OEH - Bilaketa

48 emaitza otzan bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
izutu.
tradizioa
Tr. De uso general al Norte ya desde Dechepare. Al Sur se documenta a partir de mediados del s. XVIII, y es menos frecuente en autores vizcaínos, de quienes no hay testimonio hasta principios del s. XIX. Izitu es la forma propia de la tradición septentrional, e izutu de la meridional. Para los autores navarros hay izitu en Lizarraga de Elcano, en un texto de Ulzama de 1905 (FLV 1988, 274), en otro de Echalar de mediados del s. XIX (Auspoa 97, 22), en Yanzi (220) y en Izeta (DirG 29). Se encuentra izutu en Mendiburu, en una balada aezcoana, en la versión de Araquil de Orreaga (46), en Inza (Azalp 35) y en Iraizoz (YKBiz 407). Hay tbn. izitu en Oskillaso (Kurl 114). Usan uzutu (con el sdo. de 'hacerse bravío') Moguel y J.J. Moguel. Salvo errata, hay además por lo menos dos ejs. de itzutzen en Lardizabal, junto al frec. izutu (407). En DFrec hay 19 ejs., meridionales, de izutu y 2, septentrionales, de izitu .
sense-1
1. (V, G, AN-araq; VP, Lar, Añ, Mg Nom y PAbVoc ), izitu (G, AN-5vill, B, BN, S; SP, Urt I 24, VP 37v, Lar, Aq 955 (AN), Mg Nom, (AN), Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H, VocB , Foix), ixutu (Aq 833 (G)), itzutu (H (G)) Ref.: A (izutu, izitu); Iz Als; Satr VocP (izitu); Izeta BHizt (izitu); Etxba Eib; Gte Erd 223, 229 .
Atemorizar(se), espantar(se), ahuyentar; asombrar(se). "Izutu egaztiak, oxear aves" VP 46v. "Acoquinar", "amedentrar", "amilanarse", "asombrar", "mosquear", &c. Lar y Añ. "Tener miedo", "acobardar", "estremecerse" Añ. "Espantar gallinas y otras aves y pájaros, ixutu" Aq 833 (Azkue copia erróneamente ixitu). "Lanak izitzen zaitu?" H. "Hotzak izitu ditu mahastiak, eta gibelat egin dute" Ib. "Démoraliser" Foix. "Izutu nintzan zergaittik barik [...], me asusté sin motivo. [...] izutu genduzen [...], les asustamos" Etxba Eib. "Ez zan millagro gau artan izututzia" Ib.
Hango arrainak iziturik ebiliren ialgirik. E 61. Izi zitezen hagitz. Mt 27, 54. Izit zedin. Ib. 14,30 (He izitu; Ur (V) bildurtu, Dv, Ur (G), Samper, Ol, IBk beldurtu, Ip, Hual lotsatu, Echn beldur izan (trans.), Or ikaratu, IBe beldurra sartu). Arima izitua. EZ Man I 117. Trabailluak tristezten du eta izitzen. Ax 48 (V 31). Haren [...] ihardeste ederrek güziak izitzen zütiela. Bp II 34. Etzaiteztela izi ez flaka. ES 188. Orga zaramaten idiak iziturik. Lg I 300. Etzaitu izutzen nekeak. Lar SAgust 277. Hau aditu ta izutu ta asaldatu zen errege Herodes. Mb IArg I 160. Obe da bakoitza apartatzea, ta eskribitzea: jan izan &c, orrela irakurteko begiak ez dira izutuko. Cb EBO 32. Izitu bear da espezialki aragiaren bekatuas. (115). LE-Ir. Ez izutu, eman arpegia etsai guziai. Mg CC 188. Larri-izuturik, bildur-ikaraturik. EL1 23. Berri onek itzutzen zuen eta pensakizun andietan zeukan. Lard 41. Eta au aditurik Herodes erregea izutu zan. Ur Mt 2, 3 (Ker, IBk, IBe larritu). Turmoiaren otsarekin izutu. AA III 578. Gizon gaitzgille lapur baztar guziak izutu eta larritzen zituen Maragatoak. Izt C 504. Arpegi izutu eta ezagutzen etzituenak. Arr GB 95. Ezta ordian izitzeko egin ohi dütian itxesez. Ip Dial 118 (It y Ur ez da [...] mirari, Dv harritzeko). Gastuak ordean izituko ditu asko etxeko-jaun ttipi. Dv Lab 334. Eskuan daramazun txotx hori elbiak izutzeko al dezu? Apaol 73. Ez izi; deus ez omen da gaixtorik. HU Zez 95. Umeak Axeri ta Otsokoren izenaz bakarrik izutzen ziran. Ag G 63. Gaztia ez dü geruak izitzen. Const 25. Txori malue! Txorik izutzeko zomorroe diruik! Alz Bern 72. Ez luken gizonak zeren izi atheraldirik zorrotzenez. JE Bur 99. Xakurño izitu bat. Zub 38. Ez ditu oiek asko izutu, orko aldapa zakarrak. Basarri 93. Arras izutu nazu. Ikarez erdi illik nago. Lab SuEm 174. Il arteraino bizi, an arte ez izu. Zait Plat 118. Zer hu? Wizky xorta batek izitzen? Larz Iru 56. Aurpegia zuri-zuri, erabat izutu ta beldurtua. Berron Kijote 102. Busti-aldi batek etzuen izutzen ura. MMant 30. Aise da haur baten izitzea. Etchebarne 55. Gaurko gehiegikeriek zaharragoren bat izutzen badute [...]. MIH 64. Harriturik utzi nau bere aberastasunak, harriturik eta izuturik. MEIG III 116.
v. tbn. (Sólo para autores navarros y vizcaínos): Mg PAb 170. AB AmaE 364. Ag Ioan 90. Balad 185 (Ae). Echta Jos 321. Kk Ab II 180. Eguzk GizAuz 106. Yanzi 213. Erkiag Arran 157. Gand Elorri 104. And AUzt 120. Etxba Ibilt 468. Alzola Atalak 42.
sense-2
2. uzutu. Hacerse bravío.
Asko jan ta biar gitxi egin daruan zaldi bat uzutuko da, ta jaurtigiko ditu ostikadak. CatElg 107. Zelan erraz ezi edo bezau aragi pekatubagaz uzutuba? Mg CO 107. Uzutu [jakeezan] animalija otzan edo mansuak. JJMg BasEsc 34.
azpiadiera-2.1
uzutu (V-ger ap. A ).
"Enfurecerse" A.
azpisarrera-1
EZIN IZITUZKO. "Qu'on ne peut effrayer; inaccesible à la peur" Dv.
azpisarrera-2
IZUTUXE, IZITUXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Izituxe zituen nahastura borthitz baten abiadurak. Prop 1908, 13. Egikizun oien aunditasunaz izutuxe zegoan. Euzk 1919-20 (I) 44. Aska nazazu, Xalbat --ekin zion Engrazik izutuxe. Etxde JJ 110 (v. tbn. 240).
izutu
<< ireki 0 / 0 laketgarri >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper