OEH - Bilaketa
25 emaitza otsail bilaketarentzat
goiburua
urteburu.
sense-1
1.
(gral.; H; -th- Aq 968 (G, AN), Dv, H),
urtaburu (L, BN, S; H; -th- SP, Urt II 112, H)
Ref.:
A;
Lrq (urthe);
Lh (urtaburu);
Gketx Loiola;
Satr CEEN
1969, 194;
Gte Erd 41s
.
Aniversario; cabo de año (tbn. ref. a la conmemoración y función religiosa). " Atzo zen urthe-buruko eguna, c'est hier qu'était le jour anniversaire" Dv. " Atzo emaztearen urthe burua egiten zuen, [...]" H. "Cabo de año, aniversario. Urteburuan (c, ...), al cabo del año" A. " Urte buruan etorri zen (AN-5vill, B), [...] urte baten bürian jin zen " Gte Erd 41. " Il zen urte mugen (AN-5vill, B), hil urte burua da (BN-arb). [...] Urtebürü meza (S), urteburuko meza (BN-arb)" Ib. 42.
Arren bada libra zazu zeñen urthaburua, / haren egokiez baita Elizan orhoitua. EZ Man II 98. O Iongoiko urrikaltzen / Ama usatua, / urrikal begizu zeñen / baita urthaburua. EZ Eliç 81. Purgatorietan diren arimegatik, zenen orhoitzapenak izanen baitira aste huntan Eliza saindu huntan, partikularki hulako egunez N. hulakuaren Mezak, hogei hamarrena, urtaburia edo orhitzarrena. FPrBN 14. Ezkonduek besta egiten zutela bere ezkontzako urthaburuan. SP Phil 405 (He 409 urthemugan). Lehenagoko Giristinoak horrela egiten ohi zuten gure salbatzaillea bataiatu izan zen urthaburuko egunean. Ib. 503. [Iñazio Loiolakoaren] arima, gorphutza utzirik, zerurat hegaldatzen da. Uztailaren 31a zen 1556an, Aita Sainduak Etzerzizio Izpiritualak onhetsi zituen urthe buruan. Laph 251. Horra nolakoak diren egun orotako harat-hunatak, salbu igandea eta asteazkena; urthe buru batetarik bertzera oro elgar iduriak dira. [...] Egun batez, ez dakit zer besta edo urthaburu zelakotz, eman niotzaten zonbeit sos. Prop 1881, 149. Bere lehen Mezaren berrogoi eta hamargarren urtheburuko. Zby RIEV 1908, 607. Lehen mendetako girixtinoek, beren eskualdetako sainduen urtheburuetan, lehia zuten heien gorphutz edo gorphuzkiak zauzkaten herrietara beilaz gateko. Ib. 83. Ostatu hartan ez dazkote kitorik emaiten bere jan-edanak; eta nork erran zer sosak ez dituen hor iresten urtheburu batetik bertzera? Arb Igand 132s. Ohiko bozen urteburua dugunaz geroz. HU Aurp 102. 1897an, buruilako hilabethean, goresterat gohazi gure Seroren Xinarat sartzetikako berrogoi eta hamargarren urtheburua. Prop 1897, 143. Ez zukeen nehor bere hil egunean jarraikitzailerik, ez harentzateko sakrifizioa urthe buruz eskaini zukeenik. Prop 1899, 194.
( s. XX) Egun hura zelarik haren aphez ordenatzeko egunaren urthe burua. Prop 1906, 56. Mundarrain eta Urtsuian guziz, urthe buru batetik bertzerat ikus ditake [sai zuria]. Dass-Eliss GH 1923, 375. Hemeretzi mende, aurthen, kurutze bati itzaturik hil izan zela! [...] Erromarat ja trumilka jendea alde orotarik abiatua, urtheburuaren ohoratzera katolikoen eliza-nausian! JE GH 1933, 133. Irizar eta Arrue'tar Josefa Andrearen Lenbiziko Urteburua. NEtx Nola 40. Bihar dela üztaila'hamalaugarrena, Frantziarentako urthebürü paregabia. Mde Pr 47s. Haien ezkontzaren urteburua zen atzo. Ib. 145 (v. tbn. 99). Bere ezkuntziaren berrogei-ta-hamargerren urthebüria zelakoz. Herr 16-5-1957, 3. Norbaitek bere etxea saltzen badu, atzera erosteko eskubidea duke, salketatik urtebururaño. Ol Lev 25, 29 (Dv urthea bethe dadien artean, Ker urtebete-bitartean). Urte buruetako hil meza. Ardoy SFran 42. Ez litake aski aldare bazterretan, eta aski egun, urte buru batetik besterat, Saindu bizi eta hil guzien ohoratzeko! Ib. 18. Ermita, Maiatzeko Gurutze egunean zabaldu zan lenbizi; andrea il zitzaion urteburuan, ain zuzen. NEtx LBB 99. Ehungarren urte buru horren karietarat. Xa Odol 88. Otsail huntan ederki ospatu dela Mugerren euskal bezperen 50. urteburua. Larre ArtzainE 284. En DFrec hay 10 ejs. de urteburu, 4 de ellos septentrionales.
Aniversario; cabo de año (tbn. ref. a la conmemoración y función religiosa). " Atzo zen urthe-buruko eguna, c'est hier qu'était le jour anniversaire" Dv. " Atzo emaztearen urthe burua egiten zuen, [...]" H. "Cabo de año, aniversario. Urteburuan (c, ...), al cabo del año" A. " Urte buruan etorri zen (AN-5vill, B), [...] urte baten bürian jin zen " Gte Erd 41. " Il zen urte mugen (AN-5vill, B), hil urte burua da (BN-arb). [...] Urtebürü meza (S), urteburuko meza (BN-arb)" Ib. 42.
Arren bada libra zazu zeñen urthaburua, / haren egokiez baita Elizan orhoitua. EZ Man II 98. O Iongoiko urrikaltzen / Ama usatua, / urrikal begizu zeñen / baita urthaburua. EZ Eliç 81. Purgatorietan diren arimegatik, zenen orhoitzapenak izanen baitira aste huntan Eliza saindu huntan, partikularki hulako egunez N. hulakuaren Mezak, hogei hamarrena, urtaburia edo orhitzarrena. FPrBN 14. Ezkonduek besta egiten zutela bere ezkontzako urthaburuan. SP Phil 405 (He 409 urthemugan). Lehenagoko Giristinoak horrela egiten ohi zuten gure salbatzaillea bataiatu izan zen urthaburuko egunean. Ib. 503. [Iñazio Loiolakoaren] arima, gorphutza utzirik, zerurat hegaldatzen da. Uztailaren 31a zen 1556an, Aita Sainduak Etzerzizio Izpiritualak onhetsi zituen urthe buruan. Laph 251. Horra nolakoak diren egun orotako harat-hunatak, salbu igandea eta asteazkena; urthe buru batetarik bertzera oro elgar iduriak dira. [...] Egun batez, ez dakit zer besta edo urthaburu zelakotz, eman niotzaten zonbeit sos. Prop 1881, 149. Bere lehen Mezaren berrogoi eta hamargarren urtheburuko. Zby RIEV 1908, 607. Lehen mendetako girixtinoek, beren eskualdetako sainduen urtheburuetan, lehia zuten heien gorphutz edo gorphuzkiak zauzkaten herrietara beilaz gateko. Ib. 83. Ostatu hartan ez dazkote kitorik emaiten bere jan-edanak; eta nork erran zer sosak ez dituen hor iresten urtheburu batetik bertzera? Arb Igand 132s. Ohiko bozen urteburua dugunaz geroz. HU Aurp 102. 1897an, buruilako hilabethean, goresterat gohazi gure Seroren Xinarat sartzetikako berrogoi eta hamargarren urtheburua. Prop 1897, 143. Ez zukeen nehor bere hil egunean jarraikitzailerik, ez harentzateko sakrifizioa urthe buruz eskaini zukeenik. Prop 1899, 194.
( s. XX) Egun hura zelarik haren aphez ordenatzeko egunaren urthe burua. Prop 1906, 56. Mundarrain eta Urtsuian guziz, urthe buru batetik bertzerat ikus ditake [sai zuria]. Dass-Eliss GH 1923, 375. Hemeretzi mende, aurthen, kurutze bati itzaturik hil izan zela! [...] Erromarat ja trumilka jendea alde orotarik abiatua, urtheburuaren ohoratzera katolikoen eliza-nausian! JE GH 1933, 133. Irizar eta Arrue'tar Josefa Andrearen Lenbiziko Urteburua. NEtx Nola 40. Bihar dela üztaila'hamalaugarrena, Frantziarentako urthebürü paregabia. Mde Pr 47s. Haien ezkontzaren urteburua zen atzo. Ib. 145 (v. tbn. 99). Bere ezkuntziaren berrogei-ta-hamargerren urthebüria zelakoz. Herr 16-5-1957, 3. Norbaitek bere etxea saltzen badu, atzera erosteko eskubidea duke, salketatik urtebururaño. Ol Lev 25, 29 (Dv urthea bethe dadien artean, Ker urtebete-bitartean). Urte buruetako hil meza. Ardoy SFran 42. Ez litake aski aldare bazterretan, eta aski egun, urte buru batetik besterat, Saindu bizi eta hil guzien ohoratzeko! Ib. 18. Ermita, Maiatzeko Gurutze egunean zabaldu zan lenbizi; andrea il zitzaion urteburuan, ain zuzen. NEtx LBB 99. Ehungarren urte buru horren karietarat. Xa Odol 88. Otsail huntan ederki ospatu dela Mugerren euskal bezperen 50. urteburua. Larre ArtzainE 284. En DFrec hay 10 ejs. de urteburu, 4 de ellos septentrionales.
sense-2
2.
Fin de año.
Aski dit, ene fedia, / urthe buriaren atzamaitia: / egun bakoitxak ditazut emaiten / bere ogia. Arch Fab 227. Urte buruan egun batzuek / oso dira pozgarriak. / [...] Aurten apartak izango dira / Santo Tomasen periak. Basarri 59. Gai asko / sortzen ditu baserriak. / Bear diranak etxerako ta / kalera saldu besteak, / urte buruan eskuratzeko / al diran diru guztiak. And AUzta 139. Euskal aldizkariek izan ohi dituzte, ilargiaren antzera, beren gorakoak eta beherakoak. Horrexegatik pozkarri da, begiak urteburuan atzera itzultzean, dena ez dela galera ikustea. MEIG III 50. Gure artean, ordea, [errentak] lehentxeago ordaindu behar ziren, dirudienez, eta hortik gure buruilaeta Zerdeñako Cabudani, urteburu, alegia. MEIG I 254.
Aski dit, ene fedia, / urthe buriaren atzamaitia: / egun bakoitxak ditazut emaiten / bere ogia. Arch Fab 227. Urte buruan egun batzuek / oso dira pozgarriak. / [...] Aurten apartak izango dira / Santo Tomasen periak. Basarri 59. Gai asko / sortzen ditu baserriak. / Bear diranak etxerako ta / kalera saldu besteak, / urte buruan eskuratzeko / al diran diru guztiak. And AUzta 139. Euskal aldizkariek izan ohi dituzte, ilargiaren antzera, beren gorakoak eta beherakoak. Horrexegatik pozkarri da, begiak urteburuan atzera itzultzean, dena ez dela galera ikustea. MEIG III 50. Gure artean, ordea, [errentak] lehentxeago ordaindu behar ziren, dirudienez, eta hortik gure buruilaeta Zerdeñako Cabudani, urteburu, alegia. MEIG I 254.
azpiadiera-2.1
Fin de la añada.
Ospatu uzta-jaia, soroan erein duzuenaren lehen fruituena; baita urteburuko uztabiltzearena ere, zeuen soroetako lanaren fruituak biltzen dituzuenekoa. BiblE Ex 23, 16 (Ol urte azkenean, Ker urtearen azkenean, Bibl urtetik ateratzean ).
Ospatu uzta-jaia, soroan erein duzuenaren lehen fruituena; baita urteburuko uztabiltzearena ere, zeuen soroetako lanaren fruituak biltzen dituzuenekoa. BiblE Ex 23, 16 (Ol urte azkenean, Ker urtearen azkenean, Bibl urtetik ateratzean ).
azpisarrera-1
URTEBURUAN.
Al cabo de un año.
Bildotsei urthe buruan aldatzen zaizkote aintzineko bi hortzak. Dv Lab 271. Eginez geroz errege, arras nausi da urthe osoan nahi duenaren egiteko. Urthe buruan, oro khentzen diotzate gutien ustean. Hb Egia 31. Urte buruan izan zan Aita Santu onezaz beraz elizatik landara botia. Bv AsL 64.
Bildotsei urthe buruan aldatzen zaizkote aintzineko bi hortzak. Dv Lab 271. Eginez geroz errege, arras nausi da urthe osoan nahi duenaren egiteko. Urthe buruan, oro khentzen diotzate gutien ustean. Hb Egia 31. Urte buruan izan zan Aita Santu onezaz beraz elizatik landara botia. Bv AsL 64.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
