OEH - Bilaketa

8965 emaitza o bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
akordatu.
tradizioa
Tr. La forma arkordatu se documenta en Etchart, Tartas (infra (2) ) y StJul (infra (3), junto a akordatü ). Cf. bearn. "arcòr, acòr ".
sense-1
1. (V-arr-gip, G-azp-nav, AN-larr-ulz-araq; SP, VP , Lar, ; -adu Lcc, Mic 5r, -au G-azp) Ref.: Iz Als ( San ); Iz UrrAnz ( akordau ); Iz ArOñ ( akordau ); Echaide Nav 290s; Elexp Berg ( akordau ); Gte Erd 39; ZestErret .
(Aux. intrans.). Acordarse. " Akordatu giñan zuzaz " VP 45r. "Acordar" Lar. " Sántatriakin ámaikaldiz óntzitakotan akordatzen ginden " Iz Als (s.v. San ). " Enitzuan akordaitten, no me acordaba" Iz ArOñ. v. oroitu. Tr. Documentado en la tradición meridional, con mayor frecuencia entre los vizcaínos, así como, con alguna diferencia en cuanto al régimen o al sdo., en labortanos de los ss. XVII y XVIII. A partir de 1850 se encuentra casi únicamente en bersolaris y autores populares.
Noxbait, noxbait, akorda zatez / zurea nola naxana. Lazarraga A, 1146r. Akorda zatez zein on deretxudan. Ib. A, 1152r. Silverori on deretxana / akordatzen da askotan. Ib. A, 1145r. A nizaz akordadurik, / dei egin zidan neure izenaz. Ib. B21, 1198r. Santuonen esanaz akordadurik. EgiaK 87. Desbergonzatua, akordatu bear dun egungo egunas. (AN, 1687). ASJU 1981, 102. Gaurko gauaz akorda didin. Acto 235. Akordatzeko arzaz eta aren benefizioaz. Iraz 45. Akordau zaitez o Ama piadosea! zeure deboto zeure aurrean gagozanokaz. Urqz 34. --Zertako man zigu Jangoikuek memorie? --Akorda geinzen artas eta arren benefizios. CatUt 19. Akorda zaite, zure Semeak nere premia estua ikusi, ta limosna andi bat eman zidala. Cb Eg II 77. Lengo onaz akordatzeak tormentua geitu ta andituko du. Ib. 124. Oroitu edo akordatu bear zerate Fedeak erakusten digun eta guziok dakizuen egia andi onezaz. Gco I 394. Aita edo guraso zala akordaturik. Ib. 452. Akorda zaizeze [sic, por zaiteze] orretarako, zeuroen ondoan dagoala beti Angeru eder bat. LoraS 132. Baña ume bost urtekuak bere akordeetan dira eureen gauzaakaz. JJMg BasEsc 207. Akordauko zara zapatubagaz. fB Ic I 23. Aita bat orla faltatutzian / aurrak dira akordatzen, / mantaletikan amai elduta / noiz etorriko galdetzen. Arrantz 155. Promesa kunplitzera / gatoz borondatez, / ondo deseatuta / aspaldiko partez, / akordatzen geralako / geren ama batez. PE 106. Artua jan ta ura erari / arri gañian lo egin, / beti Jesusi erregututzen / gutaz akordatu dedin. Xe 374. Anaiak nauka mendian, / koñata aldamenian, / gazte denboraz akordatzen naiz / sasoia joanian. Ib. 242. Orra erregaliya / Donostiyak egin, / Zubietako jendia / akordatu dedin. Ud 86. Pekadore ingrato / nola zan izandu, / akordatu omen zan / Jainkuaz berandu. Ib. 112. Gaur ogei milla... bider akordatu naiz beorrentzaz. Sor Gabon 40. Oraiñ akordatzen naiz arren eskolara juten zirala nere lagun baten semiak. Ib. 58. Egi bat esateko, ez nintzan akordatzen biyar nere Santu-eguna zanikan alik eta amari aditu diyotan artean. Moc Damu 8. Negarra darit akordatzean / e'tzaitudala ikusiko. Elizegi ( in SMitx Aranz 194 ). Orrelakorik len izan danik / akordatutzen al dian. Auspoa 39, 31. Ene! ene!... akordatzia aiztu. SM Zirik 130 (35 akordau ). Anbrux an gelditu zan bere alkian parre gaiztoz kantatzen: Lenago zergatik akordatu ez. NEtx LBB 141. Poza artu nuan nitaz akordatzeagatik. MMant 37. Akordatzen naiz bi aldiz jo niñula. JAzpiroz 39. Gaur akordatu da, ba, San Agustin zurekin. Insausti 118.
v. tbn. EiBer 532. Oe 61. Ub 97. JanEd I 91. EusJok II 94. Uzt Noiz 104. FEtxeb 95.
azpiadiera-1.1
(Precedido de gen.).
Zeure atzerengo fineen eta eriotzeen akordadu zaitez. Cap 121s.
azpiadiera-1.2
(Aux. intrans. bipersonal). " Zure izena etxat akordatzen. Akordau jatzu ogixa ekartzia? " Elexp Berg. " Ez zait akordatzen (G-azp), etxat akordetan (V-arr)" Gte Erd 139.
Akordadu bekio guzurrik ez esatea. Cap 125. Edozeinbere pekatu mortal akordeetan iakuna. Ib. 65. Akordadu bekizu Adan itsua. Acto 28. Ta ekusten nenduen leku guzietan oroitu edo akordatuko zitzaizkola nere bekatuak. Mg CC 124. Gomutatu edo akordetan bajaka komulgadu baño leenago. Astar II 221. Eta akordetan baiako gero [pekatu mortalen bat], zer egin bear dau? CatLlo 64. Iñoiz bein akordau jataz neuri be neure urteak. Ag Kr 121. Zer dirala uste dek / ardoaren salsak? / bart nola ibilli aizen / akordatzen al zak? Tx B 109. Anbat etzaio akordatuko / ama-semiak gerana. Tx B II 167.
azpiadiera-1.2.1
"Se ressouvenir, faire ressouvenir [...]. Enatzaio akordatzen, je ne me ressouviens pas de lui" SP.
Presuna zaharrak nola ia berak frogatuz, eta esperientziaz ere baitaki munduko erhokerien eta ioan-ethorrien berri, ordu du gaztetasuneko maiñen eta tornuen utzteko, eta bere buruari akhordatzeko eta ohartzeko. Ax 187 (V 127).
azpiadiera-1.3
(V-gip, G-azp; SP; -au G-azp).
Darse cuenta. "S'aviser" SP. " Akórdatzaka, inadvertidamente" Iz ArOñ. " Akórdauten naz, entendiuten; akórdaitten naiz, entenditten " Ib. " Oinddio akordau barik zare Beeko estaziñoko etxiak botaittuena? Gaur be andik pasau naiz baiña enaiz akordau " Elexp Berg. " Enaiz akordau noiz sartu zean " ZestErret.
Batzutan tentazionearen ondoan berehala zenbait atseginazko kilikamendu sartzen zaiku kasik akorda gaitezin baino lehen. SP Phil 448 (He 452 uste gabean ). Biziki sentitzen ditugu [...] bertzeren ganik pairatzen ditugunak, eta ez gare akordatzen-ere zer bertzeei pairarazten dioguten. Ch II 5, 1. Zer egiten dau sugiak? Inor akordau orduko, ixilik eztena sartu, berenua ezarri, ta gaisotu edo ill. fB Ic II 190. Gu akordatu orduko / guzia jan zuan. Noe 94. Gizona sartu akordatu be / atzeko aldetik atian. EusJok 109. An egoten ziran egur batzuk edurre atarateko tokixen. Arek ikustean akordau ziran non egozen. (V-gip). Gand Eusk 1956, 217. Eta Samartiñek gura eben artua artu eitia eurak akordau barik. (V-gip). Ib. 229. Orain akordatzen naiz gaizki egin dedana. Balad 221. Grazianaxu, neure laztana / berandu akordeu zara, / mila legua eginde dagoz / zure aiten d'amen herrira. Ib. 140. Gurasuak gai ori dala-ta / askotan dute utsegin, / naiz-eta berak akordatzian / gero buruai atzegin. Uzt Sas 291. Mundu onetan ez du balio / akordatziak berandu, / ondo ikasten ai zan garaian / eskolatik bear kendu. Ib. 209. Ta moltsa falta arrapatu nuen. Bainan hurrengo goiza arte ez nintzen akordatu txingarrak ere falta zirela; txingarrak ere eremanak. Mattin 48. Gu akordatu gabe, su eman zioten eta erre. Alkain 59. Askotan gertatzen dana, nekatutako gizona exertzen danean, akordatu gabe orduak pasa. BBarand 18.
v. tbn. EusJok II 19.
azpiadiera-1.3.1
(Aux. intrans. bipersonal).
"Injeniyo" ori batere etzala / nintzaion ni akordatu, / nere dirurik agiri ez ta / ni ez negoen kontentu. PE 149.
azpiadiera-1.4
Ocurrírsele a uno. " Akórdau xatan, se me ocurrió" Iz ArOñ. "Bururatu" ZestErret .
Osatu zaionian / buztenen puntia / akordau zaien gero / dana ebatia. Noe 111.
azpiadiera-1.5
(Aux. trans.).
Lujurijak guztia aaztu eragiten deutsee. Akordauko ditu nos bait. JJMg BasEsc 121.
azpiadiera-1.5.1
An egon zan soñuba entzuten, janik, edanik ta lorik akordau baga, irureun urtian. JJMg BasEsc 88s. Bataio santuan agindu genduzan gauzak kunplitzia sekulan ere akordatu gabe. Ag Serm 103.
azpiadiera-1.6
Eliza ama Santaren hitzakin Santa Maria errezatzen degu; akordatzen diogula Jaungoikoaren Amatasunaren honra eta dignidade paregabea. Gco I 458s (quizá 'conceder, otorgar').
sense-2
2. (SP, Urt I 43, Ht VocGr 268), arkordatu.
(Aux. intrans.). Acordar, convenir, concordar. "Accorder" SP.
Eta alegera zitezen eta akorda zitezen hari diru emaitera. Lc 22, 5 (Dv, HeH egin zuten emanen ziotela, Ol itundu ). Eta langilekin akordaturik dinero batetan eguneko, igor zitzan bere mahastira. Mt 20, 2. Haren maiestatea Fontaneblera partitzera doha, eta handik Bloisa, eta gero baldin han Mercurarekin akordatzen ez baldin bada, Nantesen gaiñera doha. CartEsp 461. Elkharrekin akhordaturik eta mintzaturik, elkharganik apartatzea eta bereztea. Ax 374 (V 246). Sogizu nola nabusia, eta dizipulua biak arkordatzen diren bertze gauzetan bezala, pundu huntan ere eta biek bat erraiten. Tt Onsa 76. Biak dituk akordatu, / bizia eta herioa, / behar nautela punitu. 162. Ez zare akordatu enekien eguneko denario batean? He Mt 20, 13 (Lç, SalabBN akordatu; Echn konpondu, Hual ajustatu, BiblE tratua egin ). Konfraria hortan sartzian, behar da haitatü urthian orotan egün bat, zoiñez Jaun Direktorrareki akordatüren beitira. Mercy 26. Iudu bati ofreitu zioela, bainan ez zirela akordatu. DonibOh 168. Merkhatzale ziradin hurak [ardiak] abiatü; / Ilhiak zütiela behar engajatü / Eta jarraikile bat hunik akordatü. 'Et embaucher un bon berger' . Etch 346. Akordaturik sariaz, / Hartzaren billha badoaz. "Ils conviennent de prix" . Gy 166.
v. tbn. Volt 261. PierKat 55.
azpiadiera-2.1
(Aux. trans.). Resolver, decidir.
[Silverok] ekusirik Sirenak besteri on eretxala, akordadu eben joaten arzai baten figuran erri aetarik. Lazarraga A, 1146r. [Doristeok] akordadu eben aen eske joaten. Ib. A, 1151r. Akordaetan ez dodala / ain laster ezkonketea. Ib. A24, 1196v. Eske nagozuna, ene laztana, / akorda badezazu ukatzea. Ib. B3, 1154v. Ez eta nahi lükela gauza inportante hoietan deüsere tratatü ez arkordatü. Etchart 9.1v (3.2r akorda ). Bertze gauzarik akordatzen baduzu, sabidor egin nazazu. MRos 10.2r. Zamakolada zala a eta / Bilbon asarre jentea, / akordau eben arrapatzeko / Dimaraño etortea. FEtxeb 69.
sense-3
3. (Chaho), arkordatu.
Conceder, otorgar.
Eta hek othoiztez zaizkala denbora luziagoz hekin egon ledin, etziezen akorda. Act 18, 20 (Dv etzuen onhetsi ). Eragotziko deraustae / damaok serbietea. / Akordaduko sekula ez jat / kalean paseatzea. Lazarraga A24, 1195v. Akordatzen ez baduzu errekesta gurea. EZ Man II 6. Bañan akorda bekit noizbait / azken fiñean urthe bat. 173. Ezagüt lezan Jesus Kristen eta / jinko faltsien arteko diferentzia / Marcienez izan zen / hura arkordatia [gizon hari bere begiaren eretxekitzia] . StJul (ms.) 18r. Behar deritazie / grazia bat akordatü. Ib. 21r. Barkhamendu akorda diezadazu, nik zure amoreak gatik bihotz onez ofentsatu nautenei akordatzen diotedan bezala. Brtc 31. Jinkuak akordatzen dia Grazia haur? CatLan 63. Pio zazpigarrenak [...] akordatu du ehun egunen indulientzia behereko othoitz hau deboki Mariaren bihotz sakratuaren ohoretan erraiten dutenei. JesBih 441. Akordatu du konfraristei, bethikotz, hiru ehun egunen indulientzia. Ib. 472. Aita Saindu berak akordatu duen induljentzia osoa. MarIl 14. Amodio horrek erakharriko du behar dugula ezagutzen duenaren, eta eman dezakenaren akordatzera. Jaur 371. Satisfa dezaguzu gure desirkondia, / bai eta ere akorda hemen dringatzia. Balad 117.
v. tbn. Harb 94.
sense-4
4. Volver en sí.
Orduan Pierrisek akordaturik erran zezan: Orain dakit egiazki ezen Iaunak igorri ukhan duela bere Aingerua eta idoki nauela Herodesen eskutik. Act 12, 11 (Dv bere baithara itzulirik ).
azpiadiera-4.1
(V-ger ap. Garate ; ).
"Despertar, [...] (V) akordatu " . " Akorda, despertar, en Mundaka" Garate Cont, RIEV 1935, 347.
sense-5
5. (Part. en función de adj.). Despierto, espabilado.
Dotrina ikasten dira atzeratxubak ze, geure umiak baino akordaubaagorik, ta gauzaak polituago esaten ditubanik, eureen edadekorik bat bere ez dago. fB Ic I app., 21.
sense-6
6. (Aux. trans.). Recordar, rememorar.
Erabagi bat artu Muxikan / oroigarri bat jartzeko, / urteak joan eta etorri / Balentin akordatzeko. FEtxeb 90. Berriro len pasatakoak akordatuz. Albeniz 63.
azpisarrera-1
AKORDA-BELAR.
" Akorda-belarra emango dizut gero, amenaza de una azotaina de la madre a los hijos (G-goi)" SMuj.
azpisarrera-2
AKORDATU ERAGIN, AKORDA ERAGIN.
azpisarrerakoSense-2.1
a) "Auctorare, kontratuz [...] akorderagitea " Urt III 109.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Hacer recordar. v. akordarazi.
Guri oroitu edo akorda eragiteko, nolako honra, diñatasun eta noblezi altura gure Jaungoikoak Kristauok jaso edo altxatu gaituan. Gco I 411. Eureen lelengo zorakerijeen lagunak ezin sufridu ditubee, eureen uts egitiak akordau eragiten deutseezan exenplubak. JJMg BasEsc 162. Aingira zikin bat dala ta eztala, neuk akordau eragin jotxet eta... Bai,... beinke...; aingiria labana dala! SM Zirik 101.
azpisarrera-3
AKORDATUAK EGON.
Acordarse.
Diruba ekarri zuen / frantzes famatubak, / juzkalariyak berak / zeuzkan autubak, / ondo neurtu zitzatela / gure talentubak, / zeñek lan egin zuen / daude akordatubak / [...] bentaja egin dit neri / an portatubak. AzpPr 39.
akordatu
<< akometatu 0 / 0 akordu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper