OEH - Bilaketa
113 emaitza otsein bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (107)
- agintari
- agiraka
- ahakar
- ahaldun
- aholku
- aldi
- alogerdun
- amorentasun
- 1 anker
- arazo
- 1 ardura
- argiontzi
- arrotz
- 1 arte
- asmo
- aspaldi
- atanbora
- 2 autu
- azken
- bai
- 1 baita
- barru
- begitaldu
- behar
- beharrizan
- behartsu
- benetan
- berehala
- berori
- bertan
- bete
- bigunki
- bihurtu
- biluztasun
- bizitza
- dei
- 1 denda
- dongaro
- edarra
- epaikari
- epe
- eroan
- etoi
- etxandre
- etxe
- etxekoandre
- etxe-seme
- ezer
- 1 ezin
- familiaritate
- gaixo
- galbahe
- garbi
- guda
- gurapen
- guzti
- haserreagotu
- hiltzaile
- 1 hobeki
- 1 hori
- hots
- ikarakor
- jakingabe
- janari
- jopu
- kirmen
- 1 kontu
- luzapen
- maiordomo
- maltzur
- mamu
- mendepeko
- miazkatu
- morroi
- morrontzapetu
- 1 mutil
- neskatila
- neurau
- ogipeko
- oilar
- olgeta
- 1 on
- opakuntza
- ordezkari
- otsegin
- otseintxo
- pertsonal
- salobre
- sehi
- serbitu
- sorgorkeria
- sorospen
- tximino
- txokondo
- ulertarazi
- 1 urte
- usandre
- 2 uxaka
- zabar
- zantarkeria
- 1 zaputz
- zaramatikari
- 1 zera
- zerbitzari
- zinkurin
- zirikatu
- zirtzil
goiburua
tximino.
etimologikoa
Etim. De un final en *-iu, con propagación de nasalidad.
sense-1
1.
(V, L, BN, S; Lar, Añ (V), Mg PAbVoc
Izt 75r,Gèze, Garate Cont RIEV 1933, 102, Zam Voc (V)),
ximino (L, BN, S; Ht VocGr 424, Arch VocGr, VocBN , Dv, H (L, BN, S); -iño Urt I 378),
tximinoi (V-ger-m),
tximio (AN-gip; Lcc, Mic 8r, Añ (G)),
tximiñu,
zimino (L, BN, S),
zimio,
ximiñu (SP)
Ref.:
A (tximino, tximinoi, tximio, ximino, zimino);
Lh;
Lrq;
Iz ArOñ (tximiño);
Etxba Eib (tximiñua);
Elexp Berg (tximiño)
.
Mono. "Mona" Lcc. "Singe" SP. "Cepho, especie de mona, tximino nabarra " Lar. " Ziminoa bezain itxusia (S), tan feo como el mono" A. " Tximiñua balitza leztxe igotzen eban arbolen gerrixan gora " Etxba Eib. "Tximiñuanak eitten ibilli tta azkenian ezetarako bez" Elexp Berg. v. 1 tximu. . Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVII y al Sur desde principios del s. XIX. La forma tximino es propia de autores meridionales y suletinos, y ximino del resto. Hay además zimino en M. Elissamburu, Oxobi, J. Etchepare (junto a ximino ), Zubiri, J.B. Etchepare y Lafitte; tximiñoi en Bilbao; zimio en Aresti y tximio en Berrondo. En DFrec hay 4 ejs. de tximino y 1 de tximiño.
Eztugu ximinoak bezala egin behar. Ax 462 (V 300). Iaunztekoak eztiro eder ximinoa, baliz ere zetazkoa. O Pr 261. Ximinoak gora iganago eta uzkia ageriago. Ib. 481. Ximiñoak ere eta papagaiak ekhartzen baitituzte. SP Phil 202 (He 204 ximino). Ber gaiza lizateke tximinoa nahi lükianak maskortiari izkontü. Egiat 225. Tximino batzuek bezela egin nai dute ekusten dutena. Mg CC 113. Galdu gaitube arrotz ta erdaldunak, ta tximino eginik jarraitu gura deutsegu aen asmuei. Mg PAb 95. Errege onek eukan mona edo tximino bat askojakina. Añ MisE 154. Beiñat eta Raton, bata tximino, / bestia gathu. Arch Fab 221. Nik daukat tximiño miragarri bat, otsein batek legez serbietan nabena. Ur MarIl 13. Otsoa hauzitan axeriarekin ximinoaren aitzinean. Gy 324. Abiatu dire, xapelak eskuan, ximinoak iduri, itzulika eta yauziz. Hb Egia 138. Batere izpirituan izari onik duenak ezaguturen du Konfuzius ximino bat dela Yesusen aldean. Ib. 69. Behar zituela egin gizon eta emazte bat; ba bainan, hek egin ustean, hor egin zituela zimino eta ziminosa bat. Elsb Fram 31. Lehenik landareak, gero bestiak, ximinoak eta azkenean gizonak, bere baitarik moldatu izan dire. Lap 7 (V 5).
( s. XX) Debrü txar horrek badü gützaz eraiteko / berak formarik eztü nun ezten tximino. Xikito 9. Naiz tximiñua jantzi / modara Parisen, / tximiñua beti da / tximiñu gelditzen. Urruz Zer 84. Prakerregaz ezkondu edo tximiño bategaz ezkondu, etxakiat neuk zer gura ixango neuken geiago. Kk Ab I 35. Zimino batzu bezala badabiltza satanak. Ox 50. Zirkoaren ate aitzinian bazen zimino bat. Zub 111. Ziminoak berak ere ez du nihoiz bere baitarik delako gaitza erakutsi. JE Med 132. Orai mathel, begi, esku eta zangoen igitzetik ximinoa dirudi. JE Ber 71. Dabillen urari ta tximiñuari, agiñik ba'dagiriyo, urrun akiyo. Otx 30. Arpegiz, barriz, tximiñoi baten antzekoa: motz-motza gixajoa. Bilbao IpuiB 250. Eskillaso-abi erakutsiko dautzut eta irakatsi zelan oratu oragalluz tximino bizkorra. Larrak EG 1959 (3-6), 209s. Larregi ekian berak, naiz tximiño jantzi edo odoloste jantzi, urtero moduan, kalera azaldu orduko ezautuko ebena. SM Zirik 103. Lehoin, hartz eta zimino horiek debrua begietan iduri zuten iguzkitarat. JEtchep 40. Zimiorik zaluienak, / utzi ditu zuhatzak. Arti MaldanB 232. Ori da tximinoen egikera, gizonak, egiten duena, berak ere egin bear. And AUzta 87. Artz batek dantzan egiten zuan atzeko anka bien gainean, sudurretik estuna ta katea zintzilik, eta tximino batek azka egiten zuan zorrien bilha. Osk Kurl 86. Gure anai tximinoenganako sugarrez beteak. Vill Jaink 64. Eboluzionista batzuek diotenean gizakunde guzia ziminoen aitonetarik sortua dela. Lf CEEN 1973, 131. Aingeru bat, zirudik, gurtzen duala / eta tximio bat besterik ez izan. "Gimio" . Berron Kijote 130. Ximinoa arbolan gorago, haren ipurdia ageriago. EZBB II 134. (ib. 107 zimino) Naiz tximiño naiz andre / errudun dedilla. Ayesta 70.
Mono. "Mona" Lcc. "Singe" SP. "Cepho, especie de mona, tximino nabarra " Lar. " Ziminoa bezain itxusia (S), tan feo como el mono" A. " Tximiñua balitza leztxe igotzen eban arbolen gerrixan gora " Etxba Eib. "Tximiñuanak eitten ibilli tta azkenian ezetarako bez" Elexp Berg. v. 1 tximu. . Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVII y al Sur desde principios del s. XIX. La forma tximino es propia de autores meridionales y suletinos, y ximino del resto. Hay además zimino en M. Elissamburu, Oxobi, J. Etchepare (junto a ximino ), Zubiri, J.B. Etchepare y Lafitte; tximiñoi en Bilbao; zimio en Aresti y tximio en Berrondo. En DFrec hay 4 ejs. de tximino y 1 de tximiño.
Eztugu ximinoak bezala egin behar. Ax 462 (V 300). Iaunztekoak eztiro eder ximinoa, baliz ere zetazkoa. O Pr 261. Ximinoak gora iganago eta uzkia ageriago. Ib. 481. Ximiñoak ere eta papagaiak ekhartzen baitituzte. SP Phil 202 (He 204 ximino). Ber gaiza lizateke tximinoa nahi lükianak maskortiari izkontü. Egiat 225. Tximino batzuek bezela egin nai dute ekusten dutena. Mg CC 113. Galdu gaitube arrotz ta erdaldunak, ta tximino eginik jarraitu gura deutsegu aen asmuei. Mg PAb 95. Errege onek eukan mona edo tximino bat askojakina. Añ MisE 154. Beiñat eta Raton, bata tximino, / bestia gathu. Arch Fab 221. Nik daukat tximiño miragarri bat, otsein batek legez serbietan nabena. Ur MarIl 13. Otsoa hauzitan axeriarekin ximinoaren aitzinean. Gy 324. Abiatu dire, xapelak eskuan, ximinoak iduri, itzulika eta yauziz. Hb Egia 138. Batere izpirituan izari onik duenak ezaguturen du Konfuzius ximino bat dela Yesusen aldean. Ib. 69. Behar zituela egin gizon eta emazte bat; ba bainan, hek egin ustean, hor egin zituela zimino eta ziminosa bat. Elsb Fram 31. Lehenik landareak, gero bestiak, ximinoak eta azkenean gizonak, bere baitarik moldatu izan dire. Lap 7 (V 5).
( s. XX) Debrü txar horrek badü gützaz eraiteko / berak formarik eztü nun ezten tximino. Xikito 9. Naiz tximiñua jantzi / modara Parisen, / tximiñua beti da / tximiñu gelditzen. Urruz Zer 84. Prakerregaz ezkondu edo tximiño bategaz ezkondu, etxakiat neuk zer gura ixango neuken geiago. Kk Ab I 35. Zimino batzu bezala badabiltza satanak. Ox 50. Zirkoaren ate aitzinian bazen zimino bat. Zub 111. Ziminoak berak ere ez du nihoiz bere baitarik delako gaitza erakutsi. JE Med 132. Orai mathel, begi, esku eta zangoen igitzetik ximinoa dirudi. JE Ber 71. Dabillen urari ta tximiñuari, agiñik ba'dagiriyo, urrun akiyo. Otx 30. Arpegiz, barriz, tximiñoi baten antzekoa: motz-motza gixajoa. Bilbao IpuiB 250. Eskillaso-abi erakutsiko dautzut eta irakatsi zelan oratu oragalluz tximino bizkorra. Larrak EG 1959 (3-6), 209s. Larregi ekian berak, naiz tximiño jantzi edo odoloste jantzi, urtero moduan, kalera azaldu orduko ezautuko ebena. SM Zirik 103. Lehoin, hartz eta zimino horiek debrua begietan iduri zuten iguzkitarat. JEtchep 40. Zimiorik zaluienak, / utzi ditu zuhatzak. Arti MaldanB 232. Ori da tximinoen egikera, gizonak, egiten duena, berak ere egin bear. And AUzta 87. Artz batek dantzan egiten zuan atzeko anka bien gainean, sudurretik estuna ta katea zintzilik, eta tximino batek azka egiten zuan zorrien bilha. Osk Kurl 86. Gure anai tximinoenganako sugarrez beteak. Vill Jaink 64. Eboluzionista batzuek diotenean gizakunde guzia ziminoen aitonetarik sortua dela. Lf CEEN 1973, 131. Aingeru bat, zirudik, gurtzen duala / eta tximio bat besterik ez izan. "Gimio" . Berron Kijote 130. Ximinoa arbolan gorago, haren ipurdia ageriago. EZBB II 134. (ib. 107 zimino) Naiz tximiño naiz andre / errudun dedilla. Ayesta 70.
sense-2
2.
ximino (L, BN ap. Lh
; H).
"Au fig., imitateur" H.
Ttipiak, handien zimino. EZBB II 115.
"Au fig., imitateur" H.
Ttipiak, handien zimino. EZBB II 115.
sense-3
3.
ximino (L, BN ap. Lh
; H).
"Petite personne fort laide" H.
"Petite personne fort laide" H.
sense-4
4.
ximino (L, BN ap. Lh
),
zimino (S ap. A
).
"Borrachera" A. "Soulographie, cuite. Ximino bat bildu du, il s'est enivré" Lh.
"Borrachera" A. "Soulographie, cuite. Ximino bat bildu du, il s'est enivré" Lh.
azpisarrera-1
TXIMINO BUZTANDUN.
"Mico, mona con cola, tximua, tximino buztanduna" Lar.
azpisarrera-2
TXIMINO EME
(Lar; tximio eme Añ; zimio eme T-L). Mona. "Guenon" T-L.
azpisarrera-3
TXIMINOZKO.
De monos.
Populu mudakor ximinozko ostea, / bere nausiaren imitatzaillea. Gy 213.
Populu mudakor ximinozko ostea, / bere nausiaren imitatzaillea. Gy 213.
tximino
-
tximino....
-
Etim. De un final en *-iu, con propagaci...
-
1. (V, L, BN, S; Lar, Añ (V), Mg PAbVoc...
-
2. ximino (L, BN ap. Lh ; H). "Au fig., ...
-
3. ximino (L, BN ap. Lh ; H). "Petite pe...
-
4. ximino (L, BN ap. Lh ), zimino (S ap....
-
TXIMINO BUZTANDUN. "Mico, mona con cola,...
-
TXIMINO EME (Lar; tximio eme Añ; zimio ...
-
TXIMINOZKO. De monos. Populu mudakor xim...
<< sorospen 0 / 0 txokondo >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
