Harremana

    OEH - Bilaketa

    479 emaitza otoitz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (32)


    Sarrera osoan (447)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 gori.
    etimologikoa
    Etim. Se tratará probablemente de un préstamo indoeuropeo prelatino; cf. irl. ant. fo.geir 'se calienta', causativo guirid 'calienta', gal. gori 'empollar' (con representación románica en cast. port. gorar 'incubar'; v. DCECH, s.v. huero ).
    sense-1
    1. (V, G, AN-ulz; SP, Mic 5v, Urt, Lar, Añ, H). Ref.: A; Iz Als ; Iz Ulz ; Etxba Eib ; Elexp Berg.
    Ardiente, incandescente, al rojo vivo (sentidos prop. y fig.). "Gori [...] quiere decir 'muy caliente'" IC I 483. "Goria, chaud, rouge de feu. Burdin goria, fer chaud. Labe goria, four chaud. Labe gori batean etzatea" SP. "Ardor" Mic. "Cosa ardiente" Ib. "Aestuatio, gutizia bizia, [...] beróa, [...] borthitza, goria" Urt I 359. "Cauterio, hierro hecho ascua, errakai goria" Lar. "Atenacear, kurrika goriaz norbait zatitu, il" Ib. "Bala roja, bala goria" Ib. "Ignito, [...] goria, goritua" Añ. "Cauterizar, erre burdiña edo burni goriaz" Ib. "1. incandescent, porté à la chaleur. Ikhatz goria, charbon ardent. [...] Daude kharrez labe gorian, (les damnés) sont en flammes dans le four incandescent. [...] 3. au fig. ardent. Amodio goria, amour ardent" H. "Burdiña gorixa artzen eban eskuan, Ferran malluarixak" Etxba Eib. "Burdin gorixakin markatzen die animalixak" Elexp Berg. Cf. Lar y Añ: "Roso y velloso, sin distinción, todo todo, [...] zori ta gori".
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde principios del s. XVII. En DFrec hay 9 ejs.
    Tormentatzen du hango su goriak. EZ Man I 121. Labe gori bero bat. Ax 580 (V 373; v. tbn. labe gori en EZ Eliç 190, Harb 382, CatLav 422 (V 200), He Apoc 1, 15, Cb Eg II 136, CrIc 160, Mg CC 109, AA I 410, Añ LoraS 117, fB Ic II 179, JJMg BasEsc 145, Ur MarIl 44, Ag G 126, GMant Goi 71, TAg Uzt 246, Erkiag Arran 156, Zait Plat 83). Brasa goriak. Hm 126. Bethiko khar gorian. Gç 167. [Ebanjelioaren] predikari goriena. Bp II 121. Bihotz gori eta karitate khartsu. ES 125. Desir gori hura. AR 240. Zenbat negar malko gori. Mg CC 180. Metal gorizko zezenak. Añ LoraS 117. Liburu bakotxa popuertza goria. fB Ic I VI. Txingar gori bat. Ur MarIl 101. Gerria da Afrikako / Simoun gorija lez, / Txingartuten dabena / Ukutu ezkero artez. Azc in Ur PoBasc 171 (PB 274 gorria). Glazatzen duzu sukrearekin eta palha goriarekin. ECocin 33. Burni goriz bizkarra erretzen. Or Mi 49. Langille nekegaitza ta euskozale gori. Ldi IL 116. Eguzki gori baten azpian. Ib. 145. Areatzako urre-zerrenda goria. TAg Uzt 37. Ago-otoitz labur gori batek. Or QA 144. Bortz izar gori. Mde Po 77. Barruan dirakion maitasun goria. Etxde JJ 35. Esanaldi bero, gori, ezti-jarioak. Erkiag Arran 101. Lera gori bezau eziña. Erkiag BatB 172. Bere desioz daukat / biotza goria. Auspoa 39, 133. Zaldar goriz eta izerdi atsituz soin-atalak betetzen. Ibiñ Virgil 105. Markiñaldea gori, laster dogu euri. (V-m). EZBB II 57. Labe gori bat besterik ez uan [ukullo] ura. Ataño TxanKan 51. Maitasun goria. MIH 260. Gaur-gaurko hitz goriz, Jesusen [...] berri ematen. MEIG II 59. Txinpart goriak. Ib. 93.
    v. tbn. Lar SermAzc 50. He Phil 441. Luzuriaga 155. LE Kop 64. JJMg BasEsc 92. Zav Fab RIEV 1907, 543. Hb Egia 60. Arr GB 19. AB AmaE 383. JMB ELG 86. Txill Let 61. Gand Elorri 144. Onaind in Gazt MusIx 155. Anab Poli 128. NEtx LBB 367. Azurm HitzB 55.
    (Con reduplicación intensiva). "Eznarriak gori gori dagozala sartu bear daude maskuluan, [...] deben meterse en el caldero cuando están rusientes" A. "Al rojo vivo. Ziran garrekin, gori-gori jarri ziran burdiñazko abiak" Etxba Eib. "Gori-gori, al rojo vivo (en tratamiento térmico). Piezia su gori-gorixan ez denpora larregian euki" SM EiTec1. "Burdiñia sutan sartu ezkero, gori gori jartzen da" Elexp Berg. "Harriya dana gori-gori-gori inda" ZestErret.
    Erakutsi ziote katedra bat gori goria (313). "Le mostraron una silla muy rusiente". LE-Ir. Burni plantxa bi gori-goriak. Ud 115. Josek etzuan su bearrik gar bizian gori gori egoteko. Ag G 243. Jarri zait biotza / gori-gori. Jaukol Biozk 78. Eguzki gori-gorittan. Otx 161. Gai bakotxean idazkera berezia ez ete darabil? Gori-goria da "Bizitza"-koa. Onaind STeresa 120.
    Txilin-soinua izan zan / ta gori goria / aberatsena legez / luze ta zolia. (Interpr?). Azc PB 149.
    (V, G; H, Bera). Ref.: A; Iz LinOñ 182, ArOñ (urgóri). Hirviente, hirviendo. "Parlant des liquides: bouillant, porté au plus haut degré de chaleur. Ur goria, goritua, eau bouillante" H. "A un puchero [...] lleno de agua que está en el fuego, cuando está el agua más que tibia llamamos gorixka, y cuando va a empezar a hervir gori" Mdg 146. "Ur goritan sartu zuen eskua, metió la mano en agua hirviendo" A. "Ur goritan egosi iru-lau aldiz" Iz LinOñ 182. "Urgóri: agua hirviendo" Iz ArOñ.
    Suzko itsaso goria. Gç 161. Daruez matasak austietara ur gori ta egur-autsian. Mg PAb 139. Hain odol gori nihork ageri zainetan. Hb Esk 28. Eskerrak oe bigunari, ur goriari, erari on irakiñari. Ag G 203. An ei zirean garrasiek ! Ezne goriek barruek erreta. Akes Ipiñ 30.
    v. tbn. A BeinB 39. Kk Ab II 33. Erkiag Arran 158.
    (Con reduplicación intensiva).
    [Ura] gori-gori egon arren. Kk Ab II 32.
    "Escaldada, mujer de mal vivir, goria" Lar.
    "Gori (BN, S-bas), excitante (comida). Jateko au gori duzu, erraiten da piperrez ta gatzez ta baratxuriz untsa adelaturik denean (S)" A.
    Arto eta porru, baraskari gori. Saug 205 (de interpr. no segura).
    sense-2
    2. "Encourageant, excitant" VocBN (?) Dv.
    sense-3
    3. (Sal, R ap. A ).
    "Como se les dice a las hembras de cada clase cuando se ponen altas. Al caballar, mular y asnal: gori " Mdg 149. " Gori, el celo (refiriéndose a las yeguas, burras, mulas)" A. " Astaña kori gori diozu (Sal), esa burra está en celo" Ib.
    sense-4
    4. (Uso sust.).
    Txindoki, orain agokit aurrean / goriak astundu-tantai arrizko. 'La canícula' . Ldi BB 120.
    azpisarrera-1
    GORI-HARRI. "Apyrotos, su gorihárria, su goriharri preziátua" Urt II 225.
    azpisarrera-2
    GORI-BELTZ. "Goribelz, [...] color que participa de encendido y negro" Lar. Cf. GORRI-BELTZ.
    azpisarrera-3
    GORI-GORI EGIN. v. 1 goritu.
    azpisarrera-4
    GORI-GORITAN. Ardiendo, hirviendo.
    Sabel au daukat laba bat legez gori goritan. AB AmaE 166.
    azpisarrera-5
    GORIPE (En casos locales de decl. sing.).
    Eguzki-galdapetik [...] aize goripean. Erkiag Arran 25.
    azpisarrera-6
    GORIZKO (Adnom.).
    Forma gorizkoaren txingar kixkaliak. "Forma ardiente" . MEIG IX 119. (en colab. con NEtx)

    gori

    gori
    << goretsi 0 / 0 1 goxaro >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper