iltzen. Vill Jaink 181. Txakur gabeko ardi-zaitzia / penosua izaten da. Uzt Sas 61. Ta hemen agertu ziren bi txakur txiki; nik barruan utzi zakurrak eta kanpoan ziren! Mattin 48. Bederatzi gizon eta txakur bat ito ziran. Etxabu Kontu 115. Ni, berriz, txakur txiki baten antzera, erdi larru bixirik laxterka ta iraulka [...] ibiltzen niñun. Ataño TxanKan 43. Txakur laster eta basurde sendoaren arteko borrokari begira. MEIG I 177.
v. tbn. Zuzaeta 71. LE Ong 54r. DurPl 85. Añ LoraS 78. AA III 599. fB Ic I 70. Astar II 41. Zav Fab RIEV 1907, 543. Izt C 473. Zab Gabon 65. AB AmaE 261. Urruz Urz 24. A BeinB 69. Itz Azald 6. Iraola 70. Noe 96. Altuna 39. Otx 69. Enb 164. Tx B 149. Lek EunD 30. Laux BBa 52. Ir YKBiz 229. Eguzk GizAuz 103. JAIraz Bizia 101. Bilbao IpuiB 20. Munita 72. Anab Poli 21. Ugalde Iltz 20. Gand Elorri 98. SM Zirik 118. MAtx Gazt 15. Vill Jaink 71. BEnb NereA 211. And AUzta 45. Salav 12. Ibiñ Virgil 102. NEtx LBB 97. Berron Kijote 191.
azpiadiera-1.1.1
Zezen argiak [...] urtea zabaltzen duenean [...] eta Txakurraren izarra aren atzekaldetik itzaltzen denean. Ibiñ Virgil 74.
azpiadiera-1.1.2
(Como primer miembro de comp.). "Zaradión, zaradique, remedio que antiguamente se usaba en las enfermedades de los perros y hoy se ignora, txakur loizoki bat " Lar. "Perrero de Catedrales, txakur egozlea, botatzallea " Ib.
Txakhür athe bat, bata berziari ausikiz ari ziradianak. Egiat 272. Txakur-pelukerua. Noe 25. Zatituten dot ogi biguna, / eta lenengo kuskurra / sendotuteko da amurruturik / dagoan txakur adurra. Azc PB 91. Txakur aginkadarik artu barik. Otx 69. Txakur-isats iges-naia. Or Eus 393. Erregeak beren jauregietan, eizarako-ta, txakur-trailla eder-ederrak eukitzea. Lek SClar 114. Txakur-jagolarik ez zan artean agertu. Erkiag BatB 59. Txakur-ilgarri zan pistolatxua. Ib. 20. Pistolatxu txakur-iltzaillea. Ib. 186. Bein zortzi-amar artzai illaran zeuden ola [elizan], eta Aita Naveran andik pasatu zan eta erai begira jarrita esan zien: Txakur-bildurra al dago? And AUzta 102. Erbiak arin dijoaz / txakur agiñen igesi. NEtx LBB 383. Ardi ezkilla ta txakur uluak. Ib. 98. Arrastoai zearo / txakurrak jarraitu. Ayesta 112. Ezur zorrotzak kalte aundia egiten dio txakurrari. Ostolaiz 34.
azpiadiera-1.1.3
(En diversas expresiones, refranes...). " Txakur ausilaria ezta aginkaria (V-al), perro ladrador, no es mordedor. Txakur mainguari ta emazte mindunari ez bea (Sal), no atiendas a perro cojo y a mujer dolorida" A. "Txakur goseak artoa ames (V-m), el perro hambriento sueña en borona" Ib. " Txakurrari ipurdian mun egin, [...] véte a la porra (V-arr)" Zait Sof II 157. " An be txakurrak ortosik. Han ere gauzak hemengo antzera. Alemaniara joan zuan, baiña an be txakurrak ortosik " Elexp Berg. " Txakurra puzten ibilli. Aurpegi zikiña duten neska-mutikoei zera esan ohi zaie" Ib. " Txakurrai be emuten etxakuenak jan edo txakurra pe jaten eztittuanak jan. Gauza eskaxak jan" Ib. " Txakurrak jauzkak buztanpian! Kopuru hori ez dela diru gutxi adierazten duen esapidea" Ib. " Txakurran buztanan moduan beti atzian. Beti atzean gelditzen direnei esana" Ib. " Txakurran moduan jan. Presaka eta aho betean jan" Ib. " Txakurra ta katua bezela ibili, beti tretan, haserre ibili" ZestErret . " Txakurrak dazka/zazkak buztanpian!, ez du edozeinek izaten! [...]. Hau da, edonork ez duela diru, etxe, kotxe etab. izaten adierazteko" Ib. " Txakurran biboliñak!, bai zera!" Ib. " Txakurran putza!, bai zera!, baita zera ere!" Ib.
Txakur gosiak, ogija ames. Mg PAb 122 (tbn. en A BeinB 57). Txakur goseak ames okelia. AB AmaE 260. --Zuek ezertxo eztakizute [...] nik aitua daukat... nik irakurri det... --Txakurraren biboliña...! Erri bat zenbat eta katolikuago izan eta obia. JBDei 1919, 284. Nere opilla erre da? --Baita erreta jan ere. --Neretzat zer da? --Txakurraren bost arrautzak. AEF 1930, 67. Txakur xoan ta (perro) xin. (R-uzt) "Ha vuelto peor que fué" . A EY III 55. Txakurrari iperdian mun egiok. (V-arr). Ib. 325. Txakurrari ardiak il dagiozala. (V-ple) "Que se fastidie; litm.: que mate las pulgas al perro" . Ib. 290. Txakurra puztu zak atzeko zulotik. And AUzta 80. Han ere, agi denean, txakurrak oinutsik dabiltza. MIH 189.
azpiadiera-1.1.4
Pake-lapur, / arpegi gozo, gibel txakur, / ematen dekan ezti-edena, / oiñaze miñagoa sortzearren / eskeiñi oi-dek. NEtx LBB 246.
azpiadiera-1.2
2. (V, G-azp-to) Ref.: A; Iz ArOñ ( akerra puskau ); SM EiTec1 .
"2.º (G-to), pieza de hierro con que se sostiene la circunferencia de una pieza rota; 3.º (V), instrumento de hierro con que se fijan y ajustan las tablas de madera para entablarlas o aserrarlas mejor" A. " Akerrak, txakurrak, las maderas laterales que aprietan y sujetan el madero para aserrarlo" Iz ArOñ. "Perro de arrastre. Tornuan puntutik-punturako biribiltze biarrak txakurrakin lotuta ein biar izaten dira " SM EiTec1. " Nere koñaua zerra-tokiyan gañian zerra-txakurrakin egurra josten ai zala " ZestErret (s.v. zerra-toki ). Cf. Echaide Orio 110: "Chacurra, aparejo de popa para la pesca de atunes".
Txiñolak, txandeoak, txa]u[kurrak, kurpillak. Izt C 232 (en una lista de herramientas de labranza). Maran, lekutik igitu bage, golde-belarri, txakur, estukia antzebage kolpatzen ari zen. 'Cep' . Or Mi 113. Orduan, atzeko egurrari josi bi burni oker. Txakurrak dute izena burni oiek. Orduan zerratzen asi. BasoM 63.
azpiadiera-1.3
3. "(?), oruga" A. v. ERREGE-TXAKUR, JAUNGOIKOAREN TXAKUR.
azpiadiera-1.4
4. Perra (moneda). cf. infra TXAKUR HANDI, TXAKUR TXIKI.
Amalau txakur t'erdi / geroko plazuan. (V-arr). (V-arr; canc. pop. in Ayesta 16n ). Lau txakur da amazortzi erriel. Ort Oroig 38 (v. tbn. 119). Amar txakur orrekaz kilo bat keriza erosi eban. Bilbao IpuiB 110. Amar txakurrean saldu. Ib. 110. Musu bat eman Jesus Haurraren irudiari, eta bi edo hiru txakur botaten zituan bakhoitzak bendejara. Osk Kurl 190.
azpiadiera-1.5
5. (AN-larr).
" Iltzeentzako bost iltze-eredu, bakoitza bi zatiz osatua; zatien izena: txakurra, cinco claveras para clavo con sus dos piezas llamadas chacurras. Leitzako Ibero oleko arkibidetatik artua" Garm Olag 119.
azpiadiera-1.6
6. "Policía, guardia civil. Manifestaziñua asi baiño len an zittuan txakurrak " Elexp Berg. "Polizia, zentzu gaitzesgarrian. Txakurrak etorrittuk " ZestErret.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
1. (V-gip) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg .
(Aplicado a personas). "Cínico" Garate Cont RIEV 1934, 59. "Insolente. Uezaba txakurra, nik amen izan neban lelengua " Etxba Eib. "Déspota, persona intransigente y de mal carácter. Guk lenengo euki giñuan maixua, txakur bat " Elexp Berg. " Urtetan egonda najak enkargau txakur baten mendian da bajakixat zer dan ori " Ib. Cf. VocNav s.v. chacurra. v. perru.
Ago ixilik juduori! / Judu txakurrori! (Frase en una comedia castellana de 1550). ASJU 2001 (1), 274. Eztaukezanak pozik gogoak, / izan dagiezala paskoa gestoak. / Alan daukezala Olandakoak, / zegaiti direan txakur osoak. EgiaK 90. Ordurako iru edo lau lagunegaz neurtu neban neure besoen indarra, ukabilka, ta txopapeko txakurra baño txakurragoa nintzan. [...]--Beraz gaiztoa ziñan zu gaztetan? Ag Kr 83.
azpiadiera-2.1.1
(Uso adv.). "Zitalkeriaz edo gogorkeriaz jokatu. Patronatuak txakur jokatu dau UNEDekin " Elexp Berg.
azpiadiera-2.2
2. (V-gip ap. Elexp Berg ).
(Ref. al tiempo, a la vida...). Muy malo. "Eguraldiari buruz ari garenean [...] oso txarra [....]. Egualdi txakurra ein juan Erramu-sapatu egunian " Elexp Berg.
Kendu zaite nire aurretik [...] neure txakurren agiñ-artean amaitu gura ezpadozu zeure bizitza txakurra. Ag AL 94.
azpiadiera-2.2.1
Atzo goibel eta gaur kazkabarra, goiza txakur eta arratsaldea basakatu. NEtx Antz 106.
azpiadiera-2.3
3. "Excelente. Pelotarixa txakurra da Oreja " Elexp Berg. " Kotxe txakurra da Audixa " Ib.
azpisarrera-1
TXAKUR-ADAUSI.
Ladrido. v. TXAKUR-ZAUNKA
Txakur auziak, [...] txabola baten ziran estu ta larriak, / Duda bagarik esan nai ebela uste dot, / Nausia ill jakola, aren intziriak. AB AmaE 363. Txakur-ausiak ioiakazanak / ilargiari bidera. Azc PB 352.
azpisarrera-2
TXAKUR-AMETS (-ames V) Ref.: A Apend; A EY III 289 .
Fantasía, ensueño, ilusión, quimera; utopía.
Gizon gitxi batzuen gogo-jolas eta txakur-amesak alde batera itxi ezkero, gizartekeria oraintsuko asmakizuna dala esan dogu. Eguzk GizAuz 16. Alogerekoen bizibidea obetu ta gizartea bakez ipinteko, sozialista ta antzekoen txakur-amesak baño bestelakoa da Aita Santuak diñoskun ori. Ib. 143. Orreik txakur-amesak dira ta, guztiak gosez ez iltekotan, lanak banandu ta bakotxari bere lana egiñazoteko ardurea gizabatzak ala estaduak artu bearko leuke. Ib. 115. Urduri egozan [...] ezer egiteko usteak, txakur-amesak izan zeitekezalakoan. Erkiag BatB 13. Askatasunezko txakur-amesak. Ib. 115. Ohi bezalako ameskaitz eta txakur-ametsak ez dira, lorik lasaiena kezkatuko ez duten haur ametsak baizik. MEIG I 170.
azpisarrerakoSense-2.1
( Txakurraren (gauerdiko) amets ).
Txakurren amesagaz paluak asko / eroango dozuz Franziarako. EgiaK 87. Adiyo aren esne, / arraultz ta txitoak, / adiyo txerri, txal / ta dote guztizkoa. / Askotan dirudite / gure esperantzak / osoro txakurraren / gaberdiko ametsak. It Fab 41.
azpisarrera-3
TXAKUR AMORRATU (V-gip; Lar) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg .
"Caninamente, txakur amorratuen gisa " Lar. "Perro hidrófobo. Txakur amorratua agertu da errixan eta alkate jaunak aiñdu dau txakur guztiak katian lotzeko " Etxba Eib. " Txakur amorratuak ainka eindda il zan " Elexp Berg.
Iges egiten ezpadu txakur amorratu bategandik bezela. Mg CC 185 ( CO 278, CrIc 36 txakur amurratu ). Zezen arrabiatua eta txakur amorratua baño ere gogorrago jarten da. Gco II 52. Dagoz bata bestien kontra txakur amorratu batzuk legez. Astar II 31. Txakur amurratuagandik legez alde egin. A BeinB 45. Kontuz ezpazebillen, txakur amorratua bezela jipoituko zukean. TAg Uzt 163. [Bertoldin] txakur amorratu bat eginda joan zan etxera. Bilbao IpuiB 247.
azpisarrerakoSense-3.1
"Don[ato]-k amorroaren gaitzari txakur amorratua deitu dio" Elexp Berg.
azpisarrera-4
TXAKUR-AMORRU.
"Rabia canina, hidrofobia" Etxba Eib.
azpisarrera-5
TXAKUR HANDI (-aundi V-gip, G-azp) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
Perra gorda. " Txakur-aundixa, pieza de cobre de diez céntimos. Txakur-aundixak balio zittuan txakur-txiki bi " Etxba Eib. " Zure kotxiak eztau txakurraundi bat balio " Elexp Berg. v. TXAKUR NAGUSI.
Amasei bertso barri / txakur andi baten. Noe 91. Ez degu eskatzen gauza andirik: / txakur andi bat bastante. (In Etxabu Kontu 98 ). Gura daunak erosi / txakur aundi baten. EusJok II 98. Txakur andie izen eingo da / orain prezio onena. Ib. 112. Txakur handi bateko helado bana. Osk Kurl 85. Eta geroxeago enbotellatua, iru txakur aundian. BAyerbe 21. Sei txakur aundi litrue. Gerrika 36.
v. tbn. Urruz Iru ziri 115. And Auspoa 52-53, 232. Txakurrandi: Erkiag BatB 112.
azpisarrera-6
TXAKUR AR.
"Perro o perra, txakur arra eta emea " Lcc. "Perro macho, txakurrarra (V-ger)" Holmer ApuntV.
azpisarrera-7
TXAKUR-AZA.
"(V-ple-m-al), berza verde que se da a los animales" A.
azpisarrera-8
TXAKUR-BELAR (BN, R, S) Ref.: A; Lh .
"Avena silvestre" A.
azpisarrera-9
TXAKUR BERO (AN-egüés-ilzarb-olza ap. Bon-Ond 143 ).
Perra. v. TXAKUR EME.
azpisarrera-10
TXAKUR-BIDE.
Atajo.
Auzko muturrera joan gabe txakurbide batetik berealaxe jetxi gindezke, Ibaiotzko zubitik lenengoz eta gero Matxinbentatik dijoan bide-zabalera. Anab Usauri 12.
azpisarrera-11
TXAKUR-DIRU.
Calderilla.
Eta egun atan ikusi zala iñoz lenago an ikusi etzana, atabakan txakur-diruen ganera agertzia zidarrezko dirua ugari. Kk Ab II 173 (v. tbn. 174).
azpisarrera-12
TXAKUR-EGUR.
"(V-arrig-m), cierta planta leñosa muy dura" A.
azpisarrera-13
TXAKUR EME (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza; Lcc, Lar) Ref.: Bon-Ond 143; Etxba Eib; Holmer ApuntV .
Perra. "Perro o perra, txakur arra eta emea " Lcc. " Ertzilleneko txakur emia, kastiau dabe Ibarbekuan gorrixagaz " Etxba Eib.
Baiña egongo zan txakur emeren bat, eta arek jakin. Zendoia 27.
azpisarrerakoSense-13.1
Txakur-eme abeslaria emen zala, zergatik ez zenien uritarroi yareibidea erakutsi? Zait Sof 68 (ref. a la Esfinge de Tebas).
azpisarrera-14
TXAKUR EPERTARI.
"Perro perdiguero (V)" . v. EPER-ZAKUR.
azpisarrera-15
TXAKUR ETA KATU.
" Txakur ta katu egon, estar como perro y gato. Orrek txakur ta katu dagoz " Zam Man 68. v. TXAKUR-KATU.
Gabon-apari baten, txakur eta katu, / abiaurik nai ez da, alkarri parkatu? AB AmaE 237.
azpisarrera-16
TXAKUR-EZTUL (V, G-azp) Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
"Tos perruna" A. " Ume orrek, txakur-estul zatarra dauka luzeroegi " Etxba Eib. "Tos fuerte" Elexp Berg.
azpisarrera-17
TXAKUR-GAITZ.
" Txakur-gaitza. Pertsonen gaixotasunen bat. Zein? Txakurgaitza esan eitte jako beste bat, tumorren batzuk urtetzen dabela " Elexp Berg.
azpisarrera-18
TXAKUR-GONBIDATU (-konbidatu V-gip, G-azp) Ref.: Gketx Loiola ( txakur-konbidatua ); Zt .
"Auto-invitado. Entrometido. Intruso. Mogollón. Txakur-konbidatu bat dek ori joaten den leku guzietan; sartuko dek nu-nai, jan-usaia bada " Gketx Loiola. " Txakur-konbidau (V-gip), gorrón en una comida" Zt (comunicación personal). Cf. JAN-TXAKUR.
azpisarrera-19
TXAKUR-GOROTZ.
Excremento de perro. "Canina" Lar.
azpisarrera-20
TXAKUR-GOSE (Lar, ).
"(Hambre) canina, gose ase eziña, txakur-gosea " Lar, .
azpisarrera-21
TXAKUR-IGERI.
" Txakur-igiri (V-m), nadar braceando como el perro" A (se trata, obviamente, de una expr. adv., no de un verbo).
azpisarrera-22
TXAKUR-ILARRA.
" Txakúrrillarra bat, brusco; txakur-illarria, brusco" Iz ArOñ.
azpisarrera-23
TXAKUR-ILE.
" Txakúrrule, lana corta, rojiza y dura de oveja" Iz ArOñ. " Txakurrulia, la lana gruesa" Ib. (s.v. gixi sendua ). "Lana de oveja mala, la más dura" Ib. 227n.
azpisarrera-24
TXAKUR-HIZKUNTZA.
Lengua bárbara, idioma de perros.
Nik eztakit [...] ze deabruzko eresiak esaten dituen or barruko astuok euren txakur-izkuntza orretan. Ag Kr 94 (ref. a la lengua vasca).
azpisarrera-25
TXAKUR-KAKA.
Excremento. "Canina" Lar.
azpisarrera-26
TXAKUR-KATU.
azpisarrerakoSense-26.1
a) (A (que cita RS )) .
(Uso adv.). (Estar, etc.) como perro y gato. v. TXAKUR ETA KATU.
Txakur katu dagoz. " Gato perro están" . RS 477.
azpisarrerakoSense-26.2
b) (Pl.). Perro y gato.
Txakur-katuak, nork sinistu? / Zeuden bein erretillu batean / alkarrekin jaten pakean, / ta ez ziran batere tximistu. Mg ( in VMg 104 (tbn. en Zav Fab RIEV 1909, 34) ). Txakur-katu adiskideak. Zav Fab RIEV 1909, 34 (tít.). Txakur-katu izan bailiran, burrukan ekin eutsen luzaro. Eguzk GizAuz 70.
azpisarrera-27
TXAKUR-LEKU.
Perrera.
Fiesta bukatzeko, etzan gaizki egongo zeladore batek eldu Katuri eta txakur lekura eramatia eta bertan irukitzia. Iraola 63.
azpisarrera-28
TXAKUR-MIHI (Sal, R-uzt, S; -min V-arr; LandHizt 368, -mi Lar, Izt C 44, Lcq 123), TXAKUR-MINGAIN (V-gip) Ref.: A; Elexp Berg ( txakur-mingain ) .
"Lengua de buey, [...] de perro, son plantas" Lar. "Cinosglosa viniebla, txakurmina, erida orria (Cynoglosum officinale)" LandHizt 368. "Buglosa, escolopendra, cinoglosa, viniebla, lengua de perro (Bot.)" A. " Txakur mi, hoja de yerba como lengua de perro" Mdg 151. "(Cinoglosum officinale), lengua de perro. Lur karetsuetako landare luze xamar honek kirtena eta hostoak ile latzez estaliak ditu. Lore urdin txiki samarrak. Borraja eta larrosarekin batera hau ere bihotz suspertzailea da, batez ere ardoaz lagunduta" Elexp Berg.
azpisarrera-29
TXAKUR-MUSU.
" Txakur-mosu (V-gip), desvergonzado; litm., (persona que tiene) morros de perro" A.
azpisarrera-30
TXAKUR-MUTUR.
azpisarrerakoSense-30.1
a) "Geranium sp." Iz ArOñ 39.
azpisarrerakoSense-30.2
b) " Txakúr-muturra, el brusco" Iz ArOñ (s.v. sorgin-itxuskixa ).
azpisarrerakoSense-30.3
c) " Txakur-muturra, cara de perro. [...] Fijau aiz? kartero barrixak jaukak txakur-muturra " Elexp Berg.
azpisarrerakoSense-30.4
"También persona que la tiene. [...] Detenidu nindduan guardazobilla, alako txakur-mutur bat, joka asi jatan " Elexp Berg.
azpisarrera-31
TXAKUR NAGUSI.
Perro grande (moneda). v. TXAKUR HANDI.
Galdu dot txakur nausia. AB AmaE 314. Eutsi txakur nausia, galdu aren laiña; [...] Ez deutsudaz len emon amar zentimo nik? Ib. 314.
azpisarrera-32
TXAKUR-OHE (Lar, H (<ch->)).
"Cama de galgos, txakur oea, oi zikiña " Lar. "(V, G) (traduction de l'esp. cama de perro), chenil" H.
azpisarrera-33
TXAKUR OLLAKA (Ae, Sal ap. VocPir 382 ; Gèze).
"Chienne, txakür ollaka " Gèze. v. 1 ollaka.
azpisarrera-34
TXAKUR-OPIL.
"Rosquilla (G-azp)" A Apend.
azpisarrera-35
TXAKUR-PIPER.
"Planta herbácea con que se hacen escobas (G-azp)" A Apend. "(Polygonum persicaria), pejiguera (G)" Arzdi Plant1 280.
azpisarrera-36
TXAKURRARENA EGIN.
" Txakurrana eiñ edo txakurran moduan sartu. Hitzik esan gabe sartu jende artera, sukaldera adibidez" Elexp Berg.
azpisarrera-37
TXAKURRARENAK EGIN.
" Txakurranak eiñ, hacer perrerías. Txakurranak ein jotsen komisarixan " Elexp Berg.
azpisarrera-38
TXAKURRAREN MODUAN SARTU v. TXAKURRARENA EGIN.
azpisarrera-39
TXAKURRAREN SALARA JOAN, TXAKURRAREN SALAN PASEATZERA BIDALI.
Ir, mandar... a la porra; ir al garete. " Txakurren salara dijoala, litm: que vaya a la sala de los perros (V-gip)" A EY III 290.
Ai Pauliñ! Guriak egin du. --Zer egin? --Juan giñan gu txakurraren salara. --Zergaitik? --Zergatik! [...] gure irabaziak juan ziran pikutara. Urruz Zer 25. Au al da gure bizi-maña? Au onenbeste arretaz gorde bearreko kutxa? Dijoala dana txakurraren salara. NEtx Antz 106. Bialdu eban autubatzallia txakurran-salan pasiatzera. SM Zirik 37.
azpisarrera-40
TXAKURRENAK ESAN (V; Zam Man 68), TXAKURRARENAK ESAN Ref.: A ( txakur ); A EY III 279; Etxba Eib; Elexp Berg ( txakur ) .
"Decir cosas muy picantes, insultar, vulg. perrería; litm., las de perros" A. " Peruk Manuri txakurrenak esan deutsaz " Zam Man 68. " Txakurrenak esan, decir disparates (V)" A EY III 279. " Txakurrenak esan, olako ta alakokeriak esan (V)" Zait Sof II vo. "Decir perrerías. Txakurra danetik, txakurranak esan zestazen, siendo un insolente, me dijo perrerías" Etxba Eib. " Txakurranak esan zittuan neregaittik " Elexp Berg.
Zirika zirika, lagunagaitik txakurrenak esaten. A BGuzur 118. Begira egozanak, mutillen alde ta errematantien aurka egin eben, onen kaltez txakurrenak esanik. Kk Ab II 40. Txakurrarenak esango dizkiotegu, bear ba-da. [...] Baña, gure esanak gora-beera, gazteok biyoaz aurrera. Ldi IL 58.
azpisarrera-41
TXAKURREN OGI.
Castigo (litm. 'pan de perros').
Txakurren ogia emongo deutsu / Domingo Hegikok, bazagiz artu. EgiaK 87.
azpisarrera-42
TXAKURREZKO.
"Canino" Lar.
azpisarrera-43
TXAKUR-TOKI.
"Caseta de perro" Elexp Berg. v. TXAKUR-TXABOLA.
azpisarrera-44
TXAKUR-TXABOLA (V-gip ap. Elexp Berg ).
Caseta de perro.
Ate-ondoan txakur-txabola bat egiteko. Munita 13.
azpisarrera-45
TXAKUR TXIKI (V-gip, G-azp), TXAKUR TTIKI Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
Perra chica. "Moneda de cobre de cinco céntimos. Txakur-txikixari esaten gentsan, ala oittutzen zalako, zemaikua eta baitta lamaikua " Etxba Eib.
Emango nizkitzuke pozikan / bi txakur txiki juatiatikan. Iraola Kontu 156. xakur txiki bategaz ordaintzekoa ete da? Eguzk GizAuz 60. Diruak amaitu, ta txakur txiki bat bera be barik geratu zan. Bilbao IpuiB 172. "Txakur ttiki" ta handiak, pesetak eta hogerlekoak. Osk Kurl 75. Oiek dituzu txakur txiki bat / iñori kendu gabeak, / bide latzetan proba dituzte / beren abilidadeak. Basarri 92. Eta alaxen aldegin nuan baserri artatik, txakur txiki bat ere artu gabe. Salav 36. Ogerleko ziderrezko bat; eta albuan, amar txakur-aundi eta lau txakur-txiki. Gerrika 37.
v. tbn. Urruz Iru ziri 118. Ag Kr 131. Kk Ab I 14. Enb 67. Muj PAm 34. Erkiag BatB 19. BBarand 175. En DFrec hay 3 ejs. de txakurtxiki.
azpisarrera-46
TXAKUR-TXIMU.
"Cinocefalo, animal" Lar.
azpisarrera-47
TXAKUR TXOLIN.
"(V-m, G?), perro carlín" A.
Berekin darabilki / iru txakur txolin, / aiekin dantzaten du / ederki txakolin. JanEd I 70.
azpisarrera-48
TXAKUR XARLANGO.
Galgo. v. 2 galgo, XAKUR XARLANGO.
[Nagosi gaxoa] txakur xarlango yatorra baiño gorputz luzeagoaz! "Más largo que galgo de buena casta" . Or Tormes 85.
azpisarrera-49
TXAKUR-ZAUNKA (V-gip).
"Ladrido" Etxba Eib. " Etenbako txakur-zaunkia izan da gaur gabian " Elexp Berg.
Txakur zaunkak dira... [...] nor ete dogu? Mg PAb 189. Enzun zituen txakur zaukak. VMg 54. Txakur saunkia urriñetik entzun orduko iges egiten. JJMg BasEsc 14. Txakur zaunka erteten zan, baiña besterik ezer ez. AZink 158. Zer jazo dok gaur goixaldian, ainbeste txakur zaunke gogor [...] egoteko? Gerrika 178.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 28. Lek EunD 30.
azpisarrera-50
TXAKUR-ZULO (V; Mg PAb 134).
"Hueco que los ferrones hacen en la pared de sus ferrerías para extender por allí el hierro laminado" A.
azpisarrera-51
TXAKUR ZURI.
"(V-ger), la galbana; litm., el perro blanco" A.
txakur
<< temerario 0 / 0 1 txitxi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper