Harremana

    OEH - Bilaketa

    34 emaitza odi bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zapaldu.
    sense-1
    I . (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G; Lcc, Mic 8v (s-), Lar, Añ, VocZeg 285, Hb, Dv, Zam Voc ; -ph- H (s.v. zaphatzea)), zapali Ref.: A; Iz ArOñ (sapáldu); Etxba Eib; Elexp Berg .
     Aplastar, machacar (sentidos prop. y fig.); pisar, aplastar con el pie; oprimir. "Hollar, oiñakin zapaldu" Lcc. "Hollar", "machacar" Lar y Añ. "Achuchar", "chuchurrar", "majar" Lar. "Pisar" Añ. "Acalsar" VocZeg 285. "Sapáldu, sapálketan, pisar" Iz ArOñ. "Pisar, aplastar. Mendixan zoiala, ez-jakiñian subia zapaldu eban" Etxba Eib. "Matsa zapaltzia ardaua eitteko, ortotsik eta saltoka" Ib. "Bi belaunez petxua zapali zion" (Comunicación personal). Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos (tbn. en Mirande). La forma de participio (en función de adj.) zapali se encuentra en Orixe, y zapal como part. tbn. en Orixe (Eus 230) y en Enbeita (47). En DFrec hay 150 ejs. de zapaldu, todos meridionales.
    Eta topetan badau / inundik tranpia, / zapalduba izango da / eskuko armia. DurPl 115. Naiko zenuke [sugea] ill ta zapaldu bertan. Mg CC 110. Azpiratu, zapaldu ta itoko dabee gal bedar garbija. Mg PAb 196. Asko alditan gezurra da saristatua, ta egia zapaldua. VMg 73. [Jesu-Kristo] ain sarritan zapaldu ta oñazpitu neban. Añ EL1 43. Zapaldu begiz laster / daukazun indarrak. FrantzesB II 30. Oin azpijan zapaldutera Jaungoikuaren semia. Astar II 237. Emen datzaz zaldi batzuk estiak darijuezala, an idi batzuk zapaldurik. Ib. X. Erromatarrak eurak / datoz axeturik, / zapaltzeko usteaz / alde au bertatik. Zav Fab RIEV 1907, 92. [Azi] puska bat erori zan bidearen ondora, eta izan zan zapaldua. Oteiza Lc 8, 5 (Brunet, Ker, IBk, IBe zapaldu; Lç aurizki, He, Dv ostikatu, TB zapatu, Ol istikatu, Or aztakatu). Kanpotik botatako arri andi batek azpian artuta, plastatu edo zapaldu zuen. Lard 538. Arantza zorrotzezko koroa buruan janzita, zapaldu zioten, arantzak ondo-ondora sartzeraño. Ib. 455. Zapalduko dabe uri santuba berrogetabi illabetian. Ur Apoc (V) 11, 2 (Ur (G) zapaldu; Lç ohondikatu, He, Echn, Ol ostikatu, Dv oinpetan erabili, Ip zaphatü, Ker ostikopean erabili ). Beti gorrotau, beti zapaldu / zenduan idolatria. AB AmaE 6. Zure orri bat bere / zapaltzen ostikopean. Ib. 75. Lora zabaldu bako / landara bigunak, / zapaldu dituzanak / leien oin astunak. Azc PB 275. Pobreak zapalduten / errukirik barik. Ib. 334. Txiñurriak baizen erraz euskaldunen oiñazpian zapalduak izan ziran. Ag AL 14.
    ( s. XX) Gaztañak esku-zapi garbian zapaldurik. Ag G 228. Onek lepazamarretik elduta, nola nai zuen zapaldu leiuari jota, gelditu azi du bere aldamenenekuak. Iraola 66. Denbora gutxin zapaldu dituzu / frantzes, ingles ta alemana. EusJok II 140. Galanki zapaltzen det / anketako sala, / baño jasotzen gaitu / nola edo ala. Tx B 217. Ematen diyodan kankarrekoarekin, sudurra zapaldu, txetu, purrukatu... Alz Burr 28. Areriuak zapalduteko. Enb 62. Gibelaldetzaz itz bi esan bai, bañan ez "gañean" [...]. Zapalduko zenuke. Gañean ez, "tzaz" baizik. Lab EEguna 102. Argi barik guaz [landarak ] oro zapalduten. Laux BBa 134. Beroak zapalduta datza oro. Ldi BB 120. Poloniko abertzaletasuna beti-betirako zapaltzeko. Ldi IL 165. Eritasunez zapaldurik. Ir YKBiz 84. Gizonaren eskubide ta zuzenok ukatu ta zapaldu egiten dabez. Eguzk GizAuz 97. Buztanean zapalduriko sugea. Ib. 26. Landareak oinpean zapaldu ez ditezen. Munita 150. Kezkapean zapaldutako gizon baten gisa. NEtx Antz 147. Zerbait aundiren ametsak bein edo bein arrotu banindun, ametsondo astun arek bai ongi zapaldu ere! Or QA 64. Bakea nai badogu / ez iñor zapaldu. BEnb NereA 254. Sartu-ala [belarra] zapaldu edo zanpatu eta gañean zerbait aztun, arri edo, jarrita. Oñatibia Baserria 35. Eguzkiak zapaldu bear. Anab Poli 109. Eskuartean edota liburu-azpian zapalduta [euliak] . Erkiag BatB 40. Gurdi nagiak, alperrak (lurra zapaltzekoak), narrak eta are astunegiak. Ibiñ Virgil 73. Kamaña zarra zapaldu. Uzt Sas 63. Ango legiak errespetatu / eta iñor ez zapaldu. Ib. 228. San Migel aingerue, pistilintzi oni zapaldu iozu burue! BBarand 19. Beatz biurri aiekin / [auspo txikiaren] botoieri zapalduaz. Zendoia 129. [Alemaniak] lantzian erri bat zapaldu eta bereganatuez. Gerrika 110. Xinurrien usteak eta biziak zapalduaz datorren ostiko zentzugabea. MIH 50s. Pilistindar guztiak geurekin batean zapaltzeko. Ib. 383.
    v. tbn. A Ardi 113. ForuAG 249. Altuna 40. Zait Sof 162. SMitx Aranz 22. AEF 1955, 165 (G-goi). Bilbao IpuiB 107. Arti MaldanB 195. Gand Elorri 173. Osk Kurl 73. Vill Jaink 183. Ataño TxanKan 237.
    azpiadiera-1.1.1
    (Mic, Lar, Añ).
    "Abollar" Mic 5r. "Magullar" Lar, Añ.
    azpiadiera-1.1.2
    " Zapali, apabullar (G-goi)" Or ms. (ap. DRA).
    Alperrik soldadu erkin, koldar ta guperia zapalduko dozu zemaiz ta agiraka garratzez. Mg PAb 204 (VersBasc 8 zapaldu). Berriz orain [jabeak] zapaltzen nau agiraka. VMg 29. Jakituriaz Salomon izten zapalduta. AB AmaE 111. Uste baño len zapaltzen ditu / neskazarren usaiñak. And AUzta 119.
    azpiadiera-1.1.3
    Pisar, poner el pie.
    Nik zure odolaz busti nuen lurra oñazpian zapal ez dezadan. Arr GB 103. Ez dot iñon zapaldu / lur bat aiñ dontsurik. AB AmaE 89. Eukan lepoa makurra, / zorizkoa zan ondo ikusteko, / zapaldu baino len, lurra. Azc PB 244. Bestela etzan sartuko neskatx garbien oian zapaldu gabean. Zait Sof 109. Etxauskuk esan aitak bat edo bati bizkarra berotu barik ez etxerik zapalduteko? Bilbao IpuiB 56. Ez eban izan aukerarik berriz Plaentxia zapaltzeko. SM Zirik 96. Etzuan arkitu oinak non zapaldu ta kakatzara erori zan. Osk Kurl 161. Mundu zabal onen bazter nimiño bat zapaltzen dugunok. Vill Jaink 176. Elizarik ez dot aspaldian zapaldu. Erkiag BatB 179. Nik baiño lenago iñungo gurpillek zapaldu ez dituten gallurretatik. Ibiñ Virgil 100. Gipuzkoa au, zatirik aundiena beintzat, zapaldua daukat ezker-eskubi. AZink 145.
    v. tbn. Arti MaldanB 217. Basarri 174. NEtx LBB 160. Azurm HitzB 142.
    azpiadiera-1.1.4
    Reprimir.
    Berjakintza-petiko arrunta: guti gora behera, Freudena, zapaldu behar ditugun gorputzaren griña eta irrika txarrez eratua. Mde Pr 348. Emakumea zapaldu. Vill Jaink 177. Zapalduago zegoela euskara 1946an 1956an baino. MEIG I 260.
    azpiadiera-1.1.5
    (Part. en función de adj.).Aplanado, plano, achatado.
    Zapua da zapalduba legez berba laburtuban, ta zapua ondo zabala da, ta zapaldubaren gisakua. Mg PAb 182 (v. tbn. VMg XV). Bekokia atzerantz zapaldua zuan. JMB ELG 18. Orain arte uste genuen lurra pelota bezalako opil bat zala biribil-biribila, doi-doi bat gainetik eta azpitik zapaldua. Zait Plat 58.
    azpiadiera-1.1.5.1
    Allanado, batido, aplastado.
    Munduko bide zabal eta zapalietara. "Latas et tritas vias" . Or Aitork 149. Lur zapaldu elkorrean. NEtx LBB 252. Elur zapaldu / eta lokatza zikiñez. Ib. 397.
    azpiadiera-1.1.5.2
    Comprimido.
    Maratilari eragin, ta odi batek zekarren aize zanpatuaren (zapaldua, aide konprimidua) eragitez egan asten zan zurezko usoa. Zait Plat 15.
    azpiadiera-1.2
    2. (Dv; -ph- H (s.v. zaphatzea)).
    Calmar. "Apaiser" Dv. "Apaiser, s'apaiser, cesser" H. Los dos lexicógrafos citan a Lardizabal.
    Onenbestez zapaldu zan Jentillen deiaren gañean sortutako despita guzia. Lard 499. Despita guzien gogora zapaldu zalako berria. Ib. 510.
    azpiadiera-1.3
    3. " Lana uzkaldu, zapaldu [...], dominar el trabajo, hacer la mayor parte del mismo (G-to)" Iz To (s.v. lana).
    sense-2
    II . (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-gip ap. Etxba Eib ).
    Aplastamiento, abolladura. "Abolladura. Kañoi onek, zapaldua agiri dau erdi erdixan " Etxba Eib. .
    Txertuak ateratzen dituan maskullu aek ez edukitzea [...] arako zapaldu ura. Aran-Bago ManMed 237.
    azpiadiera-2.2
    2. Presión, fuerza ejercida sobre un cuerpo.
    Aize-lekuan aurkitzen den arbola batek zapaldu ederra artzea, ziñez ezta arritzekoa. Vill Jaink 120.
    azpiadiera-2.2.1
    Aplastamiento (fig.).
    Gorriak erakutsi zizkigutek; zapaldu ederra eman zigutek. Ataño TxanKan 214. Lengo zapaldu orren ondoren, zergatik uste dek oraindik ere txutik irauten degula? Euskerari eusten diogulako. Ib. 215.
    azpisarrera-1
    ZAPALDUXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
    Geurok ere, egun eta hemen, hautemateko, eta lehenbizi aitortzeko prest ez egon arren, harlauza horrek zapalduxe gauzka. MEIG VII 42.
    azpisarrera-2
    ZAPAL-ZAPAL EGIN. Aplastar, machacar completamente (sentidos prop. y fig.).
    Ostikoagaz aoan io, zapal-zapal egiñ, esteak atera, birrinduta itxi. Ag AL 36. Jose Zorri gixajua zapal-zapal eginda itxi eben, alde batetik bere andriak, bestetik medikuak. Kk Ab II 9. Atxurra besa-gain artu, begiraño sartu, landarea ere bai atxurraren atzetik zañak bil-bil eginda, ankakin zapal-zapal egin. Munita 42. Lurreratu eta apotzarra bezela zapal-zapal eginda utzi zun. Etxde JJ 14. Ibai-xangurruaren antzeko pizti ura ikusten banuan, nere amorrazioarekin zapal-zapal egin arte joko nuan. Anab Aprika 49.

    zapaldu

    zapaldu
    << zanpatu 0 / 0

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper