OEH - Bilaketa
13 emaitza nagusitasun bilaketarentzat
Sarrera buruan (1)
Sarrera osoan (12)
goiburua
nagusitasun.
sense-1
1.
(Añ, Zam Voc),
nausitasun (AN, Lc, BNc, R ap. A; SP, Urt I 34, Ht VocGr 331, Lar, Lecl, Dv),
nabusitasun (SP),
nagustasun,
naustasun (V-m-gip ap. A
),
nausitarzun ( VocBN
).
Poder, autoridad; superioridad; condición de jefe, de amo. " Zure nausitarzuna ongi baliarazten duzu, vous faîtes bien valoir votre maîtrise" VocBN 195. " Suhiari utzi dio nausitasuna, [...] la qualité de maître. Nausitasunekin manatzen du, il commande avec autorité. Arimak behar du gorphutzaren gainean iduki nausitasuna, l'âme doit garder son empire sur le corps. Italia guziaren gainera hedatua zuen bere nausitasuna, il avait étendu sa domination [...]" Dv. " Bertzeren etxean nagusitasunik ez erakhustea, [...] ne montrer pas d'autorité [...]. Iainkoa, zoinena baita gauza guzien gaiñean nausitasuna, Dieu, à qui appartient la domination" H. v. nagusigo, nagusitza. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde mediados del s. XVII. Para la distribución de variantes, v. nagusi . En DFrec hay 31 ejs., meridionales, de nagusitasun .
Ezta gauza preziatuagorik libertatea eta nabusitasuna den baiño. Ax 344 (V 229). Guztien artean daukan nagustasunagaitik. "Superioridad". Cap 139. Nausitasun dibinoa. Gç 88. Urrun da nausitasuna billhatzetik [...]; aitzitik bethi nahi du izan Jainkoaren manuko. Ch III 54, 3. Ez dezogun nausitasunik gure gainean eman deabruari bekhatuaz. CatLav 202 (V 103). Zeinari baidagoka gloria eta bethiereko nausitasuna. He 1 Tim 6, 16. Beregainki zenbait nausitasunez bestituak direnek, artha behar dute izan etsenplu onen emateko. Mih 92. Gurasuei zor jakeen errespeto ta nagusitasunaren kontra uts egiten dabee. JJMg BasEsc 247 (v. tbn. 138). Ene gainean duzun nausitasun soberanoaren homaiatzat. JesBih 455. Anaiaren nagusitasuna ezin eramanik. Lard 89. Badire bi nausitasun, erran zion enperadoreak: lurrekoa aski da enetzat. Hb Egia 118. Zenbat iraun du Zesarren nausitasunak? Ib. 91. Orain artian Bizkaiko nagusitasun edo diputantzia edo eruan dabeen personeen listia. (1868). Probinzija baten nagusitasun edo agintziak. (1868). Ib. 243. Nausitasuna hartzean, ez zuen San Iñaziok handigoarik hartu. Laph 189. Hortakotz eman zion nagusitasun osoa ifernuko izpiritu gaixtoen gainean. Jnn SBi 64. Dezagun herrian, herriko gizonek atxik beti gure nausitasuna. HU Zez 81. [Aita Sainduak] nausitasuna eta eztitasuna biak bazauzkan. HU Aurp 133. Ta eztezazutela uste izan gaurkoa dala [Aita Santuaren]nagusitasun au. Ag Serm 455.
( s. XX) Katolikoen eta bereziki Aita Sainduaren nausitasuna onhesten ez duena. CatJauf 68. Ezkongaia izanagatik gizon ura baño aberastasun edo nagusitasun gutxiagokoa. Etxeg RIEV 1908, 115. Obe baita txirotasunean maitasun baten jabe izan, nagusitasunean gorrotatua bizi baiño. Etxde JJ 36. Etxahuniako aginte-makilla Juanesek eukiko luke [...]. Juanes ordea, bere nausitasun eskubideari itzala gordeazteko gizon urria zen. Ib. 68. [Musikalariak] nausitasunez beterik ol-maira urreratzen ziran artean. Ib. 173. Iri aundietako itxura ta nausitasuna artua zeuzkala ematen zuan. NEtx Antz 157. Frantziak onhartzen du bere nausien nausitasuna, bainan ez diro jasan nausikeria. Herr 3-12-1959 (ap. DRA ). Ez dut, sos hori, ene nausitasunaren erakusteko. Sobera maite dut Mayalen haren nausi izaiteko. JEtchep 76. Ortik urteten eban, itxurea danez, [Ondarroako treiñeruaren] ustezko nagusitasun arek. Etxabu Kontu 155. Urak ez du su egiten; suak ere ez du ur egiten. Bakoitzak nagusitasuna duan lekuan, bestea bultzatzen du indarrez. AZink 137. Forma zaharrago eta berriagoen artean [...] [hitz] zaharragoei dagokie nagusitasuna. MIH 107. (v. tbn. 380) Bere buruaren nagusitasunaz aspaldi jabetua zen Larramendi ere. MEIG V 107. "Uso arrazoizkora" heltzea [...] Primo de Riveraren nagusitasunarekin bateratsu gertatu zitzaidan. MEIG IX 151.
v. tbn. TB Mc 10, 42. Itz Azald 26. Prop 1906, 21. EEs 1917, 136. Ldi IL 154. Mde Pr 137. Larrak EG 1958, 304. Nausitasun: Lg II 228. Dh 135. Jaur 108. Gy 159. Dv LEd 13. Zby RIEV 1908, 203. Lap 83 (V 41). JE Bur 49. Kk Ab I 93. Inza Azalp 239. Zerb IxtS 10. Nausitarzün: CatLan 136. Naustasun: fB Ic II 3.
Poder, autoridad; superioridad; condición de jefe, de amo. " Zure nausitarzuna ongi baliarazten duzu, vous faîtes bien valoir votre maîtrise" VocBN 195. " Suhiari utzi dio nausitasuna, [...] la qualité de maître. Nausitasunekin manatzen du, il commande avec autorité. Arimak behar du gorphutzaren gainean iduki nausitasuna, l'âme doit garder son empire sur le corps. Italia guziaren gainera hedatua zuen bere nausitasuna, il avait étendu sa domination [...]" Dv. " Bertzeren etxean nagusitasunik ez erakhustea, [...] ne montrer pas d'autorité [...]. Iainkoa, zoinena baita gauza guzien gaiñean nausitasuna, Dieu, à qui appartient la domination" H. v. nagusigo, nagusitza. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde mediados del s. XVII. Para la distribución de variantes, v. nagusi . En DFrec hay 31 ejs., meridionales, de nagusitasun .
Ezta gauza preziatuagorik libertatea eta nabusitasuna den baiño. Ax 344 (V 229). Guztien artean daukan nagustasunagaitik. "Superioridad". Cap 139. Nausitasun dibinoa. Gç 88. Urrun da nausitasuna billhatzetik [...]; aitzitik bethi nahi du izan Jainkoaren manuko. Ch III 54, 3. Ez dezogun nausitasunik gure gainean eman deabruari bekhatuaz. CatLav 202 (V 103). Zeinari baidagoka gloria eta bethiereko nausitasuna. He 1 Tim 6, 16. Beregainki zenbait nausitasunez bestituak direnek, artha behar dute izan etsenplu onen emateko. Mih 92. Gurasuei zor jakeen errespeto ta nagusitasunaren kontra uts egiten dabee. JJMg BasEsc 247 (v. tbn. 138). Ene gainean duzun nausitasun soberanoaren homaiatzat. JesBih 455. Anaiaren nagusitasuna ezin eramanik. Lard 89. Badire bi nausitasun, erran zion enperadoreak: lurrekoa aski da enetzat. Hb Egia 118. Zenbat iraun du Zesarren nausitasunak? Ib. 91. Orain artian Bizkaiko nagusitasun edo diputantzia edo eruan dabeen personeen listia. (1868). Probinzija baten nagusitasun edo agintziak. (1868). Ib. 243. Nausitasuna hartzean, ez zuen San Iñaziok handigoarik hartu. Laph 189. Hortakotz eman zion nagusitasun osoa ifernuko izpiritu gaixtoen gainean. Jnn SBi 64. Dezagun herrian, herriko gizonek atxik beti gure nausitasuna. HU Zez 81. [Aita Sainduak] nausitasuna eta eztitasuna biak bazauzkan. HU Aurp 133. Ta eztezazutela uste izan gaurkoa dala [Aita Santuaren]nagusitasun au. Ag Serm 455.
( s. XX) Katolikoen eta bereziki Aita Sainduaren nausitasuna onhesten ez duena. CatJauf 68. Ezkongaia izanagatik gizon ura baño aberastasun edo nagusitasun gutxiagokoa. Etxeg RIEV 1908, 115. Obe baita txirotasunean maitasun baten jabe izan, nagusitasunean gorrotatua bizi baiño. Etxde JJ 36. Etxahuniako aginte-makilla Juanesek eukiko luke [...]. Juanes ordea, bere nausitasun eskubideari itzala gordeazteko gizon urria zen. Ib. 68. [Musikalariak] nausitasunez beterik ol-maira urreratzen ziran artean. Ib. 173. Iri aundietako itxura ta nausitasuna artua zeuzkala ematen zuan. NEtx Antz 157. Frantziak onhartzen du bere nausien nausitasuna, bainan ez diro jasan nausikeria. Herr 3-12-1959 (ap. DRA ). Ez dut, sos hori, ene nausitasunaren erakusteko. Sobera maite dut Mayalen haren nausi izaiteko. JEtchep 76. Ortik urteten eban, itxurea danez, [Ondarroako treiñeruaren] ustezko nagusitasun arek. Etxabu Kontu 155. Urak ez du su egiten; suak ere ez du ur egiten. Bakoitzak nagusitasuna duan lekuan, bestea bultzatzen du indarrez. AZink 137. Forma zaharrago eta berriagoen artean [...] [hitz] zaharragoei dagokie nagusitasuna. MIH 107. (v. tbn. 380) Bere buruaren nagusitasunaz aspaldi jabetua zen Larramendi ere. MEIG V 107. "Uso arrazoizkora" heltzea [...] Primo de Riveraren nagusitasunarekin bateratsu gertatu zitzaidan. MEIG IX 151.
v. tbn. TB Mc 10, 42. Itz Azald 26. Prop 1906, 21. EEs 1917, 136. Ldi IL 154. Mde Pr 137. Larrak EG 1958, 304. Nausitasun: Lg II 228. Dh 135. Jaur 108. Gy 159. Dv LEd 13. Zby RIEV 1908, 203. Lap 83 (V 41). JE Bur 49. Kk Ab I 93. Inza Azalp 239. Zerb IxtS 10. Nausitarzün: CatLan 136. Naustasun: fB Ic II 3.
azpiadiera-1.1
Hargatik ez asma orai bezain hertsiki zohazila gobierno edo nagusitasuneko gora-beherak.GH 1932, 511.
azpiadiera-1.2
Propiedad.
condición de propietario.
Malluki basetxearen zatitu-gabeko erdiaren gañeko nagusitasunari dagokion argibideaz. "Dominio" . EAEg 14-10-1936, 43.
Malluki basetxearen zatitu-gabeko erdiaren gañeko nagusitasunari dagokion argibideaz. "Dominio" . EAEg 14-10-1936, 43.
azpiadiera-1.3
(Con -zko, adnom.).
[Azpikoen] gainean nausitasunezko eskurik erakutsi gabe. SP Phil 248 (He 251 nausitasunezko eskudantzia).
[Azpikoen] gainean nausitasunezko eskurik erakutsi gabe. SP Phil 248 (He 251 nausitasunezko eskudantzia).
sense-2
2.
Primogenitura.
"Qualité d'enfant ânné. Iakobek irabazi zion Esauri nagusitasuna
"
H.
v. premutasun.
Lenteja plater bategatik bere maiorazko eta nagusitasuna saltzera [jarri zan] . Gco II 63.
Lenteja plater bategatik bere maiorazko eta nagusitasuna saltzera [jarri zan] . Gco II 63.
sense-3
3.
"Maîtrise. Ikhaslegoatik nausitasunera igaitea, [...] au rang de maître"
H.
Cf. nagusi
(I, 4).
sense-4
4.
"Importance, valeur d'un chose. Eztezakegu ondo ezagut gezur arin baten nagusitasuna: bakarrik dakiena Iauna da, [...]"
H.
nagusitasun
-
nagusitasun....
-
1. (Añ, Zam Voc ), nausitasun (AN, Lc, ...
-
Hargatik ez asma orai bezain hertsiki zo...
-
Propiedad. condición de propietario. Ma...
-
(Con -zko, adnom.). [Azpikoen] gainean n...
-
2. Primogenitura. "Qualité d'enfant ân...
-
3. "Maîtrise. Ikhaslegoatik nausitasune...
-
4. "Importance, valeur d'un chose. Eztez...
0 / 0 agintza >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
