(Lcc <-guoa>, Lar, Añ, H), lekoa (L; Lar, Arch VocGr, Gèze 337, Dv, H; -kh- Volt 90, SP, Urt Gram 458, Ht VocGr 380), legua (V, G, BN-baig, R; H (V, G)), lekua (BN, S; Chaho, H (det.)), leku (R), leko (L), lego, legu(e) Ref.: A (lekua, leku, leko, legua); Lh (lekoa); Lrq (lekua); Elexp Berg (legua) .
Legua, medida de longitud. "Lieue de 5 kilomètres. Egin gintuen hamar lekoa bide, nous fîmes dix lieues de chemin" Dv. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, ya desde Leiçarraga. Al Norte, la forma general es lek(h)oa (tbn. en Iraizoz). Emplean leko Voltaire (junto a lekoa ), INav (junto al más frec. lekoa ), Hiribaren (in BOEl 134 y 138 lekho, transcrito en ambos casos lekhu por el editor), J.B. Elissamburu (PAd 83 -kh- ) y Arradoy; aunque sg. el editor también se encuentra en la Doctrina de Lizarraga de Elcano, sólo hemos hallado lekoa en este autor. Hay lekua en Xarlem (1175), Goyhetche (137), Inchauspe (junto a lekoa ), Prop (1880b, 9 y 130; 1906, 52), M. Elissamburu (Fram 90 -kh- ), Lapeyre (218 (V 98)), Barbier y un ej. de Berrondo (junto al más frec. legua ), y lek(h)u en Balad (139) y Zerbitzari. En la tradición meridional se documentan las formas con oclusiva sonora (en Bordel tbn. legua ). Legua es la forma más empleada entre los autores vizcaínos y guipuzcoanos, seguida de legoa . Hay lego en Mendiburu (IArg I 198), legu en N. Etxaniz (Antz 144), y legue en una canc. pop. (in SMitx Aranz 124).
Nahi ukhanen baihau bortxatu lekoa baten egitera. Lç Mt 5, 41 (TB, EvL lekoa bat; He, Ur, Echn milla pausu, SalabBN, Ip, Dv, Leon mila urhats, Samper urrats, BiblE kilometro bat). Zure azken gutuna [...] rezebitu nuen emendi amar legoan. MRos 13.1r. Barulitango portutik milla lekoa urrun ziren marinelak. Harb 400s. Zanbat lekoa dire [...] lehenbiziko ostatu edo herriraño? Volt 135s (152 leko batez ). 100 brasetan izaten da leihorrat 10 lekoa, [...] 10 brasetan lekoa bat. INav 23. (23 leko) Liburu hunetan konprenitzen direla arrutak, lekoak, zundak eta marea kontubak. Ib. 3. Irureun legoaren aldean oñez [ibilli zan] . Cb Just 108 (Eg III 344 legua). Diano Jaun Erregiak egorri mila lekoetara ürrhün. Egiat 200. Joánze ibilis berreún ta iruogei ta yágo lékoa Romaráño. LE JMSB 495. Lurgañetík dagóna milla berregún ta berrogei ta améka lékoa bide. LE Doc 268. Bere zabaltasuna du bederatzi legua, sort-aldetik sart-aldera. Izt C 24. Ogeita lau leguaz nago aparte. Izt Po 79. Haxeri usaina / lekoala senditzen ziena. Arch Fab 159. Nafarruak galtzen du / bere terminotik / iru legua kanpo. Bordel 149. Baditu hoita hamar lekhoa luzean. Hb Esk 78. Hiru ehun lekhutan / dago itsas leihorra. Balad 139. (122 legua) Zeña arkitzen dan Erromatik bi leguara Florencia bidean. Aran SIgn 95 (69 legoara). [Debatik] Iziarra dago leguaterdiko bidea kamio errealez. Ant EE 1884b, 41. Hamabost lekuaren bidian. Ip Hil 89 (144 lekoa). Sei legoa-barruan / gurasoakanik. Azc PB 321. [Badire ontziak] iye beste berreun legua gorantz joaten direnak. EEs 1913, 75. Untziya amar leguan aurrera juana. Enb 80. Zazpi leguan kuadruan ez da / iñor bizirik gelditu. Tx B I 125 (v. tbn. II 114). Hamar lekua egin zituzten arratsalde hartan. Barb Leg 143. Grenobleko hiritik lauzpabortz lekutan altxatu [zuen] komentu handia. Zerb IxtS 104. Au, zoritxarrez legoa ta legoetan ikasten dana da. Munita 22. Mila legoako kamino hau, luzea, / ibili behar duk orain. Arti MaldanB 205. Ehun leko urrun, egungo lau ehun kilometra. Ardoy SFran 219. Etxeko jauna langorik ez da / bosteun legua barruan. Ayesta 82.
v. tbn. TAg Uzt 213. Lekoa: Lg II 101 (-kh-). Dv Lab 133. Prop 1906, 19. Ir YKBiz 125. Lf Murtuts 6. Legua: DurPl 63. AA III 581. fB Olg 73. Astar II 247. Echag 259. It Fab 166 (121 legoa). Lard 172. Xe 373. Sor AuOst 73. Bv AsL 151. Arr May 182 (192 legoa). Ag Serm 309. Goñi 70. A Ardi 18. IPrad EEs 1915, 101. Kk Ab I 40. Arrantz 99. Noe 129. Inza Azalp 33. Or SCruz 76 (Tormes 93 legoa). MendaroTx 163. Otx 38. Uzt LEG II 309. Berron Kijote 93. Zendoia 103.